Het avontuur van den Geest

De plaats van den mens in dat avontuur

43

Steeds bezeten door het goddelijk verlangen, door de drift naar eigen verwerkelijking, heeft mijn binnenste ik, mijn soevereine ik, dat, evenals Hij, totale intelligentie en totale psyche is, rusteloos gearbeid aan het instrument zijner eigen openbaring. Steeds heeft dat soevereine ik, vanuit de krocht mijner ingewanden waar het huist, mij opgejaagd naar meerder ervaring, meerder weten, klaarder inzicht. Honderden malen heeft het dit lichaam waar het hartstochtelijk woont, moeten verlaten. Honderden malen is het met dezelfde liefde, dezelfde passie en verrukking teruggekeerd naar een lichaam. Steeds keerde het terug met denzelfden droom, dezelfde hoop, denzelfden geduldigen drang naar vervulling. Steeds on-

[p. 166]

veranderlijk en onveranderbaar heeft het getracht naar kennis. De kennis door de schoonheid. De kennis door het weten. De kennis door de extase en de liefde. De kennis door de berekening. De kennis der dingen; de kennis en herkenning van zichzelf.

Beurtelings of gelijktijdig heeft mijn soevereine ik radiaties zijner psyche en radiaties zijner intelligentie uitgezonden om het bereikbare en het onbereikbare te belichten, te peilen. Steeds heeft het dieper doorstraald. Het heeft kennis op kennis gestapeld in zijn honderden geboorten. Geen enkele raakte teloor. Zeer vroeg reeds had ik het instinct om een teken van mij achter te laten voor de mensen die komen zouden. Mijn herinnering is de gebeitelde steen der verleden monumenten, het gegraveerde hoorn, de papyrus, het perkament, het boek. Ik groef de ganse geschiedenis mijner aarde op uit hare schachten. Mijn trek naar kennis liet mij nooit gerust. Wanneer er geen noodzaak was om te kennen en te weten, zoals de onbeholpenheid, de kwetsbaarheid, de broosheid, de vergankelijkheid van mijn lichaam, dan blies dat tyrannische ik mij phantasmagorische behoeften in, of chimerische idealen, welke mij dwongen mijn kennis en weten te verruimen. Het heeft nooit geaarzeld om mij in gevaren te storten, in rampen, en ik heb nooit getalmd om aan zijn prikkels te gehoorzamen. Overal waar dat soevereine ik belemmeringen ontmoette welke de vervulling van zijn kennis-droom vertraagden, heeft het die hindernissen weggerameid met een meedogenloze wildheid. Overal waar het stuitte op stagnatie en automatisme van denken, heeft het de remmen verbrijzeld. Het gebruikte gaarne geweld en voor gruwelen deinsde het nooit terug. Het toonde nimmer erbarmen.

[p. 167]

De oorlog is zijn natuurlijk klimaat, omdat het in voortdurenden oorlog verkeert tegen de begrenzing der materie. Het heeft imperiums gesticht en imperiums verdelgd volgens de eisen van zijn droom. Nieuwe strijd bracht altijd nieuwe kennis. Zoekend naar de beste mixtuur, naar de geschiktste ordening van chromosomen om het bruikbaarst instrument te verkrijgen waarin het zich kon incarneren, heeft dat soevereine ik volkeren en rassen dooreengemengd op de bloedigste slagvelden. Met allerlei listen, onder allerlei pretexten, heeft het mij aangespoord om de aarde te doorkruisen, en reeds is het bezig om mij te jagen naar de planeten.

Er bestaat geen kwaad voor dat ik. Er bestaan slechts trappen van goed. Er bestaat geen smart voor dat ik. Er bestaan slechts trappen van vreugde. Het heeft zich geworpen in de stof, en het moet haar bedwingen, het moet haar beheersen. Er is geen andere weg naar deze overwinning dan strijd, en elke phase van dien strijd werd een phase der kennis. Mijn soevereine ik heeft mij steeds aangehitst tot vechten, in vrede of in oorlog, en het vechten heeft steeds het instrument mijner intelligentie verwijd, verfijnd, gezuiverd, veredeld. Alle soorten van strijd voerend tegen de stof, of tegen mijzelf, wanneer ik mij onderwierp aan de traagheden der stof, wanneer ik weigerde hoger te stijgen naar het betere goede, naar verhevener vreugde, en steeds op anderen strijd loerend, terwijl een vorige nog niet bevochten was, heb ik mij altijd nieuwere en altijd schranderer werktuigen moeten verzinnen, om te doden of om te genezen, om te bouwen of om te verwoesten, om te verrijken of om te verarmen, om te kwellen of om te verheugen en te troosten. Elk mijner duizenden gereedschappen was ook een wapen, en

[p. 168]

elk mijner duizenden wapens, vanaf den eersten steen waarin ik een gat boorde om hem aan een stok te steken en te gebruiken als knots of als hamer, was een stadium van mijn intellect.

De geringste mijner werktuigen, en juist degene, die mij vandaag kinderlijk onnozel lijken, eisten eenmaal de aanwezigheid en de aandacht van een onvervangbaar en onschatbaar genie. Mijn historie is een lange schakel van zulke genieën die nooit ontbroken hebben, en die, elkaar de hand reikend en den fakkel van het heilige vuur, mij uit den nacht geleid hebben naar den dag, uit de knechtschap naar de vrijheid. Ik ben begonnen met op vier voeten te kruipen over een harden of drassigen grond; vandaag beweeg ik mij met de snelheid van het geluid en weldra zal ik vliegen als de meteoor, zodat mijn eigen klanken mij niet meer zullen kunnen achterhalen. Onder alle animale stemmen was de mijne een der minst doordringende; vandaag draagt zij tot overal waar een oor haar horen kan. Mijn oog ziet vandaag het onzichtbare, mijn oor hoort het onhoorbare, en met mijn brein meet ik, die het tellen moest leren op mijn vingers, het onmeetbare, en tel ik het ontelbare. Ik ben begonnen met niet meer kracht dan in mijn spieren was; vandaag beschik ik over het geweld van den bliksem; vandaag bezit ik de macht van haar die ik eerst de Grote Moeder noemde en later de Natuur. Mijn macht overtreft zelfs de hare. Ik kan zee en aarde heftiger doen beven dan zij; ik kan vernielender orkanen ontketenen dan zij; ik kan verzengender vulkanen openen dan zij; ik kan in een enkele seconde millioenen levens verdelgen; ik kan verpletterender onheilen samenpakken en hardvochtiger ontsteltenissen teweeg brengen dan zij sinds heugenis

[p. 169]

ooit vermocht. Ik zou ook, wanneer ik wilde, haar kunnen overtreffen in haar poëzie, in haar schoonheid, in haar mildheid, in haar weldaden.