In delgeande tiid

En oare plysjeferhalen

[p. 107]

In skieden frommes

‘Trusten Memmy.’

‘Lekker koese poppy.’

Hja luts de doar fan syn keammerke ticht en rûn by de treppen del. It jonkje wie fjouwer jier. Hy hie de heule dei bûten boarte, yn 'e sânbak, middeis mei lytse Arjen fan Jan en Minke, dy wie krekt even jonger. It hie moai waar west, sinnich, mar fris noch en mei in straffe wyn. Bern wurde wurch fan bûten boartsjen yn sok waar, roazich; hy foel by de itenstafel al hast yn 'e sliep en Sesamstraat hied er net iens mear sjoen.

Hja rêde de dûs op, die syn boesgroentsje yn 'e waskkoer. It mansjester broekje koed er moarn noch wol in kear oan ha.

Yn 'e keuken sette se wetter op foar kofje en seach nei har gesicht yn it spegeltsje njonken de geiser. Tritich, tocht se, al trije dagen no. Tritich, in bern fan fjouwer, by de man wei en ik wit net wêr't ik op oan wol. It wetter sea, hja pakte it kantsje en it filter, die de kofje deryn, geat it hite wetter op. It rûkte lekker.

Pyt hie doch noch west mei har jierdei, net sa lang, in oerke, jûns fan njoggen oant tsien; in feilige tiid, dan wiene der wis oaren, heit, mem, broers, susters, kunde; gjin kâns dat se tegearre wiene. Saterdeis, as er de jonge ophelle, ien kear yn 'e fjirtjin dagen, woed er ek altyd hastich; wylst it útsoarte syn aard net wie. Net even sitte mei kofje, net mear prate as in pear sintsjes; dach en oant-oer-fjirtjin-dagen en fuort: gjin yntimiteiten. Wylst syn aard yntym wie, dêrom hied er him ek fertize yn dy relaasje mei Janna; fertize yn har Viva-sjarmes, wis - mar ek yn syn eigen waarmte, de wjerkeatsing der fan, sa wiis as er ommers altyd wie mei syn fermogen om yn te libjen, mei te libjen, emoasjes te dielen...

Har kofje wie klear en se sette kantsje en beker op in blêd, lei der in protsje sûkerklûntsjes en in stik koeke by, rûn nei de keamer.

[p. 108]

Under it kofjedrinken lies se wat yn 'e krante om; it haadartikel, tradisjoneel sjaggerijnich, it gie oer strangere straffen foar dronken autoriders. Dat koe helpe, tocht dy man, in stom stikje, mar it wie meastal stom en hja lies it dochs iderkear, de tiidgeast, tocht se, sloppens yn mysels, om my hinne. Hans, Janna har man, in Hollanner, sei sawat alle kearen as er de Ljouwerter Krante seach: ‘Oh, de Leeuwarder Courant, die staat bekend als kwaliteitskrant, ook buiten Friesland.’ Hy wie sjoernalist en wurke foar in Noardhollânsk blêd, se wist net rjocht wat soarte, hy tocht seker dat er de Friezen in komplimint joech mei't er dat nearzige blêd priizge. Dy Hans hie ek nochris mei har omkliemd, konfesjes en gegûl yn nachtlike oeren op feestjes dy't út 'e hân rûnen; sa fan: as dyn Pyt it mei Janna hâldt dan kin ik wol wat mei dy oanpankoekbakke: ruilje fan frommes; net fan partner, partnerruil, seks, dat doarst dy skriemer net heal oan, gelokkich mar, dan hie hja dat ek noch keare moatten. In echte partner, in maat, dy kinst net ruilje. En de oaren naaie gewoanwei út.

Skyt, tocht se, wat in geprakkesear.

De sinne waard wei achter de nijbouwennings en hja drukte de televyzje oan foar it nijs: deaden yn Libanon, fjildslach om in Dútske atoomsintrale, fergif yn 'e grûn op ferskate plakken, fabriken ticht yn Harns en earne yn Twinte - ûntbining rûnom. Under de reklame makke hja it kantsje kofje leech; der leine noch fiif sûkerklûntsjes, se die trije yn 'e kofje, de oare beide hâlde hja tusken har tosken, liet de kofje der lâns rinne, lekker sobje; gebrek oan leafde kompensearje mei sûgjen en swiet, wie dat net neffens it boekje?

Gelokkich kaam der in film op 'e televyzje, in âldenien fan de Marx Brothers op Dútsklân 3; tanksij de kabel altyd wol in film earne, godlof technyk, plenty flechtkânsen mei it blauwe each. Hja seach de gids nei, it wie ynoarder, earst de Marx Brothers, dan in âlde film mei Ingrid Bergman op Dútsklân 1.

Se dompele harsels ûnder yn de films, helle tusken troch apenuten, in flesse Spawetter, in glês. It rûn goed of mei Ingrid, hja registrearre it, socht op 'e taast de lêste apenút út de bak mei dop-

[p. 109]

pen, kreake, fermealde him tusken de tosken, krôke, skrok fan har eigen lûd. ‘Heute’ kaam, dat hoegde hja net te sjen, Dútsk fergif, fjochtsje mei de plysje yn Berlyn, de atoomsintrales fannijs. Hja drukte de televyzje op in oar kanaal. Yn Hilversum wiene se al yn 'e rêst, snie en stjerkes, hja prebearre oare kanalen, fûn neat, drukte noch in kear, hearde de skille, tocht dit kin net, wa is der no noch by de doar, it rint tsjin tolven; hja rûn nei it gonkje. Se liet de televyzje oan stean, der wie al wat foar, se seach sa gau net wat.

Hja die de bûtenlampe oan en seach troch it rútsje yn 'e foardoar. Bauke stie foar de doar.

Bauke Haarsma wie in maat fan Pyt, in bytsje âlder as him, sa'n fiifentritich soed er no wêze. Hy wie sportlearaar oan deselde skoalle dêr't Pyt Ingelsk joech. Bauke en Saskia, syn frou, hiene foarhinne, doe't Pyt noch yn 'e hûs wie, gauris in jûne by harren west. Hja hiene dêr ek faak sitten. Goekunde hjit soks, mar no't Pyt út 'e hûs wie wie it fansels ferwettere.

Hja die de doar iepen.

‘Goi,’ sei Bauke. Hy wie allinnich.

‘Bist allinnich?’ frege hja.

‘Ja,’ seid er. ‘Ik wie tafallich yn 'e buert. Ik tocht, ik moat mar even by dy sjen. Der baarnde noch ljocht, sjoch.’

Hy rûkte in bytsje nei drank mar hy prate gewoan. Syn eagen stiene ek normaal. Hja liet him deryn.

‘Ik bliuw mar even hear,’ sei er. ‘Ik seach ljocht, ik tocht, ris even hearre hoe't it no is, sûnt jimme by elkoar wei binne hawwe wy net folle kontakt hân, sjoch, ik...’

‘Ja,’ sei hja, ‘sa geane dy dingen.’

‘No,’ sei er, ‘feitlik fyn ik soks wol lullich.’

Se kamen yn 'e keamer en op 'e televyzje wie it ek in lullige bedoening. In pornofilm; in jong, mar suterich frommes slikke ferheftich op in tsjokke penis om. Hja hie de eagen derby ticht, soks soe wol genot oanjaan moatte; mar it soe ek wol helpe om it koarjen tidens de opname te kearen, tocht se wylst hja de televyzje útsette.

[p. 110]

‘Siestû dêr nei te sjen?’ Hy seach har oan.

‘Nee,’ sei se en betocht dat útlizzen hoe en wat net sa oannimlik klinke soe.

‘Hast gauris,’ seid er, ‘dat binne fan dy kabelpiraten. Ik sjoch it ek wolris. Hoechst it om my net út te setten.’

‘Ik wol dy rommel net sjen,’ sei se.

‘Hoechst dy net ûnnoazel te hâlden,’ seid er en die syn jas út.

‘Bist op 't lêst al in aardich set allinne en elk hat syn behoeften.’

‘Ast hjir kommen bist om oer myn behoeften te ouwehoeren kinst better fuort wer oppakke.’

‘Prate hoecht ek net,’ seid er, grypte har by de skouders en woe har op 'e bank drukke. Hja raasde en luts him oan syn hier, mar hy gniisde allinne wat en skuorde har bloeske stikken.

Se leine op 'e grûn en hy knypte har hurd mei syn sportleararehannen yn it krús. Hja drukte har billen stiif tsjinelkoar oan, raasde en skuorde út alle macht oan syn hier.

‘Ik wit wat in duvel astû biste,’ seid er. ‘Mar my silste net baas.’

Hy sloech hurd mei syn frije hân tsjin har pols, wrotte syn knibbels tusken har skonken en sloech mei de flakke hân yn har gesicht. ‘Ik sil dy neuke godferdomme,’ seid er, sette in knibbel op har ûnderbúk en skuorde broeksbân en gulp oan flarden.

Ik doch krekt even oft ik my oerjou, tocht se, en as it dan wêze sil knyp ik him de kloaten fyn. Se die har skonken út elkoar en har hân by it broekje yn, krekt as woe hja it útdwaan.

‘Sjochst no wol,’ seid er. Hy die syn gulp iepen.

‘Moatst dyn broek al heulendal útlûke,’ sei se, ‘dan doch ik it ek.’ Lizzend skuorde hy oan syn klean om. Hy hie it spul noch net iens nei ûnderen en doe kaam er al klear. Wylst er skokte skopte hja him yn syn spul, twa, trije kear. Har broek skuorde fierder stikken. ‘Godferdomme,’ seid er, ‘smoarge teef.’

Se gûlde en bleau lizzen.

Hy klaaide him hastich oan. ‘Ferrekte hoer,’ seid er. Doe't er de jas oan hie en der út soe draaide 'r him noch even om. ‘Ik kom noch wol wer ris lâns. Kinst my ek altyd even belje ast ferlet hast.’ Hy gniisde.

[p. 111]

Ik moat de plysje skilje, tocht se. Sadree't hy de doar út is belje ik de plysje. Dan kinne se him ûnderweis nei hûs al oppakke.

‘Krij ik gjin tút mear fan dy?’ Hja kromp ynelkoar op 'e flier. Hy lake hurd en sloech de doar mei in klap achter him ticht.

Hja wachte oant se in auto fuortriden hearde. Se socht yn 'e gids, draaide it nûmer; hja hearde ynienen dat it jonkje boppe gûlde en om syn mem rôp.

‘Plysjeburo,’ melde him in man. Se neamde har namme.

‘Ik bin ferkracht,’ sei se, ‘troch Bauke Haarsma. Hy is no ûnderweis fan myn hûs nei syn eigen. Hy wennet yn it Aldlân, Gentiaanstrjitte of sokssawat. Hy komt út de Teatse Holtropstrjitte. Hearre jo my?’

‘Jawol,’ sei de plysje. ‘Ik hear jo wol. Ik jou jo even troch oan de resjersje.’

It duorre even. It rûze yn de telefoan. It jonkje gûlde noch, mar net sa lûd mear.

‘Dêr is net ien dy't de telefoan opnimt,’ sei de earste man wer.

‘Jo moatte der in plysjeauto achteroan stjoere,’ sei se. ‘Jimme kinne him no ûnderweis oppakke.’

‘Jo binne frekte helder foar ien dy't krekt ferkrachte is, dame,’ sei de plysje oan de oare kant. ‘Wat is der feitlik bard by jo thús?’

‘Bauke,’ sei se. ‘Bauke Haarsma. Jimme moatte him oppakke.’

‘Wy kinne net hinnegean en pak samar ien op. Elkenien kin wol belje.’

‘Toe no,’ sei se, ‘hy is ûnderweis nei hûs.’

‘Ik jou it wol troch oan de resjersje. Dan komt der aanst wol ien by jo lâns om it te bepraten. Dat liket my de baas ta. Wat is it adres?’

Se lei de heak op de telefoan en rûn nei boppen. Doe't se de doar fan syn keammerke iepen die sprong it jonkje tsjin har op; se droech him by de treppen del en rûn mei him nei de keuken. Hja dronken beide in glês wetter.

‘Memmy har klean bin' stikken,’ sei er. ‘Memmy hat fochten mei in man, hè?’

[p. 112]

‘Ja,’ sei se. ‘Mar hy is no fuort.’

‘Memmy hat him fuortjage, hè?’

‘Ja. Hy komt net wer.’

‘Memmy is sterk,’ seid er. Hy kroep har oan.

Hy wie rillegau wer rêstich, hja brocht him wer op bêd. ‘Silst no wer lekker sliepe?’

‘Ja,’ seid er.

‘Memmy past op dy, hear,’ sei se. ‘Koes mar lekker, poppy.’

Hja die foarsichtich de doar fan syn keammerke ticht.

Doe't se wer ûnder wie troppe hja al har klean yn in nije ôffalpûde en smiet him yn 'e bijkeuken. Dêrnei stie hja wol in oere ûnder de dûs, wylst har liif skokte en har eagen triennen sûnder dat hja it keare koe.