Spiegel historiael. Vijfde partie. Deel 2

Hoe die grave Gy in gevancnessen voer ende sine ridders met. .vii.

Int ander jaer, alsict vant,
Dattie coninc van Ingelant⁴³⁶
Van Gint was gesceden mede,
(Alsic hier vore verstaen dede)
So voer mijn her Gi die grave⁺
In gevancnesse, daer ic ave
Nu een deel hier secgen sal:
Ende wie met hem voren al,
Ende niet en wilden ave gaen
Dies hi selve wilden bestaen,⁺
Die salic u nu hier noemen,
Ende waer si sijn henen becomen.
Mijn her Gi gaf hem gevaen
Vore sijn lant, sonder waen,
Ende werd bi Compingen geleit,⁺⁴⁴⁹
Ende Rosiers mijn her Giffreit.⁴⁵⁰

436 Int ander jaar..., Edward I kwam in Engeland terug den 21ⁿ Maart 1298 Gwij van Dampierre nam eerst einde April het besluit zich aan de genade van Philips IV over te geven. (Annales Gandenses, ed. Funck Brentano, bl. 12; Guiard in D. Bouquet, XXII, bl. 235). Velthem vergist zich met deze gebeurtenissen in 1299 te plaatsen

+ (5)

+ (10)

+ (15)

449 Compingen = Compiègne, hoofdplaats van arrondissement in het departement van de Oise. Betreffende de Vlaamsche Krijsgevangenen (zie de onderzoeken in december 1301, ingericht door de ambtenaren van Philips IV, in Kervijn de Lettenhove, Histoire de Flandre (Brussel 1847) II, bl. 608)

450 Rosiers mijn heer Giffreit = Geoffroy de Ranzières, die het tolrecht van Burburg bezeten had en Kamerheer van den graaf was.

[p. 244]

 

Ende van Bethunen mijn her Robrecht,⁴⁵¹

 

Die van Vlaendren doer es recht,

 

Leget gevaen in een porprijs^453-456

 

.VII. dagvarde boven Parijs,⁺

455

Bi Troes in .X. milen na,⁴⁵⁵

 

In Sy[n]one, alsict versta,

 

Ende een ridder met hem,

 

Van Ste[i]nhuse mijn her Willem.⁴⁵⁸

 

Mijn her Willem, graven sone,⁺⁴⁵⁹

460

Te Ysodijn in Berri ter vaerd.⁴⁶⁰

 

Ende mijn her Henrijk Evelbaerd,⁴⁶¹

 

Mijn her Willem van Mortaengen,⁴⁶²

 

Liet sine borge ende sinen montaengen,

451 van Bethunen mijn heer Robrecht = Robrecht van Béthune, oudste zoon van Gwij van Dampierre en Mahaut van Béthune, geboren in 1239, graaf van Nevers, overleden den 17ⁿ November 1322

453-456 Synone = Chinon, in het departement Indre-et-Loire, 46 km. ten Z.-W. van Tours, welke stad meer dan 200 km. van Parijs ligt, d.i. omtrent zeven dagvaarten (VII dachvarde boven Parijs)

+ (20)

455 Troes staat waarschijnlijk in de plaats van Toers. De af-tand tusschen deze stad en Chinon bedraagt 46 km. hetgeen overeenkomt met de aanduiding van V. Velthem: in .X. milenna. Zie ook vorige aanteekening

458 Van Steinhuse mijn heer Willem = Willem van Steenhuysen of Steenhuyze. (Steenhuyze ligt in Oost-Vlaanderen, Kanton Nederbrakel). In de bovengemelde onderzoeken (zie vs. 449) wordt hij Guillaume de Steenhuz genoemd

+ (25)

459 Mijn her Willem, graven sone = Willem van Crévecoeur, van Dendermonde, tweede zoon van Gwij van Dampierre en Mahaut van Béthune

460 Ysodijn = Issoudun in Berrij (Departement van de Indre) hoofdplaats van Arrondissement op de Théols

461 Heinrijc Evelbaerd = Hendrik Evelbaren, baljuw van Aalst. Hij wordt vermeld in 1281 in Piot, Cartulaire de l'abbaye d'Eenham, bl. 302. In bovengemelde onderzoeken (zie vs. 449) wordt hij Hanri Eurelebar genoemd

462 Willem van Mortaengen = Willem van Mortagne, heer van Dossemer, Tourcoing in Rumès. Hij huwde Elizabeth, weduwe van Gerard van Gent. Mortagne ligt in het Noorder departement, Kanton St-Amand-les-Eaux.

[p. 245]

 

Ende Jan van Rode desgelike,⁺⁴⁶⁴

465

Ende mijn her Zege[r] van Cortrike,⁴⁶⁵

 

Ende mijn haer, Willem van Knesselare,⁴⁶⁶

 

Dese waren ene scare,

 

Ende geleit ter selver wile

 

In Beause, te [Y]emwile.⁺⁴⁶⁹

470

Her Wouter van Nevele volgede herde,⁴⁷⁰

 

Ende mijn here van Oudenaerde,⁴⁷¹

 

Ende van Robays die here, ter vaerd,⁴⁷²

 

Ende mijn her Rase Mulard⁴⁷³

 

Entie here van Bo[n]dues.⁴⁷⁴

+ (30)

464 Jan van Rode, vazal van de dame van Kortrijk, zooals Gwij van Dampierre het aan den Koning van Engeland verklaart (1272-1289). Zie Bulletin de la Commission royale d'histoire, 3^e reeks, I, bl. 102

465 Zeger van Cortrike = Zeger van Kortrijk, heer van Drongen (Chronicon Trunchiniense, in Corpus chronicorum Flandriae, in dezelfde verzameling, ed. De Smet, I, bl. 616; AEgidius li Muisis, II, bl.

466 Willem van Knesselare. Door de Genealogia forestariorum... (De Smet, Corpus chronicorum Flandriae, II, bl. 164) wordt hij Balduinus de Kneselare genaamd. Knesselaere ligt tusschen Gent en Brugge

+ (35)

469 Beause = Beauce, hoogvlakte tusschen de midden-Loire en de midden-Seine. - Yemuile = Janville, hoofdplaats van arrondissement in het departement Eure-et-Loire (ter Z.-O. van Chartres)

470 Wouter van Nevele, burggraaf van Kortrijk, een der vertegenwoordigers van Gwij van Dampierre in de vredesonderhandelingen in de maand November 1297 plaats grepen (de Limburg-Stirum, Codex diplomaticus Flandriae, I, bl 210-211)

471 mijn here van Audenaerde = Arnold van Audenaerde, heer van Pamele, zoon van Jan AEgidius li Muisis (Corpus chronicorum Flandriae, ed. De Smet, II, bl. 190) noemt hem Ernulphus de Aldenardo. Walter van Valkenburg en Willem van Mortagne spraken een vonnis uit waarbij hij den graaf van Vlaanderen moet dienen (Juni 1297) Zie Devillers, Notice sur un cartulaire concernant les terres de débat in Bulletin de la Commission royale d'histoire, 4^e reeks, 1876, bl. 16

472 van Robays die here = Alard I van Robaais, zoon van Jan III. Alardus de Robais wordt vermeld door Li Muisis (Corpus chronicorum Flandriae, ed. De Smet, II, bl. 190)

473 Rase Mutard of Mulaert, heer van Exaarde. Hij was de zoon van Jan en huwde Volewide, met welke hij eene oorkonde van 1286 onderteekende (Van Lokeren, Histoire de l'abbaye de Saint-Bavon, bl. 218)

474 here van Bondues = Jan van Bondues, een der gezanten van Gwij van Dampierre bij Koning Edward I van Engeland, in Maart 1300 (Rymer, Foedera, uitgave van 17..., I⁴, 7) = Johannes de Bondus, bij li Muisis (zie aanteekening vs. 472).

[p. 246]

475

Dese worden geleit, sijt seker des,⁺

 

In Normendien, ter F[a]layse⁴⁷⁶

 

In enen starken palayse.⁴⁷⁷

 

⁺ Te Lodine, in Torreine dan,

 

Leget Ber(n)age ende mijn her Jan^479479-480

480

Vanden Pole, ende mijn her Ghi^+480-481

 

Van Torout, ende oec daerbi

 

Die here van Valencijn sekerleke,⁴⁸²

 

Ende her Michiel van Limbeke,⁴⁸³

 

Ende van (H)uce mijn her Willem,⁴⁸⁴

485

Dese waren al met hem.⁺

 

Van Var(n)ewike. ende mijn her Jan⁴⁸⁶

 

Ende mijn her Ywer voer vord an⁴⁸⁷

+ (40)

476 Falayse = Falaise, in Normandië, in het Bessin, ten Z.-O. van Caen, heden hoofdplaats van arrondissement in het departement Calvados

477 Lodine = Lodun in de Fransche teksten van den tijd, heden Loudun, hoofdplaats van arrondissement in het departement van de Vienne

+ bl. 43 e.

479 Bernage = Jan Bernage. Door de Genealogia forestariorum... (Corpus chronicorum Flandriae, ed. De Smet, I, bl. 164) wordt Joannes Bernage genoemd, terwijl li Muisis (zelfde verzameling, II, bl. 190) Rogerus Barnages vermeldt. In de bovengemelde onderzoeken (zie vs. 449) wordt hij J. Bernage genaamd

479-480 mijn heer Jan Vanden Pole = Jan van den Poel. Jan vanden Poel of Pole, nam in 1287 deel aan de onderhandelingen tusschen Gwij van Dampierre en Edward I (oorkonde van 5ⁿ Juni 1287, in Varenbergh, Histoire des relations diplomatiques entre la Flandre et l'Angleterre, bl. 226)

+ (45)

480-481 Ghi van Torout = Gwij van Thourout, vermeld in 1297 en 1298 (Feys en Nelis, Cartulaire de la prévôté de Saint-Martin à Ypres, II, bl. 260 en 261)

482 die here van Valencijn = Valentijn van Nieperkerke. Li Muisis (zie aanteekening vs. 472) vermeldt Valentinus de Nieperkerke en in de bovengemelde onderzoeken (zie vs. 449) staat Valentin de Nuippe-Eglise

483 Michiel van Limbeke. Li Muisis (zie aanteekening vs. 472) noemt Michaël de Lembeke en de bovengemelde onderzoeken (zie vs. 449) Michel de Lambeic

484 van Huce mijn her Willen = Willem van Husen of Huissen, ook vermeld door de Genealogia forestariorum (zie aanteekening op vs. 482)

+ (50)

486 Van Varnewike,...mijn her Jan. Genealogia forestariorum...(zie aanteekening op vs. 482) vermeldt Thomas de Varnewijk en duo fratres ejus en Li Muisis (zie aanteekening vs. 472) duo fratres de Warnehait. In de bovengemelde onderzoeken (zie vs. 449) leest men Thoumas de Weronic en Yvain de Weronic

487 mijn her Ywer = Ivo van Vaernewijc. In 1312 had hij het bestuur over het Sint-Elizabeth begijnhof te Gent (Miraeus en Foppens, Opera diplomatica, II, bl. 1013; Béthune, Cartulaire du béguinage de Sainte-Elisabeth à Gand, bl. 66). Zie vorige aanteekening.

[p. 247]

 

Ende van Heyle mijn her Boudijn,⁴⁸⁸

 

Her Jan sijn broeder wilde mede sijn.⁴⁸⁹

490

Dese worden te (N)iord geleit,⁺⁴⁹⁰

 

Alsic hier vore hebbe geseit.

 

Te Valierge ter (N)on(n)ette⁴⁹²

 

Lach mijn haer Willem, in swerre letten,^493-494

 

Van Nevele, ende oec lach hier

495

Van Gistele, mijn her Rogier,⁺⁴⁹⁵

 

Ende mijn her Philips van Expole,⁴⁹⁶

 

Hi lach mede in desen dole,

 

Een stare ridder, mijn her Rikard,^498-499

 

Diemen hetet Standart,

500

Ende mijn her Bouden die Jonge, vorwaer.⁺⁵⁰⁰

 

Dese lagen alle daer.

488 Boudijn = Boudewijn van Heyle. Li Muisis (Corpus chronicorum Flandriae, II, bl. 190) noemt duo fratres de Heulle. De bovenvermelde onderzoeken (vs. 449) vermelden J. de Helle en Baudoyn de Helle

489 Jan van Heyle. Deze heer wordt ook door de Genealogia forestariorum... (zie aanteekening op vs. 482) vermeld, alsmede door de bovengemelde (vs. 449) onderzoeken

+ (55)

490 Niord = Niort, hoofdplaats van het departement der Deux-Sèvres

492 Valierge = Vallières, ten Z.-W. van Aubussan, in de Crcuse. - ter Nonnette = Nonette, in Auvergne, kanton St Germain-Lembron, departement Puy-de-Dôme

493-494 mijn haer Willem... Van Nevele = Willem van Nevele, In 1297 was hij een der verdedigers van Rijssel. Li Muisis (zie vs 472) noemt hem Walterus Nivella

+ (60)

495 Van Gistele mijn her Rogier = Rogaert of Rogier van Ghistelles, broeder van Jan. Hij wordt in bovenvermelde onderzoeken (vs. 449) niet genoemd

496 Philips van Expole = Philips van Akespoule of Axpoele. Zie de opgave van de schaden die aan dien ridder gedurende den oorlog toegebracht werden (Codex diplomaticus Flandriae, ed. de Limburg-Stirum, II, bl. 114

498-499 Rikard... Standart = Richard Standart, baljuw van Gent (Diericx, Mémoire sur la ville de Gand, I, bl. 613). Li Muisis (Corpus chronicorum Flandriae, ed. De Smet, II, 190) noemt hem Riquardus Estandart

+ (65)

500 Bouden die Jonge = Boudewijn de Jonge. De goederen die hij te Quaedypre bezat worden door Philips IV, in 1298 (28ⁿ Juli) verbeurd verklaard (de Coussemaker, Documents historiques sur la Flandre maritine, 3^de aflevering, bl. 59).

[p. 248]

 

Te Toreme, te Montheleri⁵⁰²

 

Lach een ridder, van herten vri,

 

Mijn her Geraerd die Moer,⁵⁰⁴

505

Hi volgede mede tgraven oer.⁺

 

Ende mijn here oec van Verboes,⁵⁰⁶

 

Ende mijn here Jan oec, totevoes,^507-508

 

Van Lembeke, dese ridder vri

 

Lagen te Montheleri.

510

Mijn her Philips van Maldegem,^+510-511

 

Tsheren sone van Sot(t)egem,

 

Lach te Parijs op Castelet,⁵¹²

 

Ende mijn her Jan van Bel[l]e met⁵¹³

 

Ende her Ywein Hucmaer, ic merke.⁵¹⁴

515

Ende haer Peter van Hutkerke,⁺⁵¹⁵

502 Montheleri = Monthléry in Touraine, departement Seine-et-Oise, kanton Arpajon

504 Geraerd die Moer = Gerard Moor, heer van Wessegem (Fr. Wiesenghien of Wassenghien)

+ (70)

506 mijn here... van Verboes = Gerard van Vertbois, vriend van Robrecht van Béthune (Brassart, Souvenirs de la Flandre wallonne, XIV, bl. 176). Het kasteel Vertbois ligt te Bondues, kanton Tourcoing, in het Noorder departement

507-508 Jan... Van Lembeke, ook vermeld door Li Muisis (Corpus chronicorum Flandriae, II, bl. 190). Bovengemelde (vs. 409) onderzoeken noemen Jehan de Lambeit = (Lambeic)

+ (75)

510-511 Philips van Maldegem, zoon van Gerard, heer van Sottegem en Maria, burggravin van Gent. Hij had leper verdedigd na den slag bij Veurne. Nadat de vijandelijkheden opnieuw begonnen, werd hij gevangen genomen (17ⁿ Januari 1300) Annates Gandenses, ed. Funck-Brentano, bl. 11

512 Castelet = Châtelet, kasteel te Parijs.

513 Jan van Belle. Belle = Fr. Bailleul. De Chronique artésienne, ed. Funck-Brentanos, vermeldt Messires Jehans de Bailloel onder de Fransche ridders, die in 1297, onder aanvuring van Robrecht van Artois, Vlaanderen binnenrukten

514 Ywein Huemaer. De Genealogia forestariorum (zie aanteekening op vs. 482) vermeldt een dominus de Winemare, en die Vlaamsche vertaling er van (HS. II, 2312, op de Rijksbibliotheek te Brussel) den here van Bukelmaere. Iwein van Boekemare wordt in 1296 in het testament van Andries van Wissant, pastoor van Lisseweghe, genoemd (Cronica et cartularium monasterii de Dunis, ed...., bl 660

+ (80)

515 Peter van Hutkerke = in de Genealogia forestariorum... (zie vs. 482).

[p. 249]

 

Ende van Gent mijn her Jan,⁵¹⁶

 

Her Diderijc die Vos, vord an,⁵¹⁷

 

Ende her Jan van Wevel, also wale,⁵¹⁸

 

Ende haer Bouden van Pascedale,⁵¹⁹

520

Dese lagen in Castelet,⁺⁵²⁰

 

Daer hem dat keren es ontset.

 

Nu wouds God hoet sal vergaen,

 

Of si levende nie[m]er ontgaen?

516 Jan van Gent = misschien Jan van Aalst, amman van Gent. (Zie vs. 5132)

517 Diderijc die Vos = in de Genealogia forestariorum... (zie vs. 482): Theodorius de Vos

518 Jan van Wevel = in de Genealogia forestariorum... (zie vs. 482): Johannes van Wevel

519 Bouden van Pascedale = in de Genealogia forestariorum... (zie vs. 482): Balduinus de Passchendale

+ (85)

520 Castelet (Zie vs. 512) Opschrift: sinde (van het w.w. sinnen) = begeerde

453 porprijs: in het hs. is de tweede letter vrij onduidelijk, zeker geene e zooals bij Le Long. Bij Verdam is de vorm perprijs, in de beteekenis van gevangenis, aan dit vs. ontleend, overal elders leest men porprijs 456 Synone hs.; Syuone. De kopiïst heeft van de tweede letter, oorspronkelijk een u, y gemaakt, maar vergeten de derde letter, ook eene u in n te veranderen. Synone (Le Long: Suuone) staat voor chinon 458 Steinhuse hs.: Stemhuse. Le Long drukte insgelijks Steinhuse, ofschoon het puntstreepje op de i ontbreekt 461 Evelbaerd hs.: Euelberd; bedoeld is Henri Eurelebar (Willebart) 462 Mortaengen: Le Long las verkeerdelijk Montaengen.

464 desgelike hs.: des gelike 465 Zeger hs.: Zege 466 haer in het hs. voluit 469 Yemwile: in het hs. heeft men boven de m een verkortingsteeken. Le Long zag er een punt in op het eerste been van de m en las Einwile. Emwile staat voor ofr. Yenvile (Janville) 472 here hs.: hem (uit afkorting) 474 Bondues hs.: Bodues; bedoeld wordt Jean de Bondues.

476 Falayse hs.: Folayse 479 Bernage hs.: Bervage 484 Huee hs.: Nuce (voor Huysse) 486 Varnewike hs.: Varuewike.

489 mede sijn: ten gevolge van een gedeeltelijk toegenaaid gat in het perkament zijn deze worden als begin van een vers tusschen twee versregels in geplaatst 490 Niord hs.: Viord (voor Niord) 492 Valierge voor Auvergne; Nonnette hs.: Vonnette (voor ‘chastel a la Nonete’) 500 vorwaer hs.: vor waer, waer staat boven vor.

502 Toreme: Le Long drukte Toreine, ofschoon het punt op het eerste been van de m ontbreekt Toreme staat natuurlijk voor Touraine; Montheleri hs.: Mont heleri (voor ofr. Montleheri, Montlhéry) 507 totevoes hs.: tote voes; Le Long dacht aan een eigennaam, cf. Schöller tot Peursum. Totevoes is niets anders dan het ofr. totevoies, fr. toutefois 509 Montheleri hs.: Mont heleri 511 Sottegem hs.: Sotregen 513 Belle hs.: Belue 515 haer in het hs. voluit.

519 haer in het hs. voluit 523 niemer: in het hs. onduidelijk door een naad in het perkament. Le Long las meer, ofschoon de n zeer duidelijk is. Boven de eerste e meen ik een gedeeltelijk afkortingsteeken te bespeuren. Opschrift: Vrancrike: Le Long vat die coninc als de koning van Engeland op; opgaf hs.: op gaf 525 Screef men hs.: Screefmen 526 jaer hs.: iaer.