Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Planetaire Quadrille

Wielrenners in tranen. - De horoscoop in de krant. - Revolutionnaire schoolmeesters en pantoffelhelden.

Parijs, 5 Augustus [1935]

Merkwaardig volk de Franschen. Terwijl het kwartet Mars, Venus, Jupiter, Saturnus 's avonds op den Zuider-horizon quadrille uitvoert welke sedert eind-Juni de haren der astrologen te berge doet rijzen wegens de wolken van onraad (troebelen, opstand, broederoorlog) die de dansende planeten over Frankrijk uitwasemen, rijpen de blauwe pruimen, de gele pruimen, de eierpruimen ongestoord onder het oog der veldwachters en worden geplukt door de wettige eigenaars. Gelijk in 't vers van Goethe: Ueber allen Gipfeln ist Ruh'. Gij bespeurt nauwelijks een zuchtje. Gelijk in 't vers van Baudelaire: ‘Là, tout n'est qu'ordre et beauté, Luxe, calme et volupté.’ Zooals de zeelui zeggen: Calme plat. Zijn we kwaad, gelijk de sterren zouden willen? Neen, we zijn geroerd. De Tour de France per fiets, over Alpen en Pyreneeën, over keien en macadam, is verloopen als een herders-idylle. Geen kampioen was zoo reuzig of hij stortte zijn traantje, telefonisch verspreid over het gansche land en als een wonderbalsem opgevangen door de pers. Er is geen melodrama waarbij ooit harder gehuild werd dan bij den wedstrijd der géants de la route. Antonin Magne heeft geschreid met tuiten omdat hij zijn enkel bezeerde aan een pedaal. Camusso is weggesmolten omdat hij niet meer kon. Merviel barstte uit in snikken omdat hij tuimelde. Speicher pinkte ze weg omdat hij rijden moest met steenpuisten, Archambaud omdat de slagboom van een overweg neerviel voor zijn neus. Romain Maes weende van vreugde omdat hij won en na een maand afwezigheid van den pappot zijn moeder terugzag. Voor acht honderd camera's, vijftig duizend bezoekers van de wielerbaan en met meer dan vierduizend kilometer in de beenen liet hij het zilte vocht der dichters bij stroomen over zijn wangen vlieten en veegde het af met een servet. Wij hebben zoowaar de stem der radio-reporters hooren stokken in de keel, overmand door de aandoenlijkheid van sprints waartegen hun hart niet bestand was. Hijgend, hikkend, stamelend loosden zij hun overkropt gemoed in de micro. Er ontbrak slechts aan dat de baliekluivers hun avondblad openvouwen met oogen gezwollen van weemoed en wee, en losbreken in geweeklaag als zij aanschouwen hoe de reuzen hun dorst stillen met een fleschje Perrier.

Gevoeligheid

Zoo naderen wij in tranen bij de vleet het maximum der catastrofische emanaties van het planetenquadrille dat zijn climax bereikt in de buurt van Sint-Barthelomeus. Wat denken de wichelaars over die gevoeligheid? Is zij in tegenspraak met de horoscopen? Geen kwestie van. Herinner u de schaapjes van Marie-Antoinette. Het liefelijke geblaat van Jean-Jacques Rousseau. De zoete roman van Paul et Virginie. De onschuldige liedjes van Fabre d'Englantine. De 37 operettes die tijdens de Terreur het voetlicht zagen in de Parijsche Opéra Comique. Liefhebbers van contrasten en pendanten kunnen hier bewijzen verzamelen voor de eenheid der tegendeelen. 's Morgens de guillotine, 's middags een nieuwe serie doodvonnissen en 's avonds een sentimenteele aria. Het schavot dissoneert niet met lichtgeroerdheid. De afgrond roept den afgrond. Wreedheid hunkert naar zachtheid. Niets kan gemakkelijker overslaan in wildheid dan teederheid die een uitweg zoekt. De eerste harp was een boog. En omgekeerd: de eerste boog was een harp. Het instrument waarmee Apollo muziek maakte was hetzelfde waarop hij een doodelijke pijl spande. Elk licht heeft zijn schaduw, iedere schaduw zijn licht. Een genadeloos mensch staat niet verder van het mededoogen dan een week mensch van de onbarmhartigheid. Men behoeft een volk niet speciaal te wantrouwen dat zich met zachte lijntjes laat verleiden tot snotteren wat het kan voor de tribulaties van wielrenners die aan 't einde hunner dagtaak een premie opstrijken van twintig duizend francs zonder zich overmatig te hebben afgejakkerd. Maar men kan er alles van verwachten, het ergste en het beste. Wie jankt om 't minst, riskeert geen tranen meer te hebben voor 't meest.

Daar het krioelt van wichelaars moet men er wel rekening mee houden of men wil of niet, want men kan ze niet ontloopen. Het populairste avondblad (Paris-Soir) publiceert in elk nummer zijn dagelijkschen horoscoop en de Fransche kranten verschijnen ook op Zondag. Geniale inval van een directeur die weet waar Abraham de mosterd haalt. Een waarzegger voor iedereen dat is de democratie in haar puurste gedaante. Mussolini en Hitler raadplegen hun astroloog gelijk Catherine de Medicis en Juliaan de Afvallige, waarom zou het heele gezelschap niet zijn Nostradamus hebben? Wij bewonen een land dat in 't teeken staat van den Leeuw en zoowel de sterren als de zon schijnen en emaneeren voor iedereen. Wij lezen dus elken avond wat het firmament over ons hoofd uitvloeit gedurende het volgende etmaal. Zelfs hoe de ongeboren kinderen zullen zijn op wie de dokter wacht met de baker. Ik zie den revolutionnair gekromd over het dagelijksch bulletin dat zoo dikwijls gunstig luidt voor opgewonden standjes. Ook het gouvernement gebogen over astrale weerberichten die om de haverklap conflicten aankondigen met de overheid. En ook de brigadiers der gendarmerie, de kapiteins der garde mobile. De sterren liegen niet. Zij nooden zonder te noodzaken. Maar omdat ieder op zijn hoede is, kijkt ieder de kat uit den boom. Werkelijk, een goed idee, die dagelijksche en wekelijksche horoscopen. Met een ontsluierde toekomst kan elke regeering op beide ooren slapen.

Revolutie

Indien bijgevolg de anti-constitutioneelen niet hun hoofd te pletter willen stooten, zullen zij van leer moeten trekken tijdens een onschadelijke conjunctie, als de dirigent van de Harmonie der Sferen geen andere accoorden inzet dan louter reine drieklanken. De omwentelaars verbeiden deze passage der hemelsche symphonie zonder ongeduld. De meesten teren als ambtenaars op kosten van de prinses, hebben geen zorgen voor morgen, noch directe haast. ‘Aan de op handen zijnde revolutie wijden wij het voornaamste onzer aandacht’, heeft de Bond van Onderwijzers verklaard op zijn jaarlijksch congres, dat de opinie vertolkt van vier-vijfden der schoolmeesters. Zij steken hun bedoelingen niet onder stoelen en banken, deze voorbeeldige paedagogen, evenmin als de rest der eminente staatsdienaren met hun programma verstoppertje spelen. Zij geneeren zich niet om 't zwart op wit te drukken in tijdschriften, weekbladen, kranten, en de minister van Nationale Opvoeding is de laatste om zich te ergeren. Eerste stadium: de Banken tot rede brengen, onmiddellijk. Desnoods door er de openbare macht te installeeren, de beheerders gevangen te nemen, of, als 't moet, uit den weg te ruimen. Ten tweede: de Pers muilkorven, door eigenaars en directeuren te behandelen gelijk de bankiers, ze op te sluiten en zoo noodig te supprimeeren. Derdens: Een grondige schoonmaak in de hooge posten van het leger, volgens dezelfde methode. Qua programma is dat een beetje bondig en niet bijster origineel. Men kan 't samenvatten in drie geijkte termen: Je geld of je leven; Houd je bek; en Ingerukt marsch.

Het ideaal

Hun ideaal zou zijn om het te verwezenlijken zonder kleeren te scheuren, zonder zijn huid te schrammen, zonder zijn hachje te wagen. Voor praten, oreeren, orakelen mankeert het niet aan feu sacré. Men foetert den tegenstander uit. Men verovert een denkbeeldige Bastille. Men balt de vuisten en brult de Internationale. Een kogel voor Laval. Een salvo voor de generaals. Als men zulke dingen wettig kon doen, als men niet de permissie noodig had van Laval en de generaals om hen te executeeren, dat zou pas je ware wezen. Doch bij de gedachte alleen dat Laval zich zou kunnen weren, gaat het feu sacré uit als een nachtkaars. Zij zijn anti-fascisten, te drommel! Mogen zij als anti-fascisten zoo inconsequent zijn om de Constitutie te schenden door het bewind te overmeesteren met geweld? Wat hebben zij La Rocque nog te verwijten, wanneer zij de eersten zijn die naar de wapens grijpen? Ziedaar de moeilijkheid: Zij lappen de Constitutie aan hun laars, maar willen in het kamp zijn waar wettig geschoten wordt, duizendmaal liever dan in het kamp waarop men wettig schiet. Ja, als er iemand was die hen per houten paard of per turfschip kon loodsen binnen de omheining waar men veilig is en commandeert achter kanonnen! Dat zou kunnen gebeuren in October door middel van een parlement dat zieltoogt. De eenige en laatste hoop van pantoffel-helden.

Zullen de sterren het echter gedoogen? Niet de gesternten van het uitspansel natuurlijk want om aan de waarachtigheid en de onpartijdigheid harer uitspraken vast en blind te kunnen gelooven zou men een astroloog willen ondervragen die sinds twintig jaar geen krant las. Maar de constellaties buiten onze gezichtsvermogens, achter de zevenvoudig versloten poorten der catacomben waar de politiek geregeld wordt van een land als Frankrijk. Alvorens aan hare beschikkingen te twijfelen en ons over de teekenen die zij uitzonden te verontrusten, zal het komende al het voorbije vierkant moeten logenstraffen. Wordt een macht als Les Croix de Feu uit den grond gestampt om haar niet te gebruiken?

[verschenen: 24 augustus 1935]