Logo DBNL
Gedenkweerdige aenteeckeningen (1958)

Gedenkweerdige aenteeckeningen

(1958)–Jan Karel Verbrugge–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Brugse kroniek over 1765-1828


Vorige Volgende

1814

16 January. - Op den sestienden, wezende Zondag, zijn alhier tot Brugge buyten de Catharine-poorte op het groot kerkhof twee gevangenen, De Keunink en eenen anderen, voor den kop geschoten, over opperhoofdschap van boeren die weygerden te marcheren voor de Franschen en hun in de bosschen hielden. Zij wierden geleyd door de militaire bezetting, op eene karre, en de garde élite met haere mutsen. Het was tusschen 9 à 10 ueren 's morgens. Dit moeste op eenen Zondag zijn, want het Fransche executeurs waeren. Zij hadden daegs te vooren gebiecht aen mijnheer den onderpastoor Morison. Men hadde eenige daegen

te vooren hetzelve gedaen tot Thielt. Keuninck wierd geschoten door onkundige in de waepenoeffeningen en riep: ‘Jesus, Maria, christene zielen, staet mij bij!’. Zommige onvoorzichtigen riepen: ‘Hij leeft nog!’. Daerop de militairen ernamen het geschot en daernaer was hij dood.

 

Op den 17 January, en zelfs van 's avonds te vooren, verspreyde zich alhier een wonderlijck gerucht, alsdat Antwerpen over was en dat de geallieerden tot Lokeren waeren en tot Aelst. Maer het alderswaerste was, dat zij voor vast hielden, alsdat er een groote macht Engelschen aanlanden tot Eyst en tot Knokke. Daerop den nacht tusschen den 16en en den 17en wierd overgebrocht van de Franschen en andere geëmployeerden met pakken, kisten, koffers en zakken te vollen en weg te voeren, dusdaeniglijk dat men den 17en 's morgens niet anders en zag dan kisten sleuren langs de straeten op de sneeuw, en elk om 't zeerste loopen om voituren te krijgen om zich op de vlucht te begeven. Geheel de stad was in roere, nochtans zonder oproer. Mijnheer den prefect vluchte ook zijne effecten, maer ten zelven tijde hij trachte de waerheyd te aghterhaelen, tot dies alle middelen aenwendende. Hij heeft ten leste op den 18 dito verzekert geweest van het vals geruchte: Antwerpen en was niet over, en eenige Engelschen waeren tot Knocke geweest om beesten te koopen. Al hadde den vijand op één ure naer aen de poorten geweest, zij en zouden geen meerder verbaestheyd konnen vertoont hebben. Maer veel verbaezende is het gegaen tot Gend, op den 14en January. Want den ingedrongen bisschop, sijnen secretaris, den prefect en eene ontelbaere menigte van geëmployeerden en inwoners van Gend, zijn sonder raedslagen en zonder vertoeven weggevlucht, zoodaenig alsdat de borgers van Cortrijk hunne poorten gesloten hebben en voorders onder conditie geopent hebben van enkelijk doorpassagie te verleenen, maer geen logement. Die het gezien hebben, hebben alhier getuygenis eraf gegeven.

 

Op den 18en was die schoone sterre nog altijd zichtbaer, om 4 ½ ueren zeer snel en klaer, maer door de koude lucht niet vuerig meer, maer wit en blinkende als de volle maen. Zij was ten 4 ½ ueren zoo hoog als op den 14 November om 9 ueren, dus zeer ongestaedig in haeren loop.

 

Den 23en January, en zelfs daervooren, was er eenen ijsregen gevallen waerdoor het zeer glad was. En dezen regen kleefde zich aen alle de takken van de boomen, in dier voegen alsdat ieder tack, bevrosen zijnde, rondom ijs was en vervolgens als glazen boomen scheenen te wezen en als cristallijn, twelke zeer schoon om zien was. Dit was zeer schadelijk voor de boomen, dewijl de takken afscheurden door het gewicht van dat ijs, Buyten al de takken, die glas schenen, waeren er nog afhangende ijskegelen, die door den wynd beweegt wierden, nu min en dan heftiger, het geluyd veroorzaekten als van luysters die gedeurig tegen malkanderen sloegen en een lief en aengenaem geklank veroorzaekten, twelke wonderbaer en ongemeyn was.

 

29 January. - Naer dien voorafgaende ijsregen quam er dezen dag een subiten dooy, die zeer dapper gink. Met den noen wat wynd die tegen den avond straf vermeerderde. En dewijl den barometer op storm stond, volgde dit met den nacht, dusdaniglijk dat men niet anders hoorde dan een raesende gerucht in de lucht, met poysen van felle stormwinden, die tot 6 ½ ueren 's morgens deurden, en zoo allengskens verslappende dat den 30en klaer maer spijtig weder was. Binnen den nacht vloogen de ijsbrokken van de daeken deur de ruyten der huysen.

 

1 February. - Op den nacht van den eersten February, om 3

ueren, was er alhier eene estafette gearriveert aen onsen prefect, mijnheer Soults, alsdat de geallieerden de ligne doorbroken hadden en dat hij in alle haeste zich moeste begeven naer Yper, uyt vreese van de weg afgesneden te zijn. Daerop wierd den aenkomenden dag alles gereed gemaekt tot eene spoedige vlucht, de wachten wierden verdobbelt en de stad in roere, sonder moetwilligheden.

 

Op Onse - Vrouw - Lichtmisdag was alles op de been, de Mart en den Burgh vol volk, om de vlucht der Franschen te aenschouwen. Geheel den dag van den 2en February wierd overgebracht in spoedige pakkingen, ten aenzien van al het volk. Om 2 ueren naer middag, nog eene estafette van verhaestinge. In den naermiddag, ofte voor de noene, vertrokken de comisen van den droit réunis naer de Smedepoorte onder het treiten van het volk, zoodaenig dat zij genoodzaekt waeren de Smedepoorte te sluyten, om te beletten dat zij met geene steenen en zouden overrompelt geweest hebben. Deze comisen waeren zeer haetelijk onder 't volk. Den oversten onder hun gebood van op het volk te schieten, maer de comisen waeren wijzer als hunnen commandant, wel wetende dat zij zouden al gedood geweest hebben, terwijl de geallieerden alreeds in 't land waeren. 's Avonds om 9 ueren hebben zij de prisonniers van de Cellebroers (gevang militaire) getransporteerd, doch eenige los gelaten.

 

Om tien ueren 's avonds is de cortege uytgegaen van uyt het departement al de Breydelstraete recht naer de Smedepoorte, te weten: mijnheer den prefect, den generael commandant, en voorders chefs militairen, vooraf de gensdarmes, dan de voituren, achter dit de gewaepende bezettinge, en voor slot de garde élite met usaremutsen. Nevens de voituren reden onze borgers te peerde, voor de veiligheyd van de vertrekkers, het volk alzoo in dwank houdende om geen stoornissen te hebben. Waerover de Franschen alle redens hadden van content te wezen. Want zonder dit zouden groote desorders geschied zijn, omdat het Fransch gouvernement hem al zeer haetelijk gemaekt hadde. Zoodat op Onze - Lieve - Vrouw - Lichtmisdag deze evacuatie tot Brugge geschied is.

 

Den derden February waren alle de uythangbardels met den Napoleaenschen arend, die de tobackisten verplicht waren boven hunne deure te hangen, ingetrokken om de woede van 't volk te voorkomen. Men patrouilleerde te voet en te peerde, De schaedebeletters waeren sonder cocarden of Fransche teekens, want het volk was op hunnen toer zeer teer in d'oogen geworden. Het huys van mijnheer Marlier, vader, acquereur van nationaele goederen, was geheel toegesloten en met strond besmeten. Geheel de bovengenoemde cortege van vluchtelingen begaf zich naer Yper. Naer onzeker maeren, wisten wij voor vast dat de geallieerden met eene colonne marcheerden door Deynse op Thielt en Cortrijk, om naer Rijssel te trekken.

 

Den nacht tusschen den 2 en den 3 February heeft mijnheer Soult, prefect, arriveerende tot Tourhout, uyt zijn voiture gevallen met zijn aenzicht voorwaerts, ter oorzaek dat den dyssel brak. Hij viel door het glas en was zeer gequetst. Men zeyde als hij tot Yper quam, dat hij moeste voorttrekken uyt vreese van den weg afgesneden te worden door de geallieerde legercorpsen.

 

Op den 5 February was alhier het gerucht verspreyd, alsdat de voorposten gearriveerd waren tot Eecloo, waerop geordonneerd wierd dat de musikanten zouden tegengaen in den naermiddag. Geheel de stad was op de been. Meer dan 4000 menschen waeren buyten de poorte en in de Langestraete, om dezelve te zien arriveren. Maer met den avond had men vernomen dat zij al-

leenlijk tot Eecloo dien avond verwacht wierden.

 

Op den tienden Februari, om twee ueren naermiddag, zijn door de Catharinepoorte ingekomen omtrent 30 mannen cavallerie, in 't groen met witte staende craegen en casquetten, zeer gelijk aen dragonders. Zij quaemen van Cortrijk. Zij hebben hunnen weg genomen voorbij O.L. Vrouwkerke, 't Vleeschuys, Steenstraete, Groote Mart, Breydelstraete, op den Burgh, onder de toejeuginge van eene menigte van volk, twelk van alle straeten quam toegeloopen, want niemand hun en was verwachtende dien dag. Het waeren Pruysschen. Den genever oft brandewijn wierd hun toegebracht op den Burgh, en zij deden malkanderen bescheyd uyt de flesch, zonder glas. Van den Burgh zijn zij vertrokken naer alvooren eene aubade gehad te hebben van de liefhebbers der musik (ci-devant garde national) en zijn gereden naer het Jesuïte - quartier, waer de stallingen gereed waeren, en de mannen zijn gebilletteerd bij den burger ofte inwoonders der stad. Om 5 ueren 's avonds heb ik zien uytschilderen den naem van Napoleon op de Groote Mart, alleenelijk laetende: Grande Place.

 

12 February. - Den eersten commandant dezer stad voor de geallieerden, den luytenant Timme, en de eerste proclamatie in zijnen naem, voor de effecten toebehoorende aen de Franschen in te brengen en te mogen reclameren van die aen wie die toebehooren. Den lieutenant Timme hadde tot Vilvoorde uyt het rasphuys verlost 1200 gevangenen geëxepteert voor crime capital, maer naer examinatie die alleenelijk refractaire conscrits en valsche signature voor in faveur der conscrits.

 

14 February. - 's Naermiddags, om twee ueren, heb ik zien inbrengen 2 waegens met krijgsgevangenen, wezende soldaeten van de voorposten van Oostende, den lieutenant commandant dezer stad aen 't hooft, met 13 of 12 Pruyssensche cavallerye. Zij reeden over de Mart naer het stadhuys, onder de toejeuging van het volk. Daer waeren 12 à 13 gevangenen, waeronder twee dooden. Daer was eenen officier onder, denwelken 's anderdags geleyd is naer Tielt, waer de geallieerden post gevat hadden.

Aen den commandant Timme, bevelhebber over deze stad, is aengezeyd dat de stad van intentie was van hem te vereeren met een zilver sweerd, als wezende een gebruyk van een present te doen aen dien, denwelken eerst de stad quam over te nemen. Hij heeft met veel dankbaerheyd deze presentatie aenveert en gezeyd alsdat hij dit in zijne familie soude bewaeren voor een eeuwig gedenkteeken. Den commandant heeft ook aen den meyer dezer stad gezonden het sweerd van den ontwaependen officier der Franschen. Den soldaet, die het ontnomen hadde, heeft het aen den meyer ter hand gesteld voor gedenknisse der stad. Op den sabel van den commandant Timme wierd gegraveert deze woorden: ‘Aen den commandant Timme, door de stad van Brugge’. En al den anderen kant in 't Duytsche: ‘Mijnheer den baron de Pélichy heeft uyt naem der stad hem hetzelve ter hand gestelt’.

 

15 February. - Beright voor den kost en voedsel der soldaeten in de logementen. De krijgsmannen, die in deze stad logieren, moeten door de borgers ofte alle inwoonders gespijst worden, dit door order van Zijn Excellentie den luytenant - generael de Borstell, en dit alzoo als hiernae volgt. Een soep voor onbijt of een glas snaps, een half pond brood met boter. Voor middagmael: soep, groensels, een half pond vleesch, een pond brood en een glas snaps. Het avondmael gelijk den onbijt. De officieren naer hunnen staet, eerlijk. Alhier aengekondigt door den commandant Timme.

 

16 February. - Om 9 ueren 's morgens zijn alhier aengeko-

men door de Cruyspoorte vijftig mannen Kosakki - Donski, al te peerde met lange stokken, op welkers eynde al boven was een scherpe dryekantige pinne, gelijk eenen poignard. Zij waeren meestal ongelijk gekleed. Zij hebben op den Burgh gestaen van aen den hoeck van 't Vrije tot aen den ingank van 't stadhuys. Naerdat zij aldaer genever gedronken hadden en dat men hun eene aubade gegeven hadde, zijn zij gegaen onder de Halle in de Beurse der cooplieden, waer alles bereyd was voor hun logement, en hunne peerden in de plaetse der plakquetkraemen. Zij wierden aldaer gespijst, en hunnen commandant was gelogiert ten huyze van mijnheer Deheere in den grooten bouw op de Mart.

 

Den 17en is alhier ingebracht door de Kosakki - Donski eene pryse op de Franschen genomen tot of omtrent Hoogelede 2 tonnekens geld, wesende gelichte contributie door de garde d'élite, die naer de attacke het hebben moeten laeten volgen. Eenige garde d'élite zijn aldaer dood gebleven, de andere, 20 in getal, zijn tot krijgsgevangenen gemaekt en alhier in Brugge gebracht.

 

Den achtienden zijn de Franschen uyt Oostende gekomen om koebeesten te nemen op Breeninge en Klemskerke. Zij hebben 18 koebeesten en 4 peerden genomen. De landslieden quaemen om hulp naer Brugge. Daer en waeren maer 3 à 4 Kosakki in de stad. Den commandant heeft om hulptroepen gezonden.

 

Den twintigsten 's morgens en waeren nog geen hulptroepen gekomen. Op den zelven dag 's avonds heeft een Kosak een spie ingebracht en naer het stadhuys geleyd.

Men was tot Brugge benauwt voor eenen inval van de bezettinge van Oostende.

Geen geboren Franschman en vermocht uyt zijn huys te gaen zonder permissie van den commandant Timme.

 

Per order van den commandant Kamehhoff wierd verboden de masscheringe en de bals, op pene van gestraft te worden ingevolge de Pruyssensche wetten.

Alle gemeenschap verboden met de landen en steden van Vranckerijk.

Eenen kosak dronk aen de Smedepoorte, waer hij op de wacht stond, 3 halve pintglazen genever, sonder iets daeraf te weten. Eenen borger gaf hem die om eene preuve te hebben van hunne kloekte.

 

21 February. - Besluyt van den dag: De inwoonders dezer stad wierden opgeleyd van onder de wijkmeesters aen hunne oproepinge tot de burgerlijke wachten, om de stad te bevrijden van onheylen, te beantwoorden door onderdaenigheden op hunnen toer voor de 24 ueren, geordonneert door den kapiteyn der Cosakken van den Don, Kamehhoff, commandant dezer stad.

 

25 February. - Dezen dag is alhier aengekomen, 's naermiddags om twee ueren, van Corterijk een detachement lichte cavallerie, omtrent 80 mannen lanciers en huzaeren. De peerden wierden gestalt in het Jesuïte - quartier, en de mannen in de wijk van de letter A. Deze lanciers waeren met pijcken en kleyne vaendelkens op 't eynde(2).

 

's Avonds wierd eene aubade gegeven op de Groote Mart door de liefhebbers der musique dezer stad (ci-devant musique van de nationale garde). Deze aubade was voor den keyzer Alexandre, monarque aller Russen, omdat het den avond was voor zijnen naemdag.

Op denzelven stond arriveerden alhier over de Mart de drye Engelschen, die daegs te vooren

alhier aengekomen waeren. Zij vertrokken naer Blanckenberghe. Zij keerden weder met een karre poeder, dat zij ontscheept hadden uyt een pacquetboot, dat voor d'eerste mael tot Blanckenberghe aengekomen was en alsoo eene communicatie hadde met deze stad en Engeland, want Oostende was nog met de Franschen bezet.

 

26 February. - Dezen dag is alhier aengekomen mijnheer den graef Puckler - Muskau, aide de camp - generael van Zijne Doorluchtige Hoogheyd den regeerenden hertog van Saxen - Weimar, generael, commanderende het 3e legercorps van Duytschland.

Mijnheer Timme, lieutenant der Pruyssensche lichte ruyterie, wierd benoemd tot commandant dezer stad.

 

Op den 27en February dede den graef Puckler-Muskau alhier eene proclamatie en afkondiginge, om de Belgen aen te moedigen tot het opnemen der waepenen tegen den algemeene vijand. Hij moedigde hun aen door het voorbeeld van hunne voorvaderen en door het ziende voorbeeld van Duytsland, dat nu geheel in de waepenen was voor de algemeyne oorzaek. Hij zeyde voorders: ‘Gij zijt niet alleen, geheel Europa is met U’, etc.

 

Heden vernamen wij alsdat de Franschen wederom bezit genomen hadden van de stad Corterijk met 3000 mannen.

 

28 February. - De troupen der Verbondenen vertrokken van hier naer Maldeghem, omdat die van Breskens, de Franschen, gekomen waren om levensmiddelen tot Maldeghem; ook die van Oostende tot Ghistelle om contributie te lichten.

 

Ten zelven dage is van hier vertrokken met 3 Engelschen een karre met vleesch naer Blankenberghe. Deze Engelschen zeyden dat zij aldaer Engelsche troepen verwachtten.

 

Met den eersten Maerte was alhier eene vrijwillige inschrijvinge voor soldaet onder de geallieerden.

 

Den vierden Maerte wierd d'eerste lesse gegeven der godsgeleerdheyd van de goede meesters.

 

Den achtsten ten 9 ueren 's morgens, Zijne Doorluchtige Hoogheyd den hertog van Saxen-Weimar en den generael de Borstell deden in Corteryck haeren intrede, want den generaal Maison had gedwongen geweest van in den voorgaenden nacht den post van Corterijk te verlaeten door de dapperheyd der bovengenoemde, die alle zijne pogingen verijdelden. De Franschen moesten den volgenden morgen ook Meenen verlaeten. De dappere Verbondene troupen in reke geplaetst zijnde, wierden met blijdschap en toejeugingen ontfangen van de inwoonders, die zeer slecht van de Franschen behandeld geweest hadden.

 

Op den twaefden Maerte, ten 9 ueren vóór noene, verspreyde het geruchte alhier dat de Franschen uyt de bezettinge van Oostende gekomen waeren tot ende op de prochie van Varsenaere langs de vaert. En vóór tien ueren was geheel de stad in roere. Zij schoten in de stad met twee obitzen en daerdoor verdorven den salon van mijnheer Outryve van Ydewalle, quetsten doodelijk mijnheer Joseph Coppieters in den keuken van zijn huys in de Vlaeminckstraete. Want zij schooten op differente directiën, waer zij meynden oversten gelogiert te wezen. Zij quetsten differente menschen in de afgelegen straete van de Ezelpoorte. Zij waeren alreeds voor de Discalsche kerke, op St. Jansplaetse en de Gaeremart ook gequetste. Veel vensters geschonden in de straete van d'Academie De Cosakken moesten achteruyt wijken voor de overmacht. Zij koosen Cruys- en Catharinepoorte; een piquet plaetste zich aen Den Palynckpot, 't ander aen 't Schaeck. Middelertijd quaemen de Fransche marins en soldaeten op de Groote

Mart met 4 stukken canon, die op de vier hoecken der Mart geplaetst wierden. Het was Saterdag en daer was groote massa van graen ter Mart. Zij eysten eene contributie van 100.000 francs, laekens, baeygoed, namen graen van de Mart en eysten caffé, suyker en wijn in stukken, om te transporteeren naer Oostende. Om drye ueren naer middag was hun alles overgeleverd en zij vertrokken ten 3 ½ al de Ezelpoorte naer hunne voorige post. Gekomen zijnde aen St. Jacobskerke, was het volk, en naementlijk de jongers, tot overlast. Die riepen; ‘Goert...’. De achterste compagnie gaf vuer, maer in die lucht, om hun enkeijk af te weeren. Daermede was den vijand weg.

 

Maer een ander treurspel maekte zich bereyd onder 't gepeupelte. Zij vielen aen het plunderen, zij liepen naer de Ezelpoorte, waer een speelgoed stond van den ontfanger der directe contributie, mijnheer De Busscher genaemt, en zij plunderden dit. Vandaer liepen zij naer Mayens, die over eenige daegen nog eens al het volk voor zijne deure gehad hadde. Hij smeet veel vijf - livresstukken, doch dit en konde de raesernie van 't volk niet intoomen, maer zij trokken hem uyt zijn huys met stooten en slaegen, deerlijk om aenzien, en meynden hem in 't waeter te smijten. Hij verzocht van 't volk van niet dood geslaegen te worden. Beter menschen - Mayens is verschuldigt zijne behoudenisse aen mijnheer den baron de Pélichy - beweegden de massa volk om hem naer 't gevangenhuys te leyden, twelke de massa wel beviel. De raesernie des volks quam voort omdat hij, Mayens, over 20 jaeren ten tijde der Jacobins, in de kerke van Duynen eenen moninck geschoten hadde in zijnen arm en een brok van 't gestoelte, dat tot gedenkteeken nog bewaert wordt. Dezen moninck en is er maer van gestorven merkelijken tijd daernaer, en geheel dese stad wiste dien raesenden act. Zij riepen dit langs de straeten en wilden hem hierom ter dood brengen terwijl hij riep: ‘Och menschen en doodt mij niet, ik hebbe eene ziele’. Dit was een wonder bekentenisse voor eenen Franschen Jacobin.

 

Naer dezen tweeden act des volks begon den derden tegen avond. Zij vielen weder aen het plunderen en liepen naer het huys van den ontfanger De Busscher en stolen alles daer uyt en braeken alles in stukken, smijtende zijne schoone drukletters ter straete waert, bestaende in de schoonste collectie van letteren, die men wenschen konde, die eenige honderde Louis gekost hadde. De woede gink nochal voort. Zij trokken naer het huys van Mijnheer Marlier, schoonvader van den voorgenoemden De Busscher. Hij wierd genaemd: den rijken Marlier. Daer was de buytenspoorigheyd nog veel grooter, want naer dat hun drank gegeven was, in hope van daerdoor te ontgaen de plunderinge, maer zij vielen aen het woelen en maekten vuer in alle de vuersteden en smeeten alles aen het vuer, zodat door kleeren, lijnwaeten, gaerens en meubelen, die zij niet wilden hebben, het huys in duyzend gevaeren was van te verbranden. Dit huys was nationael goed, eertijds toebehoorende aen de ridders van Malta, en was gekocht door dezen Marlier, die nu geplunderd wierd. Het volk was rasende en niemand en konde hun wederhouden.

Den volgenden dag, wezende Zondag, en heeft men hun maer konnen scheyden.

Daernaer heeft men huyszoekinge gedaen in de arme gewesten en veel gestolen goed gevonden, toebehoorende aen de geplunderde. Dit bracht den schrick onder de plichtigen. Elk vreesde voor de verdiende straffe. Vele hebben hun gespoeid om goederen weder te zenden naer de wet van policie. Men heeft er differente gelicht en 6 van de plichtigste zijn op den twintigsten, wezende 3e Zondag van den Vasten, weggeleyd, om

elf ueren. Zij passeerden voorbij O.L. Vrouwkerke op den moment wanneer de hoogmisse gedaen was en het volk uyt de kerke quam. Zij vertrokken al de Catharinepoort en wierden geleyd naer Cortrijk en Doornijk, waer het hoofdquartier was van het legercorps, om militairelijk gestraft te worden als stoorders van de algemeyne ruste.

 

In dezelve weke zijn alhier gekomen vier seminaristen uyt Arras, en om niet gezien te zijn hebben zij gekropen op handen en knien over 't ijs, wel drie quart verre, totdat zij buyten perykel waeren.

 

Den graef de Puckler - Muskau gaf order aen den meyer der stad te doen publiceren en door het geluyd der klokken af te kondigen, dat hij quam te ontfangen het officieel nieuws dat den veldmarechal Blucher te Laon eene volkomen victorie behaelt heeft op den keyzer Napoleon.

 

14 Maerte. - Den graef de Puckler - Muskau, gehoort hebbende dat er sommige waeren van de inwoonders die niet compareerden wanneer zij voor de borgerwacht wierden opgeroepen bij toeren, gaf een bevel alsdat ideren inwoonder verplicht was te passen op zijn oproeping tot de burgerwacht en zijne wacht te volbrengen; en zouden daertoe gepraemt worden, indien zij daeraen te kort bleven, dat men zoude militairen t'hunnen huyse leggen, die zij zouden moeten spijsen soo lang als het zal noodig geoordeelt zijn. Die absolutelijk onbequaem zijn, moeten hun doen remplaceren door een man van goed gedrag.

 

Item den 14 Maerte geschiede nog eenen uytval van de Fransche bezetting van Oostende. Om 7 ueren 's morgens wierd den meyer van Blanckenberge aengekondigt alsdat de Franschen zeer naebij de stad waeren. Den meyer en den adjoint, om de ongelukken te voorkomen, gingen de Franschen te gemoet, die met 750 mannen waeren en twee stukken kanon. Den commandant eyste van het stedeken Blankenberge 8000 francs met bedreyginge, indien zij niet volquaemen door de betaelinge, hij de stad zoude verbranden en alle de vischschuyten. Den meyer vertoonde dat zij sedert 4 maenden niet en hadden mogen visschen en gevolgendlijk nu arm waeren. Den commandant drong voort en gaf den meyer tijd van 8 tot 10 ueren om de somme op te brengen. Ten finen brocht den meyer aen den commandant 914 fr. 57 ct., 50 flesschen wijn, 8 tonnen bier en 200 fagoten. Den meyer was gedreygt van voor den kop geschoten te zijn. Den commandant ging met zijne soldaeten naer de duynen en gaf het bevel om alle de vischschuyten te verbranden. Den meyer viel op zijn knien, en met veel smeekingen verkreeg het conterbevel, maer hij moeste aenwijzen wat schuyten naer de Engelschen gevaeren hadden, en die wierden terstond verbrand.

 

Op den 26 Maerte verspreyde alhier het gerucht dat de Franschen, die kort tot Cortrijck gearriveert waeren, zich op den weg naer Gend begaven. Alle de Pruysschen alhier waeren seffens in roere, om hun spoedig naer Gend te begeven. Maer de Franschen waeren daer alreeds gearriveerd vóór dat de maere hier was dat zij er naertoe gingen, zoodat hun vertrek te laet was. Met den avond vertrokken zijnde van Brugge, zijn zij moeten ten 11 ueren wederkeeren en zijn binnen den nacht vertrokken, of naer Thielt of naer Eeckloo.

 

Men vernam den seven en twintigsten, wesende Passie - Zondag, dat de bargie van Brugge op Gend gewaerschouwt is geweest, een uere van Gend, alsdat de Franschen in Gend waeren, waerom zij is weder gekeert met haer passagiers, arriveerende tot Brugge tusschen 10 à 11 ueren 's avonds.

Men vernam ook dat de geallieerden tot Cortrijck waeren,

doch men wist niet met hoeveel. De Franschen tot Gend waeren met 6000, doch veel jongens met stokken en messen, soo men zeyde. Zij waeren onder de bevelen van den generael Maison.

 

11 April. - Heden is de instellatie geschied van eenen intendent over West - Vlaendederen, mijnheer Constantin de Preudhomme d'Hailly, burggrave van Nieupoort, voortijds burgmeester 's Lands van den Vrijen.

 

14 April. - Quamen tot Brugge 500 à 600 Pruyssensche huzaeren en dragonders cavallerie légère. Den 15 quaemen nog eenige honderde voetvolk, ook Pruyssensche. Deze moesten allegader ten huyse van d'inwoonders dezer stad gevoed en gelogierd wezen.

Men vernam ook dat Antwerpen over was en Oostende en Rijssel, doordat de garnizoenen de witte cocarde opgesteken hadden.

 

Op den 20 April, wezende Woensdag, zijn de Pruyssensche troupen, meest cavallerie, die eenige dagen in bezetting waeren, vertrokken al de Catharinepoorte. Ten zelven dage zijn al de gezeyde poorte ingekomen 3 bataillons Saxons voetvolk, met krijgsmusique, 8 stukken kanon en 2 obitzen, van het corps van den generael Thielman.

 

21 April. - Is alhier aengekomen 30 Fransche zeelieden en eenen officier, net vercierd met de witte cocarde; zij quaemen van Breskens.

 

Item op dito date is alhier gearriveert, 's avonds om 11 ueren of daeromtrent, den generael Thielman. Een avondmael was gereed gemaekt om hem te ontfangen. Men speelde den beyaerd.

 

22 April. - Is den generael Thielman naer Blanckenberge gereden en naermiddag teruggekomen. Alle de Saxenschen hebben alhier op de Groote Mart revue gepasseerd en den generael is alsdan vertrokken naer Cortrijk.

 

Ten zelven tijde waeren eenige Fransche troepen gestelt tot Gistel, van 't part van den generael Maison, als demarcatieligne tot den vrede.

 

24 April. - Alle de mannen van den generael Thielman, die in deze stad waeren in April, moesten logement en kost hebben van de inwoonders. Dit was een aldergrootste last voor de gemeyne borgers. Zij hadden eene exercitie, genaemt tirailleren: zij loopen op den trommelslag, alle gelijk, en verspreyden hun in benden van 5 à 6, en staen zoo in posten; daernaer, wederom op den trommelslag, loopen zij al hun 't eerst en vervoegen hun dicht bij malkanderen. Zij hebben mij gezeyd alsdat dit manoeuvre geschiedt wanneer den vijand overhoop is. En deze tirailleurs worden in 't groen gekleed met swarte opslagers. Dit alles zoo zij 't mij verteld hebben ten tijde van hun logement t' mijnen huuse.

 

Op den 2en Mey vertrokken van Brugge de Saxons naer Gend. Zij waeren van 2 ½ ueren 's morgens in roere en zijn om 7 ueren vertrokken, naer de menschen afgeperst te hebben alderhande spijse en drank, alsook brood, niettegenstaende dat de stad alreeds hun voorzien hadde van brood voor 3 daegen. Deze troupen hebben hun zeer slecht gedraegen bij de autoriteyten en de borgers, tot groote schande der militaire overheden, die er niet in voorzien en hadden, de inwoonders aldus blootstellende aen de boosheyd en quaedwilligheyd der soldaeten. In het hospitael aen de Vlaminkdam hebben ze alle potten en glaezen gebroken voor meer dan 400 fr. schade, naerdat zij ten koste van de stad daer gecureert en genezen waeren. Zij hebben nog gedreygt de authoriteyten stokslagen te geven.

 

Ten zelven dage, om 6 ueren

's avonds, zijn alhier aengekomen eenige veldstukken met kanonniers en fusilliers circa 100 man, 5 à 6 stukken kanon met hunne caissons, yder kanon getrokken van 6 boerepeerden. Zij kwamen al de Dampoorte van Breskens. De chefs hadden de witte cocarde aengedaen.

 

Op den 2 Meye, omtrent den middag, is Carnot door Gend gereden, hebbende de stad Antwerpen verlaeten, en is langs Brugge naer Duynkerke vertrokken met enige Fransche troupen. 3 Bataillons Fransche troupen zijn hem nog gevolgd. Dit was de bezetting van Antwerpen.

 

Op den vierden Meye zijn alhier tot Brugge aengekomen, vóór den middag, van Eeckloo eene groote massa peerdevolk, Anglo - Russen, de stad veel belast, alsook een schoon corps huzaeren, extra groote.

 

Op den 5 Meye zijn alle de Fransche troupen, die alhier aengekomen waeren, vertrokken naer Rijssel.

 

6 Meye. - Tot Brugge zijn de Fransche bezettingen van Oostende binnengekomen en, naer gerust te hebben alhier, zijn al Cortrijk vertrokken. De Pruysschen hebben Oostende bewaerd.

 

7 Meye. - Dezen dag vertrokken van Brugge de bovengezeyde huzaeren naer Gend.

Denzelven dag quaemen al de Smedepoorte in deze stad een gedeelte van het corps van den generael Bulow, Pruysscher, peerdevolk en voetvolk. Ook ten zelven tijde Franschen van de bezettinge van Vlissinge en Walkeren. De Mart en den Burgh voorzien van alderande soldaeten.

 

8 Meye. - Zijn alhier in Brugge gekomen 2000 peerdevolk, komende van Vrankrijk, dewelke gelukkiglijk maer door de stad moesten passeeren, want ten zelven tijde een bataillon Franschen inquam al de Cruyspoorte, soodat deze troupen malkanderen moesten passeren buyten de Smedepoorte. De ruyterye is de Cruyspoort uyt getrokken.

 

15 Meye. - Wezende Zondag, was er alhier tot Brugge eene groote processie ter oorzaek van den vierenden feestdag van St. Joannes Nepomecenus, martelaer. Deze feeste was in O.L. Vrouwkerk. Tot dien eynde was gevraegd de militairen der bezettinge, wezende Pruysschen, voor het goed order. Zij stonden van in 't sanctuarie tot tegen de endeldeur in twee reken en eene verdeylinge in de voorkerke in 't midden.

 

Deze plechtigheyd wierd voorgegaen door een solemneel lof in volle musique, naer welke de processie uyt de kerke is gegaen langs de Mariastraete, Oudenburg, Wollestraet tot op de brugge van St. Joannes Nepomecenus, alwaer eenen altaer was opgerecht. De feeste wierd gevierd met de eerste vesperen. Aen dezen altaer was een wacht gesteld. De Duytsche musique was in de processie geplaetst, welke zeer schoon was om hooren. Zij intoneerden toer à toer met de zangers der kerke. Dese Pruyssensche musique was overschoon. Alle de confrerien der kerke met flambeeuwen, de geestelijkheyd der stad, maekten deze processie luysterlijk. De Pruyssensche bezettinge dede dit met goed order en met eenen bezonderen ijver, omdat Joannes Nepomecenus eenen Duytsman geweest was en gevolgendlijk van hun zeer geëerd.

 

Naer de plechtigheyd geëyndigt te hebben aen den altaer op de brugge, quam de processie al den Dyver naer de kerk terug. Noyt en is er voordezen zoo eene luysterlijke processie geweest van den H. Joannes. Den toeloop was zeer groot uytgelokt door deze schoone militaire musike.

's Anderdaegs, den 16en, was er groot lof in volle musique, twelk een uere deurende was.

 

23 Meye. - Deze dag is tot Gend

wedergekomen Zijne Hoogweerdigheyd den prins de Broglie. Het kapittel der cathedraele van St. Bavon, alle de pastooren der stad, alle de seminaristen, de gilden, een detachement van 't garnisoen gezonden door den generael Bulow, zijn al t' zijnder ontmoeting gegaen. Den meyer, den graef de Lens, met de municipaele officieren gingen hun complimenteeren. Den Te Deum wierde gezongen in de cathedrale.

 

Op den 6en Juny is t' mijnen huyse aengekomen eenen quartiermeester om twee sergeanten te logieren, welk hy veranderde in twee soldaeten. Dezen quartiermeester was van omtrent Praeg, een historieschilder van professie, hebbende t' zijnen huyse een atelier met eleven. Hij hadde zich zelven moeten equiperen t' zijnen koste, en was van de groene jagers te peerde en als vrijwilligen moeten dienen, waerom hij, benevens geheel dat corps, mochte van d'eerste naer huys keeren. Hij was in zijn land professor der Academie aengesteld door den prins van Lichtenstein. Hij zeyde dat zijne vreugd volkomen was, ziende dat hij bij eenen schilder quam, en alleenlijk misnoegt omdat hij seffens naer Gend moest vertrekken, om soo gedeurig de quartieren uyt te steken op de marche - route. Hij zeyde dat zij alle hadden moeten de waepens opnemen om hunnen souvereyn te redden, koopmans, schilders, edellieden en werklieden, niemant uytgenomen. Zij moesten alles verlaten en voort marcheren. Hij was van eenen zeer beleefden aerd en was eveneens al of hij gekomen was bij zijne familie, om deze maetschappij van conste.

 

9 Juny. - Den nacht vóór H. Sacramentsdag is gearriveerd aen den generael der Pruyssensche, die gelogiert was ten huyse van mijnheer den baron de Croesere, het order om den twaelfden dito te vertrekken naer hun land, waerover zeer groote vreugd was in deze stad.

Den elfsten Juny is alhier tot Brugge ingekomen veel landweer, die buyten en langst de zeekust gelegen had. Zij hebben alhier het noenmael en avondmael genomen, en 's anderdags, om twee ueren 's morgens opgewekt, den onbijt genomen en, met nog lijftocht voorzien, tusschen 3 à 4 ueren naer Gend vertrokken.

 

12 Juny. - Dezen dag, wezende den Zondag onder de octave van het H. Sacrament, was het de gewoonelijke processie met de troupen der bezettinge, wezende Pruyssensche. Mijnheer Buydens, als deken, droeg het Heylig Sacrament.

 

21 Juny. - Dezen dag waeren t' mijnen huyse twee Pruyssensche soldaten, die niet content en waeren met de portie die wij zelf aten en die waerlijk goed en wel was. Maer deze deugnieten deden valschelijk klachten en den kapiteyn quam t' mijnen huyse naerdat deze soldaeten troubels gemaekt hadden, hetwelk zij in 't Duyts noemen spectacle. Naer den capiteyn alles in 't Duyts overgezeyd te hebben en alles naergezien zijnde, wierden de soldaeten bedreygt, soo wanneer zij nog een woord zouden quaelijk gesproken hebben, zij mochten verzekert zijn van naer den noen in 't gevangenhuys te zijn; waerof zij grootelijks vervaert waeren, omdat dit brood en water was. Wij hadden ook de voorzorg gehad om hun naer de noen een ander billet van logement te bezorgen, en door order van den goeden capiteyn moesten zij naer den noen vertrekken uyt ons huys. Deze waeren zoo slecht als twee galeyboeven.

 

23 Juny. - Tegen avond zijn alhier aengekomen het 35e en 91e regiment voetvolk. Zij quaemen met spelende musique voor het sas der Coupure. Zij bleven op hunne schepen vernachten. Eenigte quaemen aen kaeye en maekten vreugdevueren en waeren zeer vroyelijk. En zijn 's anderdags vertrokken naer Oosten-

de en Nieupoort, om de bezetting uyt te maeken.

 

24 Juny. - Dezen dag verspreyde zich alhier het gerucht alsdat de Pruyssenschen zich moesten uyt het land begeven. Men wist niet dien dag of dit waer was. Eenen heer van Brussel had dit aen zijnen broeder alhier geschreven.

 

28 Juny. - Op dezen dag vernamen wij tot Brugge alsdat den keyzer Alexander alhier moest aenkomen tegen avond. Geheel de stad was op de been, de militairen in de waepens. Den generael en état - major te paerde gingen hem te gemoet buyten de Smedepoorte. Den meyer en municipalen per koets trokken ook naer buyten. Om zeven ueren 's avonds, hoorde men alsdat den keyzer, met zijn gevolg van de Fransche kust gearriveerd zijnde tot Gistelle, vroeg hoe wijd hij af was van Oostende, en hoorende alsdat het maer 2 ueren was, zeyde: ‘Ik moet Oostende zien’. In dien tusschentijd den avond viel, en niet willende met den donkeren op reys zijn, passeerde den nacht tot Oostende.

 

29 Juny. - Op St. Pieters en Paulusdag, wezende Woensdag, 's morgens al heel vroeg, waeren de soldaeten in de waepens, en de stad geraekte in roere door den trommel. Om 7 ueren begonnen de canons te ronken, het zeker teeken van zijne naederinge. En schielijk verscheen geheel de cortege om 7 ueren: een detachement van paerdevolk voor zijne lijfwacht, in 't bleekblauw gekleed, daernaer twee opene voituren, waerin den keyzer in d'eene was, in 't hooggroen gekleed, met een capote als surtout, hooggrijs, en eene witte pluym op zijnen hoed. Zijnen doctoor zat nevens hem. Hij rijde langs de Vrijdagmart, Zuydzandstraete, Steenstraete, op 't midden van de Mart voor den middelbouw met den dom. De militairen defilleerden voor hem, den beyaerd speelde, de triompheklokke en alle de klokken der stad luyden. Daer waeren groote toejeugingen. Ten zelven tijde quam eenen geweldigen regen, zoodat zij genoodzaekt waeren naer de prefecture te vluchten, waer den keyzer, naer de complimenten ontfangen te hebben, dronck eene tasse chocolat, en is om 8 ueren al de Cruyspoorte al Gend vertrokken en om Antwerpen te gaen bezichtigen(1).

 

Heden is ook begonst de defilatie van de Pruyssensche, eenige vertrekkende als voorposten.

Op den 28en Juny, wezende Dijnsdag, omtrent 5 ueren naer middag, is de keyzer Alexander onbekent gekomen tot Sevecote. Springende uyt zijn rijtuyg, sweefde hij rond de plaetse zonder mantel, die gelaeten hebbende in de voiture bij zijnen doctoor, die al de rechter zijde zat. Den keyzer ontmoete eene oude doofachtige vrouw, aen wie hij vraegde waer den pastoor woonde. Deze vrouw vroeg wat hij zeyde. Den keyzer herhaelde het al roepende omtrent haer oor. Zij leyde den keyzer omtrent het huys van den pastoor, waer hij klopte, maer de vrouw riep: ‘Gij moet klinken’, waerschijnlijk teeken gevende naer de belle, want hij klonk seffens. De meyd quam opendoen en den keyzer liep recht naer binnen tot in de kamer, waer den pastoor zat bezig met den bevelbrief te lezen van den bisschop. Zij groeten malkanderen, den pastoor met verlegentheyd, want hij niet wist wat voor eenen dezen was. Alexander vroeg in 't Frans of er eenen haen op zijnen toren was en waerom het cruys. Den pastoor, zeer verwonderd over deze vraeg, antwoorde: ‘Jae’. Den keyzer en den pastoor bezaegen malkanderen met gevouwen armen. Alexander

vroeg of het al catholijken waeren. Den pastoor zeyde: ‘Jae, en geheel het land’. Den pastoor vroeg of hij in Pruyssenschen dienst was. Alexander zeyde van neen, maer dat hij er in geweest was. Den pastoor: ‘Waer gaet gij naertoe?’ Alexander: ‘Naer Oostende’. Hij vraegde aen den pastoor of hij Gistelle moeste passeren om naer Oostende te gaen. Den pastoor zeyde: ‘Gij moet den kruyssteenweg nemen al den linker kant’. Alexander nam de hand van den pastoor en omhelsde het bovenste, de hand omdraeyende. Alexander boog een knie en vroeg de benedictie aen den pastoor, die hem den zegen gaf. Den keyzer verdween in alle haeste naer zijn rijtuyg, den pastoor laetende in zijn reflectiën, die verblijd was over zijn vertrek, niet wetende wie hij was(1). Den pastoor was genaemt mijnheer Verveeken, oud 73 jaeren, vermaerden predikant, originaire van Antwerpen en zeer veel binnen Brugge gepreekt heeft. Hij konde weynig Fransch.

Den keyzer komende aen den cruysweg, van den pastoor aengewezen, zag dat de kinderen aldaer tummelboomen en waegewielen maekten, zooals zij in ons land gewoon zijn te doen om eenen coperen penninc te krijgen. Den keyzer Alexander smeet hun seffens stukken van 5 francs, geheele en halve Fransche kroonen.

Dit bovenstaende alles volgens attestatie van den heer pastoor, die dit zelf verhaelt heeft tot Brugge, in het klooster der eerweerde paters Discalsen, van wie ik het gehoort hebbe ten zelven dage den 2 July 1814.

 

29 Juny. - Zijne Majesteyt Alexander is van Brugge naer Gend vertrokken en aldaer triumphantelijk ingehaelt door de hoofdgilden en autoriteyten der zelve stad. Ten zelven dage is in de poorten van Gend gekomen eenen Franschen generael met eenigte duyzende soldaeten. In de stad komende zag hij de Pruyssensche in slagorder staen. Niet wetende wat dit beduyde, vroeg met verlegentheyd wat dit was. Men zeyde hem dat Zijne Russische Majesteyt in de stad was en gereed om aldaer te vertrekken. Den generael, dit hoorende, dede zijne troupen terugkeeren en stelde dezelve langs den steenweg, als twee haegen om den keyzer de eere der waepenen te bieden.

Alexander, komende aengereden te peerde, was op zijnen toer verwondert van die duyzende Franschen daer te zien. Hij reed recht naer den generael - commandant, hem afvraegende of hij onderdaenigheyd belooft hadde aen den koning van Vrankrijk. Den generael zey: ‘Jae’. Waerop Alexander zeyde, hem bij der hand nemende: ‘Bravo’. Hij sprak nog van eenige dingen en vertrok voorts op den weg buyten de Dampoorte. Maer alsoo het fel begon te regenen, was den keyzer genoodzaekt te vluchten naer eene schuylplaetse, in een huysken van eenen kleermaeker, om daer wat te vertoeven. Hij redekavelde met den man van 't huys en onder ander dingen, vroeg den keyzer aen den baes of dit huysken hem toebehoorde. Hij zeyde neen, maer dat zijnen huysmeester daer rechtover woonde, wijzende naer de plaetse. Welnu, zeyde Alexander, het huys zal u haest toebehooren. Geloofbaere persoonen van Gend hebben mij gezeyd dat den keyzer in dat huysken geschreven heeft hetgeene noodig was tot het verkoopen van dit huys en dat den huysmeester wel beloont was.

 

Augustus. - Mijnheer Odevaere bequam de eermedaille over het beste portrait geschildert te hebben. Dit was in 't groot concours tot Gend. En mijnheer Dumery was primus van eene geboutseerde figure. Beyden geboortig van Brugge.

 

2 Augusti. - Den colonel Pa-

lis heeft heden, 's morgens om 5 ueren, de revue gedaen van de nieuwe Belgische troepen.

 

4 Augusti. - Mijnheer Jacobus Dumery is heden in zijne geboortestad ingehaelt door mijnheer den president en voorder heeren der Jointe van de Brugsche Academie en op dezelve Academie een eermedaillie aengedaen en naer een discours en gouter van 59 couverts t'huys geleyd.

 

13 Augusti. - Dezen dag quaemen tot Brugge 3 à 5 honderd Engelsche troepen als pasagie en, naer den nacht alhier gepasseert te hebben, vertrokken 's anderdags naer Oostende.

 

16 Augusti. - Monsieur Philippe Dumares, ci - devant frère des hospices de la Madeleine avant la suppression, fut créé chevalier de la Fleur de Lys par Louis XVIII; et reçu la lettre daté le 16 aoust de cette année avec autorisation de s'en décorer. Cette lettre fut signée de la signature du premier gentilhomme de la chambre du roy.

 

18 Augusti. - Dezen dag was lord Castel Reagh in de stad van Brugge en ging de tomben zien en ook naer St. Salvators. Hij is denzelven dag vertrokken naer Gend.

 

21 Augusti. - Dezen dag, wezende Zondag, zijn tegen avond eenige Schotten ingekomen en hebben gelogiert bij de burgers. Des anderdags zijn zij ingescheept en vertrokken naer Oostende met schoon musik.

 

Ten zelven dage zijn de canoniers te peerde (Engelsche) vertrokken naer Vilvoorde, vanwaer zij alhier gekomen waeren, maer zijn door conterorder 's anderdags weder gekomen.

 

Den dertigsten Augusti zijn tot Brugge gekomen Hannoversche cavalliers 300 mannen. Zij zijn seffens op de buyteprochiën gebilletteerd: tot Liswege, Dudzeele, Damme, St. Cruys en Vassenaere etc.

 

1 September. - Heden is het garnizoen van Brugge, wezende Belgen, vertrokken. Men verwacht de Gendsche alhier.

 

Den eersten was er, quart voor 7 ueren 's avonds, schoone musyke op de Mart van de cavallerie der Engelschen.

 

Den twaelfsten zijn alhier ingekomen als garnisoen de Hannoversche roo kazakken. Zij zijn in 't Seminarie gehuysvest.

 

12 September. - Dezen dag zijn in de stad gekomen ten 5 ½ ueren van Gend de Gendsche Belgique in zeer goeden uytstand, als troupe de ligne, met musique. Zij wierden geïnquartierd in den Poedermolen ('t Groot Quartier) en maekten deel van 't garnisoen dezer stad.

 

Heden wierd afgekondigt per trommel dat den prince van Oraignen op den 13en stond te arriveeren, waerom verzoght wierd de huysen te vercieren op zijne passagie en 's avonds generaele vieringe van 9 tot 11 ueren.

 

13 September. - Naer middag, quart naer twee ueren, is tot Brugge al de Damsche poorte gearriveert Zijne Koninklijke Hoogheyd den prins van Oraigne en afgestapt in de prefecture. Zijne tegenwoordigheyd wierd aengekondigt door het geluyd der triumpheklokke, het speelen van den beyaert, waerdoor geheel de stad op de been geraekte. Ten zelven tijde arriveerde een bataillon Engelsche troupen met veel bagagiewaegens, die van de suite van den prince niet en waeren en die seffens gebilletteerd wierden voor eenen nacht. Al hetwelke verzaemelt zijnde op den Burgh, was soodaenig gedrongen dat men zich niet wist waer keeren.

Hier en tusschen was den prince nog in de prefecture. Maer om 3 à 4 ueren is hij naer O.L. Vrouwekerk de tomben

gaen zien, zoodat de menigte des volks een overstroominge in de kerke maekten. Van d'eerste damen dezer stad klommen op den predikstoel, om hem te konnen zien. Het gedrang in de kerke en het geschreeuw was buytenspoorig.

 

Mijnheer Buydens, pastor der kerke en deken der christenheyd, toonde den prins de tomben en geleyde hem alsdan naer het hospitael.

Voorders is hij ook gaen zien de Academie en dan den Bassin.

 

Om 8 ueren 's avonds begon weder de triumphklok te luyden, het carillon te spelen en men begon de vuerpijlen in de locht te zenden. Ten 9 ueren begon de generaele vuering.

 

Den veertienden September, 's morgens om 9 ueren, begon wederom het carillon, de triumphklokke, benevens alle de klokken dezer stad. Om tien ueren vertrok den prince naer Schipsdaele. De municipaliteyt en de ander autoriteyten deden hem per koetse uytgeleyd tot op de bargie, waer zij nog wel een alf quart uers met hem spraeken. Wanneer hij op de bargie trede, was daer eenen inwoonder dezer stad, genaemt mijnheer Tilly, die hem eene requeste in de hand gaf, welke den prince zeer minzaem ontfink, en hij bleef die toegevouwen in zijn hand houden terwijl hij nog sprak tegen den meyer en ander bedienden. Hij vertrok dan met ses peerden aen de bargie, onder eene groote toejeuginge des volks, die met het schoon weder waeren uytgelokt om naer Schipsdaele te gaen. Den prins begroete het volk langs alle kanten met eene toegenegentheyd, alsoo betoonende zijne vergenoeginge. Geheel de Ezelstraete was met meyen gepareert en Schipsdaele met vlaggen. Een detachement met Engelsche cavallerie vergezelschapte den prince tot op Schipsdaele. Den intendant, mijnheer Preudhomme, vicomte de Nieuport, vergezelschapte den prince tot Oostende. Ik hebbe dit alles gezien.

14 en 15 September. - Alle dage een bataillon Engelschen, de laetste komende van Engeland al Oostende.

 

Den 16 September zijn de troupen vertrokken, die laetst ingekomen waeren.

 

Gisteren naemiddag hebben de Engelschen post gevat aen de poorten dezer stad en op de hoofdwacht en ordinaire plaetsen, zoodat de Belgische buyten activiteyt van dienste zijn. Men zegt dat zij zullen vertrekken naer de frontieren.

 

Ten zelven dage is alhier een bataillon Hanoversche troupen ingekomen, waerdoor de burgers gedeurig overlast waeren, terwijlent de quartieren leeg stonden. Dit veroorzaekte groot misnoegen onder de inwoonders.

 

Alle dage, tegen avond, groote Hannoversche musique in 't midden van de Mart.

 

23 September. - Dezen dag was er eene generaele revue voor eenen Engelschen generael buyten de Smedepoorte. Hannoverschen en Belgen moesten daer al tegenwoordig zijn.

 

24 September. - Heden tegen avond is alhier het eerste regiment van de Engelsche troupen ingekomen met volle musique, zeer wel uytgerust. Ik hebbe die zien gaen in het clooster der Carmelitessen bij den Vlaeminckdam, hetwelk een hospitael geweest hadde der militairen, alwaer ook de Spaensche krijgsgevangenen gewoond hebben ten tijde dat de Franschen hier meester waeren. De stad krield van troupen, dit al zonder noodzaekelijkheden.

Om tien uren 's morgens ontstond er eenen grooten brand omtrent Schipsdaele op de hofstee, genaemt Het Tempelhof. Men vermoedt dat dit begonst is door het vallende vuer van eene schouwe van 't bakhuys, hetwelke, doch onvoorzichtelijk, gemaekt stond tegen de scheure,

die met stroo gedekt was. Deze scheure was vervolt met den welgelukten ougst, welkers vruchten daerin t' eenemael verbrand zijn. Ook is t'eenemael verbrand de huyssinge, peerdstal en zwijnskot. Alleenelijk het koeistal uytgezonderd, met twee kleyne plaetsen afgezondert van het huys. Ik hebbe dezen brand nog gezien den 26 tegen avond gelijk aen eenen grooten aschhoop vol vuer en zoo groot als geheel de scheure, dewelke zeer groot was. Het vuer was nog zeer evig daer onder en de hitte onverdraegelijk, staende in de deure der scheure, niettegenstaende dat er maer de vier muren meer en stonden en diensvolgens geheel in de open lucht. De vrouw was naer de Zaterdagsche Mart; den man was op het veld; het meysse alleen thuys. Hij, dit ziende, trok van spijt de haeren uyt zijn hoofd, zonder de presentie van geest te hebben om hulpe toe te brengen, maer wierp zich ter aerde. De beesten waeren uyt de stallen. Men zegt dat deze plaetse voortijds toebehoorde aen de Tempeliers, en sedert hunne vernietinge zoude het gegeven zijn aen de ridders van Maltha. Met den Franschen tijd is het nationael goed geworden, ergo een ongeluk voor den kooper.

 

27 September. - Heden zijn tot Brugge ingekomen eenigte Engelsche huzaeren, die van ander moeten gevolgd worden. Zij zijn gedestineerd voor Brussel, Bergen in Henegouw en Naemen.

 

29 September. - Heden is per trommel afgekondigd in deze stad Brugge, alsdat de officieren met den 1 October moesten hunne logementen bezorgen en dat de burgers moesten ontlast zijn van de officieren te logieren.

 

30 September. - Heden zijn eenigte honderden huzaeren vertrokken.

 

Den tweeden October, wezende Zondag, hebben tot Brugge de Hannoversche troupen voor den eersten mael de kerkparade gehad in de kerke van den Duynen, waer hunnen minister der godsdienst de predicatie gedaen heeft. De overste, ziende dat het eenen marbel vloer was en eenen schoonen tempel, hebben verboden op den grond te spauwen.

 

12 October. - Heden zijn 2 bataillons voetvolk Engelsche troupen alhier aengekomen van Oostende. Zij hebben hier tot Brugge vernacht.

 

Op den dertienden October wierd tot Brugge gepubliceerd en aengeplakt van wegens Zijne Koninklijke Hoogheyd den prins van Oraignen, tot hersteltenisse en verbeternisse der schandaelen van overtreding der Zondagen en heyligdaegen, die door het Fransch gouvernement geheel hunne eerbieding verlooren hadden, noch wynkels, noch herbergen, noch publique vroyelijkheden en vermochten meer plaetse te hebben ten tijde der goddelijke diensten, geen kraemers noch publieke verkoopers langs de straeten; alles op boete ofte vangenisse.

 

14 October. - Heden quaemen alhier van Oostende 2 bataillons Hannoverschen met omtrent 20 bagagiewaegens, en hebben hier vernacht.

 

Op den 15en 's morgens vertrokken Hannoversche troupen al de Catharinepoorte, benevens die welke den veertienden van Oostende gekomen waeren, met zeer schoone musique. Deze troupen quaemen, volgens hun zeggen, van Ciciliën en zijn gezeylt naer Gibraltar, vandaer naer Engeland, en zoo tot Oostende aengekomen, om door het Nederland naer huys te gaen, waerover geene kleyne vreugd onder hun was.

 

Op dezen dag hebben 600 mannen Hannoversche troupen in de kerke van den Duynen het Nachtmael gehouden.

 

Ten zelven dage, naer middag om vier ueren, hebben de trou-

pen, die bij de burgers ten huyse laegen, bevel gekregen van hun veerdig te maeken, tegen 's anderdags om 7 euren 's morgens, om ingequartierd te worden in de casernes van deze stad, hetwelk den 16en soo plaets gehad heeft, te weten: het eerste bataillon in den Poedermolen.

 

17 October. - Het bataillon, dat geleyd was in 't Oud Seminarie, Hannoversche troupen, hebben tegen 't order van het opperbevel hun quartier verlaeten om hun weder bij de burgers te smijten. Deze quaedwilligen hebben in alle de plaetsen van dat seminarie hun gevoeg gedaen, sluytende deuren en vensters, om eenen onverdraegelijken stank te veroorzaeken, en den regenbak verstopt, om op voorwendsel uyt te geven de onnuttigheyd en ongezondheyd der plaetse. Den meyer was maer sedert drye daegen van Brussel gekomen, met expres orders van de militairen te inquartieren en de burgers te ontlasten.

Uyt het bovenstaende kan men besluyten, hoe plichtig de militaire overheyden hierin waeren, van in zulke boosheden niet waekzaam te zijn. De overheden verdienden dobbel straffe. Den meyer, mijnheer van Zuylen, heeft met zijnen secretaris inspectie genomen van het fait, en den generaelen roep der inwoonders was van een proces - verbael te maeken en naer Brussel te zenden, ter inspectie van den capiteyn generael.

 

18 October. - Dezen dag, wezende St. Lucasdag, was in St. Donaeskerke een zingende misse, ter eere van St. Lucas, alwaer den heer president, mijnheer Fr. Wynckelman, en de Jointe der Academie benevens de eleven present waeren. Naer de misse wierd op de Academie de rekening gedaen en ten eynde wierd bevonden alsdat de Academie te vooren was.

D'inkomste van dit jaer was: 565 pond.
De betaelingen: 450 pond.
Baetelijk: 115 pond.

Was nog aghterstel, op te haelen door den clerk, omtrent 60 pond.

Naer de rekeninge was de Lucasfeeste: een luysterlijk noenmael.

 

In deze maend is tot Brugge aengekomen mijnheer Jules Caesar Ginnasi, edelen Roomschen ridder van de lijfwacht van Zijn Heyligheyd Pius VII, van wie hij den grooten vriend was. Hij was geboren tot Imola, waer Pius bisschop was. Hij heeft zijn portrait gegeven aen mijnheer van Huerne en eene kleyne gravuere, dat naer Raphaël gemaekt was: een O.L. Vrouwe met het Kindeke, hetwelke hij ook gegeven hadde aen Zijne Heyligheyd Pius VII, ten tijde hij tot Fontainebleau gevangen zat en dat nogtans niemand mochte bij den paus gaen. Hij heeft er zien bij te geraeken, hetwelke hem wel gelukte, zoo ik hem zelf hebbe hooren vertellen. Ik heb met hem geëten tot mijnheer van Huerne, en in den naermiddag zijn wij gaen zien de rariteyten dezer stad: eerst naer onse Academie en dan in de principaelste kerken, in 't Engelsch Klooster en ook t' mijnen huyse. Onze samenspraek en hield noyt op. Hij heeft mij gezeyd alsdat hij naer Irland moeste voor affairens van religie, par ordre van Zijn Heyligheyd, en dat hij in December weder quam, tenzij mogelijks al de zee naer Roome, waer hij moeste weder zijn in January. Hij zeyde ook dat zijne reyse van Pius VII beschikt was voor 't jaer 1815, voor de zaeken der kerke naer America, waer den paus hem gink naertoe zenden. Hij zeyde mij voorders, dat hij voor de zee niet benauwt was, want hij dikwijls in storm op zee geweest was en altijd van God bewaerd was, en dat hij verhoopte nog bewaerd te wezen.

 

Op 't leste van deze maend October wierd een arrêté aengeplakt, waerbij geboden wierd van de 6 volgende maenden de nacht patrouillen te moeten doen, tot veyligheyd der eygendommen, hetwelke de forme zoude hebben van garde nationale,

de wijkmeesters bij toeren hunne wijken vermaenende tot deze nachtwaeke, en dit op boete voor de quaedwillige en zelfs op pene van in echtenisse gestelt te zijn, voor die de boete niet konden betaelen. Hier dient te merken, alsdat ter dien tijde de inwoonders met soldaeten beleyd waeren, soodat dit niet voorzichtig aengeleyd was van de burgers bij nachte te willen doen patrouilleren ten tijde zij in hun huysen met soldaeten beleyd waeren. Dit moeste volgens het plakkaet zijn begin hebben met den 1 November, en was van 18 tot 60 jaeren. Daer was groote murmuratië onder het volk. Ik heb het plakkaet aengeplakt gezien en gelesen, en was onderteekent: vicomte de Nieupport, als intendent; vander Gracht, secretaris. Dit is moeten onderblijven en ten heeft zijn uytwerksel niet gehad.

 

In de maend December is eenen man tot Steenbrugge met den donkeren in 't waeter gevallen en verdronken, komende uyt de herberge. Dezen man, gewoon zijnde van veel te drinken, zeyde den zelven morgen in de herberge: ‘Ik wenste dat ik verdronke’, hetwelk dien zelven dag ook geschied is. Hij had den zelven dag hier tot Brugge geweest en met geld van hier vertrokken, welk geld bij hem gevonden is naer zijne dood.


Vorige Volgende

Over het gehele werk

plaatsen


Over dit hoofdstuk/artikel

titels


datums