VVoudt van vvonderlicke sinne-fabulen der dieren

Regelnummers proza verbergen

[p. A2r-A2v]

Toe-gheeyghent aen de edele mogende heeren de ghecommitteerde raden ter admiraliteyt tot Rotterdam. aant.

Mitsgaders

Aen de E. Achtbare, Wyse, Voorsienighe Heeren Balliu, Burgermeesters, Schepenen, en Vroetschappen der selver Stadt.

Mijn Heeren,

1GHelijckerwijs onder de groene ende vermakelicke wijngaert-bladeren seer soete 2 ende lieflijcke druyven verborghen liggen. Alsoo zijn oock onder de vermakelicke 3 ende gheneuchlicke Fabulen seer soete ende profytige exempelen begrepen, 4 dienende tot onderwysinge van ‘tgemeene leven der menschen: want een Fabel, 5 volgens ’t ghetuyghenisse Augustini, is anders niet dan een sekere spreuck ende 6 vertellinghe, dewelcke alhoewel die gheen kracht van waerheyt en heeft, nochtans 7 soodanighen ghelijckenisse ende onderwysinghe mede brengt, waer door de 8 waerheyt kan ontdeckt werden; Over sulckx by Schryvers der wereltscher wijsheyt, 9 gelijck met namen by Horatium spreeckt d' eene Muys tot d' ander, ende het 10 Weselken praet met het Vosken; tot wat eynde? namentlicken op dat door de 11 verdichte spreucke van de onredelicke Dieren sekere waerachtige beduydenisse op 't 12 leven der redelicker Dieren, dat is, der Menschen soude mogen genomen worden: 13 Derhalven diergelijcke spreucken vintmen oock selfs in de H. Bybelsche boecken, 14 gelijck onder anderen in het boeck der Rechteren Cap.9. Alwaer de Boomen onder 15 malkanderen beraetslagen om eenen Koninck te maken, ende gaen henen ende 16 spreken tot den Vygheboom, tot den Wijnstock ende meer andere Boomen. Het 17 welck alhoewel het een merckelicke verdichtede vertellinghe is, evenwel nochtans 18 met een krachtighe ende beweechlicke beduydinge van waerheyt uytghesproken is. 19 Over sulckx Agellius Lib.2. Cap.29. niet t' onrechte van den Fabel-schryver van 20 Phrygien betuycht hoe dat hy ten allen tyden ende van eenen yghelicken niet t' 21 onrechte ghehouden is gheweest voor een bysonder wijs ende verstandich man. Ia 22 Aristoteles verheft syne Fabulen soo seer, dat hy uytdruckelicken derft segghen. Dat 23 de ghene die een lief hebber is der Fabulen, oock een lief hebber is der wijsheyt. Dit 24 dan alles seer neerstelick by my aengemerckt zijnde, en heb ick niet konnen nalaten 25 dese weynighe Fabulen met groote ende schoone Figueren na konst uytghedruckt ten 26 dienste onser Landtsaten weder met nieuwe ghedichten in onse Tale uyt te gheven. 27 Ende boven al ben ick schuldich deselve uwe Ed. Mog. ende uwe E. Achtb. VVyse 28 te dediceren, eensdeels om myne gheneghentheyt daer mede te betoonen, eensdeels 29 op dat onder de beschuttinge van uwe Ed. Heeren Name het selfde in des te meerder 30 handen mach komen. Hier mede Ed.Mog.ende Achtb.VVyse Heeren

[p. A2r-A2v]

31Zijt in de bewaringhe des Allerhoochsten bevolen, Datum Rotterdam. 1633.

uvve Ed.Mog.ende E.Achtb.VVyse

Alleronderdanichste Dienaer

A. van VVaesberghe.

[p. A3r-A3v]

[vignet met bloemen, mannen, en dieren]

Voor-reden.
Adriaen vande Venne, Schilder, en Teyckenaer,
Aen de Vernuftighe Kunst-lievende Lesers. aant.

1WEet-gierighe Verstanden; Door beweginge van aenporrende Vrienden (die de 2 kunstighe Platen van de Fabulen der Dieren hebben uyt de vergetenheyt, van het 3 duyster willen weder in ’t licht brengen), heb ick my selven van de stomme 4 beweghende nutte Schilder-kunst wat ontledicht; om dieswille, datmen tot yder 5 wetenschap, een gheheel Mensch van noode heeft. De Reden-kunst, ofte Poësie, 6 heb ick door aengheboren natuere en liefde vervolcht, tot ick een gedeelte, of 7 eenen vingher heb van deselve ghekreghen; op hope de gheheele hant te 8 bevatten. Ghelijck ick mede de Schilder-kunst op soodanighe wyse heb 9 naghespoort: Want, Reden-kunst, en Beelden-kunst, moeten nootsakelick by een; 10 ende voeghen, en moeten te samen, ghelijck de Ziel by het Lichaem. Gheen 11 Schilder kan sonder Poëtschen Gheest, noch gheen Poët kan sonder 12 Schilderschen Gheest yets teelen, voldragen, baren, ende op-voeden, op dat het 13 door de wackere Faem mach op-varen, tot lof van de ghene die het onsterffelick 14 hebben doorlevend.

15Het is over lang bekent, dat dese kunstighe Sinne-Dieren eerst zijn 16 gheteyckent, en ghesneden in ’t kleyn, by den wijdt-beroemden kunst-rijcken 17 Marcus Geraerts, tot Brugghe; Ghelijck den loffelicken Carel van Mander daer 18 van verhaelt. Maer, ten tyde dat dese aerdighe leersame Schilders wercken 19 ghedaen zijn, heeft de Rijm-kunst noch onghebakert, ende niet recht ghekoestert 20 gheweest; maer hadde de borsten ghesoghen van vreemde ende uytlantsche 21 onrymighe woorden! Doch, sedert eenighe jaren herwaerts, is de lof-weerde 22 Poësie, of Wijs-kunst, eerst tot haer Duyts verstant ghekomen; ende het schijnt, 23 dat de Hollantsche ende Zeeusche Lucht deselve Weet-kunst wat soeter, ende 24 opender, en meerder heeft verlicht van de vreemde lisperijen, en duystere 25 dompen. Het schijnt dat het mede alsoo met de Schilder-kunst gheschiet, 26 ghelijck de ervarentheyt ghenoechsaem Iaer en Iaer vertoont, op wat Trap datse 27 ghekomen is.

28Nu, komende tot de Sinne-Fabulen der Dieren; die zijn voor onse tyden, 29 by den Heydenen, in groot-achting gheweest; ghelijck Plato oordeelt; datmen 30 door eerlicke Fabelen de loop des levens behoort te stieren: Hy wijst-aen, dat de 31 Voedsters de teere Jeucht met soodanighe lieffelicke Sinne-wettende-Fabels 32 behooren te queecken; want, een Kint is ghelijck een schoon wit pampier: 33 setmen daer yets fraeys, of wat leelickheyt op, het blijfter in staen.

34Onsen Heere Salichmaker Iesu Christi, heeft meest de duystere ooghen 35 op-gedaen door ghelijckenissen, ghelijck als ons de H. Schriftuere, soo wel 36 Oude, als Nieuwe Testament, in volheyt aen-wijst.

[p. A3v-A4r]

37Het moet nu, hedensdaechs, noch alsoo in de kroel van de vvoelende 38 vveerelt ghedaen vverden; men siet dat de gheneghentheyt des verstants 39 ghemeenlick tot Fabelen streckt, ende reckt na yets dat Mallicheyt met 40 Bevallicheyt heeft. Hier is dan Reden-mal toebereyt met de Sausse van Wijsheyt. 41 Sonder twyfel, soo yemandt in dit Woudt met voordacht sich vvil vermeyden, men 42 sal vinden dat de onvernuftighe Beesten, vernuftighe Menschen sullen maken. 43 Dat de Beelden aen-vvysen, sullen de Ghedichten aen-prysen.

44Het loom verstandt vvilt dickmael vvel aen-gheleydet vvorden, maer niet 45 met gheweldt ghetrocken zijn. De Kunst is ghelijck een Zeyl-steen, die sware 46 Gheesten kan na haer trecken. Het is geschiet, by oude tyden, datter Paerden, 47 Honden, en Voghels zijn beweecht, en ghetrocken door Schilder-kunst. Daerom 48 ist niet vreemt datmen Ziel-rijcke Menschen lockt! Wel aen dan, ghy 49 onbenydende Kunst-soeckers, laet uwe herten, ende lanteernen van uwe hoofden 50 naspooren datter behóort gevonden te werden. Indien ghy wat vindt dat sticht, 51 ende verlicht; soo moet dit VVoudt een lustighe VVandel-Tuyn wesen, voor de 52 ghene, die somwijl door strammicheyt vvat onlustich zijn. Ghy dan, aensiet, en 53 denckt! en smaeckt al eer ghy het laeckt. Versmaet niet dat u kan baten; en 54 prijst dat lof-weerdich is. Soo hier ondertusschen vvat te berispen valt, 55 ghedenckt dat het verbetert kan vverden: Daer toe van my alle de Kunst-gunstige 56 werden ghebeden, eenighe mis-streken te decken, ende vergoeden, tot haer 57 eyghen voordeel, en welvaert.

58In ’s Graven-Haghe desen 16 Februarij 1633.

[vignet met mannen, bloemen en dieren]

[p. A4v]

 

In Redenrijck, o Mensch, ghy Fabels schoon sult vinden,

 

Dit Boeck, leest met verstant, soo g'oyt Reden beminden.

Den avthevr tot den leser. aant.

Den Mensch die na het vleesch, sal teghen Reden streven,

Is t' wonder datmen die hier met een Beest ghelijckt.

VVant is 't dat Godt den Mensch met Reden schoon verrijckt,

En hy daer na niet doet, veel snooder is sijn leven

Dan Ezel, Leeuw, of Beer; oock Godt sal eyghen gheven

Loon, na verdienst, en doen: hierom, ô Mensch! neemt waer

Dat door onreden snoot, u niet den tooren swaer

Druckt van Godts straffe handt, waer voor het al moet beven.

Hierom door Reden dempt, u vleesch en bloet hoovaerdich,

Op dat ghy krijcht van Godt syner ghenaden goet.

Betoomt u wellusts eys, en breydelt u ghemoet,

Dat ’t onvoorsichtich, niet en leeft als Beest onaerdich.

Ghebruyckt u Ziels verstant, 't welck is Godts beelt'nis vroet,

Op dat gy 'sHemels throon, door deucht mocht werden waerdich.

O Godt! ghy hebt het al tot nut des Mensch gaen maken,

VVaer hy sijn ooghen went, 't is alles hem dienstbaer,
VVant daer en is gheen Beest onder des Hemels daken
Dat hy niet beven doet, soo hy is wijs voorwaer.