Veranderingen aan de lucht
Parijs, 2 April [1932]
Over 't algemeen heeft men in Frankrijk en elders meer aandacht geschonken aan de Junkers G. 38 en aan de Dornier D.O.X, dan aan den Bréguet-33, waarmee Codos en Robida van Hanoi naar Parijs vlogen in 75 uren, d.w.z. in drie dagen, 4 uren, 45 minuten.
Bij het kolossale, dat imponeert door massa en afmetingen, treedt de moderne verbeelding nog sneller in actie, dan de fantasie van primitieve volkeren. Wij zijn letterlijk gebiologeerd geweest, de vaklui bijna even sterk als het publiek, door de draken, welke ruim honderd man kunnen meevoeren in hun flanken. Wij hebben twee jaar noodig gehad, om ons aan de loutere hypnose van het gevaar te onttrekken en ons koelbloedig te vergewissen dat het verbluffend effect dezer praehistorische gedrochten meer gelegen is in hun hallucineerend voorkomen en in hun Jupiteriaansch gedonder, dan in hun werkelijke capaciteit om schade of nut aan te brengen.
Langzaam herwonnen wij onze bezinning. Gaandeweg raakte men vertrouwd met het idee der vliegende arsenalen. Men had ze aanvankelijk gezien in het licht der onheilen, die zij van een absoluut standpunt konden veroorzaken. Men bekeek ze altijd van den grond af, nooit uit de lucht. Men volgde hun verwoestende reizen in de gemoedsgesteldheid, welke voortvloeit uit een in allen deele geslaagde ramp. Nimmer beschouwde men ze op hun langen tocht, waarmee een overval aanvangt. Nimmer dacht men aan het relatieve van motoren en weersgesteldheid, noch aan de onhandelbaarheid van reusachtige machines, aan hun betrekkelijke traagheid, aan de trefkansen, welke zij bieden op een traject van honderden kilometers, aan de kwetsbaarheid hunner organen, aan de bedreigingen, welke een volumineuze explosieve lading hangt over toestellen en bemanning, aan de talrijke mogelijkheden, om het doel te missen, aan de menigvuldige beweeglijke afweermiddelen, welke hen beneden of boven belagen en bestoken.
Vandaag oordeelt men nuchterder over hun offensief en destructief vermogen. Men heeft al hun waarschijnlijkheden bestudeerd. Als men nog gelooft aan een onverhoedschen aanval men vreest hem niet meer. Geen enkel technicus meent nog serieus, dat een mobilisatie ontwricht kan worden door het bruuske optreden eener luchtvloot, van welken omvang ook. Evenmin dat een vliegend aanvaller de beslissing ooit zal kunnen forceeren gedurende de eerste uren der vijandelijkheden, gelijk men in Italië met ophef heeft willen aantoonen.
Dat werd allemaal literatuur en romantische humbug. Eertijds waren er vier of vijf vitale centra. Tegenwoordig zijn er veertig of vijftig, verstrooid over het gansche territorium en gepantserd met beton. Hun aantal, hun verspreiding en hun weerbaarheid maken een lucht-overrompeling, eindigend met een nederlaag, volkomen denkbeeldig. Elke vijandelijke onderneming trouwens, die zweemt naar schrikaanjaging, heeft hare keerzijde in den weeromstuit. Voor représailles-tochten beschikt men sinds vorig najaar over den Lioré-Olivier 203, die slechts 8 ton meet, doch de beste der bestaande bombardementsvliegtuigen overtreft in vaart (240 per uur), in werkingssfeer (een straal van 1000 K.M. heen en terug), in laad-vermogen (1000 kilo) en in hanteerbaarheid. De geheele Fransche luchtvloot, welke tot kort geleden dreef op de modellen en het programma van 1924, zal in 1933 compleet gemoderniseerd zijn en men beproeft anti-vliegtuig-geschut, dat moet dragen tot twaalf duizend meter hoogte.
Zelfs voor het nieuwste spookbeeld, de draadloos bestuurde machine, is men niet meer beducht. Men geeft er zich volmaakt rekenschap van, dat dit interessante wapen, zoodra het zich beweegt buiten den gezichtskring van den zender, blind wordt, afhankelijk van een windvlaag en het grootste deel zijner gevaarlijke eigenschappen verliest. Men acht het niet onmogelijk, dat een eskader dezer machines gedirigeerd zou kunnen worden uit een convoyeerenden ballon of vliegtuig, doch meent niet, dat deze omstandigheid den afweer aanmerkelijk zal verzwaren. Kortom, in vergelijking met een paar jaar terug, toen de kenners even hard de noodklok luidden als de amateurs, klaarde de horizon zichtbaar op. Men lacht om de fabels van electrisch voortbewogen en bestuurde vergiftigde ballonnetjes, over geheimzinnige stralen, welke de motoren zouden stopzetten en dergelijke verzinsels. De periode, dat men zich liet intimideeren door griezelverhalen, is voorbij. Een nauwkeurige scheidslijn werd getrokken tusschen het theoretisch denkbare en het praktisch mogelijk. In een juiste voorstelling herkreeg men het evenwicht, dat aan 't hoofd de lucht-verdediging belichaamd wordt door Maréchal Pétain.
Aan den Bréguet-33, hoewel militaire verkenningsmachine, en aan de reis van Codos en Robida worden beschouwingen verbonden van geheel anderen aard.
Wij onderhouden een wekelijksche lucht-verbinding met het Oosten, die, vergeleken met het tempo der zeevaart, mag gerekend worden tot het spoedverkeer. Vergeleken echter met de reëele snelheidsmogelijkheden van het vliegtuig, behooren de vlugste diensten op Indië, Indo-China en het Verre Oosten nog tot de categorie der boemeltreinen.
Geen enkele motor van het Fransche vliegwezen werkt tot dusverre met overvoeding en de homologatie van de eerste Hispano, voorzien van deze verbetering, dateert nog geen twee maanden, ofschoon de techniek van Franschen oorsprong is. Ondanks die mechanische inferioriteit maakt de Bréguet-33, welks fuselage vervangen werd door een metalen staaf, 250 kilometer per uur. Met overvoeding zal haar snelheid ongetwijfeld aanzienlijk vermeerderen, en vermoedelijk de 300 overschrijden.
Maar reeds de machine en de tijd, waarin Codos en Robida hun krachttoer verrichtten, dwingen tot nadere overwegingen. Gedurende den tocht namen zij 16 uren rust en zagen zich genoodzaakt een tusschenlanding te doen in Rome en Marseille, wegens het buitengewoon slechte weer. Trek deze 16 uren af van de 76, veronderstel dat de piloten te Calcutta, Karachi, Bassorah en Athene afgelost worden door een frissche bemanning en de duur der reis Hanoi-Parijs slinkt tot 60 uren, d.i. minder dan twee en een half etmaal. Wanneer men in plaats van dit militaire vliegtuig een machine wilde bouwen, speciaal ontworpen voor postdoeleinden, zou de afstand tusschen Parijs en het Verre Oosten afgelegd kunnen worden in 48 uren, d.i. twee vlieg-dagen.
Geen enkel technisch bezwaar verhindert de ingenieurs om dergelijke toestellen te vervaardigen, noch de maatschappijen om ze te exploiteeren. (Een dagelijksche brieven-vracht van 200 kilogram, à 7 francs per 10 gram, Fransch tarief, zou reeds 140.000 francs opleveren.) Op den huidigen dag is zulk een snel-verkeer zuiver een kwestie van organisatie. De dienst zou de bestaande verbindingen, die den weg openden en den eersten stoot gaven, niet moeten verdringen, doch aanvullen. Zonder een nauwe verstandhouding tusschen Hollandsche, Fransche en Engelsche maatschappijen, valt een rationeel plan trouwens niet te concipieeren, dat Nederlandsch-Indië, Britsch-Indië, Zuid-China, China, Indo-China, Australië en wellicht Japan moet bestrijken. Als 't nog onduidelijk is, volgens welke modaliteiten die samenwerking gerealiseerd zal worden, niemand twijfelt aan de wenschelijkheid, aan de noodzakelijkheid, om de verwijdering tusschen Europa en de eindpunten van ons halfrond te bekorten tot de uiterste limiet, welke een volle benutting van mensch en machine toelaat. Bij alle bewondering voor de praestaties der actueele lijnen kan men moeilijk loochenen, dat zij met een reis-tempo van 8, 10 à 12 dagen nimmer, of slechts zeer langzaam zullen leiden tot een ingrijpende verandering der wederzijdsche betrekkingen. Het is daarentegen onbetwistbaar, dat een snelle post-dienst, geschikt om kabel en telegram zonder aanzienlijk tijdverlies te vervangen, niet alleen de economische activiteit zou vertienvoudigen, maar ook belangrijk zou bijdragen om den politieken samenhang tusschen Europa en het Oosten te versterken.
Het idee is uitgestrooid. Of het een spoedige toepassing zal vinden hangt af van gebeurlijkheden, die meestal buiten onze waarneming vallen. Er zijn ideeën welke zich gemakkelijker tot feiten materialiseeren dan andere, die zich trager verwezenlijken, hoewel ze even redelijk zijn en even vruchtbaar aan beloften. Maar wat ook de toekomst dit snel-post-denkbeeld voorbeschikte, de Fransche militaire aviatiek verjongt zich; en daar de civiele luchtvaart van nature parallel loopt met de militaire, zal 't mij verwonderen, wanneer men niet binnenkort merkwaardige machines ziet vliegen op de Fransche lijnen, machines, welker eigenschappen uiteraard tot nieuwe initiatieven zullen leiden.
[verschenen: 23 april 1932]
Auteursrechtelijk beschermd