Het avontuur van den Geest

De plaats van den mens in dat avontuur

23

De kracht, welke ik vanaf den aanvang naast mij voel, zie en weet achter de dingen, noem ik daarom de Scheppende Geest. Ik wil hem zoeken. Het is niet enkel de onstilbare stem uit de ontoegankelijkste spelonk van mijn eigen wezen, welke mij spreekt van hem, en jaagt naar hem, zoals in den tijd mijner prehistorische jaren, toen ik voor de eerste maal met volle bewustheid wist dat ik tot zaligheid vervoerd kon worden terwijl ik den geur der aarde rook in den zomer-morgen, terwijl ik de zon zag rijzen, terwijl ik afscheid nam van een dode, terwijl ik in den luwen avond een wierook-walm opsnoof van brandend berkenrijs, en zingend werd, en zingende muziek zijnde, dat andere gebied betrad, waar Hij mij wachtte. Het is nu mijn intellect, mijn geschiktheid om in de dingen te lezen, dat mij van hem spreekt, dat mij naar hem wijst, mij naar hem dwingt. Wanneer hij nergens is zal ik hem niet bespeuren. Maar wanneer hij ergens is, wanneer ik hem ergens vinden kan, zal ik hem

[p. 97]

zien en bespieden in zijn functie, in zijn verrichting. Ik heb een instrument, mijn hersens, waarmee ik alles wat gebouwd werd in verhoudingen van getallen, de grootste en de kleinste, kan narekenen, als ware ik de boekhouder van dat alles, en weldra alles wellicht zal kunnen nabootsen, als ware ik de maker van dat alles. Ik kan het gewicht becijferen van het totaal der sterren. En die sterren getuigen door mij. Ik kan het geringste schelpdiertje, dat duizend eeuwen geleden leefde, en dat ik als versteend stuifpoeder opgraaf met het zand van den bodem ener rivier, met het zand van een heuvel die zeegrond was, onder mijn microscoop leggen, en het uit zijn nietigheid zien verschijnen gelijk het is in zijn verrukkelijkheid, als waaierende, vlammende, zinvol getekende roosvensters van kathedralen. Dit sinds eeuwen verzonken schelpdiertje getuigt van zijn pracht door mij.

Ben ik minder dan dit schelpdiertje? Stellig niet. Ben ik hetzelfde? een vonkje Leven, dat zijn schoonheid schreef, en uitdoofde voor immer? Vroeger, misschien, zolang ik nog niet wist. Ben ik meer dan dit stuifsel? Ja, ik ben meer. Doch slechts onder een enkelen gezichtshoek ben ik meer dan dit greintje paarlemoer, meer dan het totaal der sterren. Slechts onder den gezichtshoek, gesteld dat ik hem vind, van den Scheppenden Geest, ben ik meer, en onontbeerlijk meer. Want toen hij zijn dimensieloze eeuwigheid ophief, toen hij begon te vormen wat beweegt (en alles beweegt, alles vibreert) in het vuur en boven het vuur, in het uitspansel en boven het uitspansel, in de lucht en boven de lucht, in het water, in de aarde, boven de aarde, op de aarde, en toen hij aan alles het merk gaf ener volkomenheid, was hij alleen. In alles herkende hij zich en deed hij zich herkennen. Maar

[p. 98]

terwijl hij zag hoe hij was in zijn openbaring, terwijl hij zag hoe hij was in het eerste atoom, in de harmonie der sterren, in de kristallen, in de bloem, in het dier, terwijl hij zag hoe hij was in dat al-leven, zag hij ook dat niets van het bestaande zag hoe hij was en wie hij was. Het atoom, het schelpje, het sterrenrijk getuigt, maar weet niet dat het getuigt. Elk ding droeg het herkenningsteken van oorsprong en maker, doch geen ding wist het, geen ding zag het, geen ding of dier kon het zeggen. Enkel hij zag zich; alleen zag hij zich alleen; alleen hij herkende hij. Er was de stem en het woord geweest, doch er was niet het horen, het weten, het verstaan, het wederklinken van de stem en van het woord. Alles wat bewoog, alles wat leefde, was alsof het niet bestond, niet leefde, omdat niemand het wetend en begrijpend zien kon. Zo kwam ik in die onvoltooidheid. Om haar te voltooien. Zo verscheen ik te midden van het Leven. Als zijn stem, als zijn oog, als zijn oor, als zijn weten onder het aanwezige. Als feilloze meter van alles wat is, als ziener en meter van zijn eigen zelf. Zo werd ik gezonden temidden van het onbewuste zijnde als het enige Levende dat bewust ziet, weet, begrijpt, als het enige Levende dat hem zeggen kan, dat zeggen en zingen kan wie hij is en hoe hij is. De ster, het atoom, het schelpdiertje getuigen door mij. Ik ben er om te zien, te horen, te voelen, te weten wat is, wat hij is, wat hij wil zijn. In het ganse Heelal ontwaar ik geen anderen getuige. Ik kan vermoeden, ik moet wellicht vermoeden, denken, dat ik getuig door hem, voor hem. Zou hij zelf getuigen door mij?