In delgeande tiid

En oare plysjeferhalen

[p. 125]

Frikandel

It moaie fan dizze snackbar wie dat hja dêr in fleske bier ferkochten. Bonne mocht der altyd graach even komme, de maten sieten der meast ek en se hiene altyd in soad wille, watte, it gie need bytiden; it wie echt wat har plakje wurden. De minsken dy't dy saak hiene mocht er eins net sa, dat wiif benammen die altyd sa grimmitich, krekt oft de daalder dy't hy foar syn fleske bier joech minder wie as de daalder fan in oar. Dy fint, har man, sei ek noait net folle, de lêste tiid net mear teminsten, yn 't begjin died er noch wolderis in bytsje gesellich mei; dat saggerijnige wiif hie him fansels yn 'e besnijing. Utsoarte wiene sokke minsken net sa geskikt foar sa'n saak.

Bonne hie dizze middei syn nije gimpys oan, gimpys mei trije skeane streken, read oer wyt. Se sieten noch wat stiif, mar de soal fearre sa lekker en hy fielde him prima doe't er de snackbar yn gie.

Allinnich lytse Harm Dozemans siet dêr en fierder gjin ien, dat foel him ôf. Hy sei ‘goi’ tsjin Harm en bestelde in fleske bier by dat frommes, mar dy woe him gjin bier jaan. ‘Nee,’ sei se. ‘Wy taapje gjin bier mear.’

Hy wist net rjocht oft it no wol of net echt wier wie, seach nei Harm, mar dy dronk neat, haffele allinne yn in bakje patat om; Bonne naam kola, gie by Harm sitten, pielde in sjekje; syn heule wille om de nije wite gimpys wie al sakke troch dat akelige wiif dat him gjin bier joech.

‘Hja seit dat se gjin bier mear taapje,’ sei er.

‘Kin wol,’ sei Harm mei de mûle fol patat. Der siet majonêse op syn boppelippe en hy besocht it der mei in krûme tonge of te slikjen.

Dat wiif docht it om my te narjen, tocht Bonne wylst er sûnder erch brune kolasirkels op it formika taffelsblêd printe. Hy fielde

[p. 126]

mei de finger by de rjochter gimp yn, dy kniep in bytsje. It holp miskien as er de fiters wat losser die.

Doe't er krekt mei de holle ûnder it taffeltsje siet kaam der in man yn mei in nij-achtige spikerbroek en sandalen mei geitesokken.

‘Wy hawwe noch mar moai hjerstwaar,’ sei de man.

‘Ja,’ sei de frou achter de toanbank, ‘it is suver gleon, it wol jin net oan dat it hast oktober is.’

‘Ik haw toarst,’ sei de man, ‘ha jo ek bier?’

Bonne stompte him hast de holle, sa hastich kaam er ûnder it taffeltsje wei doe't er fernaam dat de oare man wol bier krige. De man gie mei syn fleske en in russysk aai yn it hoekje fan 'e toanbank by it rút op in kruk sitten.

‘Ik wol ek bier,’ sei Bonne heul lûd.

It frommes reägearre net. ‘Eh, stom wiif, jou my 'n fleske bier,’ rôp er en rûn nei de glêzen toanbank. ‘Of is myn jild minder as dat fan in oar?’

Hja reägearre hieltyd noch net, seach sabeare nei in reklame-plaat. Harm kaam neist him stean en sei: ‘Kom no mar mei, juh.’

Hja rûnen der tegearre út en Bonne smiet de doar hurd achter him ticht, sa hurd dat de glêzen rattelen yn 'e kezinen.

‘Hy is wat lilk, leau 'k,’ sei de man mei it russysk aai.

‘Ik ha hjir sa faak lilk west,’ sei de frou. ‘Se sitte hjir altyd mei in heule ploech en raze en oangean en oare klanten doare hjir hast net mear te kommen. En dan tinke se dat wy sa'n soad oan harren fertsjinje en dat se ús wol in grutte bek jaan kinne. Wy hawwe der in soad skea fan en se meie der om ús wol bliuwe. It is hjir op 't lêst gjin jeugdsoos.’

‘Tja,’ sei de man. Hy skonk it lêste bier út syn fleske en dronk it mei ien grutte swolch op.

‘No haw ik tsjin myn man sein: se meie hjir noch wol komme, mar wy taapje har gjin bier mear. Dan krije se fansels de aardichheid derôf. Wy binne op 't lêst gjin kafee en dat bier is der foar ús mar op ta.’

[p. 127]

De man sette syn fleske en glês werom op 'e toanbank, smiet it plestiken bakje fan it russysk aai yn 'e ôffalbak en sei: ‘Wat krije jo fan my?’

Hy hie der mei Jappy en Klaas oer praten en dy fûnen it ek in kutstreek fan dat stomme wiif en dêrom kamen se de oare middeis mei har trijen tagelyk de saak yn. De man stie achter de toanbank.

‘In spesjaaltsje,’ sei Jappy.

‘Ja,’ sei de man, ‘mar hy krijt neat.’ Hy wiisde op Bonne. ‘Hy hat juster myn frou útskolden.’

Bonne wist sa gau net wat er sizze soe. Klaas wol. ‘Twa frikandeltsjes,’ sei Klaas. Se fregen noch net om bier; dat hiene hja sa ôfpraat, it wie Klaas syn idee, se soene net earder om bier freegje as dat se wat te iten hiene. Se soene ek net earder ôfrekkenje as wannear't hja bier krigen hiene en as se gjin bier krije soene, dan wiene se fan doel om der gewoan út te rinnen, sûnder te beteljen.

Doe't se oan in taffeltsje sieten mei har frikandellen skode Klaas Bonne ien fan syn twa ta. ‘Stadich ite,’ sei Klaas sêft.

‘Hee,’ sei de man fan achter de glêzen toanbank, ‘hy krijt neat hjir. Astû him wat joust kinst der sels tenei ek wol bliuwe.’

‘Skyt,’ sei Klaas.

Hja hiene stripboekjes by har, fan dy lytse boekjes mei froulju mei grutte neakene boarsten, froulju dy't dan letter fermoarde wurde mei skerpe grutte messen.

Se sieten stil te lêzen, heal echt, heal sabeare; Klaas hie de fuotten op it taffeltsje, Bonne hie se op in oare stoel. Hja ieten heul stadich, mei lytse hapkes, fan har frikandellen.

Fiif minuten letter ried der in plysjeauto foar; de auto kaam gewoan it trotwaar op, stoppe krekt foar de glêzen. De beide plysjes dy't der út kamen koene hast sa út de auto de saak yn stappe. Ien fan de twa bleau by de doar stean. De oare rûn nei de man achter de toanbank en prate sêft mei him. Bonne seach de plysjes op en del oan en fielde him ûnwis; Jappy en Klaas bleauwen ge-

[p. 128]

woan sitten, boekje lêze; hy wie net wis fan har, hy wie noait wis fan minsken dy't heul rêstich sieten, dy makken him krekt ûnrêstich.

Dy plysje by de doar wie ek sa rêstich, seach nei niks, earne boppe har hollen; dy plysje hie in rûge snor, net swart, net ljocht, tusken beiden; in grutte snor, sa'n âlderwetske soldatesnor, sa'n snor hie de sersjant by 't strategospul ek.

De oare plysje rûn op har taffeltsje ta.

‘Gean der mar út jonges,’ sei er.

Se bleauwen gewoan sitten.

‘Jonges,’ seid er, ‘jimme gean derút he'n?’

Dizze plysje hie in grutte holle, in reade grouwe kop. Feitlik hie dizze de snor hawwe moatten, tocht er. Bonne kaam oerein, naam it lange wite plestiken bakje mei de heal opiten, al hast kâlde frikandel yn 'e hân.

‘Dat iten mei net mei nei bûten,’ rôp de man achter syn toanbankje wei.

‘Dellizze,’ sei de plysje.

‘It is net betelle,’ rôp de man.

‘Derút en it iten hjir litte,’ sei de plysje.

Bonne sette it plestiken bakje wer op it taffeltsje, mar naam hastich de heale frikandel yn 'e hân en rûn fluch nei de doar.

‘Hy hat de frikandel yn 'e hân!’ rôp de man achter syn toanbank. De plysje mei de reade kop fleach op him ta, pakte syn hân beet en woe de frikandel derút wringe. Bonne knypte de fûst stiif ticht en alles wat de plysje te pakken krige wie in lyts stikje: sa'n oardel sentimeter frikandel. De plysje liet Bonne los en die it protsje fleis yn in jiskebakje.

De oare plysje, dy mei de snor, skeat syn maat te help, pakte in kettinkje út syn bûse, sei ‘kom mar, lytse man,’ en woe it om Bonne syn pols dwaan. Bonne waard heul hyt, wyld, dûm, it koe him neat mear skille no, hy drukte it lêste fan de frikandel mei majonêse en al yn it gesicht fan dy mei de snor, it giele fet siet yn de boarstelige hierkes en op syn noas. De beide plysjes pakten no syn hannen, hy skopte har tsjin de bonken, hy foel, mar se hâlden him oerein. Jappy en Klaas, tocht er, wêrom helpe se my

[p. 129]

net; hja sieten mei grutte eagen te sjen wat der barde, krekt in pear stânbylden.

De snor sei tsjin de man achter de toanbank: ‘Is dit de oanstichter?’

‘Ja,’ sei de man. ‘Dyselde hat altyd de grutste bek.’ Bonne koe dy fint fergrieme, dea slaan, syn kop oan smots skoppe; mar hy koe net fuort, twa plysjes hâlden him beet, hy koe noch in bytsje skoppe, rekke de snor tsjin de knibbel.

‘Rêstich, jonkje, rêstich,’ sei de snor en luts him fan achter op 'e holle it hier nei foaren, sadat Bonne de holle bûge moast; hy besocht te razen, mar it woe net goed mei it kin stiif tsjin 't boarst, it bleau by grommeljen. Jappy en Klaas, wat diene dy jonges godferdomme, hy koe se net iens mear sjen no.

‘Sis jonges,’ sei de plysje mei de reade holle, ‘ik soe mar gau fuort gean. Wy nimme jimme maat hjir even mei nei it buro, miskien dat er dêr rêstich wurdt. En hjir net wer komme, dit is gjin saak foar jimme soarte.’

Jappy en Klaas kamen oerein, seine niks, giene stadich en swijend nei bûten.

Lefferts, tocht Bonne, frekte lefferts.

‘En no wy’, sei de snor en de oare die him it kettinkje om 'e pols; de snor skopte him mei de knibbel yn 'e kloaten, mei de earmtakke yn it gesicht. Dy mei de reade holle draaide it kettinkje strak oan en Bonne syn hân waard blau.

Se sleepten him nei bûten, yn de auto, de snor gie achter it stjoer en de oare siet mei Bonne op 'e achterbank. ‘Kin it kettinkje ek wat losser?’ frege Bonne, want hy wie benaud dat dy tsjokke blauwe hân aanst ôfstjerre soe; dat koe, as der lang gjin bloed yn komt stjert in hân ôf, dat hied er wolris heard en it fielde no al sa; mar de plysje lake en draaide it noch fûlder oan. Bonne besocht de plysjeman te skoppen mar it slagge net rjocht en it iennichste risseltaat wie dat de plysje him yn it gesicht sloech en him útskold: ‘Tuich, te beroerd om te wurkjen, en dan mar wat rotsoai úthelje.’

[p. 130]

De snor sei wylst er de sirene en it blauwe ljocht oanskeakele: ‘It is mar goed dat se by sokken no de útkearings koartsje. Om my krigen se neat mear, dan soest ris sjen hoe gau as se wer oan 't wurk wiene.’ ‘Der is ommers heulendal gjin wurk mear,’ sei Bonne, mar dy mei de reade kop sei ‘bek hâlde’ en sloech him fannijs yn it gesicht; it bloed kaam no tin út syn noas.

Doe't de auto foar it buro stilhâlde rôp de snor assistinsje op fia de radio. Twa oare plysjes kamen der oan en holpen om Bonne út de auto te krijen. Bonne syn skoech siet klem ûnder de foar-bank; der wie mar in bytsje romte want de snor hâlde der fan om goed fier fan it stjoer ôf te sitten. Der wiene trije plysjes en mar ien Bonne dy't klem siet mei syn foet, dat se skuorden him der mei gemak út, frâl om't dy iene plysje hieltyd noch it kettinkje om Bonne syn pols hâlde. Hy sleepte him ek heal en heal oan dat kettinkje mei: Bonne die syn best om te rinnen, foel dan wer, stroffele, mar de plysje skuorde him oan it kettinkje wer omheech, de oare plysjes skopten him in keammerke yn; dêr hâlden se him mei syn trijen fêst wylst de snor him fouillearde, alles út syn bûsen helle, him de fiters út de nije gimpys luts en de riem út 'e broek; der siet in moaie grutte brûnzen gasp op dy riem en dy snor sei: ‘Hjir koene wy dy oars noch wol krekt even mei reitsje,’ en de de oare plysjes laken lûd; mar hy sloech him net mei de riem, wol mei de fûst, ûnder it kin, op 'e noas, twa, trije kear; Bonne sei niks, koe niks mear sizze om't er ferdôve wie en om't syn mûle fol siet mei bloed.

Dochs besocht er wat te sizzen, ‘hâld op’ en ‘godferdomme’ mar de wurden smoarden yn it bloed en de plysjes seine: ‘net skelle dû lider’ en skopten him tsjin 'e skonken.

Letter stroffele Bonne nei in dronkemanssel, de snor en de reade holle en de beide oaren treauwen en skopten him foar harren út en hy koe net hurder rinne want hieltyd noch siet it kettinkje om syn pols; it wie in befrijing doe't de doar fan de sel achter him ticht foel en doe't er lizze koe op de betonnen flier.

Nei in skoftke moast er ynienen spuie en hy kroep op syn knibbels nei de stiennen bak yn de hoeke fan de sel, dy't as w.c. tsjinne. Der siet bloed troch it braaksel en hy waard dwyl doe't er it

[p. 131]

seach; hy gie wer op de flier lizzen - in oar ding om op te lizzen wie der net - en ferlear alle besef.

In pear oeren letter kamen twa oare plysjes by him, brochten him nei in oare sel, dêr't er him waskje koe. Se joegen him sjippe en handoeken en diene heul gewoan; dêrnei giene se mei har trijen nei in kantoar mei in soad glês, dêr't mear plysjes wiene en minsken achter buro's mei gewoane klean oan.

Hy seach om him hinne, oft er de oare plysjes fan dy middeis ek seach, mar se wiene der net; Bonne moast fertelle wat der bard wie en der wie in man yn gewoane klean dy't alles úttypte. Bonne fertelde dat er gjin bier krige en it heule ferhaal en dat er sa skopt wie troch de plysje en dy fint typte en gjinien sei fierder wat. Doe't it typen dien wie moast er syn namme sette en hy die it sûnder te lêzen.

Bonne hie sa'n pineholle en hy waard wer beroerd. Se lieten him spuie yn in w.c. oan 'e oare kant fan in lange gong. Hy tocht dat er yn dy gong de plysje mei de snor tsjin kaam, mar hy wie net wis.

Doe't er spuid hie moast er noch nei de fotograaf en se namen syn fingerprinten. Iderkear wiene dy beide plysjes by him en se seine hast niks; nei de fingerprinten krige er syn beurs en syn riem en syn fiters en syn oare dingen werom.

‘Soargje mar datst hjir foarlopich net wer komste,’ sei ien fan dy beide plysjes, doe't se him ta in achterdoar der út lieten.

It wie al tsjuster bûten, en neffens de middeis aardich ôfkuolle. It petearke fan de man dy't wol bier krige hie mei de frou fan de patatsaak kaam him wer yn 't sin - dat wy sa'n moaie neisimmer hiene, dêr wiene hja it wakker oer iens. Hy seach nei syn hân; der sieten wol reade groeden op syn pols, dêr't it kettinkje sitten hie, mar de hân koed er gewoan bewege, gelokkich mar; wat hie dy hân de middeis blau west.

Hy wie bliid dat er him goed wosken hie, mar dy rotsmaak fan

[p. 132]

bloed en braaksel hied er noch yn 'e mûle; as er thús wie soed er alderearst toskepoetse.

Bonne rûn stadich nei hûs. Under it rinnen fernaam er hoe sear as him de iene foet die; hy fielde oan syn ankel. It waard aardich tsjok. It kaam him wer yn 't sin hoe't syn foet klem sitten hie yn dy plysjeauto.

Thús skold syn mem om't er wer ris samar weibleaun wie mei 't iten. ‘Hâld dy stil, mins,’ sei er en gie nei boppen. ‘Seker wer dronken hen?’ raasde syn mem achter him oan. Hy hearde har noch flokken doe't er de doar fan syn keammerke ticht die.