Elly Ney (Concertgebouw, kleine zaal)
Via het Concertbureau Alsbach en Doyer, via haar echtgenoot Van Hoogstraten laat Elly Ney berichten, dat zijn ondergeteekende naar aanleiding van ‘zekere critiek’ niet als verslaggever wenscht bij hare 4 Brahms-avonden. Die zekere critiek is te vinden in de Groene van 19-10-1913 en luidt:
‘Sinds mevrouw Elly Ney-Van Hoogstraten door de Duitsche critiek is gezalfd tot "Brahms-priesteres" heeft zij haar spel belangrijk gewijzigd. Van Brahms, den bekenden componist, die door Rudolph Louis de "geboren oude vrijer" is genoemd, maakte zij eene gloeiende, met-vlinders-getooide Venus-Astarte (vroolijke evolutie!) en offerde hem als pianiste, offerde hem als priesteres; lispelde tooverspreuken als eene bezeten sibylle vier lichtelijk en delicaat in zwijm van vervoering na een opmonterende passage, streelde de toetsen als Walküre, die haar hengst roskamt, scheen heksenpassages van Macbeth, fragmenten van Böcklin in beeld te brengen, leek nu weer eene Salome, dan weer eene ontevreden kat in Maart, sabattiseerde als betooverende bezem en lonkte, loerde, loenschte. Het was prachtig. Mevrouw Elly Ney-Van Hoogstraten, voor Brahms' kunst misschien de "verlossende vrouw" (Duitsche term) scheen me wel meer de sibylle eener water-en-vuur-nering dan eene Delphische demon of de dame om Antonius-in-de-woestijn te verleiden (ze deed wat banaal en altijd Duitsch), maar bij Brahms was 't prachtig. Wie had ooit kunnen droomen van zulk 'n erotischen Brahms? O wacht! Over een paar maanden zingt eene chanteuse te midden van een Louis XV rood-en-goud zijne gevoelige liedjes. Is hij niet met Schumann de grondlegger der moderniteit, gelijk de halve wereld ze doorleeft in Richard Strauss. Pindarisch opgehoogde sentimentaliteit en heroïsch pallisterdom? Maar wijzigt zich ook het publiek dat door onze critici is grootgebracht met praatjes als: "wanneer Brahms verdriet had zocht hij zijn troost in den bijbel"? Het gaf zijne sanctie aan de pianiste die den godzaligen man zulke sensueele verhaaltjes liet doen. 't Is inderdaad de eenigst denkbare vooruitgang, de eenige, waarin de tot dusverre clericaliseerende Brahms zal omkomen, want in dien stijl zal men zijne gecastreerde muziek natuurlijk iets sneller moe worden.
Laat ik de pianiste, voor wier techniek en sommige eigenaardige qualiteiten van aanslag ik respect heb, waarschuwen: Al was Brahms een tweemaal grooter meester dan Beethoven, de pianiste moet doodloopen als zij hare persoonlijkheid africht op één componist, daargelaten of zij eene goede of slechte visie van hem geeft. Het is altijd beter zichzelf te zijn dan een serviele weerspiegeling, dan zich met slaafsche gebondenheid te incarneeren in een componist, die in de muziekgeschiedenis na de Renaissance toch maar een zeer kleine episode beduidt.’
Ik had gaarne gecontroleerd of mevrouw Elly Ney-Van Hoogstraten na 1913 doodgeloopen is, wijl hare Brahms-verafgoding sindsdien nog niet minderde. Als huurderes van de Concertgebouw-kleine-zaal is zij echter van 8 tot 10 uur eigenares dezer ruimte. Wat zou zwaarder wegen: mijne majesteitsschennis van deze Piano-Koningin of hare schennis der rechten van het vrije woord?
Brahms als Duitscher bestrijd ik van 1910 af en mijne anti-duitschheid is geen gevolg van den oorlog. Welke rol de overtollige Brahms-vereerders spelen in dezen oorlog leere men van dr. Herman Felix Wirth. Deze ex-landgenoot schreef zijne 'Nationale Nederlandsche Muziekpolitiek', propaganda tot nauwer aansluiting van Holland bij den Duitschen machthebber en waarin onze kunst gerecommandeerd wordt aan Brahms, Brahms n.b., die reeds 40 jaren zijn noodlottige psyche opdrong aan onze kunst. Wirth is genaturaliseerd vrijwilliger in het Duitsche leger en maakt zich zeer nuttig bij het Gentsche persbureau, dat de Vlamingen op den goeden Duitschen weg moet brengen.
Dat mevr. Elly Ney-Van Hoogstraten een Brahms-demonstratie geeft verwondert mij geenszins in dezen tijd. Brahms is 'hun' nationale componist, schreef zijn Triomflied op 1870 en wordt sinds lang zeer duidelijk gebruikt voor de Duitsche politiek. (Zie Wirth).
Auteursrechtelijk beschermd