Bijdragen aan het Soerabaiasch Handelsblad (juni 1926-juni 1940)

Praatjes langs de straat

Parijs, Mei 1926

Het melkmeisje

Er gebeurde niets meer, hoegenaamd niets. Geen enkele mooie moord, met of zonder film-waardige inbraak. Geen enkel opzienbarend schandaal. En met het risje auto-ongelukken van elken dag, de huiselijke drama's, het lijk in de Seine, de ordinaire zelfmoorden, de kamerdebatten, de onderhandelingen met Amerika, de belasting-vrijwilligers, daarmee maakt men geen krant. Wij moeten 's morgens iets hebben, waar we even paf van staan, wat ons een beetje wakker schudt, en waar we zoo mogelijk tegen kunnen schreeuwen. Want we hebben een hoop kwaad bloed, dat uitweg zoekt.

Zoo kwam het, dat een zeldzaam bericht Parijs verschillende dagen lang op stelten bracht.

Voor het huis van een groote dame, vertelde men, hield iederen morgen een wagen stil. De wagen was geladen met melkbussen, die een inhoud moesten hebben van drie honderd liters. De bussen werden in huis gedragen. Niet voor het déjeuner van de groote dame, die niet noodzakelijker wijze een groote dame is. Ik vermoed, dat gij geen oogenblik gedacht hebt, dat de groote dame de drie honderd liter opdronk. Neen. Want de mode is, voor de groote dames, nog altijd plat van voren, plat van achteren. En de dame in kwestie, gij hebt het geraden, had vrije en galante zeden. Zij wenschte eene zachte, zijige, blanke en, het woord komt van pas, roomige huid. De melkbussen werden dus uitgestort in de badkuip.

Une poule (op z'n Hollandsch een kippetje) die een melkbad neemt, dat is iets buitengewoons. Het is ook iets ergs. Alleen Cleopatra stond er voor bekend. En dat was maar ezelinnen-melk. Hier gold het volle, zuivere koeien-melk. Het kon nog erger. Want dezelfde wagen van 's morgens kwam terug tegen den middag, ditmaal met leege bussen. Hij vertrok een kwartier later met volle bussen. Bestemming onbekend. Naar welke kaas- of boter-fabriek? Naar welk ziekenhuis? Wat gebeurde er met die melk?

Groote verontwaardiging. Heftig artikel van de Humanité, orgaan der Communistische Partij. De zedelooze, bedorven bourgeoisie, die de kostbare melk verspilt, waarvan de kleine proleetjes, de zieken en ouden van dagen gespeend blijven. Ongehoorde luxe der bezittende klasse. Er moesten maatregelen genomen worden, de strengste maatregelen.

Er werden detectiven, inspecteurs en agenten uitgestuurd naar alle hoeken van de stad, want niemand wist precies waar het gebeurd was. Men ontdekte niets. Er werd geïnterpelleerd in den gemeenteraad. Bijna was er een interpellatie in de Kamer. Maar geen groote dame, die 's morgens in melk baadde. Men ontdekte niets, tot de prefect van politie de gemoederen bij middel van het gemeente-blad geruststelt. Het was geen ‘poule’; het was een canard; of zooals men tegenwoordig meer en meer zegt, het was een bobard. Een bobard is ongeveer hetzelfde als een canard: een loos maar interessant gerucht.

Niemand gelooft natuurlijk den prefect van politie. Ik ook niet. Ik ben er van overtuigd, dat de groote dame nog elken morgen haar badje neemt voor een roomige huid. Zij zal 't zich echter niet meer laten thuis brengen in melkbussen, maar in hoededoozen, reiskoffers, vioolkisten, kleerkasten, divans etc. Waarom zoo te schreeuwen? Zij legt beslag op hoogstens tien koeien. Wat zou dat nog? Wie vast en zeker te hard schreeuwt is de Humanité. Hoe dikwijls is het gebeurd, dat een lading bananen, een lading visch, of wat anders, moest verrotten, omdat de bewuste en georganiseerde arbeiders niet wenschten te lossen? Dat gebeurt haast iedere week. Bananen zijn ook goed voor zieken, ouden van dagen en kleine proleetjes.

Het Karkas

Men schreeuwde overigens vooral, omdat men ‘Het Karkas’ nog niet had, en omdat men schreeuwen wilde.

‘Het Karkas’ is een stuk van twee auteurs, niet zonder talent, maar een beetje in het naturalistische genre 1890, een beetje ouderwetsch dus, dat vertoond is in de Comédie française, eene zeer nette, zwaar gesubsidieerde firma.

‘Het Karkas’ is de geschiedenis van een nog niet zeer ouden, maar afgedankten generaal op den vooravond van 1914. Deze generaal heeft een vrouw die schildert en hem voor jan-en-alleman het voorhoofd beplant met de bekende, onzichtbare hoorntjes. Zij maakt met voorliefde naaktstudies en haar laatste model poseert voor Sint Sebastiaan. De generaal draagt zijn onfortuin met heldenmoed. Zijne vrouw heeft, behalve haar naaktstudies, nog een vasten amant, die alle tekorten dekt, waartoe een generaalspensioen en een weelderige echtgenoote aanleiding kunnen geven. De generaal verdraait er zijn hand niet voor. De generaal heeft een zoon, onderofficier, die de regimentskas besteelt, ontdekt wordt en zich een kogel door het hoofd jaagt. Het treurige nieuws wordt hem, met veel voorzorgen, gebracht door een vriend. De generaal, in den waan dat men hem een nieuwe escapade komt vertellen van zijne betere helft, neemt zijn vriend in de maling voor iets, waaraan hij volmaakt maling heeft. Hij leert hem bovendien dat hij zelf cocu is, iets, waarvoor men zich niet behoeft te schamen, voyons! Als het bericht van den eerloozen dood van zijn zoon eindelijk tot hem doordringt, draagt hij ook dit met mannenmoed en onvervaardheid. Het interesseert hem alleen, en het heele slotbedrijf is daaraan gewijd, hoe hij op reis zal gaan en hoe hij zijn spruit zal begraven, zonder dat het hem een cent kost. De vaste amant, die reeds de regimentskas schadeloos gesteld heeft, zal opnieuw dokken. Men gaat op reis en het doek valt.

Cynischer kan het niet.

De eerste opvoering en de recensies liepen goed af. Ook de tweede en de derde. Maar de inhoud van het stuk was ter oore gekomen van de ‘Ligue des Patriotes’ en de vierde opvoering werd verstoord door een uitstekend georganiseerd kabaal. Volgde een brief aan den administrateur der Comédie française: ‘Het moet uit zijn met dat stuk. Wij dulden niet zulke beleedigingen aan het adres van ons leger. U is gewaarschuwd.’

En de ‘Ligue des Patriotes’ kocht driekwart van de plaatsen op voor de vijfde voorstelling. De auteurs, aan wien dit offensief niet onbekend bleef, waren zoo verstandig, hun stuk terug te trekken.

Daarmee was het echter niet gedaan. Een generaal, die op de ‘Ligue des Patriotes’ den indruk maakt van een vod, een dweil, een vaatdoek, wat niet geoorloofd zou kunnen worden, deze zelfde generaal is voor het Cartel iets heel gewoons, waarover zich niemand behoeft dik te maken. De generaals, onder ons, staan bij het Cartel in een overdreven slecht blaadje, en hoe meer kwaad er van verteld wordt, hoe liever. Het resultaat was drie interpellaties in de Kamer, want bij zulke gelegenheden nemen altijd de meest onverwachte personen het op voor de kunst. Succes nihil. De minister verschool zich achter de auteurs, die hun stuk zelf hadden teruggetrokken. Men kon waarachtig de Comédie francaise niet ondersteboven laten zetten voor Het Karkas.

Naar mijn meening heeft Linksch het niet handig aangepakt. Als ik Linksch was geweest, ik zou aldus gesproken hebben: ‘Komaan, Rechtsch! Daar heb je een generaal, een afgedankten generaal nog wel, dus geen generaal van de bovenste plank. Die generaal, kan men zeggen, is zoo ongelukkig als Job. Alle soorten ongelukken komen over zijn hoofd. Zijn vrouw, terecht of ten onrechte, doet hem niet veel plezier. Zijn zoon, terecht of ten onrechte, zelfmoordt zich na hem veel verdriet aangedaan te hebben. Zijn vriend maakt hem, terecht of ten onrechte, eene uiterst onaangename scène. U of ik, wij zouden van al die dingen kapot zijn geweest. Maar hij, hij houdt stand, hij houdt stand tegen alles. Waarom? Omdat hij generaal is. Omdat hij, als generaal, doordrongen is van de idee, dat hij altijd moet standhouden, waar dan ook, wanneer dan ook. Een generaal moet in het zadel kunnen blijven. Die generaal een vaatlap, een dweil! Ik vind hem magnifiek dien generaal. Wijs mij een stand aan waar gij gemakkelijk zijn evenbeeld vinden zult! En dat is dan nog maar een afgedankte generaal!’

Linksch zou de lachers op zijn hand gehad hebben.

De sensationeele moord

De bobard was op tijd gekomen. Ook het opzienbarende schandaal. De sensationeele moord kon niet achter blijven. In den nacht van Zaterdag op Zondag is de vrouw van den ex-Ambassadeur te Tokio, Eugène Regnault, eene zeer bekende persoonlijkheid, koelbloedig vermoord met drie revolverschoten in haar huis, Rue Denfert-Rochereau, in 't centrum der stad. Haar man was in den loop van den dag naar een landgoed vertrokken, dat pas kortelings was aangekocht. Het slachtoffer, moeder van zeven kinderen, van wie de meesten gehuwd in Parijs, was alleen thuis met hare jongste dochter en een knaapje van negen jaren.

De misdaad is gehuld in een sfeer van ongewone geheimzinnigheid. Niemand weet hoe de moordenaars zijn binnengekomen. Alle vertrekken lagen overhoop. Zelfs de kleerkasten van den heer Regnault en alle kleeren zijn zorgvuldig doorzocht. Toch schijnt diefstal niet de beweegreden der boeven geweest te zijn, want er is slechts voor twee honderd vijftig francs gestolen. Mevrouw Regnault was zeer moedig en bij de Marokkaansche opstanden in 1912 heeft zij de Fransche kolonie met de wapenen in de hand verdedigd, tot hulp kwam opdagen. Bij die gelegenheid moet haar trouwens een Arabische waarzegster voorspeld hebben, dat zij desniettegenstaande een gewelddadigen dood zou sterven. En het lot heeft zich voltrokken. Het zal voor de Fransche detectiven een zware kluif zijn om dit raadselachtige drama op bevredigende wijze te ontknoopen.

Werkelijk, het aantal boeven wordt te groot. Volgens de statistiek waren er 113 belangrijke inbraken in 1922; 142 in 1923; 192 in 1924; 222 in 1925. Alleen te Parijs, en alleen die inbraken, welke een paar dagen beroemd waren. In twee jaar tijds is het aantal verdubbeld. Wat zal 't het volgend jaar zijn? Het zal er mee eindigen, dat wij onze dagen doorbrengen zonder bobards, met iederen morgen eene flinke douche in den vorm van eene schokkende emotie. En de democratie kan nog eenigen tijd rustig haar gang gaan. Beweert men niet, dat ten behoeve dier democratie het heele geval Landru uit den duim gezogen is, alleen om zoo goed als ongestoord het befaamde Vredesverdrag te kunnen redigeeren? Het vredesverdrag is er naar, daarover zijn linksch en rechtsch het eens. Beweert men niet, dat Landru absoluut niet onthoofd is en dat zijn graf te Versailles, een der curiositeiten voor Amerikaansche toeristen, een gefingeerd graf is? Dat kan over honderd jaar, als alle schulden gedelgd zijn, als niemand meer bobards noodig heeft, het onderwerp worden van een spannenden roman.

Over democratie gesproken, nog dit authentiek gegarandeerde tooneeltje.

Een jonge bediende van een schoenpoetser in het centrum van Parijs, vrij goede, druk gefrequenteerde zaak, vraagt loonsverhooging en discuteert met zijn patroon. Als u denkt, roept hij opeens, dat het amusant is om den godganschelijken dag naar een paar voeten te kijken!

Ik kijk den godganschelijken dag naar de gezichten, antwoordt de patroon, geloof je dat die soms mooier zijn!?

Wat mij betreft, ik vind daar eene reëele philosophie in, die niet kwaad en bovendien humoristisch samenvat, hoe alles reilt en zeilt van beneden tot boven.

[verschenen: 8 juli 1926]