De baan is vrij
Parijs, 3 September [1930]
Op 21 Mei 1927 zette Lindbergh de wielen van den ‘Spirit of Saint-Louis’ op het terrein van Le Bourget, het Parijsche aërodroom. Op 2 September 1930 landden Costes en Bellonte met de ‘Point d'Interrogation’ op Curtiss Field, het nieuwe luchtstation van New-York, Er verstreken dus drie jaren alvorens Europa het Amerikaansch saluut heeft kunnen beantwoorden. Velen gingen op weg doch weinigen kwamen aan. Tusschen de twee data, die twee praestaties zullen vereeuwigen welke punt voor punt overeenstemmen, ligt een serie rampen of halve successen: Nungesser-Coli, twaalf dagen van te voren spoorloos verdwenen met hun Witten Vogel; de Bremen van Loose-Koehl-Hunenfeld-Fitzmaurice, te pletter gevallen op een eilandje bij Labrador door gebrek aan benzine; Kingsford Smith van Ierland naar New-Foundland; Von Gronau van lerland naar New-York over IJsland, Groenland en Labrador; een phalanx van Engelschen die rusten op den bodem van den Oceaan wij herdenken de pogingen dezer onverschrokken pioniers met bewondering. Maar de verbinding Europa - New-York was nog niet gemaakt, terwijl de verbinding New-York - Europa reeds zeven maal slaagde. De vele mislukkingen schenen degenen in 't gelijk te stellen, die achtten dat zij onmogelijk was.
‘Pour nous, c'était New-York ou rien’, schreven Costes en Bellonte in de ‘Revue des Vivants’ van Augustus 1929, naar aanleiding hunner eerste proef welke zij ondernamen in den loop van den vorigen zomer. Toen zij, bij sterken tegenwind, ter hoogte der Azoren merkten, dat zij de Amerikaansche kust zouden halen, doch niet de Amerikaansche hoofdstad, maakten zij op 2.450 kilometer van Parijs rechtsomkeert. Alles of niets. Een fiasco? Best. Liever een fiasco dan een welslagen dat niet in alle opzichten compleet zou zijn. Lindbergh was in één trek gevlogen van de stad der skyscrapers naar de stad van den Eiffeltoren. ‘Bijna zonder schertsen kunnen wij verzekeren er de voorkeur aan te geven om twintigmaal het traject New-York - Parijs te maken boven één keer het traject Parijs - New-York.’ schreven zij nog in 't zelfde nummer van de ‘Revue des Vivants’. waar men bij anticipatie alle Inlichtingen kan vinden omtrent de ongeëvenaarde reis welke zij zoo juist volbracht hebben. Als het artikel niet zwart op wit gedrukt voor mij lag, zou ik het misschien niet gelooven. En destijds las men deze boorden stellig met twijfel, omdat praatjes geen gaatjes vullen. ‘Wij oordeelen,’ schreven zij bovendien, ‘dat er op 't oogenblik geen enkel Amerikaansch constructeur in staat is om een toestel in 't veld te brengen dat van Europeeschen kant New-York kan bereiken in één sprong.’ Een jaar lang kon men wanen, dat dit zelfvertrouwen en deze zekerheid snoeverij waren. Doch verdienen zulke voorspiegelingen niet een eervolle vermelding, wanneer zij alle beloften verwezenlijken? Al was het twintigmaal bezwaarlijker, Costes had het plan gevormd om Lindbergh een repliek te geven, welke de vergelijking doorstaan kon tot in de geringste onderdeelen. Zóó meten zich de ware meesters.
De karakteristiek dezer vlucht is de wetenschappelijke, methodische, minutieuze voorbereiding, waaraan zij hare buitengewone precisie dankt. Zij behoort nog tot de klasse der heldenfeiten, doch zij is geen sport meer in den zin van spel, geen avontuur meer in den zin van waagstuk. Elke factor van kans, geluk of toeval was uitgeschakeld voor zoover het in de menschelijke macht ligt. Costes is geen flying fool, gelijk de Amerikanen Lindbergh noemden. Costes is een bezonnen, beraden, kalm en zakelijk piloot, die op geen enkele voorwaarde een haarbreed zal afwijken van de beginselen, welke de ervaring hem leerde stellen als grondslagen eener gezonde vliegtechniek. Hij is geen acrobaat, geen virtuoos; niets doet hij voor de galerij. Achter zijn ‘bezemsteel’ behoudt hij een koelen kop en zijn nuchter verstand als een boer achter zijn ploeg.
Toen hij in den nacht van 31 Augustus te drie uur op het vliegveld aankwam, signaleerden de weerberichten een exceptioneel gunstige situatie boven den Atlantischen Oceaan, maar een dikken mist boven gansch Noord-Frankrijk. Een ander, beïnvloed door de electriseerende menigte die in spanning het vertrek verbeidt, zou opgestegen zijn. Hij, Costes, controleert zijn motor en gaat daarna een uurtje slapen in de directie-bureaux van het aërodroom. Hij is vast besloten om niets te riskeeren dan het strikt noodige, dan het onvermijdelijke. De onderneming is gevaarlijk genoeg om zonder uitzondering alle troeven te eischen waarmee men winnen kan. Het gaat trouwens niet over de onderneming als zoodanig maar over een eclatant en totaal succes. Costes heeft maling aan de zenuwen van zijn nerveus publiek. Hij, de stuurman die zijn leven inzet, enerveert zich niet. Hij zal wachten tot de mist optrekt. Hij wacht tot tegen elf uur zonder een ziertje ongeduld te verraden. Hij verliest acht uren op zijn weerstandsvermogen, doch geen spier van zijn gelaat vertrekt. Hij is een redelijk piloot die eens en voor altijd heeft uitgemaakt dat men niet de lucht ingaat bij mist. Als hij het toestel beklimt voor een tocht van zeven-en-dertig uren, heeft hij het volste recht om geëmotionneerd te zijn Maar hij beheerscht zich alsof hij van staal ware. Hij is kalm alsof hij zich aan tafel zet om te ontbijten. Niet de minste gedwongenheid crispeert deze kalmte, die als de natuurlijkste zaak der wereld is. Zij domineert de zes duizend drie honderd kilo's welke zijn vliegtuig weegt, en die hij in veertig seconden, zonder eenige weifeling, zonder de minste ongelijkmatigheid van den grond verheft. De 300 kilo's zweven weg ronder de lichtste deining, met de stabiliteit van een muur.
Costes werd geboren in 1892, Bellonte in 1898 en beiden maakten den oorlog mee, welks jaren, evenals de koloniale, dubbel tellen. Costes is stevig gebouwd, zijn kameraad lijkt eer tenger. In zelfbedwang overtreft de stuurman zeker den schipper, want Bellonte, die meestal bleekjes ziet, nam, terwijl de motor werd aangezet en de windvlaag der schroef de toeschouwers uit elkander dreef, de tint aan van het avion, dat scharlaken geverfd werd. Maar wanneer Bellonte minder bovenmenschelijk gemechaniseerd schijnt dan Costes, wanneer zijn wil nog zwakker staat tegenover de roerselen die vibreeren bij het afscheid, tegenover het animale, het sensitieve dat bijna werktuigelijk verontrust en opgejaagd wordt onder het titanisch loeien en wervelen van den motor, wanneer hij gevoeliger is in de weeke plekken onzer natuur dan de onverstoorbare piloot, zoodra deze mécanicien, die zich autodidactisch opwerkte tot luchtvaartkundige, achter zijn instrumenten zit, geeft hij zijn makker niets toe in nauwgezetheid en in meesterschap.
Als men op de kaart de reisroute nateekent welke hij gevolgd heeft, bespeurt men tot zijn verrassing, dat zij op enkele kleinigheden na identiek is aan den weg dien hij op den morgen van het vertrek had laten publiceeren in enkele kranten. Een paar atmosferische stoornissen dwongen hem in 't midden van den Oceaan om eenigszins af te wijken van de lijn welke hij zich geschetst had door de lengte- en breedte-graden, doch na ze omgetrokken te hebben, hernam hij met een verbluffende zekerheid den vooruit bepaalden koers en behield hem tot het eindpunt. Dit is te knapper, daar de grafische lijn eenvoudig bleef als een mathematisch probleem dat men zich in een stille kamer stelt en oplost. Een weg traceeren lijkt op 't eerste gezicht niet moeilijk. Maar hem volgen in een verlatenheid van water en lucht, bij een vaart van twee honderd kilometer per uur, hem te wijzigen, hem te hervatten, dat eischt een kennis der navigatie, een intelligentie en een waakzaamheid welke men nog zelden aantreft onder de vliegende menschen. Door hun reisplan van te voren kenbaar te maken, hebben de twee Oceaan-vaarders ook in dit opzicht gehandeld als mannen die absoluut zeker zijn van hunne zaak en die deze zekerheid aan de groote klok mogen hangen zonder pocherij en zonder vrees voor een logenstraffing. Men kan zeggen dat Bellonte zijn plotselingen wereld-roem niet gestolen heeft.
Het toestel dat deze twee zelfbewuste, voor alle aarzelingen onvatbare meesters bestuurden is een afstammeling van de beroemde familie der Bréguet XIX. Zijn lengte is 10 M. 50; zijn vleugelwijdte 18 M. 80. Het is een tweedekker, of juister, een avion welks bovendek betrekkelijk zeer uitgebreid, het benedendek zeer beperkt is. De Franschen noemen dat een sesquiplan, wij, een anderhalfdekker. Costes zweert bij dit type, dat de eigenschappen vereenigt van eendekker en tweedekker. De vleugelbreedte is 2 M. 40. Het is geheel gebouwd in duraluminium en weegt leeg 1.930 kilo's, reisklaar 6.300. De draagvlakte is 60 vierkante meter wat kilo geeft per vierkanten meter. Zijn snelheid bij den grond is 244 kilometer pfr uur. De capaciteit der reservoirs kan opgevoerd worden tot 5.570 liter. De twee voornaamste, met een inhoud van 2990 liter, bevinden zich in den eivormigen romp, vóór den piloot. Vier anderen in de boven- en beneden-vleugels. De oliereservoirs meten 225 liter, de verkoeler 65 liter. Piloot en schipper zitten achter elkaar, ieder temidden zijner instrumenten. Behalve zijn sturen en zijn kraantjes heeft Costes 19 toestellen te bewaken, Bellonte 10, de draadlooze installatie bij begrepen. Bellonte voer met een compas Morel, een navigraaf Le Prieur, een sextant en een diopter- of vizier-lineaal.
Aan dit specimen van ingenieurskunst heeft Louis Bréguet, de constructeur, gewerkt van den dag af dat Lindbergh overstak. Na elken proeftocht werden nieuwe verbeteringen aangebracht, en tot de laatste week voor de afreis perfectionneerde men zoowel inrichting als voertuig. Of het waar is, wat ‘mannen van de daad constateeren die de dingen zien in hun werkelijkheid’, zooals Costes schreef, of het waar is dat dit avion door geen enkel Amerikaansch bouwer geëvenaard kan worden, durf ik niet beoordeelen. Doch er gaat niets van af, dat we met een verduiveld mooie en doelmatige machine te doen hebben. Kenmerkende bijzonderheid: zij werd besteld en betaald door François Coty die haar ten geschenke of aan Costes. Ook hier overvleugelde het particuliere initiatief de traagheid van den Staat en gaf op den koop toe doorslaande resultaten. De politiek zou de politiek niet zijn, dit wil zeggen een modderpoel, als Coty buiten zijn aanhangers plezier beleefde van zijn ijver voor de luchtvaart en het nationaal prestige. Het is ook allesbehalve prettig voor een gouvernement om van links en rechts te moeten hooren, dat Frankrijk ten minste één goed vliegtuig bezit, wanneer dat unieke vliegtuig zonder tusschenkomst van Coty nog slechts bestaan zou in teekening. Costes zelf beweegt zich gemakkelijker door het luchtruim dan te midden der kleingeestige intriges, waarmee men den magnaat van kranten en parfumerieën de billijke vruchten zijner bemoeiingen poogt af te kapen.
De motor die dit zeldzame toestel gestuwd heeft met een onfeilbaarheid welke naast de week-records der Amerikanen doodgewoon lijkt, maar waarbij men toch nog even duizelt als men denkt aan den dollen dans der kleppen, zuigers, stangen, schroeven, moeren, veeren, assen, buizen, draden boven duizenden kilometers afgrond, de motor is een Hispano-Suiza van twaalf cylinders in V-vorm van 60°, officieel getiteld Nbr. Dit nieuwe type ontwikkelt een nominaal vermogen van 650 paardekracht welke opgevoerd kan worden toe 725 De geheele cylinder-inhoud bedraagt 36 kubieke decimeter, het gewicht per paardekracht 625 gram. Hij meet 1 M. 960 lengte, bij 0 M. 800 breedte en 1 M. 034 hoogte, en weegt leeg 520 kilo's. Hij wordt geroemd als een der geslaagdste voortbrengselen der Fransche industrie en reeds voor deze definitieve proef bezorgde hij den ingenieur Mare Birkigt, die hem ontwierp, de hoogste onderscheiding van het Legioen van Eer.
Het is uitermate merkwaardig tot welk een summum van enthousiasme de formule Fransche bemanning, Fransch vliegtuig, Fransche motor een publiek kan opzweepen. De wereld, heeft Gabriele d'Annunzio gezegd, is een gave welke de menigte ontvangt van hare helden. En werkelijk, de Parijsche menigte leek gedurende de anderhalfdaagsche reis niet alleen gedrenkt in een dionysisch heldendom, maar bezeten van een geestdrift alsof de grenzen der aarde metterdaad verruimd waren, alsof zij door Dieudonné Costes en Maurice Bellonte begiftigd werd met een nieuw domein.
Het uur dat zij te New-York aankwamen correspondeerde te Parijs met 12 uur 12, middernacht. Alle kranten hadden op de boulevards transparanten uitgehangen die onafgebroken berichten brachten over de wonderbaarlijke reis. Men zag de mistbanken opsteken langs de transatlantische kust, men zag het onweer losbraken boven Curtiss-Field. Men hoorde den regen klateren. Want het is een billijke ruil, dat de Amerikanen regen krijgen terwijl wij eindelijk zonnig weer genieten.
Maar het zonderlingste schouwspel woonde men bij op de Place de la Concorde, het grootste en monumentaalste plein der wereld, waar men op de gebouwen der Automobiel-Club twee reusachtige en zeer duidelijke loud-speakers had geïnstalleerd, die stuk voor stuk de ingekomen draadlooze inlichtingen afriepen. Te negen uur zag het Plein reeds zwart van de menschen en was alle verkeer gestremd. De auto's die zich niet uit de voeten konden maken, werden bestormd en men klom op de kappen der wagens, zooals men op de standbeelden, in de boomen, in de lantaarns, op de terrassen der Tuilerieën klauterde om buiten het gedrang of om dichter bij de verkondigende stem te zijn. In een onbeschrijflijke opwinding ziet men de ‘Point-d'Interrogation’ vliegen langs Nieuw-Schotland, over Boston. Men ziet de machine New-York naderen. Het Vraagteeken wordt een onweerhoudbaar Uitroepteeken. Acht minuten over middernacht wacht men in een diepe, huiveringwekkende stilte de tijding der landing. Als de haut-parleurs haar over de menigte bassen, zetten vijftig duizend kelen zich aan het brullen. Op dat moment echter worden de loud-speakers in plaats van met den tolk, rechtstreeks ingeschakeld met Curtiss-Field. En langs de Place de in Concorde, door het gejubel der Franschen, klinkt het gejuich der Amerikanen, vereenigd over den Oceaan. In zulke minuten mag men gelooven aan de grootheid en de macht van den mensch.
In zulke minuten ziet men den mensch opnieuw, en gelijk vroeger, als het centrum van het Universum, als het brandpunt van alle energieën.
[verschenen: 10 oktober 1930]
Auteursrechtelijk beschermd