Bijdragen aan De Tijd (maart 1909-april 1915)

Georges Enesco (Concertgebouw, kleine zaal)

Georges Enesco is Roemeniër. Reeds in zijn vroege jeugd toonde hij groote begaafdheid voor de compositie en het vioolspel; hij ontwikkelde beiden op het Parijsche Conservatorium onder leiding van Massenet en Fauré en den vioolvirtuoos Paul Marziek. Ofschoon hij reeds op 15-jarigen leeftijd (in 1897) sterk de aandacht trok met vroeg-rijp schepperstalent is hij ten slotte als violistisch wereld-wonder befaamd geworden. In Scheveningen heeft hij in het afgeloopen badseizoen heel wat bakvischjes, gevoelige vrouwen en sentimenteele mannen en critici in extase gebracht, liever zeg ik eigenlijk in een zenuw-aanval, want zijn spel werkt in de eerste plaats op de nerven. Georges Enesco heeft zich gisteravond hier doeh hooren voor een klein publiek, met veel moeite door vrijkaarten bijeengetrommeld, dat hij met weinig moeite voor zich heeft begeesterd.

Begeesterd is weer het ware woord niet. Er werd geklapt en met voeten gestampt; wanneer men het ontzaglijk gevoel, dat uitging van den hartstochtelijken mensch, werkelijk had doorleefd, dan zou men bij wijze van tevredenheid die oorverdoovende herrie niet gemaakt hebben Na dit concert sta ik, evenals indertijd Hercules, aan een kruispunt; dààr lokte me de rozige weg der ‘Gefühlsduselei, der impressies, der emotie, hier het stijle pad der negatie van alle kunst-nervositeit, van alle effectbejag. Ik kies den laatsten, want ik verlies er niets bij, daar mijn stijle pad de ruime hoogte ingaat, van waar ik mij omkeerende, als ik wil, nog altijd kan genieten van de herinnering der goedkoope en banale heerlijkheden, die daar ginds schitteren. Enesco overtreft Kathleen Parlow minstens driemaal. Hun genre is compleet hetzelfde; maar Enesco beoefent het forscher, vrijer, gewaagder, spontaner, met algeheele overgave van al zijn capaciteiten. Hij overtreft ook Elmann. Hij is veel sterker dan deze beide concurrenten, niet enkel geestelijk ook lichamelijk, wat natuurlijk op het brio der uitvoering grooten invloed heeft.

Hij is de koning van alle virtuozen, die vóór alles op het gevoel werken. Zijn techniek is door hare volmaaktheid onbeschrijfbaar. Wij vermoeden ook dat hij daarom alle snelle tempi ongeveer tweemaal vlugger nam dan men gewoon is. Dat de hoorder daardoor in een roes geraakt, ligt voor de hand. De Zigeunerweisen van Sarasate, die ook hier niet ontbraken, werkten duizelingwekkend Zijn gezangstoon is overmatig expressief. Men voelt den toon niet meer als finale! Ongelooflijk de bravour, waarmee hij heete gloed, hij prikkelt, hitst aan. En die 't moeilijkste de zaal insmeet. Enesco had echter niet op zijn programma moeten nemen de Sonate in a-groot van Händel noch die voor viool-solo in b-klein van Bach. Serieuze menschen zal hij daarmee tegen zich in nemen. Deze meesters passen slecht zijn decadenten stijl van voordragen.

Als componist leerden wij Enesco nog kennen uit een Sonate voor piano en viool, zijn zesde werk. Vreemd leek het, dat hij zelf begeleidde en de viool-partij overgaf aan mevr. Goldbeck-Bles, een bekwame violiste, doch slap van streek en onbeduidend van klank. Het werk zelf is, evenals de kunstenaar, door en door romantisch, het bevat mooie passages, voortreffelijke muziek, vooral krachtig van melodiek naast veel overladens, gewilde en geforceerde klankencombinaties van de modernste soort. Rythmisch is deze muziek echter nog oer-gezond, de mooiste zijde, ook in zijn spel, van Enesco's zigeuner-aard.

V.d.M.