Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Vox Populi

Parijs, 19 April [1936]

Het was de Zondag van Quasimodo zooals de Franschen blijven zeggen vanaf de middeleeuwen, wat wij vroeger Beloken Paschen noemden. Een gelige zon scheen in een hemel van verschoten blauw. Hoewel de klok nog elf uur moest slaan, krioelde er reeds een bonte en jolige menigte van voetgangers, fietsen, motorwielers en auto's door de voornaamste straat van Pantin, voorstad van Parijs. Taxi's met radio's en fanfare-corpsen vulden de lucht met muziek, gelal en gejoel. Bloemenverkoopsters ventten de eerste lelietjes-van-dalen. Het volk vierde het ontwaken der lente.

Tusschen de boomen bengelde een lap met het opschrift Départ. Men kan niet overal de lente feesten gelijk in Strawinsky's Sacre du Printemps of gelijk de Bretonners die zich verkleeden als Druïden om op een menhir offers te plengen aan de geesten der elementen. Hier luidde men het voorjaar in met een wedstrijd. En geen banale wedstrijd. Maar een ren van steenkolensjouwers die een zak met vijftig kilo anthraciet op hun rug droegen. Om het te gelooven moet men het gezien hebben. Er waren 127 concurrenten die tusschen een dubbele rij van bewonderaars hun aanloop namen in de richting van Aubervilliers dat 4 K.M. 200 M. verder ligt. Zij werden vergezeld en aangemoedigd door den ‘Jazz des Charbonniers’. De winnaar legde het traject af in minder dan twintig minuten en werd beloond met een prijs van duizend francs. Hij leek een beetje geradbraakt bij de aankomst. Maar niettemin, dat is sport, en de pootige kerel kan ieder op zijn nummer zetten met de uitnoodiging: doe je 't me na?

‘Bougnat’

De groote triomf echter was niet voor hem, doch voor een anderen ‘bougnat’ die Pierre Laval heet. Het is altijd sneu wanneer een aardigheid moet worden toegelicht. De Fransche ex-premier en vriend van Mussolini kreeg dezen familiairen spotnaam omdat hij uit Auvergne komt, de bakermat der kolensjouwers of handelaars in brandstoffen, die daar worden aangeduid als ‘bougnat’, een woord dat men niet in de dictionnaires vindt, doch in elken volksmond.

De term vat alles samen: een pint ontzag, een loodje misprijzen, een korreltje lof, een greintje list en een aasje hekel voor de keeren dat men bedot wordt. Bij elkaar vormt dat 't type van een sympathieken, getapten, snuggeren citoyen. Lang niet iedereen kan den titel voeren met eere. Voor Laval, die in zijn jeugd menigmaal een zak steenkolen gesjouwd heeft, beteekent het zwarte etiquet meer dan een adelbrief. Als burgemeester van Aubervilliers ging hij daarom met zijn stralendsten grijnslach den winnaar van den wedren tegemoet en drukte hem de hand terwijl dozijnen fotografen de scène filmden voor 't witte doek. Hij had gehoopt dat de bekroonde een Auvergnaat zou zijn en 't bleek een Algerijn. Doch om het vestaalsche vuurtje der populariteit te onderhouden woog de manifestatie op tegen een herdenking der stichting van Rome.

Referendum

Men kan daaraan weinig waarde hechten, maar zoo gaat 't in de wereld. Dezelfde week overhandigde onze ‘bougnat’ aan de pers zijn beschouwingen over de internationale situatie, waarmee hij de Duitschers verkwikte, de Italianen bemoedigde, de Britten ontstemde, de Russen een demper opzette, de Fransche ministers dwarsboomde en bleek maakte van kwaadheid. Waar moeit hij zich mee, Laval! Inderdaad. Ieder mag de vraag opperen met de verontwaardiging waartoe hij in staat is. Maar dezelfde week ook trad Laval gelauwerd en voldaan uit een andere competitie, welker uitslag zonder eenigen twijfel de opinie van het Fransche gouvernement beïnvloed heeft tot in Genève.

De Amerikanen en de Engelschen gaven het slechte voorbeeld van het dagblad-referendum en ik zei reeds een maand geleden dat deze hobby bezig was over te waaien naar Frankrijk. Niets is op 't oogenblik gevaarlijker voor het stuur van een Fransch minister dan de overigens onschuldige manie van te plebisciteeren over alles en nog wat. Hitler weet 't, want hij is uitstekend ingelicht. Zonder eenige aarzeling kon hij de Fransche regeering inviteeren om haar onderdanen te laten stemmen over enkele preciese kwesties, hangende tusschen Parijs en Berlijn. Hij voorzag hoe 't antwoord zou uitvallen. De pochende en brieschende Sarraut van zijn kant bespeurde dadelijk de hinderlaag en den kuil. Hij heeft flair. Hij dacht zich van de hachelijke invitatie te kunnen afmaken met het armzalige voorwendsel dat de Fransche natie bestuurd wordt door een regelmatig gouvernement dat een trouwe weerspiegeling is van den volkswil. ‘Hij durft niet’ hebben de Duitschers waarschijnlijk gemompeld toen zij hem de uitdaging toewierpen. Hun handschoen echter werd opgeraapt door Le Journal die erop gesteld was te bewijzen dat Sarraut geldige redenen had om niet te durven.

‘Le Journal’

Le Journal is een krant die het midden houdt tusschen Le Petit Parisien en Le Matin. Het blad wordt gealimenteerd en dus gecontroleerd door Horace Finaly, groot-meester der Banque de Paris et des Pays-Bas, geadministreerd door Darblay, een regent der Banque de France, en Pierre Guimier van het agentschap Havas. Zooals ieder die een bank, eigendommen, aandeelen of fabrieken bezit, zijn deze heeren ieder voor zich een der zijtakken die groeien op den stamboom der beruchte ‘twee honderd families’, een der spruiten van het met tallooze telgen gezegende roofriddergeslacht dat de Franschen zoogenaamd overwoekert en uitbuit. Daar zij uitgeroeid moeten worden, en daar hun aanstaande uitroeiing als lokaas dient op het programma van partijen welke Sarraut ostentatief gesteund heeft, is het begrijpelijk dat Finaly, Darblay en Guimier lust gevoelen om den premier een kool te stoven hunner gading. Doch of zij hem goed of slecht gezind zijn is van ondergeschikt belang. Zij konden slechts slagen wanneer hun persoonlijk sentiment accoord ging met den grondtoon van de openbare meening.

Zes vragen

Zij legden hun lezers zes vragen voor en zoowel om het genoegen der eenen als de ergernis der anderen te rekken hebben zij de antwoorden geclassificeerd met de langzaamheid van den goochelaar die een toer gaat uitvoeren. Het plezier en de spijt duren reeds veertien dagen. Van trapje tot trapje zijn wij geklommen tot twee honderd duizend stemmen en nog is het einde niet in 't zicht. Tot waar zullen zij stijgen? Waar zullen zij ophouden? Uit hun hardnekkigheid mag worden afgeleid dat ook het publiek het raffinement apprecieert in een referendum.

Op de vraag ‘Meent gij dat de Europeesche vrede afhangt van de Fransch-Duitsche toenadering’ hebben 148.211 geantwoord ja, 44.696 neen.

‘Gelooft gij dat wij 't met Duitschland kunnen eens worden?’

122.286 ja - 56.600 neen.

‘Hebt gij vertrouwen in het Fransch-Russische pact?’

159.764 neen - 29.644 ja.

‘Gelooft gij dat de Volkenbond erin slagen zal om in Europa een duurzamen vrede te doen heerschen?’

151.452 neen - 35.096 ja.

‘Moeten de vrouwen stemmen?’

129.354 ja - 59.852 neen.

‘Welke zijn de vier Fransche staatslieden die u het meeste vertrouwen inboezemen?’

Lavals triomf

Deze slotvraag bleek de verraderlijkste. Vanaf den aanvang der publicatie van de antwoorden was er geen moment sprake van Sarraut, Boncour, Herriot, Doumergue, Blum, en andere oppergoden der Fransche politiek die men dagelijks kan hooren uitfluiten in de bioscopen. Maarschalk Pétain, op wien enkelen een vluchtige hoop gebouwd hadden, werd slechts eenmaal vernoemd honoris causa. Flandin bleef als vijfde een paar dagen op de been met 16.756 stemmen en ging toen voorgoed van de baan. Franklin-Bouillon behield den vierden rang met 19.840. Mandel den derden met 37.839. Tardieu arriveert tweede met 67.648. Pierre Laval, aan 't hoofd vanaf 't begin, haalt de eerste plaats met 78.812 stemmen.

Natuurlijk, al die cijfers bewijzen niets absoluuts. Le Journal is slechts een krant onder tien andere van gelijke importantie. Maar het is de algemeene overtuiging dat de proporties eender zouden blijken wanneer geheel Frankrijk kon geraadpleegd worden. Als Sarraut en Flandin na deze polsing zich niet meer erop zullen beroemen de tolk te zijn der Fransche natie, onze bougnat kan voortaan aanspraak maken op hun successie. Voor de gewichtigste posten van zijn ministerie heeft hij in Tardieu en Mandel reeds de aangewezen titularissen.

[verschenen: 4 mei 1936]