Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Hot en haar

Parijs, 2 April [1936]

Op een Zaterdagmiddag, terwijl alle kantoren gesloten zijn, worden plotseling de Regenten der Banque de France samengeroepen en verhoogden het disconto tot 5%. De linksche pers beschreef de vergadering ongeveer in den trant der griezelige scène uit de Hugenoten waar de ponjaards gezegend worden en waarvan men juist den honderdsten verjaardag vierde. De rechtsche pers sprak over een klassieke operatie, onaangenaam doch noodzakelijk. Honderd jaar geleden, volgens een beroemde definitie, begonnen Katholieken en Protestanten elkaar uit te moorden op muziek van een Jood. Hoewel de tegenpartijen van naam verwisselden is de verhouding tegenwoordig even hartelijk. Maar wie componeerde de muziek en wie slaat de maat. De zuiverste Ariërs, de ergste reactionnairen, volgens de luidsprekers van het Front Populaire.

Inderdaad, wie een maand terug nog eenvoudig uitgescholden werd voor fascist, wordt heden reeds gedoodverfd als Hitleriaan. Het staat in pyramidale letters te lezen op muren en schuttingen. Jammer, zou ik haast zeggen, dat het gros der Fransche Hitlerianen hun titel nog niet verdienen.

Inmiddels is de frank gered voor den zooveelsten keer. Wat een bestaan! Wat een treurig, ellendig bestaan om immer in gevaar te verkeeren, om altijd door rampen bedreigd te zijn, om voortdurend gered te moeten worden, en zijn leven lang te dobberen als een drenkeling die precies tijd heeft om eventjes lucht te happen tusschen twee golfstooten waarin hij verzinkt! Hoor hem om hulp schreeuwen telkens als hij ondergaat. Wie zou daar niet bang van worden? Zijn geweeklaag snerpt als de kreet van sirenen die alarm blazen op de daken, op de torens. En zie hoe hij bij elke onderdompeling ballast uitgooit om weer boven te drijven. Sinds die noodseinen duren - dat is ongeveer drie jaar - verloor hij twintig milliard in baar goud aan gewicht. Twee milliard guldens in gele specie zijn geen peulschilletje. Met dat al is hij steeds niet gered en houdt hij met moeite den kop boven water. Wat zal er overblijven van den vermaarden onderaardschen goudschat wanneer dat zoo doorgaat? De laatste poging om hem op 't drooge te brengen kostte in nauwkeurige cijfers (provisorisch!) 1.135.993.416 francs. Wij bedoelen ‘de laatste’ natuurlijk bij wijze van spreken. Want een oever is nog niet in 't zicht.

Gehengel

De gewone sterveling, die dollar, pond en gulden enkele onbeduidende fracties ziet schommelen begrijpt niets meer van dat gehengel en van deze permanente neigingen tot consternatie. Hij leest de commentaren der pers.

Maar wanneer hij een linksch orgaan openslaat als L'Oeuvre, dat harde kastijdingen eischt voor de misdadigers die aansprakelijk zijn voor de financieele paniek, dan wordt hem uitgelegd hoe de fascisten den schrik en het defaitisme organiseeren op de geldmarkt om het republikeinsch bewind te ondermijnen.

Wanneer hij daarentegen een rechtsch blad raadpleegt als Je Suis Partout, of tien andere, dan wordt hem met doorslaande bewijzen aangetoond dat het gouvernement van nu, en in heviger mate nog het gouvernement van straks, de eenige aanstichter is van de onrust, den argwaan en de nachtmerries.

Wie te gelooven of wie te vertrouwen? Tot zekere hoogte hebben beiden gelijk. Het is onloochenbaar dat de zoogenaamde fascisten een vleug van angst en onbehaaglijkheid exploiteeren welke als een dunne mist zweeft over het gansche land. Of die uitbuiting der latente vrees een gezonde, patriottische tactiek is, laat ik in 't midden; à la guerre comme à la guerre. Doch om die gure stemming te misbruiken moest zij eerst aanwezig zijn en het lijkt mij onbetwistbaar dat elk der vele kabinetten welke elkaar sedert 1932 als meteoren opvolgden (flauw schemerende, fluks uitgedoofde meteoren trouwens) heeft bijgedragen tot het leveren der portie angst en der dosis onveiligheidsgevoel welke de tegenstander kon benuttigen als uitgangspunt. Onnoodig om op te rakelen wat voorbij is, dikwijls herkauwd werd, en overvloeit van argumenten voor achterdocht. Wilt gij een frappant voorbeeld dat dateert van de vorige maand?

Beschuldiging

Het gouvernement heeft de Beurs beschuldigd dat zij met politieke bijoogmerken de daling der staatsfondsen in de hand werkt. Wat gebeurde echter op 7 Maart? De middag-edities der dagbladen meldden den intocht der Duitsche troepen in Rijnland. De noteering is flauw. Op klokslag kwart over twaalf wordt het bericht officieel gelogenstraft door het grootste Fransche nieuws-agentschap. Officieel! De koersen vliegen omhoog. Het dementi evenwel was valsch. Het was in zulken graad valsch dat het enkel gegeven kon zijn om een financier, gelieerd met een minister, of een minister, gelieerd met een financier, de gelegenheid te verschaffen zijn slag te slaan. Een uitgezochte gelegenheid overigens. Doch manoeuvreerde de Beurs hier de Politiek of manoeuvreerde de Politiek de Beurs?

Wilt gij een nog treffender staaltje dat niet ouder is dan de vorige week? De Beurs colporteert geruchten over een aanstaande devaluatie, embargo op het goud en gedwongen conversie. De fondsen dalen, de deposito's worden opgevorderd in massa en het begint storm te loopen bij de spaarkassen. De Minister van Financiën, Marcel Régnier, roept de pers bijeen. Hij loochent alles en legt energieke verklaringen af in de meest orthodoxen zin. Tegelijkertijd echter houdt Marcel Déat, lid van hetzelfde kabinet als Régnier, zijn eerste verkiezingsredevoering te Parijs. Hij spreekt zich vierkant uit tegen de deflatie welke Régnier tot dusverre heeft toegepast. Wat beteekent dat? Is er een middenweg tusschen deflatie en inflatie waarvan wij den naam nog niet kennen? Hoe zal men hem noemen? Reflatie? Voor Déat in ieder geval is de periode der bezuinigingen geëindigd. Hij wil geen offers meer brengen op de altaren van een sluitend budget. Hij kent een andere manier om de tering te zetten naar de nering. Zij vormt het tweede hoofdpunt van zijn programma. Nog sterker dan de ‘reflatie’ contrasteert het met Régnier's orthodoxie. Hij resumeert 't bondig als ‘Grondige reorganisatie der Banque de France’.

Het idee hangt in de lucht. Daladier verkondigt het en Raymond Patenôtre. Niet alleen het Front Populaire bezit het auteursrecht dezer hersenschim. Men vindt haar terug bij Paul Reynaud, die ingeschreven staat onder de ‘nationalen’. Maar wat wil dat zeggen ‘Grondige reorganisatie der Banque de France?’ Kortweg dit: het beetje onafhankelijkheid dat de Bank behield tegenover den Staat is nog te veel. Het emissie-instituut is nog niet compleet tot de orders van het gouvernement. Het verloor niet alle vrijheid. Het opent de sluizen van zijn crediet niet zoo wagenwijd als een minister dat dikwijls wenscht. De bankiers die het beheeren denken te conservatief. Met zoete lijntjes hebben zij zich niet laten overhalen. Zij zullen gedresseerd worden door een wijziging der statuten, die hen aan handen en voeten bindt ten gerieve van plannen-makers, demagogen en andere eminente zakkenrollers.

Fantasten

Een Marcel Déat, die gisteren prof in de philosophie was, vandaag minister van Luchtvaart, kan morgen minister van Financiën worden. Dat is meer vertoond in Frankrijk. Een Daladier, Patenôtre, Paul Reynaud dito. Het ontbreekt niet aan reflectanten voor een ‘grondige reorganisatie der Banque de France’. Ieder die rekening houdt met de realiteit zal moeten toestemmen dat hun theorieën niet bepaald geschikt zijn om het weerstandsvermogen van den franc te versterken, of om de speculanten in de baisse te ontmoedigen. Zijn er menschen die hun mogelijkheden strenger wikken naar de realiteit dan de groote speculanten? Misschien alleen de groote geleerden. Bewijs: de speculanten hebben de Banque de France in een paar jaren twintig milliard aan goud gekost. Zij zullen haar nog meer kosten zoolang men de plannen-fabrikanten niet den mond snoert, vooral wanneer die fabrikanten minister zijn. En zoolang men fantasten, sophisten, politieke avonturiers en financieele kwakzalvers niet onschadelijk maakt zal de franc gered moeten worden tot er niets meer is om hem ermee te redden.

[verschenen: 20 april 1936]