Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Kampioenen ter zee

Parijs, 8 October [1934]

Terwijl de Queen Mary van de Cunard Line te water werd gelaten kon men een kajuit bespreken voor de inauguratie-reis Le Havre - New-York der Normandie van de Compagnie Générale Transatlantique, welke van nu af is bepaald op 7 April der naaste lente. Tusschen haakjes: een ministerieel decreet heeft beslist dat schepen in 't vervolg het mannelijk of vrouwelijk geslacht zullen hebben van den naam dien zij dragen. Men zegt dus La Normandie en niet Le Normandie, gelijk puristen verordonneerden omdat vaisseau, bateau, navire die bij den titel van een schip zijn ingedacht het mannelijk lidwoord voeren. Zooals eertijds en immer hechten de Franschen een buitengewone beteekenis aan grammaticale vraagstukken welke ons byzantijnsche futiliteiten lijken. De samenmenging Le Normandie had even heftige en even eindelooze polemieken uitgelokt als de affaire Stavisky. De taal is hun oneindig heiliger dan de wetten en de zeden. ‘Honneur des Hommes, Saint Language’ dichtte Paul Valéry met hymnische hoofdletters en rhythmen. Maar wij sluiten de haakjes (ze kunnen te pas komen voor examens) om er niet in vast te raken en kiezen het ruime sop.

Al trof de Cunard met de Transatlantique een overeenkomst aangaande de passage-prijzen en de dagen van vertrek, het is zeker dat tusschen beide pyramidale Oceaan-vaarders een strijd zal ontbranden welke des te feller en spannender zal zijn daar hij uit de platvloersche regioon der centen-kwesties geëleveerd werd naar de sfeer der eerezaken. Wie is de grootste, de ontzaglijkste? Aan de lengte kan men niets meer veranderen: De Normandie meet 313 meter, de Queen Mary ‘slechts’ 310. De waterverplaatsing echter blijkt voortdurend elastischer en geleidelijk overschreed de Normandie de 80.000 ton. Waar zal zij ophouden? Haar eerste schoorsteen klimt tot 44 m. boven den zeespiegel, haar derde tot 41 meter. Zij hebben een omtrek van 49 meter en worden aangekleed met een aërodynamisch profiel. De ankerkettingen van de Normandie wegen 151.000 kilo; het anker is vijf meter lang, drie m. breed; de dikte van een kettingschakel bedraagt tien en een halve centimeter. Het roer is 16.26 hoog en 1.36 dik; het weegt 138.6 ton en beslaat een oppervlakte van 42 vierkante meter. De Engelschen zullen op dit gebied ongeveer gelijkwaardige cijfers overleggen. Doch in het domein der paardekrachten overvleugelen zij gladweg den Franschman. De turbines der Queen Mary, rechtstreeks geschakeld op de assen der schroeven, zullen 200.000 p.k. ontwikkelen. De turbines der Normandie zullen dynamo's voortbewegen die vier electrische motoren van elk 40.000 p.k. in werking brengen. De machinekamers van de Normandie logeeren dus slechts een cavalerie van 160.000 werkeenheden. Het voortbewegingssysteem der Franschen is bovendien veel gecompliceerder. De ingenieurs der werven van Saint-Nazaire kozen het omdat het de lange schroefas uitspaart. Door de motoren in den achtersteven te monteeren en direct te koppelen aan de schroeven denken zij de vibraties van het schip te reduceeren tot nihil. Het experiment is duur maar aantrekkelijk en belangwekkend. In de vaart echter zal men moeten ondervinden of het gerief en het nut opwegen tegen de complicaties en de kosten.

Doch wie der twee reuzen zal de meeste knoopen loopen in het uur? De Franschman beoefent den scheepsbouw hoofdzakelijk als l'art pour l'art, als een kunst waarin het effect (dat hij ondertusschen geenszins verwaarloost) ondergeschikt blijft aan de ideëele conceptie en de volmaakte uitvoering. De Engelschman, sportief van aanleg en opvoeding, legt den nadruk op het effect hoewel hij geenszins de uitvoering veronachtzaamt. De voornaamste wensch van den Franschman is dat de Normandie in de hoogste perfectie het gedachtenbeeld materialiseert waaruit zij ontsproot. De Engelschman reikhalst er naar dat de Queen Mary hare superioriteit bewijst boven alle mededingers. Hij heeft niets verzuimd wat menschelijkerwijze mogelijk is om dit doel te bereiken. Naar zijn gewoonte speelde de Brit fair play, zooals hij dat opvat, en volgens zijn gewoonte liet de Franschman zich ridderlijk dupeeren. Onder voorwendsel van geldgebrek zette John Brown op de Clyde den bouw der Queen Mary stop zoodra bleek dat Penhoët op de Loire den kiel legde van een vaartuig dat haar zou kunnen overtroeven. Toen de Normandie haar voltooiing naderde meldden zich te Saint-Nazaire de experts van de Cunard Line met het vriendelijk verzoek of zij de boot mochten bezichtigen. Zoo ontvangt men soms gasten die met een beleefd en impertinent ‘als het niet indiscreet is’ uw huis doorsnuffelen. Men heeft zin te antwoorden: ‘Natuurlijk is het indiscreet’ maar de ingeboren beleefdheid weerhoudt u om nurksch, oprecht en paedagogisch te zijn. Met dit systeem trekt men meestal aan het kortste eind, maar het ware onheusch geweest om de gentlemen-deskundigen der Clyde op de vingers te tikken. Fair play! Zij onderzochten de Normandie van boven tot onderen en het zou een mirakel zijn wanneer zij van die expertise niet profiteerden. Het spreekt vanzelf dat zij op hun beurt de Fransche ingenieurs uitnoodigden tot een bezoek aan de Queen Mary. Maar al heeft een schip dat door zijn afmetingen en inrichtingen een prototype vormt een hoop geheimen die angstvallig bewaard worden, wat riskeeren de gentlemen nu de Normandie klaar is?

Ondanks alles gelooft de Franschman in zijn binnenste dat hij, niettegenstaande een inferioriteit van 40.000 p.k., de Engelschman minstens zal evenaren, zoo niet voorbijstevenen. In ieder geval bij zwaar weer, dat niet schaarsch is op den Oceaan. Heeft de Ile-de-France de Bremen, die op papier 3 à 5 knoopen meer loopt, niet schitterend geslagen op een stormachtige zee? De Queen Mary is ontworpen volgens de klassieke tradities der Britsche koopvaardij (daarom zal haar waterlijn vermoedelijk een beetje langer zijn dan die van den Franschen concurrent), de Normandie met haar slanke, wijkende, splijtende boeg is geconcipieerd volgens het militaire beginsel van strijd tegen de golven. Een triomf van 160.000 gecondenseerde paardekrachten op 200.000 zou des te verbazingwekkender zijn daar hij noch gewild noch gezocht werd en uitsluitend zou voortvloeien uit de wiskundige superioriteit der hersens die het vaartuig boetseerden uit getallen.

Hoe deze homerische worsteling in de toekomst ook moge uitvallen, het is reeds zeker dat de Normandie, gedurende het jaar waarin zij eenig in haar soort en weergaloos den Oceaan gaat domineeren, alle bestaande schepen zal overtreffen in de groote en kleine arrangementen welke het leven veraangenamen. Geen paleis, geen hotel en zelfs geen stad zal met dit vaartuig kunnen wedijveren in middelen om den tijd te dooden. Behalve bioscoop, schouwburg en zwembaden, behalve magnifieke sundecks en promenade-dekken, 130 meter lang, geheel bekleed met rubber en ontruimd van alle hindernissen, behalve salons van 100 meter lengte die door wijde ruiten uitzien over zee, zal de boot voor de eerste maal een grooten wintertuin over den Oceaan voeren, ingericht boven de brug en overkapt met glas. Welk een sprookje om te midden van de oneindige zee te kunnen zeggen: Ga je mee naar den tuin. Welk een overwinning op de elementen! En welk een compendium, welk een staalkaart van al het geluk dat verkrijgbaar is op dit ondermaansche en met de civilisatie dezer eeuw! Omdat de pracht van het decoratieve monument, zijn sybarietische installatie en zijn technische uitnemendheid bijna te mooi zijn om te duren heeft men speciaal het brandgevaar bestudeerd. Alle kajuiten zijn betingeld met asbest. In de plafonds van alle vertrekken zijn openingen aangebracht waarlangs men het lokaal kan bespuiten voor 't geval de toegang door de deur versperd zou zijn. Gevoelige toestellen, afgestemd op een zekeren warmte-graad, zetten in een bedreigden sector automatisch de ventilatoren stop zoodra de temperatuur boven den norm stijgt en waarschuwen de brandweer. Een rechter van instructie verhoort regelmatig nieuwe getuigen over de ramp der Atlantique en recente verklaringen van exceptioneel gewicht bewijzen nogmaals een complot. Maar aangestookt of niet, men heeft tenminste van de ramp geleerd. De Normandie geldt voor onbrandbaar.

Zooals de Normandie echter is, zooals de Queen Mary zal worden en zooals zij zich samen zullen meten, beiden strevend naar een wonderbaarlijk en bovenmenschelijk meesterschap dat de geschiedenis, geschreven op papier of op steen, nog nimmer geboekt heeft, zoo incarneeren beiden het oude Europa. Het oude Europa over welks vitaliteit kleinmoedige pessimisten zulke zwartgallige geruchten rondstrooien!

[verschenen: 5 november 1934]