Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Het drama van Jutland II

Parijs, 81 [moet zijn: 18] Juni 1929

Wij zullen het gevecht niet in al zijn aangrijpende fases volgen - daarvoor verwijs ik u naar het boek -, doch willen de rol op ons nemen van den verstaander wien een half woord genoeg is. Als officieus onderdaan van een land, dat bondgenoot was in het gruwelijk torment, behoefde Delage de waarheid niet te verbloemen, maar vond het voorloopig geraden, om de scherpe omtrekken welke te crû zouden zijn, te verflauwen. Ik stip dus met zijne gegevens een aantal feiten aan welke men de voornaamste Engelsche fouten kan noemen in den Slag van 't Skagerak. Men vindt ze in Le Drame du Jutland, maar men moet ze zoeken; men moet ze zelfs aandachtig zoeken.

1^o. Op het eerste sein springt de onstuimige Beatty toe zonder het eskader van Evan Thomas af te wachten. (Deze fout is vergeeflijk, want men kan zich afvragen of Von Hipper den strijd aanvaard zou hebben, wanneer hij de Engelsche dreadnoughts bemerkt had.)

2^o. Beatty geeft Evan Thomas een vlaggesein, dat deze niet ziet, en vergewist zich niet of hij het gezien heeft.

3^o. Beatty, die 6 tot 5 tegenover de Duitschers staat, profiteert niet van zijn grootere draagwijdte en miskent het karakter zijner kruisers.

4^o. Hij heeft middelmatige afstandmeters, middelmatige munitie en schiet slecht. Hij begaat de ongehoorde fout, om op 't oogenblik dat de doelen toegewezen worden, de Lützow te geven aan de Lion en de Princess Royal; de Seydlitz aan de Queen Mary; de Moltke aan de Tiger, de New-Zealand en de Indefatigable. Gedurende verscheidene minuten krijgen de Von der Tann en de Derflinger geen enkelen kogel. Zij profiteeren er van om te schieten alsof ze op oefening zijn.

5^o. Hij brengt Jellicoe niet op de hoogte. Een kwartier later zal zijn draadlooze ontredderd zijn en zal hij het niet meer kunnen. Hij had het bericht kunnen overgeven aan een andere boot. Ook dat vindt hij niet noodig. Als hij twee slagkruisers verloren heeft op de zes, als de Lion brandt, commandeert hij nog (want hij is roekeloos doch onversaagd): kom vijf en twintig graden op de linker; wat zeggen wil: nader den vijand nog meer!

6^o. Na twintig minuten merkt Evan Thomas dat er iets aan 't handje is. Beatty echter, die eindelijk besluit te replieeren in de richting waar Jellicoe moet kruisen, verspert Thomas' geschutsveld.

7^o. Jellicoe, die van het treffen niets weet, vaart met een snelheid van 20 knoopen Zuid-Oost, zigzagswijze, om de onderzeeërs te vermijden, welke hij vreest boven alles. Instinctief echter (Beatty verwaardigt zich eindelijk een tipje op te lichten over wat er gebeurt) zendt hij het derde eskader van Hood vooruit. Hood houdt te veel links en komt aan op twintig mijlen van het slagveld.

8^o. Von Scheer snelt Von Hipper ter hulp met het gros zijner vloot. Evan Thomas, die aankwam met vertraging, replieert nogmaals met vertraging. Een half uur lang dient zijn eskader tot mikpunt der gansche Duitsche Hochsee-Flotte. Resultaat: brand op de Warspite. De Malaya gehavend.

9^o. Bij het hernieuwde gevecht, ontketend door Hood, wordt de kleine kruiser Wiesbaden getorpedeerd, is ontredderd doch wil niet zinken. De Engelschen nemen hem als mikpunt. Het komt hen duur te staan: de Defence wordt vernietigd door de slagkruisers van Von Hipper op zes duizend meter afstand.

10^o. Jellicoe, die onverstoorbaar in dezelfde richting gemarcheerd heeft, komt aan. Hij kan zijn strijdkrachten ontplooien naar rechts of naar links. In het eerste geval (rechts) verliest hij geen minuut en kan een beslissenden stoot toebrengen. Elke minuut heeft onschatbare waarde, want het is ondertusschen zes uur geworden. Niemand echter, noch Beatty, noch Evan Thomas, noch een ander bracht hem op de hoogte van Von Scheer's aanwezigheid. Hij krijgt enkele radio's van de Admiraliteit en van Goodenough, kapitein van den lichten kruiser Southampton, welke hij geen van beiden vertrouwt. De zichtbaarheid is zeer mediocre geworden. Jellicoe ziet niet alleen niets van den vijand, hij bespeurt nauwelijks zijn eigen booten. Duitsche kogels strijken reeds langs zijn rechter flank. Hij ducht dat zijn ontplooiing naar rechts gehinderd zal worden door den tegenstander.

Hij kiest dus links. De heele Engelsche linie moet daarom beginnen met zich te verwijderen van den vijand. Om zijn stellingen te betrekken, moeten Beatty's divisies defileeren voor de Groote Vloot. Hij verspert door zijn rook en zijn massa's Jellicoe's geschutsveld en noodzaakt hem den aanval geruimen tijd uit te stellen. Evan Thomas, die het slagveld niet heeft willen oversteken, plaatst zich op een minuscule ruimte achter het eerste eskader, waar zich bevinden het 5de eskader, een divisie kruisers en een flotille torpedobooten. De Duitschers concentreeren onmiddellijk hun vuur op deze opeenhooping. Kruisers en destroyers draaien rond onder een stortvloed van projectielen en kunnen niets uitrichten. De Warspite wordt bij deze verwarring zoo toegetakeld, dat hij bevel krijgt naar Rosyth te stevenen.

Elders is de janboel niet geringer. Jellicoe, die ontplooit op de kaart, ziet niets, doch weet nu dat hij Von Scheer voor zich heeft, terwijl Von Scheer nog niet weet dat hij met Jellicoe gaat kennis maken. De Engelsche opperbevelhebber heeft, wanneer zijn ontplooiing beëindigd is, de ideale klassieke positie (de T; de Engelschen op de dwarslijn, de Duitschers op den neerhaal), maar het wordt donker.

11^o. De Duitschers zijn in het volle licht, de Engelschen in den nevel, als de slag begint rondom het wrak van de Wiesbaden, die maar niet zinken wil. De eerste schermutselingen kosten den ondergang van de Invincible, Hood's vlaggeschip. Als Jellicoe op de kaart berekend heeft dat Beatty zijn geschutsveld moet ontruimd hebben, brengt hij de snelheid op 17 knoopen (snelheid welke hij tot den volgenden morgen behouden zal als een merveilleus mechaniek) en geeft order om het vuur te openen. Laat Jellicoe nog even naderen en de Hochsee-Flotte is verloren. Doch de Duitschers, deerlijk gehavend, maken rechtsomkeert met een volleerde meesterschap en zetten koers naar het Zuid-Westen. Jellicoe merkt het zelfs niet en zet zijn vaart kalm door naar het Oosten. Hij achtervolgt hen niet. Hij uit alleen zijn verwondering dat zij sneller varen dan officieel vermeld was.

12^o. Von Scheer, die zich bewust werd van zijn noodlottige positie, geeft, als uiterste redmiddel, order om aan te vallen. Slechts door de plannen van zijn tegenstander te ontwrichten, door verwarring te zaaien in de Engelsche linies denkt hij zich te kunnen redden. Het is vijf voor zevenen. Ook Jellicoe beveelt zijn eskaders eindelijk om den vijand te naderen. Als Jellicoe even koers houdt zal hij de Duitsche voorhoede pal zien aanstevenen op zijn vlaggeschip en Von Scheer onverbiddelijk in den draaikolk zien meegesleurd. Maar vijf minuten later wordt de order om den vijand te naderen herroepen. Een uitkijk op de Iron Duke heeft onderzeeërs en torpedobooten gesignaleerd. Onderzeeërs zijn er niet. Torpedobooten, welke Jellicoe vreezen kan, zijn er op dat moment slechts vier. Zij zijn voldoende om acht en twintig Engelsche dreadnoughts (What is in a name!) te doen wijken, om de vernietiging der Duitsche Vloot te verhoeden.

13^o. Beatty, brillant manoeuvreerend, heeft met geforceerde snelheid gewend naar het Zuid-Westen. Von Scheer, die zich omcirkeld voelt, besluit nogmaals rechtsomkeert te maken met opoffering zijner slagkruisers en torpedobooten. Hij beveelt Von Hipper ‘los op den vijand’. Men gehoorzaamt zonder aarzelen. Onvervaard treden de torpedobooten in den immensen vuurkring, ondergaan een gruwzaam bombardement, maar genieten het grandioze schouwspel dat hun partners ontzegd is. De brutale en stoutmoedige manoeuvre van Von Scheer slaagt. De verschijning van twaalf kleine bootjes heeft op Jellicoe een tooverachtige uitwerking. Door den zeldzaamsten samenloop van omstandigheden heeft hij den vijand in zijn macht. Hij behoeft maar enkele oogenblikken voorwaarts te stevenen om hem te verpletteren. Slechts twee zijner eskaders zijn bedreigd. Hij signaleert niettemin aan zijn gansche vloot om nadrukkelijk naar links te wenden. Zijn manoeuvre dient tot niets omdat zijn eskaders onder schot blijven. Maar hij heeft den slag niet gewonnen. Von Scheer maakt van de verwarring gebruik om voor de derde maal rechtsomkeert te maken, even nagezeten door Beatty. De eigenlijke Slag van Jutland, die zes minuten geduurd heeft, is ten einde.

14^o. Jellicoe, niet ingelicht, vermoedt geen oogenblik dat de Duitschers recht stevenen naar Horns Riff, huiswaarts. Het is hem trouwens onverschillig. Hij denkt er niet aan om contact te houden met den vijand. Hij posteert zich niet bij Horns Riff om den zwaar-gewonden tegenstander in den morgen op te wachten. De vluchtende Von Scheer snijdt diagonaal de Engelsche linies. De Engelsche Vloot verliest alle initiatief en lijdt in den stikdonkeren nacht de gevoeligste schade van een vijand die geen ander idee meer heeft dan zich zoo snel mogelijk te bergen. Jellicoe had den slag op den morgen van 1 Juni kunnen hervatten, maar heeft er blijkbaar dan genoeg van.

Onze conclusie kan kort zijn. Er zoo goedkoop af te komen was voor Von Scheer een onbetwistbaar succes, dat zijn dapperheid, zijn energie, zijn tactiek en de kwaliteit zijner booten verdiende. Maar van een overwinning kan geen sprake zijn. De Duitsche Vloot heeft sinds 1 Juni 1916 hare havens niet meer verlaten voor een groote actie: dat zegt alles. Men behoeft echter niet te vragen wie de overwinning behaald zou hebben wanneer de krachten gelijk geweest waren: buiten kijf de Duitschers. Van twee tot acht uur heeft het Engelsche commando kans gezien even veel fouten te begaan als al zijn generaals tezamen gedurende vier jaren op het Westelijk front.

Jellicoe behoefde de Hochsee-Flotte niet te vernietigen om de zeeën te beheerschen, zegt Delage, maar dat zou niets bedorven hebben. Een verpletterende nederlaag van Von Scheer hadde de Oostzee geopend voor de Engelsche escaders, Rusland in verbinding gebracht met zijn Westelijke bondgenooten, toen Broessilof zijn offensief inzette, en - wie weet? - dit land bewaard voor het bolsjewisme. Een radicale nederlaag van Von Scheer zou de Britsche legers, welke men uit vrees van een invasie in Engeland hield, vrijgemaakt hebben voor het front. Bevrijd van haar geduchten tegenstander zou de Groote Vloot, na Jutland, al haar krachten hebben kunnen wijden aan de bestrijding der duikbooten, welke spoedig daarna de Entente aan den rand van den ondergang brachten.

Het is ijdel de Geschiedenis over te doen, maar hoe aanlokkelijk! Jellicoe was de eenige, heeft Churchill gezegd, die niet het recht had den Oorlog in een half uur te verliezen. Omdat hij dit recht niet had, omdat hij daarvan zelf te veel overtuigd was, omdat hij noch het geloof, noch het vertrouwen bezat, heeft hij hem niet in een half uur gewonnen. Alles is daarop afgestuit. Dat de trotsche Duitsche stalen citadellen op 17 November 1918 onder een luguberen hemel, en met officieren die weenden van razernij, de groote sluis van Wilhelmshafen verlieten om te koersen naar Scapa Flow, is per slot te danken, en niemand kan zich daarin vergissen, aan de soldaten en aan het genie van Foch.

[verschenen: 3 augustus 1929]