Spiegel historiael. Vijfde partie. Deel 1

Van letteren die den coninc quamen, ende hoe die grave te hem quam. xxxvij.

Ghi hebt wel hier vore verstaen
Vander valscheit sonder waen
Die de Serrasine hanteerden
Metten letteren die viseerden.
Nu haddense enen hautesijs,⁺
Die geleert was in alre wijs
Dat hi gene dinc ne dade,
Dan hem heet vroe ende spade

+ (5)

[p. 365]

 

Sijn meester; ende dat en liet hi niet,

 

Wat hem daer af oec mesciet.⁺

2755

Aldus sijn si gecostumeert.

 

Nu was dese daer geleert

 

Ende bevolen met ernste groet.

 

Dat hi den genen stake doet

 

Die de letteren van hem ontfinge;⁺

2760

Ende dat hi toten coninc ginge,

 

Waer hi waer, eer hi dade yet;

 

Ende sine letteren late sien niet

 

Eer hi dit hebbe gedaen;

 

‘Ende die daer die letteren wilt ontfaen⁺

2765

Oft vraecht waer si sijn, ter stat

 

So hebt gereet uwen cnijf na dat,

 

Ende steket hem int herte daer,

 

Ende doetden dan oec daer naer’

 

Dus was den genen dit geleert⁺

2770

Vanden quaden Turken onteerd.

 

Hierenbinnen dat dit gesciede,

 

Quam die grave ende sine liede

 

Daer hi was van vianden bestaen.

 

Want ene pertie, sonder waen,⁺

2775

Die van voren waren ontfloen,

 

Hadden vergadert in haer doen

 

Menigen Serrasijn wreet;

 

Hen was haer verlies harde leet,

+ (10)

+ (15)

+ (20)

+ (25)

+ (30)

[p. 366]

 

Ende soudent gerne wreken nu⁺

2780

Opten grave, dat secgic u.

 

Mar die grave Robbrecht

 

Troest sijn liede in dit gevec[ht]

 

Ende seide aldus tot sinen lieden:

 

‘Gine moget ontfaen gene [miede]⁺

2785

Die mere es, no beter met

 

Dan gi u lijf te pande [set]

 

Om Gods ande te wre[ken].

 

Ic wil om Gode in dit [spreken]

 

Varen stoutelike sond[er waen]⁺

2790

Ende in die Serrasine [slaen].

 

⁺ Getroest u wel ane Gode, dat

 

Gi werd verloest hier ter stat,

 

Op dat u herte en faelgiert niet

 

Int gelove!’ Mettien hi liet⁺

2795

Die tale, ende sloech daer inden tas;

 

Daer hem coenlike gevolget was

 

Vanden sinen met snelre vard.

 

Daer maecten si doen enen scard

 

In die Turke alsoe groet,⁺

2800

Dat niemen en was in dat conroet

+ (35)

+ (40)

+ (45)

+ bl. 25 d.

+ (50)

+ (55)

[p. 367]

 

Hem en eysede, sonder waen,

 

Vanden slagen die donse slaen.

 

Dus vloen si alle daer besiden

 

Ende lieten donse haren wech liden⁺

2805

Sonder meer te vechten daer.

 

Dus quamen donse saen daer naer

 

Daer die coninc van Ingelant lach,

 

Rechte tuscen nacht ende dach.

 

Ende doemen tgeruchte horde ginder.⁺

2810

Waenden wel meer ende minder

 

Dat viande hadden gewesen,

 

Ende worden alle in roere mettesen,

 

Ende braken op ende gingen wapen.

 

Hierenbinnen quamen enapen⁺

2815

Die brachten graven teken saen

 

Ende daden daer den heren verstaen

 

Dat vriende waren die daer quamen.

 

Ende eer dit heer versamende tsamen,

 

Waest midder nacht, wetic wel.⁺

2820

Ende hier bi des anders dages gevel

 

Dattie heren sliepen lange

 

Tote opten dach, bi bedwange

 

Dat hem die moethede dede

 

Daer si tsnachts in waren mede.⁺

2825

Ende doen oec optien selven dach

 

Doe quam die hautecijs, dies ic gewach

 

Dede hier vore; nu hort hier saen

 

Hoe hi sine boetscap sal bestaen.

+ (60)

+ (65)

+ (70)

+ (75)

+ (80)

2753 meester hs.: moeder De verbetering is afkomstig van C. van de Water, die in het Tijdschr. voor Nederl. Taal- en Letterk. 9, 63 vlg. terecht betoogt, dat moeder hier geen zin geeft. Aangezien nu in vs. 2755 gezegd wordt Aldus sijn si gecostumeert, kan men zich tot nadere staving van de emendatie ten overvloede beroepen op wat Velthem zelf in hoofdstuk 19 van zijn eerste boek over ‘Vetiles’ en zijne ‘hautesijsen’ en hun ‘sede’ zegt, inzonderheid op vss. 1325-1326: Ende haren herc ontsiense vorwaer, Ende dienen hem alle totter doet. Ook Verdam heeft zich bij C. van de Water's emendatie aangesloten (Middelnederl. Woordenb. 4, 1319). 2755 gecostumeert hs.: gecestumeert 2761 Waer in het hs. voluit. 2768 naer in het hs. voluit. 2771 Hierenbinnen hs.: hieren binnen 2777 serrasijn in het hs. voluit. 2778 Hen in het hs. voluit.

2782-2790 Aan de meeste dezer verzen ontbreken of wel het laatste woord of de laatste letters: blad 25 van het hs. is nl. niet volkomen rechthoekig; onderaan rechts ontbreekt daartoe een onregelmatig driehoekig stuk; om het perkament desniettemin te kunnen bezigen, heeft men er, zooals in zulke gevallen gewoonte was, een stukje bovenop genaaid; dit stukje is verloren gegaan, en daarmede het gedeelte van den tekst dat er op geschreven stond. 2782 gevec[ht]: van de -c- is maar een kleinigheid meer over. 2786 te pande [set]: de romp van de slot-e van pande is nog aanwezig; de voor de hand liggende aanvulling ook reeds bij Verdam, Middelnederl. Woordenb. 1, 406. 2787-2788 Verdam t.a.p. vult vs. 2787 aldus aan * te wre[kene hier] maar het bijwoord ‘hier’ zal wel overbodig zijn. Immers, zijn leven te pand zetten om ‘Gods ande’ te wreken is overal en ten allen tijde even verdienstelijk: een plaatsbepaling is er niet bij noodig. Ik denk dus dat wreken het laatste woord van het vers is, en dan ligt de aanvulling van het volgende vers voor de hand. 2789-2790 Ofschoon de bovenstaande aanvullingen, met het oog op vs. 2795: ende sloech daer in den tas zeer waarschijnlijk zijn, zoo is er toch minder zekerheid dan bij de voorgaande verzen. 2790 serrasine in het hs. voluit. 2798 scard in het hs. voluit. 2799 groet in het hs. voluit.

2804 haren: har- in het hs. voluit. 2806 naer in het hs. voluit. 2814 Hierenbinnen hs.: hieren binnen 2826 Dit vers gaat de afschrijving der kolom te buiten en strekt tot in de volgende, waar het echter van het op dezelfde hoogte staande vs. 2874 in strijd met de gewoonte niet door een punt gescheiden is.