Spiegel historiael. Vijfde partie. Deel 2

(1931)–Lodewijk van Velthem– rechtenstatus


Vanden rove die si waenden hebben gewonnen daer. vij. Hord wat int begin gesciede Vanden stride. Vele liede
[pagina 35]
435[regelnummer] Reden ende liepen ten tenten ward, Sere roepende optie vard: ‘Slaet ende vaet ende printGa naar margenoot+Ga naar voetnoot437 Al dat gi vore u hier vint! En laet somere, karre no wagen; 440[regelnummer] Die Brabanters sijn alle verslagen, Haer hertoge leget hier doet!’ Daer met waenden si teoenroetGa naar margenoot+ Vanden Brabanteren scofferen, Datsi hem niet en souden weren.Ga naar voetnoot444 Ga naar voetnoot444-445 445[regelnummer] Mar ute Brabant en was nie man, Van dattie strijt irst began, Die dat anscijn omme keerde,Ga naar margenoot+ Watmen riep, watmen creyeerde,Ga naar voetnoot448
[pagina 36]
Tot dattie strijt was gewonnen. 450[regelnummer] Doen die viande ten tenten ronnen,Ga naar voetnoot450 Liepen uten tenten voerwart Die cnechte alle te stride ward,Ga naar margenoot+ Ende riepen: ‘weerd u, edel Brabant! Die hertoge heeft die overhant, 455[regelnummer] Die van Lusselborch sijn doet, Die biscop gevaen dor die noet, Entie van Gelre sijn onder bleven!’Ga naar margenoot+ Die so grote bliscap drevenGa naar voetnoot458 Ende dat goet daer waenden winnen, 460[regelnummer] Gingen doe vaste hene rinnen:
[pagina 37]
Sine quamen ten stride nember an.Ga naar voetnoot461 Hier af was here ende leitsmanGa naar margenoot+ Een ridder, een drossate mede, Ende met vorrade hi dit dede,Ga naar voetnoot464 465[regelnummer] Want hi waende dat soude wrekenGa naar voetnoot465-466 Die Brabanters ende haer scaren brekenGa naar voetnoot466-467 Doen die drossate dat vernamGa naar margenoot+ Dattie hertoge boven quam Ende sine heren onder gingen,Ga naar voetnoot469 470[regelnummer] Al dat hi mochte henen bringen
[pagina 38]
Ga naar margenoot+ Roefdi doe ende wech voer. Hem volgede na menich geboer,Ga naar margenoot+Ga naar voetnoot472-473 Beide ridderen ende cnapen, Die daer gingen dat goet rapen. 475[regelnummer] Dus volgedense sonder weder keren Den drossate, ende begaven haer heren.Ga naar voetnoot476 Desen waren die irst werf sochte[n]Ga naar margenoot+ Den vord daer men vlien mochte; Daer hi menigen man ontleide, 480[regelnummer] Die daer des strijts niet ontbeide. Die grave van Lusselborch, die here,Ga naar voetnoot481 Ga naar voetnoot481-485 Hi settem doe met enen kereGa naar margenoot+
[pagina 39]
Ten hertoge ward al dat hi mochte, Entie hertoge diene oec sochte.Ga naar voetnoot484 485[regelnummer] Mar deen leet den andren, sonder danc; Want daer was so groet bedranc Int vergaderen, daer si quamen,Ga naar margenoot+ Dat si niene mochten versamen. Mar al viel dat elc andren leet, 490[regelnummer] Si vonden nochtan strijt gereetGa naar voetnoot490-492 Genindelike, sonder verdragen, Beide van steken ende van slagen.Ga naar margenoot+	[tekstkritische noot][C] 435 waert 436 Seere r. op die vaert 437 = tekst. 438 Al dat ghi voir u h.v. 439 sommier karre no waghen 440 Brabanders 441 H.h. die leyt h. doot 442 D. mede waenden sij groot 443 Brabanderen scoffieren 444 D. sij hen (voluit) 445 Van uute B. en w. nyeman 446 V. dat die str. yerst b. 447 anschijn o. keerden 448 Wat men r. watmen cryeirde [D] 435 R.e.l. daer te muisen waert 436 in die vaert 437 = tekst. 438 Al d. ghij hier voer u v. 439 Ende laedt no somer karre no wagen 440 = tekst. 441 leget doot 442 sij teonroot 443 brabanders scoffieren 444 Maer neen sij in geenre manieren 445 Tgoet namen sij al op rene 446 Des die brabanters achten clene 447 Het was hem al om vechten sege 448 Els en rochten sij niet wat sij deden 441 hertoge in het hs. voluit. 443 scofferen in het hs. voluit. 445 nie man: zie de aanteekening hieronder. 447:448 keerde: creyeerde in het hs. voluit. margenoot+ (5) voetnoot437 print = rooft; Heelu, vs. 5319 brint. Het Velthem-hs. heeft hier ongetwijfeld de goede lezing. margenoot+ (10) voetnoot444 Datsi = Soe dat si zooals Heelu vs. 5326 dan ook heeft. voetnoot444-445 Welken indruk dat geschreeuw op de Brabanders maakte, wordt door Heelu vss. 5327-5337 aardig beschreven, maar door Velthem weggelaten. - nie man. Het is niet geheel zeker hoe dat op te vatten is: als nooit(een) man of als niemand Heelu vs. 5339 heeft nye en geen man; de kopiïst van hs. C der Brabantsche Yeesten heeft nyeman in één woord. margenoot+ (15) voetnoot448 is een vers dat ingevoegd is door Velthem, die een inderdaad weinig zeggende opmerking van Heelu, wegliet, maar daardoor een rijmwoord op keerde noodig kreeg. Heelu zegt nl. vss. 5339-5343: En was nye en geen man ... Die dat anscijn keerde, danen hi quam, Tote dat men seker vernam Datsi sege hadden ghewonnen. [tekstkritische noot][C] 449 dat die 450 vianden 451 L. uuten t. vorwaert 452 D. knechten a. ten stride waert 453 weert 454 over hant 455 D.v. lutsemborch sijn doot 456 D. bisscop gev. doir die noot 457 onderbleven 458 soe groot 459 goedt dair 460 Ghingen doen v. henen rynnen [D] 449 tot 480 ontbreken. 451 voerwart hs.: vuart wat een onmogelijke lezing is, aangezien onmiddellijk daarop het dapper gedrag der knechten beschreven wordt. Het vers moet beteekenen: de knechten kwamen uit de tenten naar buiten geloopen, wat door liepen ... voerwart juist wordt uitgedrukt, en dan ook de lezing is van hs. C der Brabantsche Yeesten; verg. ten overvloede Heelu vs. 5346: Doen quamen voort toten stride Knechte enz. Jonckbloet, Ann. heeft voorgesteld te lezen onvervart, maar uit het voorafgaande blijkt dat zulks niet de gewenschte emendatie is; te meer, daar hij geen aandacht geschonken heeft aan de lezing van* Heelu. 453 weerd in het hs. voluit. 454 overhant hs.: over hant 455 Lusselborch hs.: lusselb'ch vandaar de lezing -berch bij Lelong en bij Jonckbloet. Voluit geschreven komt alleen lusselborch voor; verg. de inleiding. voetnoot450 die viande. Uit Heelu vss. 5303 en 5344 blijkt, dat het ‘die van Gelre’ waren. margenoot+ (20) margenoot+ (25) voetnoot458 Die enz. = zij die de tenten aangevallen hadden, die van Gelre dus. [tekstkritische noot]461 Ende q.t. str. nemmeer an 462 H. aff w. heere ende leydsman 463 Een r. een drossate 464 voirrade 465 = tekst. Ga naar margenoot+ 466 ‖ brabanders e.h. scare br. 467 = tekst. 468 Dat die 469 heeren onder ghingen 470 bringhen 462 leitsman hs.: leits man 463 een drossate: Lelong's verkeerde lezing * ende is ook reeds verbeterd bij Jonckbloet. 464 vorrade: Lelong's verkeerde lezing * vorradt is ook reeds verbeterd bij Jonckbloet. 465 soude: zie de aanteekening hieronder. margenoot+ bl. 75 b. voetnoot461 Vers van Velthem, in de plaats van Heelu vs. 5358: Ten stride en keerde geen van dien. Het werkwoord aencomen was blijkbaar een van Velthem's geliefkoosde woorden; zie b.v. Verdam, Middelnederl. Woordenb. i.v. margenoot+ (30) voetnoot464 dit, nl. den aanval op de tenten met de bedoeling ze te plunderen. Heelu vs. 5363 zegt uitdrukkelijk den roef. voetnoot465-466 Bij Heelu vss. 5364-5366 leest men: Want hi waende dat hare scade Die Brabantre souden wreken, Ende daerbi hare bataelge breken. Daar beteekent wreken natuurlijk wraak nemen. Of dit bij Velthem ook het geval is, mag betwijfeld worden. Zoo ja, dan behoort in vs. 465 gelezen te worden ⋆ souden, daar Die Brabanters dan onderwerp is. Het hs. en hs. C der Brabantsche Yeesten hebben echter beide soude. Het lijkt dus raadzaam een andere opvatting te huldigen, t.w. dat (immers dat = ⋆ dat dat) als onderwerp, wreken als = lostornen (zie b.v. Kiliaan op wreycken, en De Jager, Frequentatieven, 921), die Brabanters als voorwerp te beschouwen, zoodat de beide verzen beteekenen: hij meende dat zulks de Brabanders zou verstrooien en hun slagorde breken. voetnoot466-467 Tusschen deze beide verzen heeft Heelu vss. 5367-5375 een passage over 't mislukken van 's drossaards plan, die voor Velthem werkelijk van geen belang was. margenoot+ (35) voetnoot469 sine heren, nl. 's drossaards ‘heeren’. Bij 't lezen behoort sine een sterken klemtoon te hebben. [tekstkritische noot][C] 471 Roefde hi 472 volghde 473 Beyde r.e. knapen 474 D. dair ghingen d. goed r. 475 volghdense s. wederkeeren 476 heeren 477 Dese w.d. yerstwerff sochten 478 D. wech diemen vl. m. 479 ontleydde 480 Die des strijts n. en verbeydde 481 lutsemborch die heere 482 Hi sette hem d.m. eenen keere [D] 481 lutzenborch die heere 482 Sette hem m. eenen k. 475 Dus: Lelong's verkeerde lezing * Daer is ook reeds verbeterd bij Jonckbloet. 477 sochte[n]: Men verwacht veeleer: * Dese was die irst werf sochte in overeenstemming met Heelu vss. 5396-5397: Nochtan was hi die den voort lerstwerf... sochte en Jonckbloet, Ann. achtte dat ook de ware lezing. Daar staat tegenover dat hs. C der Brabantsche Yeesten overeenstemt met het Velthem-hs.; waarschijnlijk hebben we hier weer een staaltje van Velthem's slordigheid, zoodat het beste wel zijn zal, met de allergeringste wijziging te volstaan. 482 settem en kere in het hs. voluit. margenoot+ bl. 31 c. margenoot+ (40) voetnoot472-473 Heelu vss. 5382 vlg. eenigszins anders: Hem volgde na menich geboer, Ridders een deel ende vele cnapen. voetnoot476 Heelu vss. 5389-5395 noemt man en paard: Des drossaten name hiet ... die Esel her Reynere, en caracteriseert hem als een grootspreker op de vergadering te Montfort, die echter te Woeringen 't eerst op de vlucht sloeg. margenoot+ (45) voetnoot481 Als inleiding tot wat volgt geeft Heelu vss. 5409-5419 een lofspraak op de beide graven van Luxemburg, die bij Velthem ontbreekt. voetnoot481-485 Velthem wijkt hier nogal af van Heelu vss. 5420-5423, die zegt: Die grave van Luthsenborch moeste liden Den hertoge, meer dan vier screden, Daer si jeghen een reden: Dat was jeghen hare beider danc. margenoot+ (50) [tekstkritische noot][C] 483 waert 484 diene sochte 485 Maer d.l.d. anderen 486 dair w. soe groot 487 dair sij 488 sij niet en 489 Maer al v.d. elc anderen l. 490 = tekst. 491 Genendelike s. verdraghen 492 Beyde v. st. e.v. slaghen Opschrift: Hoe her Godevaert sijn scare beziden Den hertoge hilt ende hoe de grave van lutsemborch quam 493 Mijn h. Godevaert h. gescaert 494 vorwaert [D] 483 Ten hertoge waert wat hi m. 484 Ende die hertoge diene sochte 485 Maer d. liet den anderen 486 ‖ grootGa naar margenoot+ 487 tot 492 ontbreken. 493 Ende her godevaert hielt gescaert 494 Besijden d.h. bewaert 484 hertoge in het hs. voluit. - In dit vers heeft Jonckbloet, Ann., een emendatie willen aanbrengen die absoluut onnoodig is, gevolg van de opvatting van die als relatief pronomen. 488 niene: niet * nie en zooals Verdam, Middelnederl. Woordenb. 1, 654 citeert. C. 8, opschr. heren godevard in het hs. voluit. 493 godevard en gescard in het hs. voluit. margenoot+ bl. 61 d. voetnoot484 diene oec sochte: die is demonstratief pronomen en oec moet den klemtoon hebben. margenoot+ (55) voetnoot490-492 Onsierlijke bekorting van Heelu vss. 5428-5439. margenoot+ (60)

Vorige Volgende

Vanden rove die si waenden hebben gewonnen daer. vij.