Bijdragen aan De (Nieuwe) Amsterdammer (oktober 1910-mei 1915)

Muziekuitgaven
De eerste Pianolessen. Marie Berdenis van Berlekom; 2e herziene druk. Bij G. Alsbach, Amsterdam

Over zulk een werkje, dat pas het begin vormt van eene jarenlange bezigheid, kan men slechts oordeelen onder veel voorbehoud. Er bestaat geen ellendiger studie voor kinderen dan de muziek, 't zij de theoretische of de technische, en geen enkel vak, behalve misschien de philologie, stelt aan de stupiditeit en de energie der menschheid zulke zware eischen als de hedendaagsche toonkunst. Vandaar dat Duitschland de meeste ‘muziek’ voortbrengt. Deze kunst is omgeven met zooveel waanwijsheid, dat men het een geluk mag achten, wanneer er elke vijf en twintig jaar nog een waar muzikaal mensch blijkt te leven.

Wij kunnen nu a priori aannemen, dat ‘De eerste Pianolessen’ van mej. Marie Berdenis van Berlekom buitengewoon voortreffelijk zijn. Ze doceeren beminnelijk en gedistingeerd. Over de geeuwerigste deuntjes, waarmee opvoeders zich moeten behelpen, tintelt het vrouwelijk en gracieus rythme dezer paedagoge. Het boekje reikt echter niet verder dan de ‘kleine-terts-toonschaal’ en de kortheid, met welke dit voor jonge hersens ultra-bezwaarlijke onderdeel der theorie, in vergelijking met het overige, wordt geresumeerd, is me geen waarborg, dat het kind de ‘kleine-tertstoonschaal’ inderdaad leert. Doch aangenomen dat de leerling hier niet stokt en niet wanhopig wordt, - welk boek moet men hem geven voor de honderd andere onderdeelen der muzikale grammatica, die volgen: de modulaties, tonale functies, melodie-bouw, vormleer etc. etc.?

Ik wilde er op wijzen, hoe het werk, dat hier nog te doen valt, bijna onbegrensd is en te omvangrijk voor ééne persoonlijkheid. Het schijnt mij onweerlegbaar, dat er in de studie der muziek eene compleete hervorming moet plaats grijpen en zoo ik een raad mag geven, welke kans biedt dat deze hervorming inderdaad gebeurt en ook voltooid wordt: Men beginne zoo spoedig mogelijk aan collectieven arbeid, naar het voorbeeld der encyclopaedisten. Men bespreke dit onderwerp op een congres, zoeke een uitgever en verdeele de stof over een aantal bevoegde, artistieke, hoffelijke en onpartijdige kenners. Dan ontstaat er in enkele jaren een standaard-werk, dat den geïsoleerden auteur minstens dertig jaren arbeid zou kosten, dat zich in de geheele wereld roem zou verwerven en dat op de ontwikkeling der muziek een heilzamen invloed kon uitoefenen.

Ik wensch mej. Marie Berdenis van Berlekom de eer daartoe den grondslag gelegd te hebben, maar waardeer ook zonder dat hare ‘Eerste Pianolessen’, die reeds het succes hadden van een tweeden druk.

Kinderzang door Geertruida Vogel. Bij G. Alsbach te Amsterdam

Mevr. Geertruida Vogel gaat zeer gelukkig door met hare geestige kinderliedjes en publiceert zes nieuwe op Nederlandschen en Engelschen tekst. Het spijt mij slechts, dat de Hollandsche uitgevers nooit relatie zochten met Fransche muziek-drukkerijen in plaats van uitsluitend Duitsche, dan zou men zonder twijfel meer harmonie vinden tusschen den subtielen, aantrekkelijken omslag dezer uitgave en den zwaren, onbeweeglijken notendruk, die aan alle monumentale eischen beantwoordt, doch zeer onsierlijk is en bovendien de oogen kwelt met het veel te agressieve zwart.

Ieder liedje heeft zijne voortreffelijkheid. Zij klinken vlot en jolig, zonder de kleingeestigheden, waaruit de nieuwe kinderliederen zich reeds een stijl geschapen hebben. ‘Tante's sleep’ is een der beste, zeer humoristisch, de keus latend tusschen eene elf en eene waardigheid op z'n Falstaffsch. Ook de andere spelen in dezelfde vroolijke kinderwereld en behooren tot de zomergenoegens eener lange villégiature.

Plange Sion, voor hooge stem, met begeleiding van klavier en obligate viola d'amore. Geertruida Vogel. Bij G. Alsbach, Amsterdam

De auteur schijnt in plaats van de verdwenen viola d'amore eene alt of viool te veroorloven bij de uitvoering dezer kerkaria, doch wij houden 't er voor, dat de viola d'amore, welke uitstekend bespeeld wordt door haar echtgenoot, den stijl dezer compositie beïnvloed heeft. Het is de zuivere stijl van het achttiende eeuwsche instrument, die hier wordt nagebootst, en geenszins banaal, doch expressief en in zeer weeke, pathetische nuances, welke doen denken aan eene Pieta van de laat-renaissance.

Das klagende Lied. Hubert Cuypers. Bij G. Alsbach te Amsterdam

Opgedragen aan Dr. Ludwig Wüllner, en voor zoover men kan nagaan uit den onderstreepten tekst, (rythmisch genoteerd) volmaakt geschikt voor eene Wüllnersche voordracht: met een aantal euphuismen en veel precieuse klemtoons op de aandoenlijk gerekte woorden, welke in duidelijkheid nooit te kort schieten; het sensitivisme in de declamatie. Er kan bij ‘Das klagende Lied’ even dramatisch gejammerd worden als bij ‘Das Hexenlied’ en zoo hoort het niet alleen tot een specifiek Duitschen stijl, maar is het ook uitermate geschikt voor Overrijnsche populariteit.

De muziek beteekent in de loopbaan van Cuypers een vooruitgang. Het eerste thema is niet vrij van invloeden uit Berlioz' Harold-symphonie, het illustratieve gedeelte is verwant aan Strauss' recitatief-stijl, de tweede helft der Totenbein-melodie uitnemend Mahlersch, doch daarom lijkt het mij niet slechter. Het is een nieuwe wending naar de geciviliseerde muziek, welke Cuypers door zijn Caeciliaansche studies in de kerkmuziek absoluut ontoegankelijk scheen. De ridder-marsch en de Totenbein-melodie met hare klagende harmoniek, en de hypothetische hooge kopstem van den voordrager zijn de romantische culminatie-punten van het werk, voor welks ouderwetsche intonaties men in geheel aparte sfeer moet leven.