Spiegel historiael. Vijfde partie. Deel 3

Van den coninc van Vrancrike, hoe hi hem nu gadert .xiii.

Int iaer ons heren .XIII. hondert
Ende .XV. so werd besondert⁸⁶⁸
In Vrancrike een groet here;
Men mochter mede over mere
Wel hebben gevaren, Godweet,⁺
Ende heydenesse gestoerd gereet,
Want men sach in menigen iare,⁸⁷³
So vele volx te gader varen,

868 besondert = (tot een bepaald doel) afgezonderd, vergaderd

+ (5)

873 men = men en.

[p. 189]

875

Alsi die coninc hadde nu.⁸⁷⁵

 

Hi hadde gesworen, dat secgic u,⁺

 

Dat hi Vlaendren soude winnen,

 

⁺ Ende daer ment hem soude kinnen

 

Eer hi meer van danen sciede.

880

Hi hadde oec vele liede

 

Met sinen scatte gehurt mede;⁺

 

Hi viseerde nu gerede

 

Al te dwingen dat hem es bi.

 

Den Grave van Hollant, den here vri,⁸⁸⁴

885

Dien haddi in sine hulpe met,

 

Op dander side te doen ontset.⁺

 

Den hertoge van Brabant⁸⁸⁷

 

Haddi ontboden in sijn lant,

 

Ende leide hem ane, dat hi ware

890

Sijn man, verstaet dit openbare;

 

Ende wilden daer toe perseren daer.⁺⁸⁹¹

 

Ende oec seidi hem daer naer:

 

Dat hi hem hulpe doen soude,

 

Weder hi woude, ofte en woude.

895

Want hi sculdich waer te doene

 

Met algader sinen baroene.⁺

 

Die hertoge en seider niet vele iegen,

 

Ende es van Parijs ge[c]regen,⁸⁹⁸

875 die coninc = Lodewijk X, koning van Frankrijk (1314-1316), zie v. 565

+ (10)

+ bl. 74 d.

+ (15)

884 den grave van Hollant = Willem III, graaf van Holland en graaf van Henegouwen onder den naam van Willem I (1304-1337). Hij sloot een verdrag met Lodewijk X, koning van Frankrijk, te Vincennes den 16^den Februari 1315. - Kluit, Historia critica comitatus Hollandiae et Zelandiae, II, 1095. - Devillers, Monuments pour servir à l'histoire des Provinces de Namur, de Hainaut et de Luxembourg, III, 678

+ (20)

887 den hertoge van Brabant = Jan III, hertog van Brabant (1312-1355)

+ (25)

891 perseren = presseeren, dwingen

+ (30)

898 gecregen = getogen (getegen); Verdam, M.W., VIII, 311, stelt een nieuwe emendatie voor gecregen, van crigen = heentrekken (lat. contendere), crigen komt inderdaad meermalen bij Velth. voor: o.a. IV, 62, 50.

[p. 190]

 

Ende maectem te Brabantward.

900

Daer noch al ongespard,

 

So sende die coninc in Brabant na⁺

 

Sinen Clerc, alsict versta,

 

Die meester van loye was,

 

Ende letteren brachte oec na das,

905

Dattie coninc den hertoge ontbode.

 

Mijn her Florens was metten bode,⁺⁹⁰⁶

 

Ende halp hem dat word spreken,

 

Ende seide oec in sinen treken:

 

Dattie hertoge waer man

910

Des conincs; ende also vortan

 

Spraken die letteren selve met.⁺

 

Doen sprac die hertoge ongelet:

 

‘Wie dat seget openbare,

 

Dat hi niet seget ware.’

915

Doe sprac mijn her Florens ten kere:

 

‘Die coninc es een groet here,⁺

 

Bericht sinen bode al nu,

 

Of die coninc hevet an u

 

Enige hulpe, dat verstaet,

920

Dat wilt hi weten, eer wech gaet

 

Die bode weder tsinen here.’⁺

 

Een Ridder seide: ‘Heden meer

 

Sone werd hi hier berecht.

 

Eer die hertoge over recht

925

Antworde geeft, daer sal sijn ere

 

Van over Mase menich here,⁺

+ (35)

+ (40)

906 Florens = Florens Berthout, heer van Berlaer en Mechelen, huwde Mathilda van de Mark.

+ (45)

+ (50)

+ (55)

+ (60)

[p. 191]

 

Sal hi geloven hulp te doene,

 

⁺ Sonder den raet sin[r]e baroene,

 

Die hem souden hulpen wagen

930

Dat orloge, enten last dragen.

 

Dan staet hem te doen niet.’⁺

 

Her Florens sprac: ‘Nu siet

 

Wat hi nu sal bringen vort.’

 

Doe dit die here van Valkeborch hort:⁹³⁴

935

‘Ne[v]e, sprac hi, wat saels wesen?

 

Moete wi gedwongen werden te desen,⁺

 

Dat wi emmer antwerden moeten

 

Daer ons die coninc af wilt groeten.

 

Bi mire trouwen, ic segt vorwaer:

940

Hine weet dit niet [over een] iaer

 

Daer gi nu dus sere na vraget,⁺

 

Hier na hulpt niet gedaget.’

 

Doen sprac die clerc, sonder waen:

 

‘So ontseit u die coninc saen’.⁹⁴⁴

945

Die here van Valkenborch es angegaen:

 

‘Gi blijft nu met ons gevaen,⁺

 

Want alsict nu heb vernomen,

 

So sidi sonder geleide comen.’

+ bl. 74 e.

+ (65)

934 die here van Valkeborch = Reinart, heer van Valkenborg, Montjoie en Bautersem, zoon van Walram en Philippina (Hennes, Urkundenbuch des Deutschen Ordens, II, 331)

+ (70)

+ (75)

944 ontseit = zegt de vrede op, verklaart de oorlog.

+ (80)

898 gecregen hs.: getregen, emend. Verdam, M.W., II, 1753, i.v. getregen, waar hij getegen leest, zie echter nota hieronder.

Var. Sp. G.F.

923 werdi
924 h. hem over r.
926 menich groot h.

899 Brabantward hs.: Brabant w'd 900 ongespard: in het hs. voluit.

Var. Sp. G.F.

928 sijnre
930 enten cost dr.
931 Dat en - doene
932 Tusschen Florens en sprac staat nog een woord, doch geheel onleesbaar.
934 Die here van Valkenborch dat hort
935 Nenic, spr.
936 Moeten wi g. zijn te d.
938 wil begroeten
940 En wert over een jaer
941 en helpt
946 bl. mit ons hier g.

928 sinre hs.: sire i.v. tien 935 Neve hs.: Nenne, een afkortingsteeken staat boven de e; Lelong drukt Ne ne 940 over een iaer hs.: iaer (cf. variant).