Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Het doel is ver

Parijs, 8 Januari 1935

Het kan geen toeval zijn dat de generalissimus Weygand voor den tweeden keer binnen korten tijd de verdedigingswerken van Corsica inspecteerde op den zelfden dag dat Laval te Rome vertoefde en accoorden ontwierp met Mussolini. Alleen de Duitschers hebben de coïncidentie vermeld maar zij zijn de eenigen niet die haar zagen. Nog bij de manoeuvres van vorigen zomer noemde Mussolini Napoleon een Italiaan, tot ergernis der Corsicanen en tot vermaak der Franschen. Het dateert ook niet van gisteren dat Italiaansche landkaarten onder den inventaris der familie-goederen het Eiland rekenen, l'Île de Beauté, dat niet enkel geiten, schapen, varkens en bandieten levert aan Frankrijk, doch sinds jaar en dag de beste en de meeste onderofficieren, gendarmes en douaniers. Dat Mussolini zich van dezen kant vergezichten droomt volgt consequent uit zijn temperament en uit zijn retrospectieve geestesvorming, beïnvloed door Capitool en Forum. Veel merkwaardiger is 't dat men het in sommige leidende Fransche kringen niet overbodig vindt om hem eraan te herinneren dat hij zich op dit gebied alle inbeelding uit het hoofd moet halen.

Wij gelooven de toekomstige werkelijkheid het dichtst te benaderen door ondanks de juichkreten der officieuze pers de reis van Laval te beschouwen in het licht der reis van Weygand.

Er was zoo lang en zoo onbescheiden gesproken over een ontmoeting tusschen een Fransch minister en den dictator van Italië dat de onderhandelingen over een samenkomst niet meer konden worden afgebroken zonder leelijke, voorbarige en definitieve ongelukken te veroorzaken. Een schok was ten laatste slechts vermijdbaar door een handdruk, zelfs al bleef de handdruk protocollair en provisorisch. Terwijl beide partijen echter die gedwongenheid constateerden met gemengde gevoelens (het mishaagde Mussolini niet Frankrijk in dezen impasse getroond te hebben) waren er in Parijs nog zulke tegenstrijdige en invloedrijke krachten werkzaam dat men in den morgen van den dag waarop Laval besloot tot zijn vertrek met evenveel kans kon gissen naar een ja of neen als men lukraak wedt op een paard. Het was kruis of munt. Over den grond der zaak trouwens bleken de woordvoerders der preliminaire besprekingen zoo weinig eensgezind dat er in de laatste minuten nog geharreward werd over bijkomstigheden als de toelating van Roemenië tot de verdragen waarmee Balkan- en Donau-mogendheden hun wederzijdsche grenzen zullen garandeeren. In de afgeloopen tien jaren zijn er 115 pacten gesloten waarop geen enkele regeering durft vertrouwen. De weifelingen en disputen bij de redactie van het 116de pact waren dermate instructief dat men zich gerust mag voorbereiden op het 117de.

Ondertusschen kennen de Franschen letter noch jota der beraamde overeenkomsten. Wat de toasten, het eind-communiqué en de pers-verklaringen erover mededeelen staat gelijk met geruchten of met goede bedoelingen welke den weg plaveien naar de hel. Krijgt Mussolini als godspenning de leening van één milliard die de Banque de France en de Italiaansche Bank reeds technisch bestudeerden, naar verluidt? Zouden de Franschen werkelijk dwaas genoeg zijn om Mussolini de middelen te fourneeren voor den bouw zijner twee capital ships van 35.000 ton? Wij weten er niets van. Zal Frankrijk zijn traditioneele beginselen verzaken door aan Mussolini op de Oost-grenzen der Sahara een strook gebied af te staan dat voornamelijk bevolkt is met stammen die de Italiaansche heerschappij in Lybië ontvluchtten? Het blijft een vraag en een raadsel. Moet men Frankrijk onvoorzichtig genoeg achten in de behartiging zijner eigen belangen om naast de haven van Djiboeti plaats te ruimen voor een Italiaanschen basis te Oboek? Ongegeneerd genoeg tegenover de bevriende mogendheid Ethiopië, lid van den Volkenbond, om Mussolini een weg te openen naar het rijk van den Negus op een oogenblik dat de vijandelijkheden tusschen Abessyniërs en Italianen elk uur kunnen uitbreken? Wij zullen dit gelooven wanneer wij 't zwart op wit zien. En welke rechten kan Mussolini doen gelden op een pakket aandeelen in den spoorweg Djiboeti-Addis Abbeba, die geconstrueerd werd met Fransch kapitaal en Fransche werkkrachten? Het moment voor dergelijke geschenken is slecht gekozen. Wij ontwaren geen enkele Italiaansche tegenprestatie die zulke offers zou kunnen compenseeren.

De Italianen beweren weliswaar dat Frankrijk wegens een geïnterallieerd verdrag van 1915, door Engeland erkend en onlangs uitgevoerd, tot dat minimum van inschikkelijkheid verplicht is. Een categorie van Franschen, die noch chauvinistisch is noch anti-fascist, betwist deze opvatting met volharding op de volgende gronden: Rome ontving zijn part in den Duitschen buit, eenerzijds door de toekenning van een stuk van Algiers op 12 September 1919, anderzijds door inwilliging eener serie commercieele, fiscale, sociale en linguïstische voorrechten aan de Italiaansche onderhoorigen in Tunis. Naast Engeland, dat het leeuwenaandeel in de wacht sleepte en daarvoor zonder spijt een stuk Jubaland mocht afstaan aan Mussolini, is Frankrijk niet gehouden aan grooter zelfverloochening. De Engelschen bezitten Duitsch Oost- en West-Afrika als eigendom. Frankrijk kreeg Kameroen slechts als mandaat van den Volkenbond. Frankrijk vroeg de opheffing der internationale hypotheek op Marokko: nul op rekest. Het vroeg de internationaliseering van Palestina: Palestina werd Engelsch protectoraat. De accoorden Sykes-Picot van 9, 15 en 16 Mei 1916 tusschen Londen en Parijs wezen Mosoel toe aan Frankrijk. En zonder eenige schadeloosstelling legde Engeland beslag op dit petroleum-reservoir. Mandaten kan Frankrijk niet verpanden. Eigen gebied behoort niet tot den buit en geen enkel accoord verbindt tot afstand van wingewesten welke niet veroverd werden in den wereldoorlog. Waar gaan wij heen wanneer wij het principe aanvaarden en het precedent scheppen van arbitraire grensverschuivingen? Vandaag eischt Italië. Morgen zal Duitschland optreden als eischer. Waarom ten overvloede zouden de Franschen guller zijn dan het zooveel royaler bedeelde Albion?

Het valt niet te ontkennen dat deze argumenten hout snijden. De oppositioneele elementen der Fransche politiek die in de coulissen reeds duchtig geroerd en geremd hebben bij de preparatieve besprekingen voor de reis naar Rome, de oppositie die totnutoe hoofdzakelijk zweeg omdat talmen en rekken ook een wapen is, alle tegenstanders eener verzoening waarvan Frankrijk uitsluitend de kosten betaalt, zullen hun actie vertienvoudigen zoodra de inhoud der ontworpen verdragen ter ratificatie wordt voorgelegd aan het Parlement. Zijn er beloften van Mussolini, zijn er termen eener alliantie, precies en betrouwbaar genoeg om op te wegen tegen de verliezen eener diplomatieke nederlaag? Zonder te willen anticipeeren kan men hieromtrent de meest sceptische verwachtingen koesteren.

Bij een binnenlandsch Fransch verzet zal zich verweer voegen van buitenlandschen oorsprong en wanneer de gezamenlijke energie correspondeert met de in 't spel zijnde belangen zal men verstandig doen haar niet te onderschatten. Doch moet men de waarschijnlijkheid betreuren dat de twee zoogenaamde Latijnsche zusters haar afspraak missen? Ieders oordeel hierover zal afhangen van de positie welke hij inneemt tegenover de consolidatie der Europeesche kaart. Het staat vast dat een Fransch-Italiaansche bond het Fransch-Duitsche antagonisme niet zal verzachten. Het staat eveneens vast dat een natie wier zinrijkste volkslied (Deutschland über alles) sinds driekwart eeuw gezongen wordt op de melodie van Gott erhalte Franz den Kaiser, een organische, natuurlijke ontwikkeling, gesymboliseerd in dit gezang, nimmer zal afzweren. Het ontbreekt niet aan lieden in Frankrijk die een verbetering der Europeesche kaart wenschelijker oordeelen dan een bekrachtiging.

Maar inmiddels bezocht Laval Italië en Mussolini leerde hem in ieder geval hoe men een gast beschermt en een staatsman. Volgens de passagiers van den expres Parijs-Rome reed de Laval-trein vanaf de Italiaansche grens als door een onbewoond décor. Over het gansche traject heeft geen enkele andere trein den zijnen gekruist. Alle overwegen, wissels, tunnels en bruggen waren militair bewaakt. Op elke honderd meter rails stond een soldaat in 't geweer met den rug naar den trein. Alle stations lagen leeg en verlaten. Er was geen kar, geen kruiwagen, geen auto, geen fiets, geen levend wezen op de wegen waarmee Laval's convooi parallel liep.

Was er evenveel gevaar als veiligheidsmaatregelen? Of romantiseerde Mussolini een beetje om te imponeeren? Meent hij waarlijk dat een zeker soort van Jury naief genoeg is om binnen drie maanden tweemaal de methode toe te passen van Marseille? Neen. Zij beschikt in haar arsenaal over meer variatie en vernuft dan hij haar toedicht. Hij wachtte slechts, en zonder ongeduld. Voor 't oogenblik is er geen haast bij.

[verschenen: 2 februari 1935]