Het avontuur van den Geest

De plaats van den mens in dat avontuur

18

Deze wanhoop was mijn laatste wijsheid. Zij krijst achter al mijn denken, achter al mijn daden, en krijsend devalueert zij al mijn waarden. Ik heb geen basis meer. In een physisch-chemisch universum is elke waarde een quaestie van mechaniek, van bruut geweld en kracht. Ethiek en moraal verliezen er iederen zin. Elk resultaat rechtvaardigt er elk middel, en elk middel rechtvaardigt

[p. 83]

er elk resultaat. Ik ben teruggevallen tot den dag, toen ik mijn eerste boomtak opraapte en gebruikte als knots. Ik ben teruggevallen tot den tijd, waarin een overwinnaar drie duizend vrouwenborsten afsneed en ze spijkerde op de poorten der veroverde stad. Langs de wegen en door de verlokkingen mijner rede ben ik teruggevoerd naar den redelozen chaos welke het waarneembare was alvorens ik bestond. Nu, terwijl ik besta met heel mijn weten, overdek ik de steden met wolken van vuur en laat phosphor-vlammen regenen, gelijk de vulkaan regende over Pompeji en Herculanum met alle vrouwen en kinderen erin, met alle honden en katten, vogels, muizen, ratten en andere huisdieren erin, en mijn bommen overrompelen ze in hun spel, verstenen ze gelijk de vulkaan dat deed. Weldra, vandaag reeds, kan ik ganse provincies, ganse landen teisteren als een aardbeving, in een enkele seconde, en ik zal er niet voor terugdeinzen. Ik ben een blinde natuurkracht geworden onder duizenden andere natuurkrachten. Zij geven soms blijken van een verwonderlijke intelligentie, gelijk de bliksem, die toeren uitvoert welke ik nog niet vermag. Ik ben zulk een quantitatieve factor geworden onder duizend andere. Ik heb me willoos en weerloos geschakeld in den kettingband, die loopt van de laagste trilling tot de hoogste, in de hiërarchie welke stijgt van het door tijd-en-ruimte dwalend sub-atomische element tot den intellectuelen mens, mechanische kettingband, mechanische hiërarchie, die nergens en bij niemand beginnen, die nergens en bij niemand eindigen.

Ik ben geworden als mijn vroegere goden welke ik heb afgedankt, ik ben geworden als de bestiale pithekanthroop uit het tertiaire en quaternaire tijdperk, die hen

[p. 84]

uitvond, die hen werkend zag. De blinde goden, de woedende goden, de harteloze goden, de onmeedogende goden, die continenten vergruizelen van den armoedigen pithekanthroop. Een profetie heeft zich bewaarheid: de woorden der slang. Vrucht na vrucht heb ik gegeten van den boom der kennis en ik ben geworden als de goden. Straks zal ik de aarde die zij bouwden, kunnen versnipperen tot splinters, kunnen vernietigen met dezelfde krachten waarmee zij geschapen werd. De absurditeit dezer gedachte, dezer mogelijkheid, past geheel bij de absurditeit der mechaniek van het universum, welke ik met onverbiddelijke logica deduceerde uit de physischchemische feiten. Mijn absurditeit harmonieert, sluit, klopt met de absurditeit van het Al.