Gedenkweerdige aenteeckeningen

Brugse kroniek over 1765-1828

1813.

January. - Op 't eynde van deze maend was eene requisitie van peerden tot Brugge.

7 February. - Alhier eenen Te Deum over 't concordaet tusschen Bonaparte en den Paus. Uyt het volgende van het jaer zal men klaerlijk zien, dat den keyzer valschelijk te werk gink om het volk te bedriegen.

10 February. - Alhier wierden brieven uytgezonden voor eenen don gratuit voor peerden en mannen met verdreyging van garnizeren, van 300 fr. tot 50 fr., in vijf classen verdeelt onder de begoeden.

Voorts ook in deze maend wierden brieven uytgezonden voor de verkosen overheyden der nieuwe gelichte troepen van de garde nationaal vermids de voorgaende troupe de ligne verklaert waeren.

13 February. - Heden wierd eene jonge dochter van negentien jaeren of daer omtrent gegillottineert, omdat zij een ander dochter vermoord had uyt jaloersheyt, omdat deze dochter geprefereert wierd van eenen soldaet in haere plaetse. Wanneer zij alhier voor het tribunael veroordeelt was tot de doodstraffe, heeft zij geappelleert. En in dezen tusschentijd heeft men alle vlijt aengewend om haer de religie in te planten. Zij was van Sluys. Want zij niet gedoopt en was noch kennesse van religie ter zaeligheyd en hadde. Eenen pastorelen man heeft haer onderwezen in den cathechismus en daernaer heeft hij haer gedoopt. Zij hadde voor peter mijnheer Franciscus Wijnkelman, president van onse Brugsche Academie, en voor meter mevrouw de douairière van den baron de Fraula, zuster van de heeren Raepaert, welke dame alle daege aen deze veroordeelde de spyse toegezonden heeft sedert haer doopsel tot dezen date.

Ten zelven dage, wezende Zaterdag, begon men alhier den wind zeer fel gewaer te worden, die men van geheel het winterseizoen weynig gehoort hadde ter oorzake van de aenhoudende koude en menigte smoor, waerdoor veel verkoudheden geweest hebben, ook een bezondere, genaemt de croup, waervan er ook gestorven zijn, de kele toegaende. Deze bovengezeyde winden hebben gedeurig hernomen en

[p. 45]

vermeerdert dagelijks, somtijds dryemael op eenen dag en altijd met het aenkomen der zee, tot dat op den nacht tusschen den 17e en 18e het heeft beginnen te stormen en tusschen 3 en 4 ueren zeer dapper gink. Ik was opgestaen dat het soo vervaerlijk gink, en ik hoorde zeer distinctelijk het kloksken luyden van de Capucinen, door de force van den wind van selfs luydende, en dan ophield en wederom erbegonst tot differente reysen.

18 February. - Tusschen 3 en 5 ueren 's morgens, wanneer het tijd was van den Angelus te klippen, al zeer lank naerdat ik dit gehoort hebbe, klipte men, en dit was distinct om hooren dat dit met 's menschens handen geschiede. Om 6 ueren en half was den wynd nog zeer fel Om negen ueren 's morgens teenemael hernomen, maer zeer klaer weder geheel den dag. Deze geweldigheyd van den wynd was hoe nader den noen hoe swaerder, en heeft nog deurende geweest als ik dit schreef om vijf ueren 's avonds. Alle dezen bovengemelden tijd heeft den wynd uylende geweest, sonder twee minuten te cesseren, en in de locht en hoorde men niet anders dan een aldergrootste gedruys als het geruchte van veele waegens. 't Is quart naer 5 ueren en het weder is noch al even fel. Om 6 ueren 's avonds is het vermindert en ten 9 ueren begon het redelijk stil te worden, zodat geheel den volgenden nacht stil geweest is. Men vernam 's avonds alsdat de bargie van Nieuwpoort en ook Oostende niet gevaeren en hadden, om alle ongelukken te voorkomen. Die van Gend op Brugge heeft gevaeren en wierd wel geslingert, doch is aengekomen. Ook de fleche van Brugge op Gend, 't welk zeer gevaerlijk was.

In Maerte is gestorven den lesten definitor der paters Augustijnen, den eerwaerden pater Bernardus de San, eenen man vol van ijver en godsdienst, zeer geacht van alle welpeysende menschen.

22 April. - Eenigte honderden conscrits tsamen gerot zijnde op St. Jansplaetse alhier, moedigden malkander aen om de knodsen, die zij in de hand hadden, gereed te houden om zoo hunne vijanden te verslaen, welk waeren vijf gensdarmes, die twee conscrits gequest hadden. Naerdat zij zoo bereyd waeren, zijn zij naer den Burgh getrokken, het conseil van recrutement verzaemelt zijnde met den meyer en eenigte van de prefecture, benevens den commandant van 't recrutement in 't stadhuys, tot het sluyten en vertrekken der conscrits. Daer was eenen, die niet en pretendeerde zijnen hoed te weeren, en door den officier der policie daertoe gepraemt zijnde, zijne mede - conscrits dit ziende, vloogen eenpaerelijk naer de tafel, waer de papieren open lagen regarderende de militie, dezelve al in stukken gescheurt hebben. Den prefect is met haeste uyt de prefecture gekomen en gelopen in den nombre der woedende conscrits. Men zegt dat er zijn die hem geslegen hebben. Hij gaf order van de belhamers in echtenisse te stellen. Seffens wierd geordonneert en geëffectueert van alle de wynkels in de Breydelstraete te sluyten en alle de herbergen, ook de stadspoorten te sluyten en de garde sedentaire tot hulp geropen; seffens patrouille en geheel den nacht, denwelken zeer gerust geweest heeft. Om negen ueren 's anderdaegs zijn deze conscrits vertrokken voorbij O.L. Vrouwkerke. 7 der belhamers zijn in echtenisse gehouden in 't gevang militaire.

10 Meye. - Op dezen dag ben ik op het Beverhoutsveld gegeweest om het te zien. Hier volgt de oorzaek waerom. Volgens oude overleveringe en ook eenen act van testament, was er eene familie, die den naem voerde van heere van Beverhoutsvelde. Daer en was in dit huysgezin maer eene eenige dochter. Dit kind, zeer jong zijnde, verloos zijne ouders en de familie zorgde voor haer opvoeding. Maer aengezien deze zorgers

[p. 46]

niet rijck waeren, en dit kind groote rijckdommen bezat, zoo namen zij het besluyt van dit meysken, welk jouffrouw van Beverhoutsvelde was, onvruchtbaer te maeken, hetwelk zij ook geëffectueerd hebben. Dit dochterken, groot geworden zijnde, quam in kennisse met andere jonkvrouwen, die haer te kennen gaven de macht van haere rijckdommen. Zij antwoorde daer niet van te weten. De eerste vroegen haer of haere familie zulks niet gezeyd en hadde. Zij zeyde: neen. Daerdoor een licht gehad hebbende, is zij dit gaen onderzoeken, en zoo is alles tot haere kennisse gekomen, alsook de boose daed die zij in haer persoon bedreven hadden om naer haere dood zeker te zijn van haere goederen. Deze jonkvrouw dan, om hun hierover de welverdiende straf te doen smaeken, heeft zij een testament gemaekt, bij welke zij haere machtige goederen aen den armen liet naer haere dood, op deze volgende maniere: dat alle arme gebruykers, die paelden tegen haer goed, het Beverhoutsveld genaemt, alwaer het maer met één voet land, vermogten hunne beesten op dit veld te laeten weyden en zoo ten eeuwigen dage voor de naerkomelingen daer woonende⁽¹⁾.

2e Relaes aen mij gedaen van hetzelve veld door mijnheer Dumares, voortijds Broeder van de Madeleine alhier.

Op het eynde van de 18e eeuw, 1700 en in de tachentig, ten tijde alsdat mijnheer Maroux fiscael was en grooten bediende van Josephus de II. keyser, alsdat hij, Maroux, eenen voorstel dede om het Beverhoutsveld te verkoopen en te scheuren tot zaeyland op voorwaerde alsdat daerdoor de graenen meer zouden vermenigvuldigen en aen eenen beter prijs zouden zijn. Noteert alsdat alsdan de graenen noyt duur en waeren, aengezien het hoogste tot 14 schellingen niet quam de maete. Maer dit was om enkelijk hieruyt zijn groot profit te trekken. Hij wilde dan verkopen hetgonne hem niet toestond, aengezien het fondatie was, en gansch tegenstrijdig aen d'inzichten der testatrice. Hij zeyde van het produit te verdeelen onder die arme gebruykers, maer dit profit zouden zij maer eens gehad hebben en was alzoo verloren voor de naerkommers. Als mijnheer Maroux zag dat hij hiermede niet weg en konde, hij beriep eene bijeenkomste tot Oedelem, alias Oelem, van alle die gebruykers, en stelde zig aen 't hoofd. En dewijl de Madeleinehospitael ook van die gebruykers was, gink den meester van de Madeleine, mijnheer Dumares, daer ook naertoe. Dezen meester van de Magdaleine stelde Maroux voor oogen hoe hij zulks niet en vermochte te doen, aengezien dit gansch tegenstrijdig was aen de fondatie. Maroux, quaed zijnde over die standvastigheyd aen die fondatie, zeyde nu: wij zullen het in voisen leggen. Dumares uytgaende de eerste herberge, waer Maroux zat, quaemen die arme gebruykers hem toe geloopen en zeyden hem: ‘Oh! gaet toch in die ander herberge, want daer is ook eene vergaederinge die nog slechter is als die waer gij uyt komt’. Hij ginck er kloek naer toe, alhoewel zijnen mede - compagnon van St. Juliaensgodshuys hem voorenstelde het groot perykel. Hij vroeg er drank en stelde hem onder de woedende vergaederinge en wist hun zoowel alles voor oogen te leggen, dat zij hem al gelijk gaven en hem zoo genegen wierden, dat zij alles voor en met hem zouden gedaen hebben. Maer Dumares, eenen aldervreedzaemste man wezende, trachte hij alles in stilte te houden. Maer hij zich keerende tot eene bende van schoenmaekers en kleermaekers en noch veel meer andere, die geen gebruykers van dat veld waeren en gevolgendlijk daer geen vois en moghten hebben,

(1) Bovenstaande alinea werd gepubliieerd door A. Viaene, Legende van het Beverhoutsveld, in Biekorf, tom. L (1949), blz. 162.

[p. 47]

hun dan met strafheyd toespreekende, zeyde: ‘Wat komt gijlieden hier doen, gij en hebt alhier geen 't minste recht om te voisen, gaet gij naer uw schoenmaekerswinkel en gijlieden naer uw kleermaekerswinkel’. En zoo tegen alle de overige die daer geen vois en konden rechtveerdiglijk hebben. Alle deze menschen waeren uytgekocht van mijnheer Maroux om de andere te overvoisen. En alzoo en hebben zij dit niet konnen ten uytvoer brengen. Maer door het wijs beleyd van Dumares is dit veld tot op den dag van heden gebleven ten dienste van de menschen, mids gevende 's jaerelijks eenen geringen, penninck. Dit relaes is mij fidele gedaen op den 10 Mey 1813, 's morgens. Ik heb hetzelve op denzelve date opgeschreven.

En alsdan denzelven dag, 's naermiddags om één uere, ben ik gegaen om dit veld te gaen aenschouwen, waer ik arriveerde om 4 ½ ueren, wanneer ik voor de eerste mael van mijn leven den voet stelde op dat veld, hetwelk ik met verwonderinge aenzag, een veld dat het bloed van sooveel duyzende Bruggelingen ingedronken hadde op den 3 Meye 1382 door Artevelde, capiteyn van 7000 Gentenaeren. Het was om 4 ½ ueren te laet om dit te overlopen. Ik heb er enkelijk een oogslag over gegeven en hebbe, aen de capelle staende, alleenelijk een croquis gemaekt van het gezicht al den kant ofte ziende op den Oraignenmolen. Een der bewoonaerts van dat veld, die geheel de historie van zijn woonplaets van buyten wiste, zeyde dat dezen molen altijd op dezelve plaets was vernieuwt sedert dat den prince van Oraigne in de jaren 1500 en in de 70, liggende met zijn leger op dat veld, op dezen molen gink om zijne krijgslieden al in een cordrille te zien. Alsdan ben ik van dat veld gescheed met gedacht van er noch weder te keeren, gelijk ik op die tijd ook geplaetst hebbe hiernaar.

9 July. - de la Brue de St. Bauzille, door Bonaparte benoemt tot bisschop van Gend, dus eenen zendelink van Napoleon en niet van den paus. Hij is tot Gend ingekomen den 9en July omtrent tien ueren 's avonds met mijnheer de Pazzis, voor dezen vicaris - generael in 't bisdom van Troyen. Men noemt hem gensdarme om zijne rauwe conduite. Vijf van de opperhoofden vervoegden hun met de zendelingen. Mijnheer Goethals en Maertens waeren partye om de Roomsche Kerke zuyver te bewaeren.

25 July. - Den vijf en twintigsten July weygerden de seminaristen in den choor te gaen, omdat de la Brue daer was en zij geen deel in de scheuring en wilden hebben. 't Was de 7e Zondag naer Sinxen; 't evangelie van dien dag was: ‘Wacht U van de valsche propheten’.

Den eersten Augusti, wezende Zondag, den 8en Zondag naer Sinxen, weygerden de seminaristen en wierden dien dag uyt het seminarie gestelt, in 't begin van de weeke aengeplakt en gedeclareert als toebehoorende aen de requisitie.

Den vijfden verschenen voor 't conseil en 's avonds in 't quartier.

Den sevensten, 60 vertrokken naer Rijssel voor Garde d'Honneur, de overige gekwollen met de militaire exercitie op de veste en daernaer in den depot aen de Kom. Zij waeren verplicht bij toeren uyt te gaen, omdat zij niet al militaire kleeren en hadden, zonder welke zij niet mochten langs straete gaen. Die thuys quam moeste zijn kleed afdoen om te geven aen dengenen die moeste uytgaen. Zij wierden verboden van deze naervolgenden te spreken: priesters, nonnen en geestelijke dochters.

Den achtienden vertrokken zij naer Wezel 's morgens ten 8 ueren in borgerskleeren, moetende afdoen de monteringe van de garde prefect. Zij hebben het geweten 's morgens om 6 ueren dat zij moesten vertrekken, en met haeste kleeren gaen zoeken; aen sommige wierd permissie ge-

[p. 48]

geven om aen hunne ouders adieu te gaen zeggen. Hunne vervoeginge moeste tot Gend of tot Brussel wezen.

7 September. - Dezen dag heb ik gezien dat wonderlijk gezigt aen de maene, zichtbaer agter het loftijde. Dit was een groot cruys van 2 claere straelen, aen vlamme van vuer gelijkende, welkers vuerige straelen op en neder gingen, als schichten die uyt de maene ofte van den boort der zelve naer boven en naer onder gingen; want de maen was in het center van het cruys, dewijl er een dweersbaere was die het cruys formeerde. Deze baere was veel bleeker, maer toch zeer distinct. De mane was alsdan noch vier daegen van vol. Ik hebbe veel cas gemaekt van dit naer te maeken en een geheel alf uere deze wonder zaeke beschouwt, om het naer te laeten aen de nakomelingen. De kinderen, spelende aen het Oud Beenhuys, riepen met luyder stemme al dansende: ‘Moeder, ziet, een cruys aen de maene’, en herhaelden dit blijgeestiglijk. Eenider wist alsdan hoe het hooft der kerke Christi en alle de geestelijken geplaegt wierden, en hoe een maend naerdien, of daer omtrent, de verbrijselende straffen op de Franse legers gevallen zijn. Sedert de bataille van Leipzig en soo voorts, hebben de Franschen de hand Gods gevoelt, die zijne Kerke quam verlossen en de Franschen betaelen voor hunne schelmstukken tegen haer bedreven. Deze fenomene aen de maene soude wel konnen een voorteeken hieraf geweest hebben.

18 October. - Dezen dag heb ik naer de natuer geteekent het gezicht van Rabouwenburg, ook genaemt 's Heerenwijnbergh, bij Steenbrugge. In mijn memorial heb ik er geheel de discriptie van gegeven van deze oudheyd.

Ook in dezen tijd, wat vroeger, de oude pesthuysen, alsook de tribune van Gruythuyse.

Eene schoone roode tasse of schotel, coleur van vieux lacq, anderhalf voet diameter, zeer schoon en ongeschonden, gevonden in den deerynck tot Wendune. Zij heeft gekost aen mijnheer van Huerne 4 croonen om er bezitter van te zijn. Ik heb ze uytgeschilderd 1813.

14 November. - Op dezen dag zag ik nog die schoone sterre, hiervooren nog gemeld, in mijn atelier 's avonds quart naer negen ueren. Zij was soo hoog als de zon is des middags in 't eerste van November.

Op den 17en November begon het 's morgens al vroeg zeer straf te waeyen met haegelvlaegen, en deze wynden waeren al zeer fel om tien ueren. Maer met den middag was het storm en men hoorde in de locht een vervaerlijk gedruys, al of het legerwaegens zoude geweest hebben die in groote menigte te poste liepen, zoo een vreezelijk geruchte maekte den wind. 't Is quart naer één eure, en dit weder is noch al even fel, en deurde tot 4 ueren, wanneer het seffens met zonnenondergank verminderde, zoodaenig alsdat men om 5 ueren met zeer kleynen wind langs straet gonk. En met den donkeren quamen er bijtochten, hagelvlaegen en daer tusschen sterrelocht. Zoo dat dit boos weder hiermede een eynde nam.