In delgeande tiid

En oare plysjeferhalen

[p. 113]

Romance

Sa't hja de hege âlde gong ynkaam, achterom seach hoe't de grutte doar stadich mar wis achter har ticht foel, sa't se dêrnei om har hinne seach, hoeden, twivelachtich, it paad net rjocht wittend, mar net benaud, der wie gjin benaudens yn dy grutte brune eagen; mei har spikerbroek en har trui, útsoarte al âldfrinzige klean, feale spikerbroek, waarme grutte trui, lang lyn sels makke, te sjen oan de keale plakken by de earmtakken - in sjutsje eins, moderne minsken hiene felkleurige wide broeken oan en bliksemflitsen yn 'e earen, mar hja in spikerbroek en in trui; moderne minsken seagen ek net hoeden, mar brutaal; moderne minsken kamen net op in plysjeburo, plysje is fijân of sjit tekoart, is net te fertrouwen, by gjinien, plysje is men bang foar, liiflik en direkt benaud of men utert genipige lilke benaudens op ôfstân fia ynstjoerde brieven - sa't se deryn kaam like hja in sjutsje miskien, fier boppe de tritich, âlderwetsk; mar hja wie net benaud, dêr wie in wurd foar hoe't se wie mar it woe him net yn 't sin komme.

Hy skode it rútsje fan it lûkje dêr't ‘hier melden’ by skreaun stie omheech en sei: ‘Juffrou?’

Hy seach de lytse ronfeltsjes by har eagen, registrearre dat har hier stuch wie, hast lykas pakjetou; wêrom jùffrou, tocht er, dat sis ik oars ommers noait.

‘Dach,’ sei se. Hja hie in wat heas lûd. ‘Ik haw in klacht.’

‘Sis it mar,’ sei er. Har skuon, tocht er, dy haw ik noch net sjoen, it binne guon mei platte hakken, stevige skuon, goede kwaliteit, net poetst. Hy soe der op swarre doarre dat dy skuon net poetst wiene, mar hy seach it net, want hja stie flakby it lûkje; hy wie yn 'e ferlieding en bûch oer de râne fan it lûkje om nei dy skuon te sjen, allinne om nei dy skuon te sjen.

‘It giet oer twa kollega's fan jo,’ sei se.

‘Dat is net sa moai,’ sei er. ‘Jo binne wis?’

[p. 114]

‘Ja,’ sei hja en hy fûn it útsoarte sels ek in ûnnoazele fraach.

‘Kom mar even mei nei in keammerke,’ sei er. ‘Dan sil ik jo ferklearring opnimme.’

‘Klacht,’ sei se sêft, ‘gjin ferklearring.’

Hy rûn foar har út nei in ferhoarkeammerke.

Doe't se sieten, elk oan in kant fan it taffeltsje, tocht er, fiifentritich, hja is earder âlder as jonger.

De skuon, har skuon, no is it my dochs noch ûntkaam; hearejee, klacht oer kollega's, soks is in slim gefal en ik sit hjir en meunsterje dit frommeske, wurd ik dan sa ferdulde ûnferskillich?

Oer de plysje kleie by de plysje sels, tocht er, dêr heart in soad betrouwen yn it apparaat by, moderne minsken mei felkleurige pyamabroeken en bliksemflitsen yn 'e earen hawwe dat betrouwen net, likemin as moderne minsken mei skerp snijde Van Gils pakken, moderne minsken fertrouwe gjinien - is dit frommes nayf, of bin ik sa ôfstompe?

‘Wat is der bard en wannear?’ sei er en luts de lytse Olympia nei him ta, pakte in ferbaalformulier út it stielen bakje oan 'e want. Hja siet heul rjochtop.

‘Earjuster wie ik mei in groep fan fiif jonges fan sawat sechstjin jier nei de film. Ik bin groepsliedster yn in jongeshûs.’

Hy typte fluch, rûtineus, mei twa fingers.

‘Wat tehûs is dat?’ frege er.

‘It Lute Woudstrahiem, tusken Lekkum en Snakkerbuorren, oan 'e Ie.’

‘Ja,’ sei er. Hy typte te fûl. Aanst slach ik troch it papier hinne, tocht er.

‘Ik soe altyd noch in kear mei dy jonges nei de film. Noch foar myn jierdei, 12 septimber, se woene doe bier ha, dat krigen se net fan my. Ik hie har beloofd dat wy meimekoar nei de film soene en sûnt kamen hja iderkear te freegjen as der wer sa'n somby-film of oare illinde draaide. No seach ik dat ‘One flew over the cuckoo's nest' der wer wie, dat like my wol geskikt.’ Hja fertelde it hast op saaklike toan, mei dat hease, lichte lûd. Cuckoo's nest, dy film hied er sels ek sjoen, hy hie oandien west, allinne achter

[p. 115]

yn 'e bioskoop, ja fansels, sa'n film wie krekt wat foar dy mannen út sa'n tehûs.

‘Wêr wie dy film?’ sei er.

‘Hjir skean foaroer,’ sei hja, ‘yn ien fan dy sealtsjes, hoe't dy bioskoop krekt hjit wit ik net.’

‘Cinema Modern,’ sei er en typte it op it ferbaalformulier: Modern. Alde films, porno, grizelfilms, somby's, libbene liken: fjouwer sealtsjes fol mei it moderne libben.

‘Wy kamen út dy film en doe stiene der twa fan jo kollega's op ús te wachtsjen. Dy woene Dirk mei ha. Dirk hat de grutste mûle en hy is frijwat grou. Hy hat swart hier en lytse blauwe eagen. Hy hie in swart learen jekje oan; ik tink hast dat se dat alle fiif hiene. Mar Dirk woe net mei. Ik frege dy kollega's wat se woenen fan Dirk en doe seine hja tsjin my: “Trochrinne juffrou, net mei bemuoie, wy dogge ús wurk”.

Doe woe ik har útlizze dat ik dêr as lieding mei in groep jonges wie, mar hja harken net en treauwen my fansiden.’

‘Mei geweld?’ frege er.

‘Nee, net sa bot teminsten. Ik wie even sa ferbjustere dat ik my oan 'e kant triuwe liet.’

‘Doe...’ sei hja mar hy ûnderbruts har en sei: ‘Wachtsje even. Ik moat even type, oars hâld ik jo net by.’

Hja prate sa feitlik, sa eksakt, hast elk wurdsje wie ynformaasje. De measte ferbalisanten, tsjûgen, kleiers, kletsten mar troch en ûndertusken moast men as plysjeman de ynformaasje der mar wat tuskenút fiskje. Mar hja net, hja wist wat se sizze soe. Hy liet him troch har liede - it wie feitlik wol noflik sa.

‘Toe mar, hear,’ sei er.

‘Doe brochten dy beide plysjes Dirk nei it buro, hjirhinne. Mar Dirk is sterk en dy treau ien fan dy mannen om, sadat er op strjitte foel en doe soed er hurd útnaaie.’

Hy rattele út alle macht mei syn twa fingers. Hja siet hieltyd noch sa rjocht oerein op it griis plestik stuoltsje. It wiene aaklike stuoltsjes, as men te bot achteroer hong knakte de rêchleuning troch. Hja hie har hannen op 'e skurte lizzen. Oan har hannen koest goed sjen dat se ticht by de fjirtich wêze moast, tocht er.

[p. 116]

‘Dy oare plysje liet Dirk stroffelje en hy klapte mei syn gesicht op 'e stiennen; hy hie de tosken troch de lippe. Doe giene beide plysjes boppe op him sitten. Se diene syn hannen op 'e rêch fêst mei hânboeien. En doe sleepten se him by de treppen op hjir deryn.’ Hy typte; hja hâlde no automatysk krekt op 'e tiid iderkear even skoft. ‘Se hawwe him hjir in nacht hâlden en doe wer gean litten. Hja hiene him oansjoen foar in oar. It wie in fersin, seine hja. Se hawwe har net ekskusearre en niks. Se hawwe dy nachts yn dy sel ek net nei him omsjoen.’

‘It is hjir yn 'e wykeinen slim drok,’ sei er ûnwillekeurich.

‘It is in jonge fan sechstjin jier, hy hie noch noait wat mei de plysje te meitsjen hân en hy hie allegear bloed yn 'e mûle.’ Werwurd wie oerboadich en hy typte it op, krekt sa't hja it sein hie. Dit wurdt in heul apartich ferbaal, tocht er.

‘Se hawwe him ferteld dat ien dy't bot op him like, in brommer stellen hie. De bestellene hie sein dat it in jonge wie dy't der sa-en-sa útseach en dat er him folge hie oant de bioskoop en dat er dêr ynsietv doe hawwe se him opwachte en Dirk foldie krekt oan 'e beskriuwing.’ Hja wachte wer even.

‘Ik haw it sa wol,’ sei er. ‘Ik moast eins de krekte tiid noch ha en in beskriuwing fan dy beide kollega's fan my.’ Hoe bestiet it dat ik op sa'n neutrale toan kollega's sizze kin, ik bin yndied ôfstompe, tocht er.

‘Ja,’ sei se, ‘mar ik wie noch net klear.’

Se seach him oan mei dy grutte brune eagen.

Krankyl, dat wie it wurd dêr't er niis om socht, pake sei dat ek altyd fan beppe, dat hja sa'n krankyl frommeske wie, ien dy't wist wat se woe.

‘Ik ha dêr in skoftke op 'e stoepe foar de bioskoop stien en doe't ik echt begriep wat der geande wie hiene hja Dirk al by dy treppen optôge. Doe bin ik der achteroan flein en doe't ik de doar iependie hjir fan 'e gong bin ik begûn te razen. Dat hie net moatten, ik wie dûm en ik rôp fan smoarge stjonkende machtswellustelingen en sokke dingen mear. Mar der wie gjinien yn dy gong, der wie allinnich in plysje mei read hier en sa'n read rûch

[p. 117]

ringburdsje achter dat lûkje; dy wie heul sterk, hy kaam yn 'e gong, pakte my by de earm, sette my bûten boppeoan dy marmeren treppen, skopte my ûnderoan yn 'e rêch, krekt boppe de kont en doe foel ik op 'e rêch by dy treppen del. Ik koe hast net rinne dy jûns. Ik ha by dokter west en dy sei dat it tafoel mar foar itselde hie'k noait wer rinne kind.’

Hy typte as in wylde. Read hier, dat moast Andree wêze, Andree Anema, ‘it beest’ waard er neamd, in heule held yn wraakaksjes yn sellen en iensume arrestanten slaan en skoppe mei fjouwer man, dat wiene Andree syn aventoeren; God, koed er him dan sels foar froulju oer net behearskje?

‘Sjoch,’ sei hja en luts har trui út. Hja hie in swarte beha om en op har rjochter boppeëarm sieten grutte reade en blauwe plakken; se draaide har om en har skouderblêden sieten ek fol blauwe plakken en by har broeksbân sieten pleisters en lapkes gaas.

‘Ik leau jo wol,’ sei er en typte it allegearre op, beskreau Andree krekter as hja it dien hie.

Hy typte troch, frege nei de tiid, dy wist se, mar de beskriuwing fan dy oare beide kollega's wie faach; tsjûgen fan Andree syn dwaan, dy moasten der dochs hast wêze, dat wie bûtendoar bard. ‘No,’ sei se, ‘dy balustrade is ek fan stien en nochal heech en dy oare jonges stiene noch by de bioskoop.’ - God tocht er, God God God se moatte it sjoen ha; se moat it neifreegje, sûnder tsjûgen wurdt it neat.

Hy typte it ferbaal ôf, liet har tekenje. Maaike hiet se, Maaike de Boer. Ien namme, gjin ring om 'e fingers, al sei soks neat fansels. Hy kaam oerein; hy lei syn hannen om 'e Olympia as soed er it masyntsje beskermje tsjin in oanslach.

‘Dit wurdt sa neat,’ sei er. Hja seach him in heul skoft oan mei dy grutte brune eagen. Wat helje ik oan, tocht er. ‘Jo moatte tsjûgen ha. Dy't myn kollega's goed skerp kenne en wis binne.’

‘Dy haw ik net,’ sei se.

‘Myn tsjinst is hast foarby,’ sei er. ‘Ik gean even mei jo nei it tehûs om mei dy jonges te praten.’

[p. 118]

Letter pas hied er him reälisearre dat hja ek gjin tsjinst hie dy jûns. Mar doe wiene hja al hast op 'e weromreis. Hy wie op 'e fyts, dat kaam goed út want Maaike wie ek op 'e fyts; hja kamen om iterstiid hinne by dat tehûs oan en dat ploechje jonges hie him feitlik flot akseptearre, wûnderlik, sels Dirk wie net echt skrokken fan syn unifoarm en sa - no skilde it fansels dat Maaike der by wie. Hy koe oan alles wol fernimme dat dy jonges goed wiis mei har wiene.

Mar ek dizze jonges wiene sa earlik, sa earlik - nee gjinien hie it goed sjoen fan dy treppen, it wie hast al wer bard doe't hja it seagen en dy plysjeman koe gjinien beskriuwe, it wie op't lêst ek al tsjuster; Dirk wist fan de beide mannen dy't him opbrocht hiene sels amper hoe't hja derút seagen. Der wie in oare lieder by, in kollega fan Maaike, dy't Dirk noch oanfitere om dochs fral eat fan in beskriuwing te jaan, mar Dirk waard suver nitelich, sei dat er it wier net wist - ‘dy blaumiggen lykje ommers allegearre op elkoar.’

Hy waard der stil fan, fielde him mankelyk. ‘Hoi,’ sei er doe't er fuort gie tsjin dy jonges, en: ‘Ik sil sjen wat ik foar jimme dwaan kin.’ Mear spesjaal tsjin Dirk sei er: ‘It spyt my yn alle gefallen heul bot dat dit bard is.’

‘Ik snap net dat sokke mannen plysje binne,’ sei Dirk, ‘se binne ommers sels sa agressyf as wat.’

Nei dy opmerking fielde er him noch mankeliker.

Hja stiene tegearre foar de yngong fan it tehûs; hy stie njonken de fyts, mei it stjoer yn 'e hânnen; hja die har fyts fan it slot ôf. Hy fielde him kâld.

‘Maaike,’ sei er, ‘ik woe my ekskusearje. Ik bin in stikje fan it plysjeapparaat en ik bin meiskuldich. Ik ken jo net, net langer as dit hoartsje, mar ik tink dat jo my net skuldich achtsje. Mar ik tink dat ik trochdat ik by de plysje hear, meiskuldich bin. Dit soarte dingen barre. Net no en dan. Mar regelmjittich. Dit wykein wie it Dirk. Takomme freedtejûn miskien in poaier, mar dan moat it wol in begjinner wêze want oars rinst as plysjeman tefolle risiko - want hja komme altyd wer frij en nimme wraak. Meast

[p. 119]

treft it oermoedige jonge bazen of sljochtwei ferfelende keardels. Mar se hawwe ien ding mienskiplik: hja hawwe har mei geweld tsjin de plysje sels keard. En dan slacht de plysje werom. Dit slaan is earder regel as útsûndering. Wat yn alle gefallen regel, izeren, fêste, regel is: dat in plysjeman dêroer swijt. Solidariteit yn it korps hjit soks. En ik swij ek, ha dat alteast altyd dien - en dêrom bin ik meiskuldich. En dêrom wit ik ek dat it neat wurde kin mei jo klacht. Dy solidariteit strekt him út oan de ofsier fan justysje ta en de ofsier sil jo klacht seponearje en myn kollega's sille fierder gean mei it tramtearjen fan jonges en dronken manlju yn sellen en it rûch behanneljen fan froulju.’

Se hie har fyts fan it slot en hja stiene der tegearre, mei de fytsen yn de hân.

‘Goh,’ sei se.

Doe stiene hja beide in skoftke stil neist elkoar op it trotwaar. Hy seach har skuon; se wiene skurf, mei platte hakken.

Ik bin in hufter, tocht er.