Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Ongeloofelijk

Parijs, 17 Augustus [1934]

Wat ik hier 19 Februari schreef over geruchten aangaande een kunstmatige benzine, op basis van natrium en welks fabrieksprijs vijf Hollandsche centen per tien liter zou bedragen, trad deze maand in het domein der controleerbare werkelijkheid. Een groep deskundigen, onder wie commandant Legrand, gedelegeerd door het Ministerie van Oorlog, verschillende vertegenwoordigers van petroleum-trusten, chemische experts, journalisten en een deurwaarder, hebben officieel de installatie bezocht en onderzocht, waar onder hun wantrouwige oogen naar believen een experiment verricht is, dat in de geschiedenis slechts zijn weerga heeft in het mirakel der Bruiloft van Cana. De geruchten, zoo fantastisch zij waren, bleken nog een eind beneden de nuchtere waarheid. De kunst-benzine (van synthetische benzine kan zelfs niet gesproken worden, gelijk men zien zal) kost slechts drie cents per tien liter en kan in willekeurige hoeveelheden worden toebereid uit zeewater of uit zoetwater, waarbij men een schepje keukenzout voegt. Van de gemanipuleerde vloeistof gaat geen druppel onderweg verloren. ‘Met een liter zoutwater maak ik een liter benzine; met tien duizend liter zoutwater maak ik tien duizend liter benzine; met de oceanen van den globe zal ik oceanen van benzine maken,’ zegt de wonderdoener. De technici konden zijn beweringen op staanden voet verifieeren. Zij waren gekomen in auto's welker motoren gedreven werden met het [voortbrengsel] van Standard of Shell. Zij reden weg met een brandstof die een oogenblik tevoren nog water was eener kabbelende beek.

De ontdekker, de bewerker dezer patente wereld-ramp, ‘die een openbare booswicht moet heeten als hij geen bedrieger is,’ zooals de afgevaardigde van Luchtvaart zei, noemt zich Albert Saheurs. Hij is een klein, gezet, gedrongen, gespierd en spraakzaam kereltje, genre worstelaar, automobielmécanicien van zijn vak, met de sluwe, onvervaarde uitdrukking in zijn grooten, groven kop van iemand die weet waar Abraham de mosterd haalt en die zich door den duivel zelf niet van zijn stuk laat brengen. Populair type. Half kermisklant, half keizer van den aardbodem. Negen-en-dertig jaar oud. Hij maakte den ganschen oorlog mede, gedroeg zich als een dappere, kreeg de militaire medaille en ontsnapte aan de milliarden kogels, welke in dat tijdvak werden afgeschoten. Want geen atoom van het heelal raakt ooit zoek voor het oog van Brahma, volgens de woorden van Adwaita en menig ander dichter. Hij heeft de manie der uitvindingen, nam een aantal brevetten betreffende de automatische stabiliteit van vliegtuigen, een explosiemotor zonder brandstoffen (waarvoor zal dan zijn benzine dienen?!) en bestudeert op 't oogenblik een straal die de kracht zou bezitten om de massa en het gewicht van metalen zoo te beïnvloeden dat vliegmachines onder zijn werking naar beneden storten. Het idee om water te veranderen in benzine sproot naar zijn zeggen voort uit de waarneming, dat zich in de nabijheid van alle petroleum-velden zoutwater-vlakken uitstrekken. Hij leidde daaruit af dat het zout een der constitueerende bestanddeelen moet zijn van de olie en dat men den chemischen arbeid der natuur slechts behoeft te hervatten in een laboratorium om met dezelfde oorzaken dezelfde gevolgen te bereiken. Het heele geheim der natuur ligt in het catalyseerend element dat zij gebruikte voor de transformatie. Als Albert Saheurs ons niet te grazen neemt, is dat element even excessief simpel als het gebaar, waarmee Colombus een kippenei overeind zette. A priori heeft deze redeneering niets ongerijmds. Vervaardigt vandaag niet ieder kind zijn vliegmachine? Hoeveel van de diepste natuurgeheimen werden reeds speelgoed, zoodra iemand ze éénmaal oplettend bezichtigde, ontleedde en nabootste?

Zijn fabriekje bevindt zich te Sente-aux-Loups, een der buitenwijken van Rouaan. Het is omschanst met prikkeldraadversperringen. De toegang wordt verdedigd door twee revolver-kanonnen, verbonden aan de poort; zij ontbranden van zelf tegen bezoekers die onregelmatig trachten binnen te dringen. Kwaadsprekers en psychologen hebben uit deze minutieuze verdedigingsmiddelen geconcludeerd dat Albert Saheurs lijdt aan vervolgingswaanzin of aan reclame-zucht. Zij meesmuilen wanneer hij beweert belegerd te worden door spionnen. Het is mogelijk dat zij gelijk hebben. Doch wie eenige notie heeft van de industrieele spionnage, van de praktijken der petroleum-koningen, van de onschatbare belangen welke met de catastrofische ontdekking gemoeid zijn, verplaatst zich even in 't geval van Saheurs. Volgens den een vraagt hij twee, volgens den ander drie milliard francs voor een uitvinding die geen rooden duit meer waard is zoodra de formule van het recept gemeen-goed wordt. Al zou men de retorten dag en nacht laten bewaken door een gewapende macht, niemand die haar exploiteert in 't groot kan verhinderen dat zij publiek wordt en alle waarde verliest. Het is bovendien in 't belang van geen enkel gouvernement, die alle zware belastingen heffen op vloeibare brandstoffen, om de ontdekking te exploiteeren, doch veel meer om haar in een geblindeerd archief te bewaren, voor slechte tijden van oorlog b.v., of om een tegenstander economisch in den grond te boren. Wie echter zal twee of drie milliard betalen voor een papier dat men in een kast bergt? Maar wie zal zulk een papier afstaan voor minder? Wie zal dus niet wenschen zoowel op de formule als op haar ontdekker beslag te leggen voor den laagsten prijs? Het is logisch dat niet alleen zijn eigen gouvernement maar ook buitenlandsche gouvernementen en alle trusts samenspannen tegen Albert Saheurs. Het is eveneens logisch dat deze zich verweert.

Geen enkele distilleerderij werkt eenvoudiger en primitiever dan de miniatuurinrichting waarmee de uitvinder zijn onbegrijpelijke goocheltoeren uitvoert. Links staat een bak water, geschept uit een riviertje dat stroomt onder de fabriek, en gezouten met 33.10 gram per liter. Een buis voert het gezouten water naar een filter gevuld met zachte steenkool. Vandaar vloeit het door een buis naar een electrischen oven gevoed met stroom van de stad Rouaan. Deze oven bevat den catalysator en de onbekende substantie welke water omtoovert in brandstof. Het magisch ingrediënt is het eenige onderdeel zijner installatie waarover de uitvinder een hardnekkig zwijgen bewaart. Een andere buis leidt van den electrischen oven naar een tweeden filter welke gevuld is met houtskool en loopt van daaruit in den vergaarbak rechts. De vloeistof welke den eersten filter nog verlaat als water, verlaat den tweeden filter als benzine. Deze benzine blijft stabiel bij lage temperaturen, vertroebelt de carburatie niet, tast de metalen niet aan, is vluchtiger en ontwikkelt een hooger arbeids-vermogen dan gewone petroleum-benzine, brandt zonder rook en is onmiddellijk bruikbaar voor alle soorten van explosiemotoren, de gevoeligste niet uitgezonderd. Men begrijpt er niets van. De geheele installatie waarmee geëxperimenteerd wordt, is twee meter boven den grond geplaatst zoodat de controleurs alle buizen zonder eenige moeite van begin tot einde kunnen volgen en verifieeren. Men kan zich menschelijkerwijze niet voorstellen waar het bedrog zou moeten schuilen in een toestel dat men van alle zijden observeeren, betasten en onderzoeken kan. Trouwens: in hetzelfde tempo dat men het water in zijn bak ziet zakken, ziet men de benzine in haar bak stijgen.

‘Als er nog petroleum uit den tweeden filter kwam!’ mompelen de deskundigen. ‘Maar benzine! En bovendien benzine van de beste kwaliteit!’ Zij verbergen hun verbazing, en wellicht hun ontsteltenis, achter scepticisme. Zij denken waarschijnlijk aan de tientallen kostbare en perfect geoutilleerde laboratoria waar physici en chemisten van den eersten rang sinds jaren allerlei substanties en een ontzaglijk materiaal gemanipuleerd hebben zonder op 't gebied der transmutatie eenig bevredigend resultaat te behalen. Het avontuur wordt fnuikend voor honderden geleerden wanneer een alledaagsche mécanicien kubieke meters water omschept in kubieke meters benzine. Charlatan? Toovenaar? Alchemist? Steen der Wijzen? Men kan niet raden wat er in hun binnenste omgaat. Staan ze tegenover een oplichter? Of zijn de muren van dit fabriekje met zijn banale bakken, buizen, filters en de ondoorgrondelijke inhoud van den ijzeren electrischen oven de bakermat van een der geweldigste wetenschappelijke, economische en politieke revoluties welke het menschdom ooit beleefde?

De spontaanste, de onverstoorbaarste en best gehumeurde van allen blijft Albert Saheurs, die zijn product ‘Sahol’ doopte: Voor zijn critici is de hoofd-vraag wat het transformeerend ingrediënt kost, of het gemakkelijk gefabriceerd kan worden en hoe lang het duurt. De uitvinder geeft geen verder bescheid dan: ‘één liter, duizend liter of honderd duizend liter, dat komt op 't zelfde neer en de prijs per liter bedraagt één derde cent.’ Voor nadere bijzonderheden eischt hij twee à drie milliard. Net contant desnoods, maar een deel in klinkende munt en het overschot op crediet met degelijke garantie. Voor 't geval verscheidene koopers zich aanbieden heeft het Fransche gouvernement onder alle omstandigheden recht tot optie. Met genoegen zal hij de fabricatie organiseeren op een plek zijner verkiezing. Maar boter bij de visch. Wanneer men den uitvinder vraagt waarom hij zijn fabelachtige ontdekking niet persoonlijk exploiteert, antwoordt hij: ‘Omdat een gouvernement mijn brandstof veiliger kan fabriceeren dan een particulier die van alle kanten geboycot zou worden. En ook omdat ik geen koopman ben en het niet prettig zou vinden te eindigen als rentenier na aardig wat ambachten te hebben uitgeoefend.

Voor den buitenstaander klinken die argumenten misschien niet overtuigend. De buitenstaander echter steekt niet in 't vel van dezen raadselvollen fantast die bij een proefneming reeds eenmaal gescalpeerd werd door een ontploffing. Daar hij de eenige is die precies weet wat er achter zijn electrischen oven zit, is hij ook de eenige die zou kunnen voorspellen hoe deze historie zal afloopen. Met een sisser of met een universeel cataclysme...

[verschenen: 8 september 1934]