Spiegel historiael. Vijfde partie. Deel 1

Hoe die coninc van Ingelant op Irlant ginc striden. lv.

In desen tiden dat dit gesciede,
So quamen met scepen ut Irlant liede³⁹⁷⁸
Orlogen opten coninc van Ingelant,
Ende dese liede, alsict vant,

3978 ut Irlant: in werkelijkheid waarschijnlijk uit Schotland; verg. boven bij cap. 25, opschr.

[p. 474]

 

Waren ute Vlaendren geboren;⁺

 

- Also alsict u seide hier te voren^3982-3983

 

Indie vierde pertie wel -

 

Daer dat ongeval gevel

3985

Dat vermord was die grave^3985-3986

 

Tsente Donaes. Dese daer ic u ave⁺

 

Spreke, waren van dien geboren

 

Die de mord wrochten voren.

 

Nu woenden dese in Irlant,

3990

Ende hadden daer verworven lant

 

Ane den coninc in deser maniere,⁺

 

Datsi souden sonder faelgiere[n]

 

Hem helpen houden des zees bort;

 

Ende haer landekijn geheten word

3995

Van genen lieden Gerina.³⁹⁹⁵

 

Vele esser daer nu, alsict versta,⁺

+ (5)

3982-3983 Het gedeelte der vierde partie (waarschijnlijk het vierde boek), waarheen Velthem hier verwijst, is verloren: verg. M. de Vries, Inleiding op Jacob van Maerlant's Spiegel Historiael, blz. lxxxii.

3985-3986 Karel de Goede, graaf van Vlaanderen, werd in de Sint-Donatiuskerk te Brugge vermoord den 2^den Maart 1127.

+ (10)

+ (15)

3995 Gerina: zie de noot hierboven.

+ (20)

[p. 475]

 

Van dien geslachte; ende daer mede

 

Van Irlant die coninc dede

 

Op dene zide beleegen die zee;

4000

Ende bander side so dede hi mee

 

Met sinen ridders groten stoet⁺

 

Op Ingelant. Dies verdroet

 

Die metten coninc van Irlant waren,

 

Want hise daer met .ij. scaren⁴⁰⁰⁴

4005

Beleide, van achter ende van voren.

 

Dus quamen die ander inden toren,⁺

 

Om datmense aldus street.

 

Daer ward die wijch harde wreet,

 

Want doe die van Irlant sagen,

4010

Dat sijt al moesten wagen,

 

Soudense metten live ontgaen,⁺

 

Doen brakense op, sonder waen,

 

Over dene side met erachte;

 

So datsi quamen ut der hachte.

4015

Mar eert daer toe mochte comen,

 

Was daer menigen dleven genomen⁺

 

⁺ In beiden siden, dat verstaet.

 

Van desen stride, van deser daet,

 

Bleef menich rover opter zee,

4020

Die sint menigen daden wee.

+ (25)

4004 hise: hi = de koning van Engeland; se = den koning van Ierland en de zijnen.

+ (30)

+ (35)

+ (40)

+ bl. 29 e.

[p. 476]

 

Tusscen Irlant ende Ingelant;⁺

 

Ende Gales mede dede oec pant

 

Op Ingelant menige stont.

 

Hier na salict u maken cont^4024-4025

4025

In dien tiden dat gevel.

 

Gerne soudic, constic wel,⁺

 

Hier met des boecs .i. inde maken.

 

Gode biddic boven alle saken,

 

Ofticker yet in heb misdaen,

4030

Dat hijt mi vergeve saen,

 

Ende dat hi mi den sin verlene⁺

 

Die ander te maken vord gemene!

+ (45)

4024-4025 Zie beneden, derde boek, 22^ste-38^ste hoofdstuk.

+ (50)

+ (55)

3986 Tsente in het hs. voluit. 3988 wrochten is in het hs. verbeterd uit brochten: de kopiïst heeft, zoo goed zoo kwaad het ging, boven op de b een w geschreven. 3993 des: de oog van de -e- was maar klein en daarenboven vol inkt geloopen, wat de kopiïst heeft willen verhelpen door een tweede oog te trekken, blijkbaar echter ná dat de -s reeds geschreven was. Daardoor heeft het geheele woordje op het eerste gezicht iets onduidelijks. 3994 haer landekijn: Lelong's foutieve lezing en opvatting van den tekst zijn reeds naar het hs. verbeterd door C. van de Water, Tijdschr. voor Nederl. Taal- en Letterk. 9, 65 en door Verdam, Middelnederl. Woordenb. 4, 90 en 115. 3995 Gerina: in het hs. zeer duidelijk, met een streepje op de -i-. Maar Gerina is op geen enkele kaart te vinden, en dus géén naam. Zoogoed als zeker hebben wij hier te doen met een verkeerde lezing, hetzij van den kopiïst, hetzij van Velthem zelven, van * Gernia = Jernia, een der talrijke namen waaronder Ierland in de middeleeuwen bekend was. De fout kan zeer wel van Velthem zelf afkomstig zijn: in een hs. waarin de i's geen streepjes dragen, zou ‘gernia’ vaak haast niet te onderscheiden zijn van ‘gerina’, vooral niet voor iemand die, zooals Velthem, in het lezen en verstaan van Latijnsche geschriften nu juist niet zeer bedreven was. Ook zijn geen andere voorbeelden van * Gernia bekend. Om deze redenen lijkt het geraden, aan de lezing van het hs. voorloopig niet te tornen.

4001 stoet: het hs. heeft duidelijk stoet niet * scoet welke foutieve lezing van Lelong reeds verbeterd is door C. van de Water, Tijdschr. voor Nederl. Taal- en Letterk. 9, 65-66. 4007 street: het is twijfelachtig of er niet dient gelezen te worden * ane street Wel komt ook beneden in V, 30, 18 een tweede voorbeeld van het transitieve gebruik van ‘striden’ voor, wat C. van de Water van het emendeeren teruggehouden heeft (zie het Tijdschr. voor Nederl. Taal- en Letterk. 9, 66); maar zij zelve heeft er de aandacht op gevestigd, dat de zoogenaamde Gentsche fragmenten op de bewuste plaats ‘ane striden’ hebben. Daar komt nog bij, dat Velthem ‘ane striden’ meermalen bezigt: zie boven I, vs. 2958 en beneden IV, 65, 62. Dit overgankelijke ‘striden’ is dus vooralsnog niet zeer te vertrouwen.

4026 gerne in het hs. voluit.