Paul Schramm [Demonstratie van de z.g. stralenklaviatuur van de firma Ibach] (Concertgebouw, kleine zaal)
De z.g. stralen-klaviatuur is eene vrij rencente vinding en ten onzent nog tamelijk onbekend. Een propaganda-avond, gearrangeerd door de firma Bender hier ter stede, vertegenwoordigster van het Ibach-fabrikaat waarop de noviteit was aangebracht, en ondervonden door den heer Schwadde uit Elberfeld, de directeur van de vennootschap welke de uitvinding exploiteert en die voor de pauze de hoedanigheid in den breede uitlegde, vervolgens de heer Paul Schramm, een buitengewoon pianist, die zijne kunsten op het nieuwe instrument zou vertoonen, zulke propaganda-avond was voor velen, waaronder wij verschillende klavier-paedagogen opmerkten, zeer welkom. Mejuffrouw Uta Halm, concertzangeres uit Berlijn droeg bovendien liederen voor ter afwisseling.
Men heeft de stralen-klaviatuur het Ei van Columbus genoemd. Dat het idee inderdaad eenvoudig is, merkt ieder, die het instrument bezichtigde. De toetsen loopen niet parallel, doch breiden zich lichtelijk straalvormig uit naar de buitenhoeken van de piano, uitgaande van een denkbeeldig middelpunt, dat ligt in den rug van den speler. Een der gelukkigste voordeelen moet hierin bestaan, dat het de spanwijdte eenigszins vermindert, waarvan beginnelingen, kinderen, menschen met kleine, poezelige handjes in de eerste plaats het gemak zullen ondervinden. Daarbij schijnt de houding der hand, welke bij het oude systeem volgens zeggen van den commentator zeer abnormale posities moet aannemen, door den licht cirkelenden waaiervorm der toetsen beduidend vereenvoudigd en vergemakkelijkt. Ook de houding van den bovenarm zal er nut van trekken wat dan verder den elleboog veel grootere bewegingsvrijheid veroorlooft. En wie op een oud klavier kon spelen, behoeft het eens geleerde niet om te studeeren, terwijl het nieuwe toetsenbord zonder hooge kosten kan worden aangebracht op elke oude piano. Voor den kunstenaar besparing van kracht, voor de jeugd een weldaad.
Dat een man als Professor Xaver Scharwenka met zeer loffelijke woorden de uitvinding heeft besproken, zal voor menigeen zwaarder wegen dan de goochelaars-toeren van een speler. Het nut en de praktische waarde van het idee, moet men, dunkt ons overlaten aan het oordeel der toekomst. De noodzakelijkheid zien wij van deze hervorming niet in. Er zijn altijd goede pianisten geweest en sommigen oordeelen zelfs, dat er tegenwoordig te veel zijn!
De heer Paul Schramm heeft wel niet zonder voorbedachten rade de meest moeilijke stukken ter uitvoering gekozen als een orgelpräludium und Fuga van Bach-Busoni, Etudes van Chopin en de Polonaise in e groot van Franz Liszt. Het ging hier toch om de speelbaarheid van de stralen-klaviatuur en die zou men beoordeelen, zooals men een machine-piano keurt. Nu, de heer Paul Schramm was the right man on the right place. Hij beheerscht de techniek op waarlijk verbluffende wijze, weet zijn klank te varieeren en kent elke nuance van aanslag in de fijnste détails. Het was hem ook aan te zien, dat hij zijne virtuosen-muziek prettig en schijnbaar zonder de minste zwarigheid uit die nieuwe klaviatuur tokkelde. Hij lag behaaglijk tegen de stoelleuning, men merkte aan het bovenlichaam nauw'lijks eenige beweging en hij wendde het gelaat meestal met een charmante achteloosheid naar zijne hoorders. Hij is nog jong, de heer Paul Schramm en daarom duiden wij hem de vele onbezonnenheden en de onbezonkenheid in de artisticiteit zijner voordracht nog niet euvel. Wanneer hij het echter ernstig meent met de kunst, moest hij voortaan uitsluitend virtuosenwerk voor zijn reclame-avonden kiezen. Beethoven's Sonate in es (opus 31 No. 3) kwam er slecht af, en aan vele détails - ook elders - zou men twijfelen of er wel een kunstenaarsgeest in hem woont. Wanneer die ontbrak, zou dat zeer jammer zijn voor zijn bewonderenswaardige technische kundigheden.
Zijn programma was bijster lang, maar hoe gaarne hadden wij mej. Uta Hahn gemist! Want deze jonge dame bleek ontzaglijk weinig thuis in haar répertoire, dat Beethoven bevatte, Schumann en Brahms! ‘Die Trommel gerühret’, ‘Freudvoll und leidvoll’ uit Beethoven's ‘Egmont’, ‘Frühlingsnacht’ en ‘Aufträge’ van Schumann zong zij zooals men komische coupletten zingt. Tot den ongunstigen indruk droeg nog bij het neus geluid en het mengsel van sopraan- en alt-timbre; vervolgens haar te kort aan distinctie en de onaangename sentimentaliteit. Het gebeurt den laatsten tijd zeer dikwijls, dat beroemde kunstenaars of kunstenaressen optreden in Variété-theaters, doch hierin ligt niet de minste grond om de rollen te verwisselen!
Maar alles te zamen was het een succes-avond, bloemen voor mej. Uta Hahn en een krans voor den pianist; ook voor de stralen-klaviatuur al hebben wij meermalen gedacht aan het bekende conservatisme, waarmee de meeste musici ter wereld komen.
Auteursrechtelijk beschermd