Frederic Lamond [Schumann, Beethoven en Chopin]
Er moest een instrument bestaan, dat op de wijze van een seismograaf de geluids- en gevoelstrillingen eener muziek registreerde. De papierstrook, welke de evenwichtigste, de mooist gebalanceerde golvingen opschreef, of die, waarin de schokken met het meeste overleg en de juistste effect-berekening waren aangebracht, zou den meester-pianist aanwijzen. Zoo er zonderling geaccidenteerde curven naar voren traden, onverklaarbare schommelingen zou men den vertolker ter verklaring en ter verantwoording kunnen roepen.
Er moest een handboek bestaan over het verband tusschen muziek en gebaar. Want er bestaat geen enkele muziek, oude of nieuwe, welke niet een gebaar en daarmee overeenstemmenden rompstand en gelaatsuitdrukking met zich draagt. Gelijk men de armen kan reconstrueeren van Milo's Venus, zoo kan het gebaar worden opgeteekend, dat elke muziek inhaerent is. Met behulp van zulk een handboek (het zou iets zijn voor dr. Jac. van Ginneken) kon elke vertolking wetenschappelijk geobserveerd worden, en elk vergrijp tegen de natuurlijke wetten, elke smakeloosheid, elk exces kon besproken worden onder verwijzing naar paragraaf zooveel-en-zooveel. Waarom, zou men den pianist kunnen vragen, speelt gij daar een zacht gelaat, met oogen in droom, met rustige handen, en waarom liet gij 't een moment later grijnzen, grimassen trekken, waarom kreeg 't beeld opeens de dwaas-gepassioneerde vingers van een pierrot, waarom werd het even later hikkend-sentimenteel en nadrukkelijk grof en insisteerend banaal? Of waarom liep dat stille schimme-beeld eensklaps onverklaarbaar-haastig weg?
Men zou ook gemoedstoestanden moeten kunnen fotografeeren en hunne geleidelijke of geforceerde, hunne gemotiveerde of redelooze ontwikkeling en relaties, het tegen-elkaar-uitspelen hunner waarden moeten kunnen meten, nawegen zooals dat gebeurt in een kunstig gebouwd klassiek drama, dat even wetenschappelijk, even conscientieus en zeker van zijn effect is samengesteld als een modern serum.
Wanneer zulke imponderabilia, welke het wezen der muziek vormen, in een laboratorium der toekomst kunnen gewikt worden, zal men gedocumenteerde en gefundamenteerde critieken kunnen schrijven over virtuozen met een kwart-eeuw-oude reputatie. En dan zullen er nog bewonderaars zijn, die deze critieken niet gelooven.
Nu zingt muziek en stuift weg voor alle eeuwigheid, niet te achterhalen. De variaties der 12 études symphoniques van Schumann klonken slordig, traag, slaapverwekkend, leeg en totaal uit den tijd. De kleine sonate van Beethoven (op. 10 No. 2), een glimlach, een stukje zachte verliefdheid, en vol van charmante jeugd, werd grof, dikhuidig, met barsche uithalen voorgedragen De berceuse van Chopin, die niet zoozeer verhaalt, in hare hemelsche teederheid, van het kind, als van de vrouw die peinst, en van de liefde, waaruit het kind geboren werd, is gespeeld met onnadenkende luidruchtigheden, zonder romantiek, zonder de frêle poëzie en de innige verzonkenheid, welke Chopin hier uitsprak. De heroïeke Polonaise, een van Polen's legendes des siècles, welke altijd doet huiveren van onrust, welke altijd het hart doet juichen, zelfs wanneer men ze hoort van een automaat, werd hier opgezegd zonder grandezza, zonder edelmoedigheid, zonder haar ingeboren, ridderlijke grootheid.
Frederic Lamond vertegenwoordigt een stijl en eene psyche, welke reeds vèr achter ons liggen, een stijl en een psyche, waarin dwalingen en misgrepen zijn opgestapeld. De vele hoorders gaven geen teekenen, dat zij dit inzagen, maar misschien is er in hun onbewustzijn wel een waarschuwing geweest, die hen onbevredigd stemde en verlangens onvervuld liet.
Auteursrechtelijk beschermd