Alles of Niets
Parijs, 15 Mei 1931
Men moet van alle bijgeloovigheid verstoken om op een dertiende van de maand een dertienden president te kiezen die op een dertiende zijn ambt zal betrekken. Het is een getal dat men ontwijkt zoolang men kan, en dat men zoo kort mogelijk laat duren, in een tijd die krioelt van mascottes, tooverringen, magische gesteenten, waarzeggers, kaartlegsters en helderzienden. Doch wijl Millerand gedemissionneerd had op een dertiende, zitten zijn opvolgers vast aan het cijfer, totdat een plotseling sterfgeval of een nieuwe gedwongen demissie de zevenjaarsche schakel breekt. Zoo wil het de Constitutie.
De extra-lucide Fraya, opvolgster van Madame de Thèbes (die den oorlog van 1914 niét voorzien had) en bijna officieele wichelaarster der republiek, voorspelde de troonsbestijging van Pierre Marraud en zijn jonge, bevallige gade, aan wie niemand dacht en die pas te elfder ure op de proppen kwam. Zij vergiste zich op een kleine twee honderd stemmen na. Zij vergiste zich echter slechts ten halve, daar zij in de kaarten (le grand jeu natuurlijk) de nederlaag gelezen had van Aristide Briand. Dat de beroemdste kaartlegster zich een dag of tien vóór de stemming impliciet tegen Briand verklaarde, was een dier veege teekens welke men onder ernstige lieden voor wissewasjes houdt, maar die duidelijker spreken dan boekdeelen en kranten. Een der voelhorens tenminste van Madame Fraya was niet defect. Dat is reeds veel, want tot den dag der verkiezing stond Briand zeer hoog genoteerd in de pers.
En gesteld dat men zich in 't staatsbestuur zou mogen laten leiden door overwegingen van min of meer intuïtieven, esoterischen aard, wie van de twee hoofd-candidaten, Doumer of Briand, kon persoonlijk het meeste instinctmatige vertrouwen wekken? Doumer, zoon van een spoorweg-arbeider, gouverneur-generaal van Achter-Indië, voorzitter van den Senaat, is klaarblijkelijk begunstigd door de fortuin. Maar hij is even zwaar gemerkt door het ongeluk. Van zijn vijf zoons ontnam het lot hem er vier, die vielen op het slagveld en in luchtgevechten. Betaalde hij zijn tol of wacht hem nog erger? Briand daarentegen glipte overal doorheen zonder letsel en zonder deernis. De eerste en wellicht verpletterende slag treft hem op den dag dat hij zijn leven bekronen wil. Bleef echter zijn ononderbroken chance hem niet trouw tot in deze nederlaag, die hem veroorlooft om alle komende moeilijkheden waardig te ontduiken? Beide mannen behooren tot dezelfde politieke richting, maar zijn inwendig geheel verschillend georiënteerd. Doumer naar de steilten, Briand naar de glooiende landouwen. Wiens horoscoop bevat de meeste aanwijzingen voor een effen baan en een veiligen tocht? De Assemblée Nationale en de meerderheid der Fransche natie kozen Paul Doumer. Een lettergreep minder dan Doumergue. Doch meer accent.
Versailles, waar het Congres zetelt dat den President der Republiek benoemt, is een stad uit de eeuw dat de Franschen de Noord-Amerikanen waren van Europa. Ze zijn het nog, maar wijl ondertusschen de reclame, waarvoor zij geen talent en geen smaak hebben, een overwegende en bedriegelijke factor werd, kijkt men er gemakkelijker langs heen. In 't jaar 2031 zal Versailles, ontworpen en aangelegd door Lodewijk XIV, nog beantwoorden aan de eischen van een verkeer, waarvoor men misschien wat boomen zal moeten rooien, doch waarvoor men geen enkele straat zal behoeven te verbreeden, geen enkelen muur heeft te verplaatsen. Het is waarschijnlijk de eenige stad der aarde waar versperringen onbekend zijn, zelfs op een dag als de Presidentsverkiezing, wanneer half Parijs er in auto's samenstroomt.
Het kan niet ontkend worden dat de candidatuur van Briand den overheden zorgen baarde, die zij liever aandikten dan van zich afschoven. Het was de laatste avonden rumoerig toegegaan in het Quartier Latin en 't merkwaardigste der manifestaties tegen den minister van Buitenlandsche Zaken lag zonder twijfel hierin, dat alle contra-manifestaties ontbraken. Een Parijsche wijk kon warm loopen tegen Briand. Geen enkele wijk kon zich opwinden in zijn voordeel. De mannen, die geestdriftige artikelen over hem schrijven in 't meerendeel der kranten, verliezen allen moed zoodra zij op straat komen. Zij hebben geen lust en geen gaven om een tegenstand te organiseeren en laten alle slagvelden over aan den vijand. Coty had affiches doen aanplakken waarop de schade, welke de Franschman leed door het financieel beleid van den Quai d'Orsay, stond aangegeven voor 500 milliard. De omvang der blauw-wit-roode plakkaten was even reusachtig als dit bedrag en men had een half uur noodig om ze te lezen. Het aantal lieden evenwel die tijd te missen hebben gaat alle raming te boven. Ook de redevoering, welke Doumergue hield te Nice, was door de zorgen van Coty in ontelbare en huizenhooge exemplaren aangeplakt. Briand's aanhangers wisten op dit offensief niet beter te reageeren dan door praatjes welke men te gereedelijk als laster kon beschouwen. Men likkebaarde voor de 500 milliard. Men smulde van een som die nog mooi was als men ze voorzichtigheidshalve verminderde tot één vijfde. En ik voor mij geloof eer, dat er onder de verloren milliarden een paar van Coty zijn, dan dat de Koning der Parfums zich wou wreken op Briand wegens geweigerde diensten. De vrienden van den candidaat-president konden dat helaas niet afficheeren. Het zou gelijk staan met een bekentenis.
Maar de overheden duchtten minder voor Parijs dan voor Versailles. Hoewel de kunstmatige stad van de Roi Soleil twee vliegtuigen-centra bezit, een menigte kazernes en een zeer uitgestrekt oefenkamp, was het grootste gedeelte van het Parijsche garnizoen afgezakt naar de afgedankte residentie en geconcentreerd rondom het kasteel en rondom de stations. Men schatte de troepenmacht die het Congres beschermde op 9000 manschappen, cavalerie, infanterie, artillerie en tanks, die men niet zag, doch waarvan men de bemanning ontmoette in lederen jassen. De officieren hadden geladen revolvers en aan elk soldaat waren twee pakketten scherpe patronen uitgereikt. Ten overvloede had men vier der machtigste Parijsche brandspuiten doen aanrukken, welke voor het kasteel en in 't park ostentatief de gebeurtenissen afwachtten met ontrolde straalpijpen. Weldra deed een uitstekende calembour de ronde: ‘Un président de la République se doit être élu avec pompes.’
De clou eener presidentsverkiezing zijn de déjeuners in de hôtels Trianon en Les Réservoirs. Het eerste is een beetje deftiger dan het tweede, maar in beide bespreekt men weken te voren zijn tafel. Er heerscht een ontzettende verwarring, men eet er nauwelijks, doch men signaleert elkaar de celebriteiten. Men treft er zoowel Serge Voronoff, den verjonger, als André Citroën, den automobielfabrikant, zoowel de maharadja's van Indore, Karputhala en Patiala, als Firmin Gémier, Francis de Croisset en Ganna Walska, de rijkste Amerikaansche van Parijs.
De diplomatie, de kunsten, de letteren, de wetenschappen, de industrie, de haute finance en de haute couture zijn vertegenwoordigd door een élite, waarvan ieder een part der wereld regeert. De dames overheerschen in lichte zomertoiletten en zullen ook het democratische Congres opfleuren. Yvonne Printemps, Mlle Parisys, en de zeer bekoorlijke Mary Marquet, lid van de Comédie Française en morganatische echtgenoote van André Tardieu (maîtresse zou in dit milieu vulgair klinken) kozen Trianon tot hoofdkwartier. In Les Réservoirs trok Joséphine Baker de aandacht. Zij werd gechaperonneerd door den directeur van 't Casino de Paris. In juist zeven jaren tijds legde zij met hare bewonderenswaardige beenen den afstand af, die de hut van Uncle Tom scheidt van deze spitsen der civilisatie en niemand scheen dit verbluffend te vinden.
Zoodra het resultaat der eerste stemming was afgeroepen klaarde de panieklucht een beetje op. Doumer had niet de vereischte meerderheid, doch hij streefde Briand reeds voorbij met 41 stemmen. Toen de socialisten en radicalen uit hunne consternatie oprezen om Briand te acclameeren, stieten zij op de zwijgende afkeuring der meerderheid van het Congres. Uit deze mislukking maakte Briand de conclusie dat hem niets overbleef dan zijn candidatuur in te trekken. En wijl de linksche, wild geworden groepen niet de minste neiging toonden om Doumer met algemeene stemmen te benoemen (ofschoon ook Doumer linksch is en radicaal) bood zich de candidaat aan van Madame Fraya. Hij kreeg 334 bulletins, die overvleugeld werden door de 504 van den nieuwen President. Een uur later reed Doumer tusschen een escorte van kurassiers met getrokken sabel naar Parijs, begroet door ovaties van talrijke en opgeluchte onderdanen. Te Versailles kon men demobiliseeren.
Briand speelde alles of niets, en verloor. Wat kon hem dwingen een fiasco te wagen, tenzij het duistere of heldere voorgevoelen dat er slechts één middel was om een situatie te redden? Want evenals Clemenceau gaat Briand heen met menige kans om betreurd te worden - kans die verdwijnt zoodra zij blijven.
[verschenen: 20 juni 1931]
Auteursrechtelijk beschermd