Spiegel historiael. Vijfde partie. Deel 1

Hoe broeder Aelbrecht sinen tijd sciet in drien ende van siere bedingen. xxi.

Doe Willem coninc was ende here,
Was bisscop Aelbrecht oud sere,
So dat hi sinen tijd besciet
In drien, dies hie vort ane pliet.
Daer besciet hi nacht ende dach
In drien, alsic u seggen mach.
Terden deel wildi in bedingen wesen.
Int ander derden deel ooc nadesen
Wildi studerens plegen geheel.
Ende int derde derden deel
Wildi slapen daer vort an.
Dit was tleven van ghenen man.
Nu hort van siere bedinghe
Die hi seide sonderlinghe:

[p. 92]

 

O alre hogeste Vader.⁺

 

Die di selven offers algader

 

Ane den cruee om onse sonden,

 

Die in onsalicheiden waren gebonden;

1400

Ende du daer na gaves mede

 

Dinen lechaem ter spise in werdichede,⁺

 

Ende dijn bloet oec te drinkene,

 

Om dijns ons te gedinkene;

 

Ende maket hier met den Heyligen Geest

1405

In ons, alsic hebbe gevreest;¹⁴⁰⁵

 

Ende dan oec sprekes daer ter stede:⁺

 

Alse dicke alstu dit does mede,^1407-1409

 

So doet in mire gedinkenesse

 

Met ere gewareger berounesse.

1410

Here, ie bidde bi desen bloede,

 

Dat ons allen quam te goede.⁺

 

Ende bi diere onmeteliker maten,

 

Ende diere onvertelliker caritaten

 

Daer gi om ons daer mint.¹⁴¹⁴

1415

Nochtan dat wi sijn gewint

 

Inder vulre onsalicheit,⁺

 

Ende in ons niet hebben die werdieheit;

 

Nochtan, over mids uwer groter maten...

 

So wastdi ons met uwen bloede¹⁴¹⁹

1420

Vanden sonden. dor uwe goede!

 

Make bi diere gracie mi⁺

 

Dat ic altoes mach sijn bidi,

+ (15)

+ (20)

1405 gevreest = gevreescht, van vreeschen, vereeschen, in den zin van: vernemen, bespeuren, inzien, ervaren, te weten komen. Zie den vorm vereesche in vs. 1512.

+ (25)

1407-1409 Zie Lukas 22, 19.

+ (30)

1414 om behoort zeker wel bij het voorafgaande Daer.

+ (35)

1419 wastdi = wascht gij

+ (40)

[p. 93]

 

O alre hogheste Vader,

 

Die di selven offers lenengader

 

ruce om onse sonden

[p. 94]

 

Ende doch mi geloven in di saen.

 

Ende salich sijn, die geloven ende verstaen,

1425

Ende secgen mede ende onthouden,

 

Daer ie mede blive behouden.⁺

 

Ende ic doe dat behage oec di,

 

So dat mine ziele ontcommert sy.

 

Sent in mi dinen Heyligen Geest,

1430

In miere herten senten meest

 

Ende suvere na dinen wille dat;⁺

 

Want niet werdich en es dat vat,

 

⁺ Ende mine suverheit waer te dinne

 

Dat selc persoen soude comen [daer] inne,

1435

En[..] da[e]t u grote oetmoedichede.

 

Dits ons sondaren .i. groet salichede!⁺

 

Here, huedt mijn herte vord

 

Dat si niene werde becord,

 

Noch dat si pensen gene dinge

1440

Die jegen u es sonderlinge!

 

Here, ende minre der reinichede,⁺

 

Ende een dau van alre suetichede,

 

Make mine ziele suete in di.

 

Verdrief die hoverde oec van mi,

1445

Ende doet mi berouwe comen in;

 

Want daer berouwen es inden sin⁺

 

Ende vord genoech doen daer mede,

 

Dits Gode ene behagelijchede.

+ (45)

+ (50)

+ bl. 6 b.

+ (55)

+ (60)

+ (65)

[p. 95]

1426

⁺ Dar ie mede blive behouden.

 

Ende ie doe dat behaghe ooc di,

 

So dat mine ziele ontcommerd si.

 

Sent in mi dinen Heleghen Gheest,

1430

In mijn herte sent ene meest

 

Ende zuvre na dinen wille dat;

 

Want niet werdech nes dat vat,

 

Ende mine zuverheit ware te dinne

 

Dat sulc persoen soude comen daer inne,

1435

Ne daet uwe grote omoedechede.

 

Dits ons sondaren ene salechede!

 

Here, behoet mine herte vort

 

Dat soe niene werde becort,

 

Noch dat soe penst ghene dinghe

1440

Die jeghen u es sonderlinghe!

 

Here, ende minre der reynechede,

 

Ende .j. dau van alre soetechede,

 

Make mine ziele soete in di.

 

Verdriff die hoverde ooc van mi,

1445

Ende doet mi berouwen comen in;

 

Want daer berou es inden sin

 

Ende vort ghenoech doen daer mede,

 

Hets Gode ene behaghelichede.

+ Fragment B, kol. c.

[p. 96]

 

Wie es, Here, werdich tontfaen

1450

Dat sacrament ende daer toe te gaen,

 

En si dattune, God aelmachtech,⁺

 

Weerdech makes ende crachtech!

+ (70)

c. 21, opschrift. sciet afschr.: scite waarschijnlijk een - paleographisch zeer verklaarbare - fout van Crecelius, die het afschr. maakte. 1386 Daer het afschr. heeft duidelijk: D' d.i. Daer want het verkortingsteeken voor -us wordt elders, b.v. in vs. 1520, zeer nauwkeurig nagemaakt. 1388 Terden in het afschr. voluit. 1389 derden in het afschr. voluit. 1391 derde derden in het afschr. voluit. 1395 sonderlinghe afschr.: sonder linghe

1418 Blijkens de rijmen ontbreekt hier een vers, dat waarschijnlijk niet veel zal verschild hebben van vs. 1413. Of hebben we hier te doen met een zinlooze herhaling van vs. 1412? 1419 wastdi hs.: wast di

1398 Vóór ruce in het afschr. vijf puntjes: vermoedelijk is wat voorafging weggesneden.

1431 suvere hs.: suuerē 1434 comen [daer] inne: aangevuld in overeenstemming met het Budinger fragment. 1435 En[..] da[e]t hs.: Ende dat wat geen zin geeft; verbeterd in overeenstemming met het Budinger fragment. 1438 werde in het hs. voluit. 1441 minre der reinichede hs.: m'e mijn reinichede wat terecht reeds door C. van de Water naar het Budinger fragment verbeterd is: zie het Tijdschr. voor Nederl. Taal- en Letterk. 9, 28. Door Maerlant is ook S. Franciscus minre der reinichede genoemd (S. Franciscus Leven, vs. 2367). 1444 hoverde: -ver- in het hs. voluit.

1426 Dar in het afschr. voluit. 1428 onteommerd in het afschr. boven -te- een vraagteeken, maar de lezing is natuurlijk juist. 1429 in afschr.: ir 1435 omoedechede: in plaats van o-heeft het afschr. hier zeer duidelijk het verkortingsteeken voor con-: omoedechede 1440 sonderlinghe afschr.: sonder linghe 1442 soetechede afschr.: soerechede 1446 daer in het afschr. voluit.

1452 Weerdech in het hs. voluit. C. 22. Zie over de fouten door Lelong in dit hoofdstuk gemaakt, C. van de Water in het Tijdschr. voor Nederl. Taal- en Letterk. 9, 28 vlg. 1456 Talse[l]ken hs.: Talseken 1458 Dit vers gaat de afschrijving der kolom ver te buiten en strekt tot in de volgende kolom, waar het door een punt van het op dezelfde hoogte staande vs. 1508 gescheiden is. 1469 ontfermes in het hs. voluit. 1472 ben in het hs. voluit.