Spiegel historiael. Vijfde partie [alleen brontekst]

(1906)–Lodewijk van Velthem– rechtenstatus



[pagina 1,251]
Hier begint die ander boec.
Hoe Ridsard coninc ward. j. Alle dinge die nie waren Alse van lijf[liken] live, te waren, Dat moet tenen inde comen, Sonder die ziele, die wi begomen 5[regelnummer] Crankelike in dit leven, Nochtan dat ons es gegeven Bescedenheit, daer wi mede Mogen verdien haer ewelijchede,
[pagina 1,252]
Ja in bliscapen emmer mere, 10[regelnummer] Ende met vrouden, buten allen sere Ic segt u vort alhier ter stat: Al en verdiendi oec niet dat Datsi ter bliscap en comen niet, So leeft si emmer int verdriet. 15[regelnummer] Deen gaet vort ende ward verslagen, Nochtan comt dander en[de] wilt wagen. Doen coninc Willam doet was, So pijnden hem alse sere na das Ritsard, hoe hi mochte wesen 20[regelnummer] Coninc. alse nie enich van desen. Ende deder omme cost groet. Coninc ward hi; mar niet goet En was hi onder sine liede. Daer om hem oec messciede. 25[regelnummer] Sachte was hi int begin; Mar na verkeerde hem die sin. Mechtech en condi wesen niet Over dlant, wats gesciet; Nochtan pijndi hem daer na sere. 30[regelnummer] Niet lange bleef hi in die ere;
[pagina 1,253]
Wedersaken haddi groet, Daer hi pine of had ende noet; Dus bleef hi met pinen int lant. Hier na werd u meer becant 35[regelnummer] Van sinen dingen die hi dede, Alsics tijd heb ende stede.
Van dingen die gescieden. ij. Lanc stont dit conincrike Vore sinen tiden sekerlike Sonder coninc; daer binnen gevel 40[regelnummer] Menige dinge, dat wetic wel, Die ic som hier secgen sal; Want alle dinge groet ende smal Die op enen tijd gescieden, En canmen te gader niet bedieden: 45[regelnummer] Men moet deen vore secgen, Ende dan dander na leggen.
[pagina 1,254]
In desen tiden broeder Ysewijn, Die een goet clerc had gesijn, Ward versint, men wiste waer. 50[regelnummer] Dus hi starf oec daer naer In ellinde, om dat hi Die wareit predecte, segetmen mi. Dese broeder was groet clerc, Ende leide sere sinen merc 55[regelnummer] Om te bringen uten sonden Die rike liede tallen stonden. Niemen wildi verdragen met, Hine seide algader dat hem let Om dit was hi gehaet sere 60[regelnummer] Ende gedaen dese onnere Van sijns selfs broederen genoech: Om der riker liede gevoech Versinden sine, alsic scrive, Daer hi niet lange bleef te live. 65[regelnummer] In desen tiden gesciede mede Tempeest ende groet onvrede. In Ingelant was gesien .i. sterre Diemen scinen sach wel verre Met .iij. rayen die si gaf, 70[regelnummer] Daer groet wonder gesciede af,
[pagina 1,255]
Alse gi hier na wel selt verstaen: Daer Edeward lach gevaen, Daer strijt of quam ende menich slach. Dat dese sterre bedieden mach 75[regelnummer] Honger was doe in Ingelant In dat jaer oec becant, Ende groete sterfte van lyeden. Dit mochte oec dese sterre bedieden: Tempeest ende ongeweder groet, 80[regelnummer] Dat menigen oec gaf die doet. Op dat lant ende in die zee Bedorven liede, ende scepe mee Dan .xl. verdronken mede. Dat dit grote weder dede. 85[regelnummer] In Vrancrike gesciede tempeest, Dat dat coren heeft gevreest; Want .i. hagel quam indat weder, Die des corens vele sloech neder, Dat daer maecte dieren tijt. 90[regelnummer] Om Monpelgier, des seker sijt, Viel .i. donder daer so groet, Daer die stat al af verscoet; Ene blixeme oec daer naer, Die der stat dede groten vaer, 95[regelnummer] Want so claer wassi sekerleken Dat die stat sceen al ontsteken. Dit ende ander vele werren Tegensi ane deser sterren.
[pagina 1,256]
Nu hort vort vanden striden 100[regelnummer] Die gescieden in desen tiden
Van roefhusen die bander side Erforden staen. iij. In desen tiden, als gi horen moget, Waren jonge liede, als gi hoget, Opcomen ende gewassen Die hem ter doget niet lieten passen: 105[regelnummer] Sine micter op no hadden sorge Ende dese liede hadden vaste borge. Daer si sere stout op waren. Om dit en wildense niemen sparen Sine rovedent al dat si vonden. 110[regelnummer] En dorste niemen te dien stonden Achter straten gaen no riden, Die van buten waren, tien tiden. Want lant, alsic seide ere, Hadde lange gestaen sonder here. 115[regelnummer] Dat si genen coninc vor waer En hadden gehad in menich jaer, Om dit waren si worden quaet Dese[n], diere ten rike [nien] bestaet,
[pagina 1,257]
Ende was Ridsard coninc vorwaer, 120[regelnummer] Ende roveden hier ende daer. Sine wildens om hem niet ave staen Van dat si daer vormaels hadden gedaen; Sine lietens niet dor sine wegen, Sine wilden hare seden plegen. 125[regelnummer] Nochtan dedi hier omme pine Om dit af te doen in scine. Som dedijt af gerede, Ende som so ontsach [hi] mede. Mar dese daer ic nu af seide, 130[regelnummer] Bleven in hare quaetheide. Ende roveden ende namen dat si vonden. Nu quamen pelgrime tenen stonden, Die tAken gingen haer bedevard: Ende waren bestrict op die vard, 135[regelnummer] So dat si beroeft worden al Toten hemde, groet ende smal, Ende toter broec[.], die was besocht Oft siere yet in hadden brocht. Dus waren si beroeft aldaer; 140[regelnummer] Nochtan haer bedevart over waer En wilden si achter laten niet. Dor al dat si hadden verdriet. Het was inden oest ende was waerm, Si baden onser Vrouwen daer af ontfaerm,
[pagina 1,258]
145[regelnummer] Ende gingen haer bedevard alsoe. Onse Vrouwe maketse int herte vroe. Ende halp hem dat si quamen te hare, Daer si toe hadden groten gare. Noch ander pelgrime tsame[n] 150[regelnummer] Die uut Sassen daer ward quamen, Waren van hem oec geroeft Ende al genomen, dies geloeft, Dat si hadden, clein no groet. Ende dese keerden weder sonder noet. 155[regelnummer] Ende lieten haer bedevard varen, Om dat si dus beroeft waren. Dus lieten dese quadien quaet Niemen liden, dat verstaet, Noch pelgrime noch ander liede, 160[regelnummer] Daer si an weten enige miede. Sine rovent al groet ende cleine. Ende vorent al op hare steine. TErfforden quamer af dicke clage; Mar si hadden daer binnen mage, 165[regelnummer] Die beste geborende vander stat, Die altoes ontsloegen dat, Soe datmer niet toe dede. Om dit warense te quader mede, Ende nament al op, sonder waen. 170[regelnummer] Waer dat sijt conden begaen.
[pagina 1,259]

Hoe onse Vrouwe haer pelgrime troeste. iiij. Onse Vrouwe, die alre ontfarmicheit Moeder es, dit grote leit Dat haren pelgrime es gedaen, Heeft ontfarmt nu wel saen; 175[regelnummer] Ende heeft haren kinde gebeden, Dat hi haer wreke dese quaetheden Over die gene, die niet geloven Ende haer pelgrimage dus roven. Hare gebede was gehort, 180[regelnummer] Want onlancs ward daer na .i. discord Onder dese rovers, dat verstaet, Want si worden so in haer quaet Verstout, dat si wilden aldare Den lantlieden nemen openbare 185[regelnummer] Haer quec, haer coye, ende die eten. Eer gingen si, wildijt weten, Inder liede huse gereet, Ende namen hem thare, godweet. Nu geviel, alst soude wesen, 190[regelnummer] Dat pelgrime quamen binnen desen Van Aken tonser zoeter Vrouwen, Ende hadden geloeft daer met trouwen Vaste geselscap over waer, Ende deser was wel .xl. daer.
[pagina 1,260]
195[regelnummer] Ende die beroeft hier vore ware, Volgeden dese vaste nare. Nu wilden dese .xl. den wech gaen. Daer men hem dede ane verstaen Dattie rovers die liede roven: 200[regelnummer] Dit was daer hare alre beloven, Ende wildense die rovers ane gripen. Dat sise weder so selen nipen Met haren staven, wats gesciet, Si selen daer af hebben verdriet. 205[regelnummer] Dus sijn die pelgrime comen So verre, dat si hebben vernomen Die castele van verren staen, Daer menich qualijc was vor ontfaen; Entie rovers waren nu ute gerede[n] 210[regelnummer] Onder haer gebure daer beneden, Ende wilden hem nemen daer haer vee. Dit dede den lieden daer harde wee. Doe dit die pelgrime vernamen, Gingense met ere vard te samen 215[regelnummer] Tot enen casteel, na desen, Die hem dochte de beste wesen. Si hadden hope op onser Vrouwen Ende riepen haer ane met goeder trouwen, Ende baden, dat sise moest geleden. 220[regelnummer] Een pelgrim sprac daer ter steden: ‘Wildi doen nu minen raet, Wi selen breken dese overdaet.’
[pagina 1,261]
Si seiden: ‘Alle wat gi ane gaet, Aneva wi alle, dat verstaet!’ 225[regelnummer] - ‘So laet ons vor die porte gaen, Ende laet ons in roepen saen Ende seggen, dat gevangen waren . . . Ende alse wi in sijn, na desen So slute wi die porte vaste. 230[regelnummer] Ende laet ons gaen daer cloppen die gaste Die wi daer vinden, alle doot; Ende neme wi dan wapen tonser noot, Ende wapen ons, ende gawi dan Vor die porte, tote dat daer an 235[regelnummer] Die here selve comt gereden. Dan latewine in met haesticheden, Ende slaense doet, die comen daer.’ Alle dese dinge recht over waer, Also alse dese ginder seide, 240[regelnummer] Gesciede daer [.] na die waerheide. Si worden dus gelaten in, Ende sloegen doet int begin Die cnapen vandien hove al, Die daer vort hadden ongeval. 245[regelnummer] Die pelgrime, die waren beroeft, Vonden algader, dies geloeft, Dat hem genomen was te voren. Dus waest .i. peneward niet verloren, No gelt, no cleder, no scoenheit: 250[regelnummer] Het lach daer al over .i. geleit.
[pagina 1,262]
Sine consten daer af gedoen .i. twint: Onse Vrouwe ende haer lieve kint Hadden behoet, dat verstaet. Nu daer elc dat sine anevaet. 255[regelnummer] Dies danctense, met goeder trouwen, Onsen Here ende onser Vrouwen.
Hoe die roveren alle doet bleven. v. Na desen dinge, verstaet mi wel, Dat genen pelgrim dat gevel, So quam .i. geruchte groet, 260[regelnummer] Want gene rovers hadden doet Der liede vec som geslagen, Also alsijt hem wilden ontjagen. Om dit geviel, dat vrome cnapen Hem daden oec in die wapen 265[regelnummer] Ende volgen den rovers van desen toren, Die haer vee nu dreven voren Te hare borch ward, dat si mochten; Want hadden sise daer in, sijn rochten Om die geburen niet .i. stroe. 270[regelnummer] Dus quamense te gere porten toe Vaste gejaget, met genen coyen. Sine wisten twint van genen vernoyen Dat daer binnen was gesciet; Sine hebben oec vernomen niet
[pagina 1,263]
275[regelnummer] Datter neuwe borchgrave waren. Si quamen alle met ere scaren. Si .vij. die dat vee brochten, Ende riepen in met groten gerochten: Ende die pelgrime lietense in. 280[regelnummer] Ende oec was daer haer irste begin, Doen die meester in soude comen, Daer hadde .i. die hameide genomen Vander dore, .i. jonc serjant, Een vroem, .i. sterc, ende te hant 285[regelnummer] Daer die here ter porten in reet, Hief hise op, ende daer met smeet Den here rechte vore int hoet, Dat hi vanden parde viel doet. Doen dit spel die ander sagen, 290[regelnummer] Begonsten si hem daer af versagen, Ende keerden weder achter uud ward; Ende die van binnen volchden ter vard, Ende die cnapen die na haer vee reden Quamen nu oec te deser steden, 295[regelnummer] Ende sagen dat mense bestont van voren. ‘Nu laet ons wreken onsen toren!’ Sprac die gene, ‘en spare wi twint, Onse Vrouwe heeft ons hulp gesint.’ Doe waren die gene van achter bestaen, 300[regelnummer] So datse niet conden ontgaen; Ende die van vore sloegense doet al, Ende haer cnapen groet ende smal. Die daer buten verslegen lagen, Hebbensi in die porte gedragen;
[pagina 1,264]
305[regelnummer] Ende loken die porte vaste toe, Ende gingen hare varde alsoe. Mar eersi vanden cnapen scieden, Gingen sijt hem al bedieden Hoe haer gesellen beroeft waren, 310[regelnummer] Al haer gescienesse ende al haer varen; Ende van onser soeter Vrouwen mede, Hoe sise verloest heeft teser stede, Ende hoe haer gesellen nu ten stonden Dat si verloren hadden, hebben [. .] vonden. 315[regelnummer] Die pelgrime gingen van daer, Ende maecten hem vaste henen daer naer; Ende die cnapen dier gelike Dreven haer vee oec heymelike Thuus ward, ende swegen hier af vort. 320[regelnummer] Nu hadden algader gehord Een paetsekijn, dat hem geborgen In een hol hadde, met groten sorgen; Ende hadde die pelgerime gesien Die cnapen doet slaen vordien. 325[regelnummer] Ende na sagense die porte hoeden, Ende den here daer vore doden; Entie ander sagense bringen mede In die porte aldoet gereden. Ende die porten luken naren. 330[regelnummer] Mar vanden cnapen en wisten twaren: Noch die en horet, noch en sach. Des anders dages, doent was dach, Quam die cnecht gelopen uut, Ende maecten harde groet geluut;
[pagina 1,265]
335[regelnummer] Ende liep tErforden in die stede, Ende deed daer verstaen mede. Die mage ende vriende quamen daer Ende vonden dese dinge waer. Ende vraechder omme den geburen; 340[regelnummer] Ende seiden, datse vander scoffelturen Niet en wisten groet no clene. Doe sendensi inden wech na gene, Of si sagen alselke liede Alse hem seide die cnecht int bediede. 345[regelnummer] Doen seidense hem al des gelike Van dien pelgrime sekerlike. Sine wisten hier toe doen wat. Si verwonnen an die stat Ende ant paepscap, datsise brochten 350[regelnummer] Ende opten kerchof graven mochten. Dus ward te niewete ende te confuse. Bi onser Vrouwen, die roefhuse: Want en had onse Vrouwe gedaen, Om dat haren pelgrime was mesdaen, 355[regelnummer] En adde also niet mogen gescien Alse nu geviel van dien.
Vanden hertoge van Oestrike ende vanden marcgrave van Brandenborch. vi. Int ander jaer van coninc Ridsarde, Daer ic hier vor af openbarde.
[pagina 1,266]
So began .i. orloge groet. 360[regelnummer] Daer om vergaderde menich genoet Tusscen den mercgrave des gelijc Ende den hertoge van Oestrijc; Ende dit quam toe om .i. spel. Dat daer vormaels onderlinge gevel. 365[regelnummer] Daer was .i. spel beroepen voren Daer si .ij. toe waren gecoren. Deen was des hertogen sone, Een stout jongelinc ende .i. cone: Ende dander was van Brandenborch 370[regelnummer] Des margraven sone, d[i]e sonder sorch Des speels hem onderwinden sal Ende coenlike setten al vor al Daer hem onrecht an soude gescien: Ane hem was geen achterzien. 375[regelnummer] Dus waren dese .ij. principale Van .i. jostierspele sonder hale Gemaect, ende datsi oec gereden Dat spel souden onder hem bevreden. Dit spel was gecreyeert tien tiden. 380[regelnummer] Daer quam toe uut elker siden Baetseleren, die riden wouden Ende haer geval proeven souden.
[pagina 1,267]
Doen vergadert was dit spel, Ward daer dat riden fel 385[regelnummer] In beden siden, ende stare. Daer reet selc andren in dat parc Dat hi tumelde vanden parde, Ende alse een bloc viel hi opt arde Daer na geviel daer na hem .ij. 390[regelnummer] Die daer ridende quamen op een, Dat si beide snoffelden neder; Ende si sprongen beide op weder, Ende liepen te gader metten siden Vreselike, sonder enich vermiden, 395[regelnummer] So dat si bede ter neder vielen. Hierenbinnen so gevielen Andere joeste in andren pleinen, So dattie heren die civiteinen Niet wel en conden tspel bevreden. 400[regelnummer] Daer was .i. deel gestreden Vanden genen die reden daer. Dese, die dus quamen soe naer, Die metten siden hem ondersaten, Quam[en] echt vort met haren saten
[pagina 1,268]
405[regelnummer] Die si te broken hadden te voren; Si hadden die trinsonc vercoren Daer si op decrde lagen ontwee. Dus quamense vort. min no mee, Alse of si vechten souden daer 410[regelnummer] Enen camp. Om dit, vor waer, Quam dat volc getogen toc Van beden siden. ende alsoe Wordense striden daer gemene Om dese .ij., grote ende clene. 415[regelnummer] Dene partie scarde hare Jegen die ander openbare, Ende ward ginder also .i. strijt Daer in waren ter selver tijt Wel si .xx. gewont sere. 420[regelnummer] Des hertogen sone oec die here Vander ere partie, ward gewont Daer na die strijt niet lange stont,
[pagina 1,269]
Hine was op genomen daer. Dese wonde teech men openbaer 425[regelnummer] Des maregraven sone, dat hise gaf, Dier wel littel micte af. Ende om dese sake, alse van desen. Doen shertogen sone was genesen, Willen emmer dit varen wreken 430[regelnummer] Ende sijn vader, diet wilde breken, Ende wilder af oec genc soene. Nochtan was hi hem vore tgone Dicke geboden; mer hine woude. Hi wildet becorten harde boude 435[regelnummer] Metten swerde ende so begomen. Aldus [es] dese strijt toe comen. Daer ic u nu af secgen sal, Bede tgeval ende tongeval.
Hoe die strijt ward gevochten ende hoe die hertoge onder geet. vij. Nu hebdi wel daer vore vernomen 440[regelnummer] Waer af dese strijt toe es comen, Ende hoe die maregrave gerne dade Beternesse, bi goeder liede rade. Ende hoe die hertoge al ontweget Ende hem dach van stride leget,
[pagina 1,270]
445[regelnummer] Te comen te velde, ‘sijt u becant, Of ic besoeke u in u lant!’ Alse die grave dit heeft vernomen Dat emmer tenen stride moet comen, Nam hi den dach so hi lancst conde 450[regelnummer] Ende voer binnen deser selver stonde Selve te Sassen, anden hertoge. Ende miede ende sine genote mede; Ende oec verdiendijs an die stede 455[regelnummer] Dat si hem selen in staden staen. Hier af en wiste niet, sonder waen, Die hertoge sijn wedersake, Die hem dede wel te gemake, Want hi sorgede clene om dat. 460[regelnummer] Want sijn lant ende sijn scat Was driewerven mere, dat verstaet, Dans maregraven: om desen toeverlaet Dochti hem clene ofte niet. Aldus eest dicwile gesciet: 465[regelnummer] Die hem verwaende van groter daet, Dicwile eest hem in allen quaet. Nu es die dach van stride comen Die daer te voren was op genomen. Ende die hertoge gaderde sijn volc gereet, 470[regelnummer] Ende heeft te stride ward geleet Menigen onbesceden serjant, Ende hevet van allen doen becant.
[pagina 1,271]
Die marcgrave quam hem jegen Oec met menigen coenen degen, 475[regelnummer] Met menigen Sas, dat verstaet, Daer hi op hadde groet toeverlaet Selve hadde hi oec liede stout, Die striden selen met gewout Sonder enich ombe keren. 480[regelnummer] Dus quam te velde om dese heren Des maregraven sone, die dit sach Dat al an een striden gelach. Hi onboet toten hertoge saen: Of hi dit striden wil laten staen 485[regelnummer] Ane hem ende ane sinen sone, Datsi alse .ij. campione Dit onder hem .ij. becorten selen . . . Des en woude de hertoge niet hingen, Mar wilde vaste den strijt beginnen. 490[regelnummer] Echter ontboet nu hierenbinnen
[pagina 1,272]
Die ander: of hijt selve wilde Berechten met swerde ende met scilde? ‘Want strijt men daer, sonder waen. Daer sal menich die doet ontfaen; 495[regelnummer] Ende beter eest dat wi twee Dit becorten, dan daer mee Liede selen tlijf verliesen‘. En[. .] besteet niet: alsi kiesen, Dat was die strijt boven al. 500[regelnummer] ‘Nu hebbes dan dies hebben sal!’ Sprac des marcgraven sone saen, ‘Wi selen oec den strijt bestaen, Want wat wi bieden es ongehort: Hi wilt emmer metten stride vort; 505[regelnummer] Nu moets hem onderwinden God Ende geve ons hulpe na sijn gebod!’ Dus worden gescard te genen striden Die liede saen in beden siden. Die Sassen die daer comen waren 510[regelnummer] Omden maregrave te hulpen daren, Si waren in [een] dal gelegen, Daer .i. berch hem stont jegen,
[pagina 1,273]
So datmer niet conde gesien: Entie hertoge wiste niet van dien 515[regelnummer] Ende waenden, dat daer waer in togen Des marcgraven liede al vor ogen Om dit was hi te coenre daer, Ende begonde den strijt over waer; Want hine dochte die gene niet 520[regelnummer] Die hi daer vor hem siet. Groet geruchte was int begin. Daer sloech selc met sporen in Ende wanet al hebben verslagen; Men moesten vanden velde dragen 525[regelnummer] Doen dus die strijt begonnen was, Quamen trecken saen na das Die Sasseneren over dene side, Met haren vanen ontploken wide; Ende maecten .i. groet gecri 530[regelnummer] Doen si den here quamen bi. Ende begonden mede vaste slaen. Doen docht den hertoge qualijc gaen: Hi was bedrogen, sach hi wel; Hi wilde wale, dat hi dit spel 535[regelnummer] Niet en hadde begonnen nu. Hi ward achter gedreven, secgic u, Ende siere liede ward vele gevaen. Sine constent niet wederstaen, Ende selve ward hi oec gevelt, 540[regelnummer] Ende sine baniere vort met gewelt,
[pagina 1,274]
Ende ward geworpen neder. Ende ward op geheven weder. Doe quam .i. graven sone Op hem geslegen als die gone, 545[regelnummer] Ende dore brac dese scaren gereet, Ende seide: ‘Gi blivet hier, godweet! Hets so gedaen hier met u, Dat u lijf ane mi staet nu!’ Hi verhief den arm metten sweerde, 550[regelnummer] Ende sloegen dat hi viel op deerde. Doe riep die hertoge genade sere! Daer nam hi doe saen up den here Ende voerdene in sine tente saen: Hier met ward die strijt gedaen.
Hoe dese heren versonen. viij. 555[regelnummer] Doe die standart gevallen was Ende ment int here vernam oec das, Dat haer here waer gevaen, Doe ward dat here al ondaen. Die hertoge onboet den marcgrave, 560[regelnummer] Dat hi die sine dede keren ave: Hi wil hem beteren al sine scade. Om dit ward daer dies te rade Die marcgrave overmids die heren, Dat hi dede roepen ende creyeren,
[pagina 1,275]
565[regelnummer] Hine wilt niet datmen emmer strede! Hi heves sinen wille saen, Want die hertoge es gevaen. Om dit word daer menich blide 570[regelnummer] Doe ward pays ins hertogen side, Want si waren sere tachter Ende hilden groten lachter. Daer wasser wel .xl. doet Ende .cc. gevaen inder noet. 575[regelnummer] Vanden besten die daer waren. Aldus es die strijt gevaren Ins hertogen side metten besten. Also gevallet dicke ten lesten: Die hem voren niet laten genoegen 580[regelnummer] Gene dinc, diemen hem mag gevoegen Noch verbidden in gere maneren, Hine wilt emmer ten ergesten keren, Namaels gevaelt dicwile dat Dat hi moet bidden datmen hem bat. 585[regelnummer] Des gelike es nu gesciet: Den hertoge mochte sijn verdriet Mettien quiten datmen boet: Hi daet, al ward noch also groet. Dus ward dit orloge op genomen. 590[regelnummer] Dat volc vor danent was comen.
[pagina 1,276]
Die hertoge teliv[er]eerde die gevane Ende geloefde daer vor al te stane Sine genote bleven som daer, Om hem te beradene daer naer 595[regelnummer] Hoe hi telivereert mach wesen. Haer raet droech over .i. van desen, Dat hem die marcgrave eescen woude Waer met dat hi verdingen soude. So dat tenen gemeente quam, 600[regelnummer] Ende daer men enen eesch op nam Alse dat die hertoge die scade al Entien cost op rechten sal, Waerne die marcgrave heeft gedaen Om sorlogen wil, sonder waen; 605[regelnummer] Ende daer toe .XXX^M. pont, Boven al die, dat si u cont. Ende bi ridderscepe heeft hine bevaen Dat hi nembermeer sonder waen Op hem ne orloget in sijn leven. 610[regelnummer] Die marcgrave heeft oec gegeven Ridderscap ende eede, dat hi dit mede Houden sal sijn leven gerede. Dus was die sone gemaect daer. Die gedurde menich jaer: 615[regelnummer] Want si namaels verneud ward mede Met huwelike diemen daer dede.
[pagina 1,277]

Hoe die hertoge gerne wreken soude optie van Sasse. ix. Van deser vorward mere So micte vord in allen kere Die hertoge, hoe hi hem mochte wreken 620[regelnummer] Dattie Sassen op hem gestreken Also quamen ende achter daden. . . . Dit wraec hi hemelike gerne met. Hier op penst hi dach ende nacht Dat hi gerne hadde bewacht 625[regelnummer] Met enigen ocsoen, daer hi mede Hem mochte doen pijnlijchede, So datmen niet en seide al dere Dat van den orloge comen were Dat hi had jegen den marcgrave. 630[regelnummer] Daer hi wel versoent was ave. So lange micti om dese dinc, Dat .i. quam, een jongelinc, Die ute Sassen was geboren Van groten lieden ut vercoren. 635[regelnummer] Dese was varen spelen nu In Oestrike, dat secgic u, Te sinen magen, dier hi daer Een deel hadde, weet vorwaer. Ende alse dese weder keren woude 640[regelnummer] Thuus ward, quam, alst wesen soude, Die hertoge in des geens gemoet. Ende alse die hertoge dit verstoet
[pagina 1,278]
Dat hi ut Sassen was geboren, Dedi om slaen met sporen 645[regelnummer] Cnapen al enen sijtpat Ende bevallen vaste ter stat, Alsine hadden also verreden, Dat si jegen hem keerden ter steden Ende hem so na reden daer, 650[regelnummer] Dat hijs hem bolge ende daer naer Hem ane sprake scalkelike, Ende vingen dan haestelike. ‘Ende brincten mi, ende claget sere Ende hi u gedaen heeft groet onnere; 655[regelnummer] Ende sine cnapen brinctmen mede.’ Nu dit geviel aldaer ter stede Alsoe alst hem was bevolen. Si maecten den genen so in dolen, Dat hine wiste optie stonde 660[regelnummer] Wat hi dede oft wat hi begonde. Ende ward, eer hijt wiste, gevaen Ende vorden hertoge bracht saen; Die hem ende sijn cnapen daer In gevangenesse daden swaer. 665[regelnummer] Ende enen cnape liet hi gaen, Die dese boetscap soude doen verstaen Sinen magen ende sinen vrienden. Hi ontboet hem, dat sine [sien] winden
[pagina 1,279]
Nembermeer te haren lande, 670[regelnummer] Hem ensi gebetert sine scande Die hem es van hem gedaen. Grote sticken, ontboet hi sonder waen, Dat si gewracht hadden in sijn lant. Aldus began een werren thant, 675[regelnummer] Daer groet verdriet af comen sal. Want Sassen bi na meest al Sal daer om in werren wesen, Eer si meer gecrigen desen. Want hi was ute vercoren 680[regelnummer] Van al Sassen best geboren; Oec was die hertoge van Sassenlant Sijn maec[h] ten derden becant. Diet hem oec an nemen moet, Sal hi te keerne hebben spoet. 685[regelnummer] Dus es hier begonnen een sake Daer menich noch af ward tongemake.
Hoe die bode die boetscap dede, ende hoe anden hertoge ward gesint. x. Die bode daer ic hier vore af sprac, Seide den mage dat ongemac
[pagina 1,280]
Dat sinen here waer gedaen, 690[regelnummer] Ende dat hi niene mochte ontgaen Uter vangenesse daer hi in lage. Om dit sendense tenen dage Omden hertoge van Sassen saen, Watmen hier om mach an gaen? 695[regelnummer] Raet haddense hier op nu: Dat si souden senden, dat secgic u. Tote anden hertoge van Oestrike Ende hem bidden des vriendelike, Dat hi haren maech laet uut. 700[regelnummer] Die hertoge ontboet hem groet saluut, Van Sassen, ende vrienscap mede! Ende bad hem oec nu dese bede Op .i. ander, die hi hem bade, Ende daer toe mede op grote genade. 705[regelnummer] Dese boe/scap was niet gehort: Hi antworde den bode op dese word Dat hi met haers heren bede Niet en had te doene mede; Ende soes hem die hertoge mere bade, 710[regelnummer] ‘So ic meer hem ongenade Doen sal, dat segt hem wale. Ende ic salne bringen tenden minen pale, Ende can hine mi daer ontsmeken Met talen of met enigerhande treken 715[regelnummer] Die [hi] vort can gebringen. Oft can hine mi daer ontdwingen,
[pagina 1,281]
Ensi ten ende vanden swarde, Voerne dan hene siere varde. Ic sal minen wil hebben daer af, 720[regelnummer] Jof neen, sem mi theylich graf. Ic strider om al mijn leven. Ic heb an mine liede beseven Dat si gerne souden striden Jegen die Sassen: sonder vermiden 725[regelnummer] Sal ic haer coringe hem boeten laten. Ic sal die Sassen, canic, so maten, Dat si niet meer in onse lant Minen lieden selen doen pant, Also alse dese meester dede . . . 730[regelnummer] Over tiden ende daer na saen, So dat sine van node moeste[n] vaen. Dit segt u heren nu van mi, Dat dit alle mijn wille si; Ende dat sijs oec, wats gesciet, 735[regelnummer] Anders moge[n] vercrigen niet, Wat siere om doen ofte bieden.’ Aldus die boden van hem scieden, Ende quamen in Sassen, ende seiden dit. Vertornet sere ende verhit 740[regelnummer] Ward die hertoge, ende tongemake, Ende die heren alle, om dese sake. Si prijsden wel ende pensden, waer Dat hi hem was nu so swaer: Dat van outs dit comen es, 745[regelnummer] Om dattie Sassen hem vor des
[pagina 1,282]
Scoffierden metten marcgrave. ‘Dit es ons comen nu daer ave: Nu sijn si onderhuwet mede Ende gevriende, daer ons dit lede 750[regelnummer] Af wassen sal; ende oec tere noet Hi ons gene hulpe ne doet Jegen den hertoge, dat verstaet. Hier op behoeft ons goeden raet, Hoe wi dit mogen begaden nu, 755[regelnummer] Want comt hi op ons. dat secgic u, Ende besta wine niet stoutelike, Hi sal asselgieren onse rike.’
Hoe die hertoge heeft gesint anden coninc ende anden marcgrave, dat sijt op namen. xi. Nu heeft die hertoge van Sassen gesint An Ridsarde den coninc, ende doen bekint 760[regelnummer] Alle dese saken, clene ende groet, Die hem die hertoge hier vor ontboet Van Oestrike; ende bad hem sere, A[l]se sinen oversten ende sinen here. Dat hi hem hier toe sta in staden 765[regelnummer] Ende raet geve bi siere genaden; Hi wilt hem dienen vorward mere Alse enen sinen gerechten here.
[pagina 1,283]
Scat ende penninge die hem boet Al hemelike; dit horken doet 770[regelnummer] Menige diet omme niet dade. Om dese sake so ward te rade Die coninc, dat hi soude maken Vrienscap van desen .ij. saken; ‘Ende wilt die hertoge niet al 775[regelnummer] Houden dat ic seegen sal, So salic ontsecgen hem allen daer Ende met u striden over waer.’ Dus heeft hi daer een scoen belof, Daer die hertoge niet weet of. 780[regelnummer] Vort van Sassen die hertoge Omsenden hem noch jegen dorloge Tot anden marcgrave, dat verstaet, Dat hi hem hier toe gave raet. Want hi hem hiertoe halp sere 785[regelnummer] Dat hi behilt lijf ende ere Jegen den hertoge van Oestrike. ‘Ende ic secgt u oec sekerlike, Dat alle die gene die des gomen Secgen, dat mi van u es comen
[pagina 1,284]
790[regelnummer] Dit orloge. dat nu wil stichten Die hertoge op mi; nu helpt berichten Mi dit orloge, gelijc ic dede U, doen gi had onvrede; Dies biddic u oec ende mane, 795[regelnummer] Dat gi hier toe doet vort ane Gelike dat gi sculdich sijt, Ende oec gelovet vor desen tijt.’ Deser gelike, als gi gehort Hebt, sendi ten grave vort, 800[regelnummer] Dies sone dat [der] dochter had ontfaen Des hertogen van Oestrike, sonder waen, Tenen wive. Daer af wilt hi Hulpe ende troest, dat dunket mi, Hebben, over recht, godweet, 805[regelnummer] Ende tiet hem ane oec sijn leet. Die marcgrave was wijs ende vroet, Ende hier op .i. antworde doet, Ende seget: ‘Hets waer ward wale Sonder enige wedertale 810[regelnummer] Dat gi mi [nie] helpt om mijn gelt, Ende uwe liede oec met gewelt Dienden nie opt sout, godweet. Ende so te diene waric gereet Weder u, en dade die dinc 815[regelnummer] Dat mijn sone van Oesseninc
[pagina 1,285]
Des hertogen dochter heeft te wive, Ende een kint oec van haren live, Dies dlant hier na te siene staet. Nu siet die hulpe enten toeverlaet 820[regelnummer] Die mi hier jegen staet te doene. Ic hulpe gerne maken die soene. Mar anders en doe icker niet toe.’ Doe sinde anderwerf weder daer alsoe Die hertoge van Sassen sciere, 825[regelnummer] Dat hi quame in deser maniere, Ende hulpe hem tote soene ward. Dit geloefde daer ter vart Die mercgrave met al siere cracht, Ende oec waent hi wel die macht 830[regelnummer] Dies gecrigen ane die heren, Dat sijt selen hulpen weren.
Hoe si te velde selen comen. xij. Die hertoge, die des niene weet, Van Oestrike, dat dus daen beheet Sijn wedersake heeft bejaecht; 835[regelnummer] Hi, die niet en was versaecht Ende gerne sijn leet wreken soude Dat hem gedaen was, geboet houde Sine liede te samen, die der maren Blide ende harde willich waren. 840[regelnummer] Want daer was menich sekerleken, Die gerne sijn leet soude wreken
[pagina 1,286]
Optie Sassen, mocht gescien. Een scone here, een wel versien. Heeft die hertoge nu uut bracht, 845[regelnummer] Daer hi mede heeft geacht Te wreken dat hem es mesdaen. Ten inde van sinen lande saen Heeft hi oec bracht die gevaen. Met hem was comen menich vaen, 850[regelnummer] Daer stoute liede onder waren. Nu hort vander ander scaren Die die hertoge van Sassen brochte: Daer hem dese niet jegen wachte, Bracht hi hulpe harde groet 855[regelnummer] Van menigen wel geboren moet. Die coninc van Aelmaengen ter steden Quam daer over die side gereden Met een deel siere liede: Hi[. .] dede verstaen sinen meysniede 860[regelnummer] Dat hi om pays daer waer comen, Ende dat hi den strijt daer wilde begomen; Ende wie onrecht had, wildi weten. Ende dien wildi dan daer heten Dat hijs ombere ende houde stille. 865[regelnummer] En wilt hijs niet doen dor sinen wille, Daer wilt hi dan jegen striden. Die marcgrave quam oec bander side, Om dit te pontene, dat hi can. Aldus quam daer menich man
[pagina 1,287]
870[regelnummer] Daer die hertoge van Oestrike Niet of en wiste sekerlike. Die coninc ende die marcgrave, Daer ic nu gesproken heb ave, Sijn tusscen beiden nu gevaren, 875[regelnummer] Ende willen desen dinc verclaren Ende besien, wies scout het es. Si voren irstwerf, des sijt gewes, Ane den hertoge van Oestrike, Ende spraken hem ane des gelike: 880[regelnummer] Want des orloges saken waren Daer si dus haer volc om scaren, Ende daer si om striden willen beginnen, ‘Laet ons dit delen met minnen, Of die sake en es niet groet.’ 885[regelnummer] Die hertoge antworde: ‘En es geen noet Datmen om soene hier spreket yet Ic sal hier wreken mijn verdriet, Canic, dat mi es gedaen!’ - ‘Her hertoge! Nu laet ons verstaen 890[regelnummer] Wat u [es] mesdaen, hier ter stat. Wi selen u doen beteren dat.’ Doen vertrac hem die hertoge daer Van sinen gevangen, ende maket swaer; Ende hoe die hertoge van Sassen mede 895[regelnummer] Dregede in lietse uut gerede. Doe seidie, ie soutse vort bringen Tote al hier; ‘hi moest verdingen Metten swerde, onbodic hem weder.’ Doe badensi hem, dat hi dit neder
[pagina 1,288]
900[regelnummer] Leide; si souden hem dit al Beteren doen, groet ende smal. Int leste die coninc so vele dede, Dat ginder gemaect ward .i. vrede Ende dat sijs inden coninc bleven. 905[regelnummer] Entie gevangen waren over gegeven, Op coninc word. Van altemale, Van talen ende van wedertalen . . . Ende van Oseningen also vord. Aldus brac daer dit discord 910[regelnummer] Tusscen dien .ij. hertogen; Daer noch om sal hebben dogen Die coninc, eer hijt secgen seget Dat op hem nu es geleget. Hier na salict u wel bedieden. 915[regelnummer] Hort die dinge die eer gescieden.
Vanden coninc van Ingelant ende Cornuaelge. xiij. In desen tiden had orloge groet Die coninc Edeward jegen sine genoet,
[pagina 1,289]
Om Simoens wille van Monfort Gi hebt gehord wel dat discord 920[regelnummer] Hier vore in dit eerste boec. Nu woude [doen] te neuwe ondersoec Die coninc, op die gene, daer naren, Die met Symoen te voren waren, So dat hi altoes wreken woude 925[regelnummer] Waer hi toe quam met enigen scoude. Om dit was nu hem aldaer Een orloge groet ende swaer. Want te Cornuaelge binnen Omboet hi, dat hi [met] minnen 930[regelnummer] Comen wilde met sinen gesinde; Dies men hem daer wel gehinde. Ende alse hi was daer in die stat, So quamen altenen liede na dat Met drien, met vieren, gewapent wele; 935[regelnummer] So dat des geviel so vele,
[pagina 1,290]
So dat die vander stat worden in vare Dat hem die coninc goede dare, Ende daden die porten sluten saen. Doen die coninc dit hevet verstaen, 940[regelnummer] Ward hi verbolgen opdie stat, Ende vraechde, waer om si daden dat Si seiden: ‘al gelovet ons, here, Met uwen gesende ende nemmere In dese stat te comen binnen, 945[regelnummer] Ende dat oec soude sijn met minnen, Nu comen hier gewapent liede Al even dicke, die uwer meysniede Niet behoren, dat wi dochten Dat si ons quaet doen mochten.’ 950[regelnummer] - ‘Ja,’ seide die coninc ten lesten, ‘Sone betroudi mi niet ten besten, Ende tiet mi verraetnesse an? Dit seldi beteren, bi sent Jan! Dat gi mi dit nu an tiet!’ 955[regelnummer] Om dese word so es gesciet Groet gevecht in gene stede. Die gene, die de coninc mede Hadde heten volgen, dat verstaet, Also alse vore droech sijn raet, 960[regelnummer] Doe si vernamen, dattie porten . . . Vor in worden dus besloten,
[pagina 1,291]
Gaderden si hem in .i. dal, Alsoe alse hem die coninc beval: Want alte male dese dade 965[regelnummer] Waren [gedaen] met enen vorrade Vanden coninc, diet hadden vorsien Om dat in die stat waren van dien, Die hem scaren jegen hem vord Met heren Symone van Monfort, 970[regelnummer] Doen hi jegen hem hilt strijt. Dese soudi gerne te dier tijt Hebben, sinen wille met te doene. Dus was hi comen daer omt gone, Ende hadde dus sinen lieden bevolen 975[regelnummer] Dat si in die stat dus souden dolen Met drien, met vieren, op dese saken Of hi yet mochte comen te wraken. Entie oec in niet mochten comen, Dat si hem buten so begomen 980[regelnummer] Ende gaderen hem an ene side, Dat si anders margens betide Die stat mogen stormen an; Dan sal hi ende sine man Tere porten comen, meer ende min, 985[regelnummer] Ende selense alle laten in. ‘Oec sele wi belegge[n] so die strate, Dat niemen sal mogen comen te bate.’ Dus was dese dinc gevisiert Daer te voren ende wel geordiniert,
[pagina 1,292]
990[regelnummer] Ende des en wiste niet die stat. Daer om moesten si bliven mat.
Hoe si den coninc hem op gaven. xiiij. Des anders dages, harde vroe In die griekinge, quamen doe Die buten lagen, vor die port. 995[regelnummer] Eert yement daer binnen hevet gehort. Hadden si die porte belegen; Entie coninc quam daer jegen So vroech, so dat hi daer Die porte op dede over waer. 1000[regelnummer] Eert geruchte yet groet quam, So was daer in menich man, Wel gewapent, van buten comen. Die hebbense nu binnen vernomen, Ende wapenden hem metter vard, 1005[regelnummer] Ende trocken vaste ter porten ward. Nu was hem die strate beleit Dat hem dat gaen ward ontseit Ter porten ward, daer si wilden. Daer lagen met speren ende met scilden 1010[regelnummer] Des coninc liede so dicke, godweet, Dat hem dat comen was ongereet Die porse te wederstane daer, Doe die ander in quamen naer.
[pagina 1,293]
Want die quamen uter steden. 1015[regelnummer] Heeftmen daer int strate bestreden, So datsi vorder en mochten niet. Ende alst gemeine volc dit siet, Dattie coninc die stat wil winnen, So quamen si toe in allen sinnen 1020[regelnummer] Ende geven hem op daer albloet Den coninc, sonder slach ende stoet, Ende seiden, sine wilden niet berechten Sine viande, no daer om te vechten; ‘Es daer iemen in die stede 1025[regelnummer] Die hem gedaen hevet lede, Oft jegen recht heeft gedaen Van dingen die den coninc bestaen. Dat wille wi wel over waer Dat hijt rechte al openbaer: 1030[regelnummer] Daer jegen en wil wi striden niet.’ Alse die coninc dit gesiet, So trac die gemeente hem ane, Ende geloefde hem daer vord ane
[pagina 1,294]
Dat hise te rechte soude houden. 1035[regelnummer] Om dit die gemeente verbouden Dat si die heren vander stat Alle vaen, ende die om dat Striden wilden, sloegen doet. Die coninc had daer een groet conroet 1040[regelnummer] Die metter gemeinte plechten ginder. Dus quamen daer meerre ende minder Des coninc viande in die scade; Si worden daer ute gelesen bi rade Ende gevangen bracht den coninc, 1045[regelnummer] Diese blidelike daer ontfinc, Om dat hi hem daer wreken sal. Vaste te houden hise beval, Tote dat si gehent dese saken. Ende binnen deser selver spraken, 1050[regelnummer] Quamen met enen gemeinen rade Die vander stat ende baden genade, Ende seiden, si wilden algader doen Dattie coninc ende sine baroen Begerende sijn van deser dinc. 1055[regelnummer] Aldus ontfinc[se] die coninc Ende dede doe saen gebieden Pays ende vrede allen lieden. Dus ginc die stat daer in hant. Sonder die, daer die coninc vant 1060[regelnummer] Die sine viande had[den] gewesen, Die worden daer alle uut gelesen
[pagina 1,295]
Ende in gevancnesse gedaen, Daer si niet en mogen ontgaen. Dus waser vele, des seker sijt, 1065[regelnummer] Die met Symone vor desen tijt Jegen den coninc streden alle, Doen hi was in sinen mesvalle Daer hi eerlike ute es comen. Sekerleken men magen wel gomen 1070[regelnummer] Den besten enen die nu leeft, Na dat hi gedaen nu heeft.
Hoe die coninc Edeward een wijf nam, ende vander feeste die men daer dreef. xv. In desen tide dat dit gesciede Daer ic nu af hier bediede, So was .i. sake sonderlinge 1075[regelnummer] Alse van huwelike dinge. Want hier vore had gesant Edeward in Spaengenlant Ane den coninc deser gelike: Of hi hem in huwelike 1080[regelnummer] Siere dochter geven wille nu. Dese liede quamen, seegic u,
[pagina 1,296]
Recht doemen dese stat Gewonnen hadden, ende brachten, dat Die coninc van Spaengen gerne soude 1085[regelnummer] Siere dochter geven, op dat hi woude. Om dit so was geverst al daer Van dien gevangenen over waer, Datmer niet en over rechte. Mar die coninc beval bedichte 1090[regelnummer] Datmense vaste hoeden soude; ‘Ende ward oec dat bi yemens scoude Enich van hem ontginge daer, Ic soude den genen rechten so naer, Dat diet sagen meer vord an 1095[regelnummer] Hem lieten ontgaen gevangen man.’ Die stat heeft hi oec beward, Ende daer in geset mede ter vard Met siere hant alle gerechte Die die stat selen berechten, 1100[regelnummer] Ende hueden vort van mesvalle. Dus trac die coninc vandaer met alle
[pagina 1,297]
Jegen sine bruut, godweet, Diemen hem brinct jegen gereet. Dus quam dese huwelijc toe, 1105[regelnummer] Daer menich om blide was ende vroe. Feeste was daer in allen sinne. Te Lonnen was si vort binnen: Daer was si sekerst, na sijn verstaen, Want hi was daer eerst ontfaen, 1110[regelnummer] Doen hi ongeweldich was Sijns lants, alsict hier voren las. Dansen, reyen, singen, springen, Hets niemen diet mochte vort bringe[n], Die feeste die de stede dreef. 1115[regelnummer] Die gene diet dlatijn bescreef,
[pagina 1,298]
Seide so vele van deser saken. Dat ongelovelijc waer in spraken; Want so grote behagelhede Alse men daer dede in die stede, 1120[regelnummer] Dadict u also verstaen, Gine gelovets niet, sonder waen. Alle dage, al .viij. dage uut, Was in die stat dmeeste geluut Van trompen, vedelen ende tambusen, 1125[regelnummer] Sitolen, harpen; in allen husen Van der stat was sonderlinge spel. Hoe soudemen dit toe bringen wel Datment al mocht gescriven, Die feeste die si onderlinc driven, 1130[regelnummer] Die va[n]derstat? Ens lichtelijc niet. Ic late bliven alsoet gesciet, Ende scrive vanden coninc vord Van dingen die te hem behord Des coninc feeste was dus gedaen: 1135[regelnummer] Daer mochte uut ende in gaen Wie dat wille, [. . .] ende ongeheten; Ende spelen, dansen, drinken, eten, Dit was niemen daer wederseit. Binnen der feeste ward daer geleit
[pagina 1,299]
1140[regelnummer] Ene tafelronde van ridderen ende cnapen, Dat wie so wille, mochter daer wapen Dragen ende joesteren mede. Daer was gemaect na den sede Een spel va[n] Artur den coninc, 1145[regelnummer] Ende geordineert also die dinc, Ende ut gescoren die beste saen, Ende genoemt daer sonder waen Na die heren van ouden stonden Diemen hiet vander tavelronden. 1150[regelnummer] Oec had die coninc geheten te voren Cnapen, die daer souden doen horen Neuwe boetscape ute alle lande Van stride, van orloge alte hande; Ende hoemen vermane van desen 1155[regelnummer] Elken ridder, die ut gelesen Ware na siere werdichede, Dat hi bescudden vare die stede, Oft dien casteel, ofte dat lant, Daer hem die bode af dade becant.
[pagina 1,300]
1160[regelnummer] Dit hadde die coninc met vorrade Gemaect, so vast ende so gestade, Dat elc sijn recht houden sal Na datmen daer ordinieren sal; Ende swoerent daer, opter stede, 1165[regelnummer] Te houden na coninc Artur sede Dat spel ende die tavelronde. Mar sine wisten niet ter stonde, Noch en hoeden hem oec niet Van dat die coninc sinen cnape[n] hiet, 1170[regelnummer] Datmen int spel soude vortbringen Van allen steden die werringen Die hem letten ende die hem deren; Ende dat si om dit verweren Selen sijn gemaent daer toe 1175[regelnummer] Dat sijt daer moeten geloven alsoe, Oft si selen met scanden groet Ontwijst sijn daer albloet Van haren gesellen. Dus waest daer Geordineert daer al vor waer.
Hoe die tavelronde began, ende vanden heren vander tavelronde. xvi. 1180[regelnummer] Die coninc es ut vercoren voren, Ende die ter tavelronde behoren
[pagina 1,301]
Trocken [uut] al met gewelde, Ende alle dese heren quamen te velde. Doe daer dat spel was op geleit, 1185[regelnummer] Alse hier vore es af geseit, So vercoes daer elc den sinen: Haer vromicheit sal daer nu scinen. Daer was Lanceloet ende Walewein, Ende Perchevael ende Eggrawein,
[pagina 1,302]
1190[regelnummer] Ende Bohort ende Gariet, Ende Lyoneel ende Mordret. Ende .i. Keye was daer gemaect. Dese ende andere (wat holpt ontsaect?) Die hier toe waren gecoren, 1195[regelnummer] Waren verre best geboren Ende die meeste vanden rike. Dit was .i. margens tidelike Dat dit was begonnen; Recht int opgaen vander sonnen
[pagina 1,303]
1200[regelnummer] Began die tavelronde aldaer: Het was scone weder ende claer, Ende daer waren vrouwen ende joncfrouwen Die dat spel souden ane scouwen. Daer was oec geboden in al Ingelant: 1205[regelnummer] Die daer comen wilde opt sant Te brulocht ende tesen spele, Dat hire comen mochte wele, Sonder toren ende verdriet. Al ware enige dinc gesciet 1210[regelnummer] Hier vormaels, dat soudemen laten staen Tote dat die feeste waer gedaen. Om dit so quam daer menich man Dat grote spel te siene an; Hets .i. wonder te verstane 1215[regelnummer] Wat daer volcs was comen ane. Nu sijn die dinge toe comen So, dat elc daer heeft genomen Spere in hant, ende reden daer Starke joeste openbaer. 1220[regelnummer] Die heren vander tavelronden Hilden hem te dien stonden Te gader, dat verstaet nu wel; Al waest dat den enen mesvel, Die ander wraect daer optie stat. 1225[regelnummer] Om dit maecten si daer mat Menigen man in corter stont. Key ward daer .i. luttel gewont,
[pagina 1,304]
Ende dat ward daer al willens gedaen; Want wel si .xx. sonder waen 1230[regelnummer] Jonger liede hadden hem beraden, Dat si Keyen souden scaden Ende scande doen, ende al te spele, Om datmer seegen soude vele Van outs ende borde maken: 1235[regelnummer] ‘Hier scinen noch wel Keys saken!’ Dit ward ginder soe toe brocht Dat Keye wel na had becocht: Want eer hi hem verwinnen liet Om datmen Keye daer hiet, 1240[regelnummer] Ward hem geslegen .i. wondekijn; Ende hem waren oec die daremgarden sijn Ontwee gesneden, ende van sinen gereiden. Doen ward hi daer al sonder beiden Van sinen orsse so gesteken, 1245[regelnummer] Dat hem dochte die hals breken. Om dit ward ginder gerochte groet Met roepen daer: ‘her Keye heeft noet, Hi leit ende tumelt op dat sant! Mi donct, hier ward wel becant 1250[regelnummer] Van sinen daden die hi pleget.’ Dit ward ginder dicke geseget; Daer was om gedreven feeste, Daer logen omme al die meeste,
[pagina 1,305]
Doen si geware worden das 1255[regelnummer] Dat hi niet sere gequets en was. Die coninc ende die coninginne Warens blide in haren sinne Dat dit also was gevallen. Die coninc geboet doen hem allen. 1260[regelnummer] Dat genoech waer. ‘Laet ons eten Varen te hove. Dit spel vermeten Es recht na Arturs wise[.] comen Nu lact ons dit vort begomen Dies gelike dat hi plach. 1265[regelnummer] Elc doet tsine oft hi mach!’ Dus geloefdense noch alle daer Dit te volbringen openbaer.
Van den etene, ende vanden genen die daer boetscap bringen. xvij. Dus sijn die heren te hove gevaren, Daer men genen cost sal sparen 1270[regelnummer] Van datmen drinken mach ende eten. Die coninc es tere tafel geseten, Entie heren vander tavelronden Dede die coninc ter selver stonden
[pagina 1,306]
In sittene sitten oec daer mede. 1275[regelnummer] Gelijc dat coninc Artur dede Alse hi feeste hilt, dat wi gelesen Dicke hebben Gelijc oec desen, So dede Edeward nu, godweet. Die ridders sitten daer gerect. 1280[regelnummer] Menich minsce volgede daer naer Om die feeste te siene daer, Ende al die wilden, mochten mede Eten ende drinken daer ter stede; Mar daer was menich die niet en at, 1285[regelnummer] Om die feeste te siene bat. Dus als die ridder waren geseten Ende men vort brachte teten, Ende teerste gerechte was gedaen, Dede die coninc ane enen venster slaen 1290[regelnummer] Met ere roede .i. der cnapen, Om .i. gestille daer doen maken. Doe sweech al dat ginder was. Die coninc sprac doen na das: ‘Bi mire cronen sweric dit word: 1295[regelnummer] Eer hier heden gerecht comt vord, So moetie niemare hebben vernomen!’ - ‘God geve datse ons moete vromen!’ Spraken die heren die daer saten. Niet lange daer na quam utermaten
[pagina 1,307]
1300[regelnummer] Sere gereden .i. wonderlijc cnecht, Ende met bloede bespringet echt Al versch, ende reet ter taflen alsoe, Ende sprac den [coninc] irstwerf toe: ‘Versaect coninc ende oec blode, 1305[regelnummer] Ende die hier sitten bi u, hoe node Souden si comen daer men soude striden! Ic sie wel, coninc, nu ten tiden Dat si sitten al versaect. Siet, hoe die gene sit ende traect 1310[regelnummer] Onverwect met sinen hode! Ic wane hi vechten soude wel node Enen camp teghen hem tween. Her coninc, gi sijt hier al in een Met uwer feest, ende u lant 1315[regelnummer] Es den Waloysen bat becant Dant u es cont. Waer toe eest goet Dat gi coninc heten doet? Ic moet u secgen nu ter stont: Siet, hoe ic ben gewont 1320[regelnummer] Ende bebloet om uwe sake. En doedi hier af gene wrake, Ic seege, dat gi geen coninc sijt. Ende die hier saten nu ter tijt
[pagina 1,308]
Bi uwer siden eten ende drinken, 1325[regelnummer] God hi moetse alle scrinken, Of si mi niet helpen wreken Over die Waloyse! ’ Na dit spreken Antworde die coninc: ‘bode, godweet, Datti mesdaen es, dats mi leet, 1330[regelnummer] Ende bi mire crone besweric di toe, Dat ic dat sal wreken soe, Dat mens nemmermere sal gewagen, Oft ic bliver selve verslagen!’ Doen spraken die vander tavelronden 1335[regelnummer] Alle gader ute enen monde: ‘Her coninc, wi willen mede varen Met al onser macht, ende hulpent waren; Ende die u hier toe oec gebrect, Wi willen, datmen hem dogen uut stect.’ 1340[regelnummer] Dus had die coninc daer .i. belof Vanden genen, die hem of Daer vore dicke ware[n] gegaen. Die coninc heefse nu bevaen Ende noch sal bestri[c]ken meer, 1345[regelnummer] Eer die maeltijt doet sinen keer.
[pagina 1,309]

Vanden selven meer. xviij. Doen gesproken ware[n] dese word, Brachtmen dander gerechte vord Met groter feeste, want over waer Om dese boetscap was lettel daer 1350[regelnummer] Gesorget; mar daer was gedient Gelijc dat .i. man doet sinen vrient. Doen terde rechte ward gedregen, Heeft die coninc echt geslegen Met ere roede an die want, 1355[regelnummer] Ende sprac daer na alte hant: ‘Noch soude gerne niemare horen, Wilse ons yeman bringen voren Eer wi mer vorward aten.’ Gene ridders, die ginder saten, 1360[regelnummer] Loefdent alle daer ter steden. Niet lange daer na so quam gereden Enen knape op enen somer ter stonden, Dien hande ende voete waren gebonden, Ende den breidel in sinen arm. 1365[regelnummer] Dese maecte groet gecarm Ende quam aldus in dien zale Vore die tafle, daer altemale Die vander tavelronden sijn geseten. ‘Deus! hoe gerne soudic weten,’
[pagina 1,310]
1370[regelnummer] Sprac die gene, ‘wat heren dit waren. Die hier sitten in deser scaren Ende berechten een der dinc . . . Ende began daer opten coninc Ende seide vort tote Lancelote: 1375[regelnummer] ‘Ja!’ seit hi, ‘sint dat dese genote . . . So willie Lancelote clagen dan Mijn verdriet, ende els geen man. Hi sal mi wreken, wetic wale! Nu maecs den coninc nember tale, 1380[regelnummer] Want hine can hem selven berechten. Wat soudi dan over mi vechten?’ Doen sprac die gene Lanceloet an: ‘Lanceloet van Lac, edel man! Ic groete u vorden besten een 1385[regelnummer] Die sonne nie besceen; Ende oec vor alle die hier sijn So groet u die herte mijn. Lanceloet, here, verstaet dit word, Ghi moet hier selve comen vord
[pagina 1,311]
1390[regelnummer] Ende mi van dere noet ontbinden. Van al mijns heren coninc gesinden Sone heeft niement macht gemene Dit te doene, dan gi allene; An u staet mijn toeverlaet!’ 1395[regelnummer] Mettien Lanceloet op staet, Ende ontbant den genen daer. Als hi ontbonden was, daer naer Gaf hi Lanceloet metter spoet Ene lettere, daer in gescreven stoet: 1400[regelnummer] ‘Die desen cnape heeft ontbonden, Hem ontbiet ten selven stonden Die coninc van Irlant, dat hi es Een valsch ridder, des sijt gewes, Ende .i. verrader, ende een quaet. 1405[regelnummer] Ende dar hi oec wreken dese daet Die dien gedaen es, dien hi ontbant; Ende comme optie zide van Ingelant, Optie side te Gales ward, Daer vint hi den coninc onvervard 1410[regelnummer] Van Irlant, met sinen lieden opt lant, Tontbeidene tgeens diene ontbant. Wie hi oec es onder die sonne, Van wat geslachte, van wat connen, Hoe vrome, hoe starc, hoe rike hi es, 1415[regelnummer] Hi vint mi daer, sijt seker es.’
[pagina 1,312]
Doen dese letter was gelesen, Ward Lanceloet hier af in vresen Ende versaect. Doe sprac Walewein: ‘Lanceloet, wi selen comen int plein 1420[regelnummer] Met u, te wederstane dese dinc. Ons sel oec helpen die coninc Met siere macht, te deser vard.’ Die coninc sprac: ‘Sijt onvervard, Dat ic hier yemen sal gebreken! 1425[regelnummer] Ic sal elken hulpen wreken Sinen ween ende sinen scande. Gelijc dat Artur in allen lande Voer om die vander tavelronde, Al dier gelijc willic ter stonde 1430[regelnummer] Met elken ridder oec nu varen. Van allen sticken die si selen baren In dit spel. al sonder vresen, Daer willic een geselle af wesen. Oec willic dat gi dat oec mi 1435[regelnummer] Geloeft, ende doet alse ridderen vri.’ Dit geloefdense alle daer. Doe sprac die coninc ten bode daer naer: ‘Vrient, welc tijt dat Lanceloet heeft vernomen Dat die coninc van Irlant es comen 1440[regelnummer] Ter stat, daer du af seges teken, Lanceloet sal di comen wreken.’ Die bode bedanctem sere van desen. Dit late wi nu aldus wesen, Ende scriven vander feesten vord 1445[regelnummer] Die gi genoech niet hebt gehord.
[pagina 1,313]

Vanden derden bode, die wonderlijc gemaect was. xix. Nu was ginder bliscap groet Onder alle die genoet. Men brachte die gerechten vord Also alse ter feesten hord. 1450[regelnummer] Twee gerechten brachtmen daer. Dene vore ende dander naer. Eer die coninc spreken wille. Doe riep hi sere: ‘Hout al stille! Ic wil eer niemare hebben gehort 1455[regelnummer] Eermen enich gerechte brinct vort’ Si loefdent alle die saten daer. Niet lanc was dit geseit, daer naer En quam ene lelike creature. Die nie was na wives figure
[pagina 1,314]
1460[regelnummer] Gemaect, want die nese van hare Was eens voets lanc openbare Ende meer dan ere palme breet; Die horen waren haer, godweet, Gelijc vanden esel die oren; 1465[regelnummer] Vlechten hadsi achter ende voren. So datsi toten gordele gingen; Si scenen so grof, daer si hingen, Als peerts vlechten of grover vele: Enen crop hadse onder die kele, 1470[regelnummer] Alse een ganscy es groet; Den hals lanc, ende harde roet; Den mont wijt, ende ongescepen: In dene side haddi begrepen Die kinnebacken toten oren toe; 1475[regelnummer] Hi ginc op, in weet hoe, Ende stont slem, opward wide ontdaen. Die tande diemen daer in sach staen,
[pagina 1,315]
Waren som sward ende som wit; Ende vinger lanc, dat qualijc sit. 1480[regelnummer] Rageden haer uut .ij. tande groet. Op .i. pardekijn dat was roet Quam si gereden, dat mager was, Ende dat houte oec, sijt seker das. Achter ende vore harde sere. 1485[regelnummer] Dese joncfrouwe met enen corten kere Es comen vordie tafel gereden, Daer mense an sach te selsenheden; Want wonderlike[r] vorme vort an Sone hadde gesien geen man. 1490[regelnummer] Die joncfrouwe diemen in Perchevael vint En gelcec derre niet .i. twint, Soe selsen so was dese gescepen. Nu hort watse heeft begrepen Te secgene onder die genote. 1495[regelnummer] ‘Wetti,’ seitsi, ‘wien ic groette Vor alle die sijn in dien zale? Dat es den here Perchevale. Hem so groetic vor u allen! Ic weet alle dinge die gevallen, 1500[regelnummer] Ende alle u meninge, sonder waen, Soudic u hier wel doen verstaen; Ende wie dat elc es geheten Nader tavelronde vermeten: Lanceloet, Perchevael, Walewein, 1505[regelnummer] Mordret, Keye ende Ecgrawcin,
[pagina 1,316]
Ende Gariet, ende dander mede Die hier sitten in die stede; Dits mi al cont op dese ure. Nu hort hier vort mine avonture, 1510[regelnummer] Die ic u allen bringe te voren Die ter tavelronde behoren. Perchevale sprekic irst ane. Ende doe hem hier nu te verstane, Dat hi te Licester vare saen. 1515[regelnummer] Daer mach hi prijs ende lof ontfaen Vor dien casteel, ic secge twi: Want hi wilt dingen die hem bi Sijn geseten, ende asselgicren. Seldi in eniger manieren 1520[regelnummer] Prijs bejagen. dat sal daer wesen. Ende trecti achter oec van desen, Ic sal u lachteren, in allen hove Waric comen, van uwen love. Walewein, ic groete u mede, 1525[regelnummer] Ende seg u, dat te Cornuaelge in [die] stede Ompays es, dat moetti keren, Tusscen die gemeente entie heren, Om die liede dier liggen gevaen Die den coninc hebben mesdaen.
[pagina 1,317]
1530[regelnummer] Want uut dadense die heren gerne, Entie gemeente staet te werne; Ende Ridsard die coninc heeft daer gesint Om die gevangen, si u bekint. Her Walewein. nu vart daer saen, 1535[regelnummer] Ende helpt der gemeente dit wederstaen! En doedijs niet, so secgic twaren Dat gire niet en dorret varen Van bloetheiden, dat si u cont.’ Walewein die doe op stont, 1540[regelnummer] Ende seide: ‘Bi trouwen, dit salic wreken. Oft mi sal mijn scilt gebreken Ende mijn goede sward, godweet!’ Perchevael stont op oec gereet Ende seide, Licestre soudi winnen 1545[regelnummer] Optie gene vandaer binnen. Oft hi souder sterven voren. Doe mochtmen in dien sale horen Groet geruchte ende groet geclanc; Het stont al op eer yet lanc 1550[regelnummer] Om dit wonder dat daer was. Die joncfrouwe maecte haer na das Uter zale, datsi u cont, Diewile dat ge[r]uecht stont, Ende es hem dus van daer ontgaen, 1555[regelnummer] Dat niemen en weet, sonder waen.
[pagina 1,318]

Vander joncfrouwe noch, ende hoe dat hof sciet. xx. Alse dese joncfrouwe was uter zale, Const si daer die pade wale. Si was ontslopen saen, Ende heeft die paruren af gedaen 1560[regelnummer] Daer si mede ontlicsent was. Dese joncfrouwe, daer ic af las, Was .i. van des coninc cnapen; Entie coninc had dese wapen, Ende dit ansicht, ende dit hoeft 1565[regelnummer] Heymelike doen maken, des geloeft, So dat na een joncfrouwe sceen. Ende alle dese worde overeen Die dese boden brochten vort. Haddensi vanden coninc gehort, 1570[regelnummer] Ende gevest oec harde wale. Doent geruechte inden zale Leden was, vraechdemen daer nare Waer die lelike joncfrouwe ware. Daer liep so menich soeken gaen, 1575[regelnummer] Mar si was hem allen ontgaen. Om dit ward noch geruchte groet; Men wilde daer seggen nu albloet: Dattie quade geest had gewesen. Die coninc, die wel wiste van desen, 1580[regelnummer] Ontgaeft hem allen, ende seide daer: ‘Ic secgu, heren, dit over waer:
[pagina 1,319]
Dese aventure, die gi saecht hier, Die quam bi onser feesten fier. Dat wetic wel, ende bens wijs: 1585[regelnummer] Wilde wi noch staen inden prijs Der heren vander tavelronden, Ons soude comen te enigen stonden Boetscap die nu blivet achter. Wilde wi wreken elkes lachter, 1590[regelnummer] Ende men dat gevreist int lant, Ons soude comen genoech te hant Selsenheide van dien, van desen.’ Doe seidense alle: ‘Het mach wel wesen!’ Dus brachtem daer die coninc toe 1595[regelnummer] Datsi moesten. sine weten hoe, Hem hulpe doen van allen saken Die hem in sijn lant gebraken, Ende som oec jegen haers selfs mage. Die coninc ne was hier toe niet trage 1600[regelnummer] Dit te vervorderne, dat verstaet. ‘Gi heren,’ seiti, ‘geeft mi raet. Gi wet wel, ic heb geloeft diere Jegen Gales te vechten sciere; Help mi dier gelike hier nu, 1605[regelnummer] Alse gi wilt dat ic helpe u. Hulpti mi wel, ic segt u bloet, In ga u of in gere noet! Van al dat gi hebt geloeft, Daer willic vore setten mijn hoeft,
[pagina 1,320]
1610[regelnummer] In dien dat gi getrouwe wilt wesen’ Si antworden hem: ‘Van alle desen, Daer gi ende wi beroepen af sijn, Set ons daer af een termijn. Wi wilden dan sijn gereet 1615[regelnummer] Met u te volbringen onsen eet Met al onser macht, dat verstaet; Ende die ons hier toe af gaet, Dien sel wi houden over viant.’ Des gaven si haer trouwe te hant, 1620[regelnummer] Ende hi geloefdem daer met Bi siere kerstenliker wet. Dat hise van der uren sal Houden over sine gesellen al Dit geloefdense weder daer. 1625[regelnummer] Doen ward die dach geset daer naer Binnen xiiij. nachten in termine Te Cornuaelge vor die stat te sine. Ende vandaer te Gales ward Ende Irlant mede in die vard; 1630[regelnummer] Ende dat si warneert comen, [Ende], datsi mogen, begomen, Eer si weder omme keren. Dit geloefden daer alle die heren.
[pagina 1,321]
Dus es dit hof gesceden. 1635[regelnummer] Ende elc voer thuus ward, hem gereden Dat hem gebrac daer sonderlingen. Nu hort een lettel van andren dingen
Van dingen die gescieden. xxi. In desen tiden recht omtrint So donderet vreselijc te Gint, 1640[regelnummer] Dat die stat [daer] af verwagede, Daer hem menige af versagede; Ende daer na quam ene blixeme groet. Die hem .ij. verbernde albloet Opten wech in desside Gent, 1645[regelnummer] Die niet en waren daer bekent. In desen tiden, hebbic verstaen, So was die sonne oec vergaen. Te vespertide gesciede dat. Het werd so donker opter stat 1650[regelnummer] Datmen niet en conde gesien; Dat geduerde wel na dien Ene halve mile te gane daer, Eer mensi weder sach daer naer. Men seide oec na desen dingen, 1655[regelnummer] Dattie kerstine onder gingen, Ende dat was waer. In dien tiden Waren vergadert in beden siden
[pagina 1,322]
Kerstine ende heiden .i. groet deel. Ende die kerstine waren in enen casteel 1660[regelnummer] Som gejaget, die mochten ontgaen, Ende dandere alle, sonder waen. Dier wel .iij. dusent was, Bleven doet vordien pas. Ende .ij^M. ontginger wel 1665[regelnummer] Dient namaels qualike gevel; Want die casteel ward belegen Ende si worden daer in verslegen. Aldus geviel daer die dinc Datter noyt .i. ontginc. 1670[regelnummer] Mar dit was niet der sonnen scout: Hets truffe datmen daer of hout; Alse comt die tijt datsi ontfeet, Daer af eest dat si ve[r]geet; Ende die gelijc so doet die mane 1675[regelnummer] Alse si es in haren ontfane. An dit en es te houden niet Dat hier af comt enich verdriet. In dit jaer dat dit dus was Daer ic hier te voren af las, 1680[regelnummer] Geviel in Brabant, ende oec mede In Henegouwe, in ander stede, Dat die sceperen dat cruce namen Ende van vele landen te gader quamen, Ende lieten haer scape staen upt velt. 1685[regelnummer] Dus waendense met hare gewelt
[pagina 1,323]
Theylich graf hebben gewonnen. Daer sijn si alle hene geronnen Tot daer men scepinge soude doen. In weet hier af en geen ocsoen; 1690[regelnummer] Mar men wiste noyt een twint Waer daer enich ontquam sint. Dus worden si verloren al. In weet daer af niet tgetal, Mar vele waser, wetic wel. 1695[regelnummer] In desen tiden oec gevel Den coninc Philipse van Vrancrike, Coninc Lodewijcs sone sekerlike, Dat hi sende over mere Jegen die Sarrasine ter were 1700[regelnummer] .I. groet deel van sinen lieden, Dies hi verdiende an hem met mieden. Wantmen lietem daer verstaen, Dat hi van rechte, sonder waen, Sculdich waer nu .i. vard: 1705[regelnummer] Want sint dat sijn vader ward Begraven, sone heeft hi gene gedaen. Doemen hem dade dit verstaen, Sindi daer ward met scatte groet, Ridders, serjante ende cnapen goet; 1710[regelnummer] Mar selve waer hi gevaren met, Mar siecheit hevet hem belet.
[pagina 1,324]
Nu geviel oec sonderlinge Ene harde grote werringe Tusscen Ludeke ende Brabant. 1715[regelnummer] Die van Ludeke hebben verbrant Op Brabant wel .vij. huus. Hier om worden sere confuus Die optie mersce wonen daer Ende senden ten hertoge vaste naer 1720[regelnummer] Janne, die doe cleine was. Sijn raet onderwant hem das Ende vorden den hertoge daer int here. Die viande bleven optie wcre, Tote dattie hertoge daer quam, 1725[regelnummer] Ende datmen [dach] ten perlemente nam. Ende doe tperlement qualike seiet, En bleef daer ander viande niet, Sine vloen alle wech ter vard. Int leste den hertoge gebetert ward. 1730[regelnummer] So dat hi van danen sciet Sonder toren ende verdriet.
Noch van gescienessen. xxij. Int lant van Vermendoes gesciede Ene grote sterfte onder die liede
[pagina 1,325]
In dit jaer van hier voren. 1735[regelnummer] Vrouwen, daer kinder of worden geboren, Sterven al meest daer omtrint. Oec was bi sinte Quintijns bekint Een waterwal onder die vesche, So datter lettel goet quam te dessche, 1740[regelnummer] Want si storven bi na al. Dus hadden daer ongeval . . . Ende waren geplaget daer ter stede. In desen tiden gesciede .i. wonder Te int stat besonder: 1745[regelnummer] Een vrouwe es daer eens kints genesen Dat wonderlike toe comen mocht wesen. Die voete stonden hem achter ward Entie versene haer openbaerd Daer die teen souden staen: 1750[regelnummer] Ende andie hant waest so gedaen, Dattie palme uudward stont; Des gelijcs ward mi noyt cont. Ende hals ende hoeft was aleen, So datter niet tusscen sceen; 1755[regelnummer] Ende een gat cleen ende ront Had int ansicht over den mont; Ende genen nese had oec mede, Mar het hadde daer staende ter stede
[pagina 1,326]
.ij. gate, daer die nese soude staen. 1760[regelnummer] Aldus was dat kint gedaen; Mar en leefde nember daer Dan .v. dage also daer naer. Te Mets in Lorein gevel Van .i. geet een selsen spel: 1765[regelnummer] Een weder was met ere geet, Dat .i. buc te doene steet; Ende die geet bracht .i. lam Alse haer tijt vort quam, Ende en had niet na die geet 1770[regelnummer] Dan onder den kin .i. bard steet. Te Hoy ende te Ludeke mede In desen tiden in dese .ij. stede Geviel .i. tempeest harde groet, Daer som die liede in bleven doet. 1775[regelnummer] Want .i. onmatelijc regen Es daer ut ere wolken geslegen, Diet al vloyen dede omtrent. Van boven Hoye es bekent Die[..] Mase so groet, datse brac 1780[regelnummer] Die huse ende ontwee stac,
[pagina 1,327]
Die h[a]er stonden daer gehende. Dit water oec te Ludeke s[c]ende Som die huse, sijt seker des. Ene mole oec, die daer es 1785[regelnummer] Int water gestaen boven die brugge, Die es gevallen over rugge Ende die molres, diere in waren, Verdronken mettes waters baren. Grote scade heeft dit gedaen, 1790[regelnummer] Ende es aldus tot Tricht gegaen Ende brac die brucge mede, Ende dede oec scade indie stede.
Hoe die coninc van Ingelant haer belof wilden voldoen. xxiij. Ghi hebt wel hier vor gehort, Hoe dese dinge sijn comen vort 1795[regelnummer] Van Edeward den coninc, Hoe hi sine genote bevinc Int spel vander tavelronde. Nu sijn comen tot dien stonde Datsi alle vergadert waren, 1800[regelnummer] Ende haer dinge wilden verclaren, Ende voldoen met hare cracht Dat si geloefden, na haer macht. Dus hadde die coninc menigen man Die hem daer vore niet wel en an
[pagina 1,328]
1805[regelnummer] Ende dat dus te ponte es comen Met menigen stouten vromen, Ridder ende serjante mede Soe voer die coninc nu gerede Te Cornuaelge, om die gevane 1810[regelnummer] Daer over te rechten, na minen wane. Die met hem dus voren daer Waren wel berecht over waer Van allen saken die hem behort; Want si willen altenen vort 1815[regelnummer] Ende voldoen haer aventure Ende nemen dats hem mach geburen, Eer si weder willen keren. Dus sijn getrocken dese heren Vor Cornuaelge met groten here. 1820[regelnummer] Die daer binnen in die scere Hadden jegen die gemeente geweest, Worden hier af sere gevreest; Want si pensden wel vor waer Dattie coninc waer comen daer 1825[regelnummer] Om dattie[t wilde] wreken optie stat. Si gingen smeken saen om dat Ende geloefden, der gemeente daer Groet vordeel te doen daer naer, Om dat si en selen clagen niet. 1830[regelnummer] Den ballingen hebbensi gemiet Dat hi te goede oec sal maken. Op desen troest, op dese saken
[pagina 1,329]
Lietmen saen den coninc in. Nu was dus des coninc begin: 1835[regelnummer] ‘Walewein, dit es u orloge; Nu siet wat u hier toe doge. Ghi hebt geloeft te wreken dit’ Walewein dus den coninc bit. Dat hi hem geraden sal daer toe 1840[regelnummer] Dit te berechten, ende oec ‘hoe Dat ics oec beginnen sal?’ Die coninc seide: ‘gi selt onthouden al Die heren entie gemeinte mede Die hier nu sijn in dese stede, 1845[regelnummer] Ende selt hem ane dan tien des Daer u over geclaget es; Ende alse gi haer antworde hebt gehort, So salic u wel raden vort.’ Nu dit was aldus gedaen. 1850[regelnummer] Mar over een so droegen daer saen Die gemeente metten heren, Ende seiden, sine wilden niet af keren Van dat si geloeft hadden den coninc. ‘Wat was die sake entie dinc.’ 1855[regelnummer] Sprac Walewein, ‘daer ons af clage Comen es? dits dat ic vrage. Hier was emmer .i. twest binnen.’ - ‘Here, hi es vergaen met minnen; Ende waer oec yet hier mesdaen, 1860[regelnummer] Wi willens tes coninc wille staen Vander mesdaet, esser yet.’ Alse die coninc dit gesiet. Nam hi sine genote besiden Ende seide: ‘Walewein, al sonder striden
[pagina 1,330]
1865[regelnummer] Seldi uwen wille vordren saen. Nu eyschet hem, dier geliegen gevaen Dat si die nu leveren u, Uwen wille daer met te doene nu. Ende dan vraecht in gemenen saken 1870[regelnummer] Watmen met hem sal doen te wraken. Ende gevense haer int gemeene aldaer, Dats ons allen scone vor waer, So mogewijt coenlijc doen met eren.’ Metten worde keerden die heren, 1875[regelnummer] Ende eesten die stede die baroene. Haren wille mede te doene. Si seiden, ‘docht den coninc goet, Van alse vele alsem bestoet, So gaven sise gerne op haer recht.’ 1880[regelnummer] Doe vraechdemen hem daer na echt: ‘Wat esmen sculdich met hem te doene Na haer mesdaet, na selke baroene?’ Si seiden saen; ‘des coninc wille!’ Doen en sweech niet langer stille 1885[regelnummer] Die coninc, sprac aldus daer toe: ‘So willic datmense onthoefden doe!’ Dus worden die gene, des geloeft, Altemale tot enen onthoeft, Die was verbeden, alsict las, 1890[regelnummer] Om dat hi Ridsard maech was, Die coninc in Aelmaengen es. Dus vorderde die coninc daer na des
[pagina 1,331]
Sinen wille met staden groet, Ende over mids oec sine genoet.
Hoe si nu vord trecken te Gales ward, entie Galoyse sconfirde[n]. xxiiij. 1895[regelnummer] Alsc die coninc lude ende stille Die stat had te sinen wille Ende dlant daer omtrent oec met, Voer hi henen al ongelet Te Gales ward, met snelre vard. 1900[regelnummer] Hier af was die coninc ruward, Want hi selve geloefde vorwaer Dit te wreken openbaer Den genen die hem die boetscap brachte. Hi es oec wel in dier gedachte 1905[regelnummer] Te wreken dat hem es mesdaen. Si lieten nu vaste henen gaen Te Gales ward wat si conden. Onder wegen si doe begonden Te ordineren hare dinge, 1910[regelnummer] Hoe sise onder mochten bringe[n]. Daer waren des coninc wedersaken Een deel, met die op hem staken
[pagina 1,332]
Doen hi twiste jegen Simone. Om dese stucken, om desen doene 1915[regelnummer] So was die coninc, weth vorwaer. Te willeger, om dat hi soude daer Vinden die gene die hi haet. Mach hi leven, si worden gemaet Dus sijn die heren so verre comen 1920[regelnummer] Dat si die viande hebben vernomen Bider zee in Ingelant, Daer si daden groten pant Den lantlieden daer omtrent. Onversien ende embekent 1925[regelnummer] So es die coninc op hem comen, Eer sijs yet hebben vernomen; Ende oec heeft hi hem ondergaen Die zee in deerste ane slaen, Ende haer scepe doen verberren. 1930[regelnummer] Dit sal sere doen verwerren, Want si sijn nu sonder troest Dat si nembermeer werden verloest, Ensi dat si den zege winnen. Ende ward also, ic doet u kinnen. 1935[regelnummer] Nochtan so stoedet hem qualijc daer Yet lange te merren, wet vor waer; Ende over een en constense niet comen, Want haer scepe sijn hem benomen.
[pagina 1,333]
Om dit warense sere versaecht. 1940[regelnummer] Nochtan hebben sijt gewaecht Ende hem geset sere ter were Jegen den coninc ende sijn here; Ende wederstondense int comen Vreselije, ende oec met vromen 1945[regelnummer] Gelieten, alse oft hem niet en deerde. Mar die coninc die hem so weerde Selve allene met siere hant, - Want grote pine ende groten pant Daden hem sine viande vor waer, 1950[regelnummer] Die hi noch van outs had daer - Si hadden gerne daer gevaen, Oft si daer iet mochten ontgaen; Om dit ontfinc hi menigen slach Also alsem daer ane lach. 1955[regelnummer] Nu geviel daer ter selver stonden, Dattie heren vander tavelronden Dit vernamen ende oec sagen, Ende quamen met ere groter vlagen Ende holpen den coninc met vasten moede, 1960[regelnummer] So dat daer verginc tongoede Der ander pertie optie stont. Daer waren gevaen ende gewont Meer dan .ccc. optie stat. Dus worden die Galoyse daer gemat.
[pagina 1,334]
1965[regelnummer] .cc. ware[n] verslegen daer, Ende [een] groet deel gejaget daer naer In die zee, die daer bleven; Entie hem hadden op gegeven, Dede die coninc onthoefden saen. 1970[regelnummer] Dus es daer die strijt vergaen. Nu es die coninc gewroken wel Vanden genen die hem fel Lange stont hadden gewesen. Dus es hi quite worden van desen.
Hoe si nu varen te Irlant ward, ende vandaer te Lichestre. xxv. 1975[regelnummer] Doen dese strijt aldus was leden, So es die coninc om gereden Met sinen lieden te Irlant ward; Ende hier af moete nu sijn ruward Lanceloet van desen striden, 1980[regelnummer] Want hijt geloefde ten selven tiden Ter feesten vander tavelronden. Die coninc sprac hem an ter selver stonden: ‘Her Lanceloet,’ sprac hi, ‘her Lanceloet, Dit orloge staet an u al bloet. 1985[regelnummer] Walewein ende ic, godweet, Hebben gedaen onse beheet;
[pagina 1,335]
God laet u duwe so beginnen Dat gijs ere moet gewinnen.’ - ‘Here, God geve mi die cracht, 1990[regelnummer] Ic saels gerne doen mine macht!’ Dus sijn si nu so verre gereden, Datsi comen sijn ter steden Daer die coninc van Irlant lach, Die over nacht ende over dach 1995[regelnummer] Gevloen was, alsi vernam Wie daer metten coninc quam, Want hine waende niet, godweet, Dat si den coninc souden sijn gereet Met hem te varne tenen stride, 2000[regelnummer] Om datsi daer vore in genen tide Met hem som niet wilden varen, Daer hi most sijn lant bewaren; Ende om datsi nu dus quamen mede, So rumdi vollijc daer die stede. 2005[regelnummer] Des was doe Lanceloet wel blide, Ende sprac dien coninc an ter tide: ‘Her coninc, ic ben nu sere ontsien, Die dus die liede can doen vlien Sonder slach ende sonder stoet!’ 2010[regelnummer] Dit sprac doe her Lanceloet. - ‘Het[s] recht datmen u sere vrucht, Want u redene es verre geducht. Om dat sidi te mere ontsien.’ Dus togensi van daer na dien
[pagina 1,336]
2015[regelnummer] Te Liceestre ward gereet, Dat Perchevael te winne steet, Na dien dat hi geloefde wel Ander tavelronden spel. Si voeren met feesten ende met spele, 2020[regelnummer] Ende spraken van desen dingen vele Datsi wonderlike toe sijn comen, Ende al noch vergaen te haren vromen. God wouds vord wat sals gescien! Dus quamense gereden binnen dien 2025[regelnummer] Te Liceestre, vor dien casteel, Daer men in dreef clein riveel: Want alle diere binnen waren, Sonder si twee, waren ontfaren: Ende dese .ij. bleven daer 2030[regelnummer] Op .i. geleide, wet vor waer. Dit was, om datsi den coninc Die slotele geven vor alle dinc; Op desen dienst bleven si daer. Nu es die coninc getogen naer 2035[regelnummer] Ende vant die porte wide ontdaen Hi dede Perchevalen vore in gaen, Want dit was sijn avonture. Hi reet vort tot an die dure Vander zalen; daer sach hi staen 2040[regelnummer] Dese .ij. cnapen, die hem saen Die slotele gaven van altemale, Ende vielen te voet daer Perchevale, Ende baden genade daer ter stat. Hi namse op saen na dat
[pagina 1,337]
2045[regelnummer] Ende leidese vorden coninc vermeten. Ende seide: ‘Ic, die Perchevacl ben geheten, Moet sijn recht hier doen. Her coninc’, seiti, ‘dese .ij. baroen Hebben hem mi op geven. 2050[regelnummer] Ende Perchevael in al sijn leven En doe[de] man en genen nie Die hem op gaf, seitmen mie. En[de] salic[.] hier doen Perchevael recht, So sijn dese in mijn plecht!’ 2055[regelnummer] Si riepen alle: ‘hi seget waer!’ Ende die coninc lovet oec daer. Dus bleven quite dese met alle, Met enen wonderliken gevalle.
Vander feesten die si daer hadden, eersi thuus ward voren. xxvi. Nu es die coninc een blide man, 2060[regelnummer] Want in sijn lant nu vort an Sones niemen nu so coene Die hem dorst pinen yet te mesdoene. Dit heefti met behindicheden Wel toe bracht ende met wijsheden; 2065[regelnummer] Ende heeft hier met oec verdient Dat hem die heren sijn alle vrient,
[pagina 1,338]
Die geseten sijn int lant Hi heefse alle na sine hant Nu geleert, dat si u cont; 2070[regelnummer] Want waer hi enige dinc bestont. Die dede hi so vromelike Dat ne ontsach al dat rike. Alse dus gewonnen was die casteel, Was daer bliscap ende groet riveel 2075[regelnummer] Daer was spisen genoech in bleven. Die coninc scickte om blide leven Ende dede dat eten daer gereden. Men ginc ontwapen sonder beden Ende die taflen worden ontdect. 2080[regelnummer] Die coninc heeft daer vort getrect Die heren vander tavelronden. Ende deetse daer ter selver stonden Sitten tere tallen alle. Daer was vertrocken vanden gevalle 2085[regelnummer] Dat hem gesciet es altemale; Daer was vort bracht menige tale Over eten, dat wetic wel. Daer was bliscap ende groet spel: Trompen, vedelen ende sanc, 2090[regelnummer] Harpen, tambusen, groet geclanc Was in dien zale meniger tiere. Men brachte die gerechten sciere Dene na dander, menigerhande. Nadien sede vanden lande.
[pagina 1,339]
2095[regelnummer] Dus festeerdensi alle daer Metten coninc, wet vor waer, Dien dach al dore ende daer na Dien andren dach, alsict versta, Tot dat si alle hadden geten. 2100[regelnummer] Doen lieten si den coninc weten Dat si thuus ward willen varen. Doe dancte die coninc die daer waren, Dat hem dus stonden bi. In deser manieren scieden sy. 2105[regelnummer] Mar die coninc bleef noch daer Ende ontboet die coninginne daer naer, Die sciere te hem daer es comen Doen si die boetscap hadden vernomen: Si was blide, dat wetic wale. 2110[regelnummer] Nu latic bliven hier af die tale, Ende late den coninc met gemake; Want hi had nu al sine sake Gehent ende al sijn discort Van heren Simone van Monfort.
Ene miracule van onser Vrouwen. xxvij. 2115[regelnummer] Een kint lach in siecheit gewout Dat cume was .x. jaer out, Ende noyt en ginc tonsen here. Van siecheiden utermaten sere Was dit kint aldaer bestaen; 2120[regelnummer] Ende node starft, al sonder waen,
[pagina 1,340]
Ende alst vander doet horde spreken, Wenet sere sekerleken: Ende alsmen vraechde na dat Oft leven wilde, antword ter stat 2125[regelnummer] Dat harde gerne leven soude, ‘Ward dat onse Vrouwe woude Van hemelrike,’ spraect vord. Dit kint lach aldus, nu hord, Viertien nacht al tenden een 2130[regelnummer] In dese siecheit, dat niene feen; Ende lach al tenen even cranc. Wat hulpt dat ict maecte lanc? Int leste gelovet dat kindekijn, Mocht genesen in enen termijn, 2135[regelnummer] Het soude dienen onser Vrouwen, Ende hare bedevard doen met trouwen Teerst dat genesen ware Ende oec gaen mocht daer nare. Des nachts daer tkint sliep, 2140[regelnummer] Quam ene vrouwe die op hem riep: ‘Stant op, du best al genesen, Ende hout di wel vort an desen Dattu mi nu [. . .] geloves, Dattu daer ane niene doves!’ 2145[regelnummer] Dat kint stont op margens vroe, Ende quam biden viere alsoe.
[pagina 1,341]
Die vader scout sere van desen Dat seide, het waer al genesen; Ende telde sinen vader alse hoe, 2150[regelnummer] Ende eist enen penninc daer toe Sine bedevard met te gane. Die vader, na des kins verstane. Wiste wel ende verstoet oec das Dat onse Vrouwe selve was. 2155[regelnummer] Hi gaf den kinde sijn offerande; Dat daer ward ginc al te hande, Ende .i. sijn susterkijn met heme. Dit gesciede, alsict verneme, Bi Loven, in .i. gehochte clene. 2160[regelnummer] Nu hort vort int gemene Van den coninc van Aelmaengen, Hoe hi quam in swaerre calaengen.
Van Ridsarde enten hertoge van Oestrike. xxviij. Ghi hebt hier vore wel gehort, Hoe twest was ende discort 2165[regelnummer] Tuscen den hertoge van Oestrike Ende die van Sassen des gelike, Hoe sijs in den coninc bleven. Dats hier vore wel bescreven. Nu woude die hertoge. datmen seide 2170[regelnummer] Dat secgen sonder enich beide,
[pagina 1,342]
Ende es ten coninc daer na gereden, Ende sprac hem ane in goelijcheden. ‘Here.’ seit hi, ‘her coninc, Wat salt sijn van deser dinc 2175[regelnummer] Dies ic hier vore bleef in u?’ Die coninc daechden vorward nu Tot dat hi hier op waer beraden: ‘In hebs noch niet gehad daer staden Te vernemen, wies donrecht es.’ 2180[regelnummer] - ‘Her coninc, nu sijt dies gewes,’ Sprac die hertoge van Oestrike, ‘Ic gelovede u vele te tilike Dat ic in u bleef van mire dinc, Eer gi niet half ne ward coninc.’ 2185[regelnummer] - ‘En wasic niet coninc, wat wasic dan? Ende oec so waerdi mijn man!’ - ‘Coninc en sidi noch niet wale; U manscap te doen en was noyt tale. Dies en benic niet. godweet, 2190[regelnummer] Ende wariet, dat waer mi leet!’ - ‘En sidijs niet, so seldijt werden Eer gi mi yet verre selt onterden!’ Sprac Ridsard. - ‘Bi Gode onsen here, U ne gesciet dat nembermere, 2195[regelnummer] Al haddi oec die van Cornuaelge Met u hier in u battaelge. Gi hebt hier lange genoech gevaren Om desen wijc; gi moet den aren Af leggen, dat secgic u!’ 2200[regelnummer] Die hertoge blies enen horen nu,
[pagina 1,343]
Ende sijn volc quam toe gevaren Wel gewapent, in der gebaren Als te vechten enen strijt. Die coninc hadde daer c anc respijt 2205[regelnummer] Meer te spreken daer <??>tede. Hi ende oec sine liede mede Moesten rumen. dat verstaet: Tlange merren waer hem quaet, Want hi ende oec sijn conroet 2210[regelnummer] Waren allegader bloet, Ende die ander gewapent wel: Dus was daer een ongedeelt spel. Om dit ward ene vede groet. Daer om gepijnt ward menich genoet. 2215[regelnummer] Om te goede te maken die dinc. Hier af ward sere die coninc In Aelmaengen achter gedaen; Want meest die heren, sonder waen, Waren den hertoge houder om das, 2220[regelnummer] Om dat hi van dien lande was; Ende Ridsard was daer vremde int lant, Al was hi coninc daer genant.
Ridsard des coninc doet, ende Rodolfs begin. xxix. Om dese dinge ward albloet In Aelmaengen onpays groet, 2225[regelnummer] So dattie coninc in dien tiden Tselker stat en dorst niet riden.
[pagina 1,344]
Ende oec was hi ene werf belaecht Daer hi so verre werd gejaecht, Dat hi van riden so moede ward 2230[regelnummer] Dat hi hem queste op sijn pard In sinen buec, dat hem so deerde, Daer hi gaen soude vanden peerde Ward hem qualije optie stont. Dus werd hi siec ende ongesont, 2235[regelnummer] Ende qual al gaende .i. wile; Mar hi hilt altoes sine gile, Ende seide, hine had geen noet. Int leste quam bem an di doet, Ende starf onmachtech vanden lande, 2240[regelnummer] Daer hi oec hadde meer viande Dan vriende, dat verstaet. Na dit gedaen. quam die raet Metten heren vanden lande, Ende maecten Rodolve coninc te hande, 2245[regelnummer] Van Ravexberge, die oec niet lange Tlant en had in sinen bedwange. Hi was vrome dus redelike, Ende waende setten te rechte trike. Mar het was so sere verworren, 2250[regelnummer] Dat daer toe en halp geen porren. Wide ende side es hi gevaren, Om dat hi gerne dat onder den aren
[pagina 1,345]
Wesen soude metten rechten. Tsiere hant wilde verplechten. 2255[regelnummer] Hier na pijndi dicke sere. Eens lach met here dese here, Rechte in enen somertijt, Tote Drakenvelt, ende wachte strijt Dien hi waende hebben aldare; 2260[regelnummer] Ende sinen cnapen ward openbare Daer geseit in selsenheden, Dat in dien tor daer beneden, In den casteel, daer men af seget Daer ons Heren speer in leget, 2265[regelnummer] Wie dat name dat spere aldare Ende leit op .i. part daer nare Ende daet lopen daer met gerede, Het soude te hans telden mede Dat nie van telden wiste te voren. 2270[regelnummer] Doen si dit horden, som die doren Vergaderden hem vans coninc lieden, Ende wilden proeven dit bedieden An een somerpart dat daer was, Dat dravede so onsacht, sijt seker das. 2275[regelnummer] Datten niemen geriden conde. Dit part namense op die stonde Ende vorenre met ten castele ward, Ende seiden daer al ongespard. Datse die coninc sende daer. 2280[regelnummer] Datmen opt part voren soude daer naer
[pagina 1,346]
Dat spere, ende te proeven mede Oft ware waer datmen sede. Dit speer was hem daer geleent, Ende si hebbent al onvereent 2285[regelnummer] Op geent dravende part gedaen, Ende gingenre daer met riden saen; Ende geent part begonste telden Datmen daer vore [hadde] selden Nie gesien, dat part so wel 2290[regelnummer] Telden mochte. Hier met [was] spel Onder die cnapen, onder dat here. So vele spracmen van den spere, Dat vorden coninc al ward geseit Van desen sticken die waerheit. 2295[regelnummer] Den coninc dit niet wel bequam. Ende ward tornich ende gram Om dese dinge van desen cnechten. Dat si dorsten hem verplechten Met logen dus daen dinc te doene: 2300[regelnummer] En haddent gedaen die baroene, Hi hadse alle doen hangen ginder Die dit daden meer ende minder, Dies hem baden dat hijt liet varen; Mar si moesten alle daer naren 2305[regelnummer] Sijn hof rumen nu vort an. Dit hebbensi gewonnen daer van. Het was recht datsijt becochten Datsi sonder raet selc dinc wrochten,
[pagina 1,347]
Dat cnechte souden na haren gere 2310[regelnummer] Dit doen met ons Heren spere.
Van dingen die gescieden in sinen tiden in ander lande. xxx. In Rodolf des coninc irste jaer, Was .i. tempeest groet ende swaer In Normandie. Bi Rouen, der stat West ward, gesciede dat 2315[regelnummer] Ene mile breet ende .iij. lanc Dat coren altemale verdranc Met enen regene; ende daer nare Quam .i. hagel also sware, Dat hijt al in deerde sloech. 2320[regelnummer] Den bomen dede hi ongevoech, Want hi die telgere al met allen Ontwee sloech ende dede vallen; Entie huse frotseerdi daer harde sere; ende oec vorwaer 2325[regelnummer] So sloech die hagel liede doet. Dus dedi daer grote noet Den lieden ende scade mede. Onlancs daer na ward in die stede Een groet twest van liede van buten; 2330[regelnummer] So datmen geboet die porten sluten, Om datter niemen in soude comen Den genen te hulpen ofte vromen,
[pagina 1,348]
Want si duchten verraetnes daer Ende dat begonnen waer, vor waer, 2335[regelnummer] Om coninc wille van Vrancrike Want in dien tiden sekerlike Was hi optien verbolgen vander stat: Hier omme dochtense te meer dat Verraetnesse wesen mochte. 2340[regelnummer] Om dese dinc, om dese dochte. Slotense die porten, ende trocken naer Ende vingen die vrimde liede daer. Die daer vochten onderlinge; Ende brachtense vort int gedinge 2345[regelnummer] Vore den rechter, die de saken Vraechde, waer bi si dus tongemaken Onder hem hier hebben gewesen; Daer ne geen van allen desen En consten gesecgen en genen dingen 2350[regelnummer] Waer bi datsi dit ane [. . .]gingen, Sonder datse die viant ontspoen Datsi dit nu souden doen; Ende oec geloefdi hem na dat. Dat hi hem soude doen die stat 2355[regelnummer] Winnen ende die ander verdriven, Ende daer af heren souden bliven. Niet els en condense doen verstaen. Doen leidemense daer alle gevaen Om meer te vernemen, dat verstaet. 2360[regelnummer] Dit was .i. dat vremste baraet
[pagina 1,349]
Dat ie horde in menegen tiden. Dese worden ontlivet alle siden. Int ander jaer daer na gevel In Henegouwe een selsen spel. 2365[regelnummer] Het geviel dat kindere tsamen Ute dorpen daer te velde quamen, Sonder vorsiennecheden yet Dat deen wiste des anders niet, Mar dat haer wille ende haer nature 2370[regelnummer] In hem en hadde en gene gedure, Sine moesten emmer te velde comen. Doen deen den andren heeft vernomen Van genen kindren, liepense saen Te gadere. ende liepen vaste slaen 2375[regelnummer] Deen den andren wat si mochten. Aldus daer gene kinder vochten. Dat niemen wiste wat hem was; Dus vochten gene kinder na das Van smorgens toter etentijt 2380[regelnummer] Deen opten andren sonder respijt, So datter vele gequets ward. Oec blever in die selve vard Twee doet in beiden siden. Daer na so lieten si dat striden, 2385[regelnummer] Ende scieden ginder alle saen Ende sijn thuus ward gegaen. Van desen tweste, vandesen lede, So ward daer ene grote vede
[pagina 1,350]
Van haren magen onderlinge. 2390[regelnummer] Aldus gescieden daer die dinge
Vanden kerstine enter Sarrasine twiste. xxxi Hier vore so hordi dese dinc: Hoe in heydenesse had gesint Philips, coninc Lodewijcs sone, Om vander cronen die gewone 2395[regelnummer] Te voldoene, dat si u cont. Selve was hi ongesont, Alsic hier vore seide twaren, Dat hi niet mede mochte varen. Nu waren die heren over mere 2400[regelnummer] Comen met enen groten here. Ende horden secgen daer albloet Dat alle die kerstine waren doet Geslegen, daer bi in enen castele; Ende dat daer noch met groten rivele 2405[regelnummer] Die heiden lagen, die dit daden. Die onse worden dies te raden, Dat si wilden sonder sparen Optie heiden dat wreken varen. Dus sijn si heymelijc ende onversien 2410[regelnummer] Comen onder den casteel mettien
[pagina 1,351]
Daer die heiden gelogiert lagen. Die heiden, die des niene sagen Vore datsi op hem comen waren. Worden vervard van derre scaren. 2415[regelnummer] Om dat si waren gewapent niet; Elc die mochte, henen vliet Ende liet daer dat hi had bracht. Een ridder uut Vrancrijc ward bedacht. Mijn her Willem van Vermendois 2420[regelnummer] Ende mijn her Wouter van Champenoys. Dese .ij. riepen: ‘laet licgen tgoet, Ende ride wi vaste metter spoet Na die Sarrasine, ende elc sla Waer dat hire enen bega: 2425[regelnummer] Tgoet en mach ons niet ontstriken. Mar si mogen ons ontwiken!’ Om dese word lietense daer Tgoet, ende volgeden vaste naer Den Sarrasinen, dier si so vele 2430[regelnummer] Versloegen, dat ginc daer uten spele. Want daer donse quamen int weder keren, Telden siere .xx^M. ochte meren Die daer lagen alle verslegen. Nu sijn donse ten goede gecregen, 2435[regelnummer] Daer si vonden wijn ende spise. Vele ende genoech, ende goet van prise:
[pagina 1,352]
Goud, selver, ende pawelgoen. Parde, wapijn: ende die baroen Onder hem deilden aldaer. 2440[regelnummer] Omtrent wel .i. half jaer Lagense int lant daer omtrent. Mar dat si wonnen, si u bekent, Doen ward een vrede daer genomen Die harde leet was hem somen. 2445[regelnummer] Mar die templiers brachten toe, Ende oec wilde men secgen doe Dat sijt gelt hadden genomen. Om dit sijn donse weder comen Ende wilden niet langer bliven daer. 2450[regelnummer] Dit was in ons Heren jaer xij^c .lxx. ende sesse, Doen geviel dese gescienesse.
Des coninc Rodolfs doet, ende ander dinc. xxxij. Rodolf van Ravensberge die coninc, Die na Ridsarde crone ontfinc, 2455[regelnummer] En was niet lange in coninc staet Hi ende oec .i. sijn raet Storven beide op .i. dach. Lettel goet so doe[n] gewach
[pagina 1,353]
Die jeeste van desen .ij. coningen, 2460[regelnummer] Om datsi niet wel conden bedwingen Trike dat behort daer toe. Doen Rodolf doet was, bleef lange doe Aelmaengen sonder coninc staende. Daer binnen gesciede, alsmen waende, 2465[regelnummer] Mee aventuren in vele stede Da[n]t onder hem beden dede; Alst hier na wel cont sal wesen, Alsmen sal die dinge lesen. Dese Rodolf, die was coninc, 2470[regelnummer] Hadde an hem ene dine: Alse vor hem soude spreken .i. man, Te barenteerdi in sine tale dan, Ocht pinckedi dicke met den ogen Daer hi sine tale soude togen, 2475[regelnummer] Oft ward ontvarwet ende bleec, Dit wildi secgen, dat geleec Logenlike dinge gereet; Ende daer af en wildi niet, godweet. Recht doen, dat wel verstaet, 2480[regelnummer] Ende seide dat al waer baraet.
[pagina 1,354]
In sinen tiden begonste oec dien Irst werf in philosophien Frere Gilijs die Lombard. Die na .i. vermaert clerc ward, 2485[regelnummer] So dat hi te Parijs, daer hi las, Tsente Bernards screef na das In sine lettere die hi sande: ‘Bloeme benic van allen lande Van clergien, dat verstaet.’ 2490[regelnummer] Recht in sinen irsten graet, Doen hi ter philosophien ward vercoren, Eer yet lanc ginc hi te voren Allen den genen diemen vant: Aldus so ginc hem te hant. 2495[regelnummer] Clene was hi ende brun, Ende in sijn sien .i. lettel suun. In weet niet meer van sinen arde. Nu hort vort van Edewarde.
Hoe die coninc van Ingelant entie grave Robbrecht over zee voren. xxxiij. In desen tiden recht omtrent 2500[regelnummer] So ward ene zeevard bekent In Ingelant van Eduwerde Den coninc, diet wel sere begerde.
[pagina 1,355]
Ander heren oec wel vermeten Die daer alom oec waren geseten, 2505[regelnummer] Voren met menich een. Die grave Robbrecht niene feen, Doen hi wiste die waerheit das Dattie coninc greet was, Hine voer met oec sekerleke. 2510[regelnummer] Ende wilde Gods ande helpen wreken. Nu alse dus quam die vard. Entie scepe waren beward Met alre tiere dinge met, So was daer niet lange gelet, 2515[regelnummer] Sine voren wech met bliden sinne. Gods mogentheit, die niet es dinne, Gebrachse sonder enich verdriet Int lant daer hi hem crusen liet: Sonder enige pine oft vresen 2520[regelnummer] Logierden si int lant na desen. Ende Saphadijn, .i. heiden coninc, Doen hi vernam dese dine, Gaderdi volc, ende quam hem jegen Ende wanetse optie zee hebben belegen; 2525[regelnummer] Mar si waren gelogiert wel Int lant. Doen hi vernam dit spel. Behaget hem qualike; ende ter vard Trac hi doe bat achter ward,
[pagina 1,356]
Om meer te hebben Sarrasine. 2530[regelnummer] Hi liet doen weten Halapine, Sinen broder, hoe comen ware Die coninc van Ingelant met ere scare Van vromen lieden wel in scine; ‘Ende striden op onse Sarrasine 2535[regelnummer] Ende hebben gewonnen den irsten pas.’ Doen dit den genen cont was, Was hi tornich ende erre, Ende vergaderde wide ende verre Serrasine daer hi mochte, 2540[regelnummer] Daer hi jegen den coninc met vochte. Dus brachten dese .ij. heren Groet volc, ende willen hem weren Den coninc enten grave Robbrecht. Aldus ward daer doen een gevecht, 2545[regelnummer] Mar en geduerde daer niet lane, Want die heydine an haren danc Moesten wiken ende achter vlien. Ende in die vlocht bleef mettien Saphadijn over reden daer, 2550[regelnummer] Want sijn[.] ors snevede vor waer, Ende hi viel af ende brac sijn been; Ende also alsi quam[en] over een Ridende met ere scare, Sone wordense sijns niet geware 2555[regelnummer] Ende reden daer over, entie parde Torden doet optie arde.
[pagina 1,357]
Ende sijn broeder, daer hi soude vlien Over .i. water, verdranc in dien. Aldus storven dese twee. 2560[regelnummer] Menich ander bleef daer mee.
Hoe die coninc vort trac, ende van siere winningen. xxxiiij. Dus es die coninc vord getogen In dese side, wel vermogen, Ende Robbrecht van Vlaendren met Hevet in dander side beset, 2565[regelnummer] Metten genen die met hem waren. Dus sijn si in tween gevaren. Die coninc nam daer sine vard Ende wilde te Jherusalem ward; Ende Robbrecht voer besiden, 2570[regelnummer] Ende wilde te Egipten ward striden Ende hier tusscen lach Gemellee, Ende dlant van Sarken, die gevee Waren tien tiden onder hem Op dat lant van Jherusalem. 2575[regelnummer] Nochtan warense gemage na; Want Coradijns sone, alsiet versta, Die al nu met Jherusalem helt, Ende here was daer af met gewelt
[pagina 1,358]
Want [sinen] vader viel te dele, 2580[regelnummer] Was neve Melchiphus va[n] Gemele Ende Melcisemaphats oec mede, Die dlant van Sarken hilt gerede. Dus waren ome beide die gone Salaphas, Corradijn sone, 2585[regelnummer] Die dus onder hem nu streden. Ende hier om nu waren gesceden Dese .ij. heren des sijt gewes; Ende oec die oude Vetiles, Die here es vanden hautesisen, 2590[regelnummer] Hadde oec geloeft indeser wisen, Dat hi die van Gemellem Souden met hem op Jherusalem Doen striden ende in hulpen staen; Ende bander side oec, sonder waen,
[pagina 1,359]
2595[regelnummer] Op Egipten soude doen striden Die van Sarken. sonder vermiden. Om dit warensi gesceden. Dat sint berau sere hem beden. Dus trac die comme van lngelant 2600[regelnummer] Over dat water, daer ic te hant Af seide daer in verdronken was Halapijn, met beteren pas. Want die coninc met sinen here - Want hi daer over sonder dere 2605[regelnummer] Oft sonder enige nose reet, Ende sijn volc lanc ende breet - Doen hi dat water was onverre leden. Quam hi ane een dal beneden, Daer hi vant Serrasine .i. deel. 2610[regelnummer] Som die lagen op enen casteel, Som int dal, in selker wisen Alse met quecke ende met spisen, Die de gene brachte vor dien. Die nu ander sins moesten vlien 2615[regelnummer] Dan si te voren hadden gemect. Die coninc quam op hem getrect Ende was op hem comen aldare Eer sijs yet worden geware. Si waenden wel hebben dese 2620[regelnummer] Haer spise gehouden sonder vrese, Tot dat haer volc ware comen; Neensi, het ward hem saen benomen.
[pagina 1,360]
Want die metten coninc quamen, Liepen den genen op te samen 2625[regelnummer] Ende sloegense doet, ende namen al Datsi daer brachten. groet ende smal.
Hoe die coninc den casteel wan. xxxv. Doen dit pongijs ward gedaen, Daer een Sarrasijn niet conste ontgaen Hine moest becopen opter stat; 2630[regelnummer] Ende si oec gedeilt hadden na dat Tgoet, dat si wonnen daer; Trocken si alle den casteel naer Om dien te winne, ofsi connen. Daer ward een stare assaut begonnen; 2635[regelnummer] Want die van binnen uut ward scoten Met quarelen, met gaveloten, Ende worpen met stenen swaer, Dat hem niet bescoet .i. haer. Want men mineerde daer met allen 2640[regelnummer] Van onder, ende dede den casteel vallen. So dat alle, die waren daer in, Doet bleven, meer no min. Daer was gequist goets vele Metten valne vanden castele, 2645[regelnummer] Van goude, van selver vercoren, Dat onder die stene bleef verloren. Nochtan boven al dat So vantmen den groten seat;
[pagina 1,361]
Want Saphadijn ende Halapijn. 2650[regelnummer] Die beide ter doet nu sijn, Hadden bracht groet goet daer; Ende hadden gemiet over waer .v^M. ute ende in te varen met, Tote dat sijt dlant hadden ontset 2655[regelnummer] Daer die coninc in was gelegen Mar si hadden gemist des segen. Daer ombe onse gepense groet En bescieten ons niet jegen die doet. Wi pensen vorc: dit sele wi doen, 2660[regelnummer] Ende geven ons daer toe ocsoen Dat wi dat volbringen selen; Dan comt daventure, die niet getelen En wilt dattie dinc gescie; Ende die doet met hare pertie 2665[regelnummer] Comter onder, ende minget haer Metter aventuren daer naer; Ende alse dan comen dese twee Te gader, ende werden gevee Den genen die hem heeft vermeten, 2670[regelnummer] So werd hi thans van hem verbeten.
[pagina 1,362]
Aldus gevielt mettesen saen, Die hier vore hadden gedaen In dien casteel groet goet, Dat nu die coninc verteren doet
Noch van hem ende vanden grave. XXXVI. 2675[regelnummer] Nu bleef die coninc liegende daer, Want hem goet dochte vorwaer Dat si hem aysieren ginder: Daer hadden bliscap mere ende minder Ende daden hem te gemake. 2680[regelnummer] Si vonden daer alder hande sake Van alre tieren spise genoech, Het was daer scone int gevoech. Ende oec waest daer seker logieren, Want van achter in gere manieren 2685[regelnummer] En mochtmen hem daer comen toe, Vanden water dat liep alsoe; Ende oec van in heiden siden Sone mochtemen niet bestriden, Om grote montaengen die daer stoeden: 2690[regelnummer] Hine dorste hem mar van vore hoeden. Dus lach hi daer ene wile; Mar die grave, die sonder gile Op dander side vorward reet, Ende optie Turke altenen street 2695[regelnummer] Die hi daer vor hem vant, Het ginc hem nu qualike in hant.
[pagina 1,363]
Want al die lande keerden saen. Ende wilden hem allene bestaen Met verraetnessen heymelike. 2700[regelnummer] Ende alsi dan in deser gelike Hem hadden onder gedaen, So wilden si den coninc bestaen. Om dit ward echt .i. bode gesent, Om heymelike te doene tgent, 2705[regelnummer] Vanden ouden Veteles saen Die hem met letteren dede verstaen, Dat hi hem dlant doen winnen soude; Ende hi bat hem op sine houde, Dat hijt nieman dade bekint 2710[regelnummer] Die letteren die hi hem had gesint. Want liet hijt yeman verstaen, Het mocht licht an sijn lijf gaen; ‘Ic saelt heymelijc al toe bringen. Alsic toe bracht hebbe die dingen, 2715[regelnummer] Dan salic u senden enen bode; Ende die en laet om gene node Niemen spreken, dan u allene.’ Dus spraken die letteren gemene; Ende dit was verraetnes, godweet, 2720[regelnummer] Daer die coninc niet af ne weet. Ende binnen desen dat gesciede, dat Die neve entie oem, die gehat Hadden geweest lange vorwaer, Daden die heren versoenen daer 2725[regelnummer] Al heymelike, sonder waen, Dats die coninc niet soude verstaen;
[pagina 1,364]
Noch oec die grave, dat verstaet. Die daer op hadde toeverlaet Omdat hi waende, dat si souden 2730[regelnummer] Metten coninc pertie houden Jegen Salaphas gereet. Hier af die grave nu niene weet: Ende was wel na gevaren te verre Op desen troest. Want sonder merre, 2735[regelnummer] Alse sciere alst versoent was, Quamen die van Sarken na das Ende bestonden den grave van achter, Die hem jegen desen lachter Niene hoetde. Doe hi sach dit doen, 2740[regelnummer] Wisti wel dat was traysoen, Ende maectem over side ter straten Daer hi den coninc had gelaten. En haddi aldus niet gedaen, Hine waer van daer niet ontgaen.
Van letteren die den coninc quamen, ende hoe die grave te hem quam. xxxvij. 2745[regelnummer] Ghi hebt wel hier vore verstaen Vander valscheit sonder waen Die de Serrasine hanteerden Metten letteren die viseerden. Nu haddense enen hautesijs. 2750[regelnummer] Die geleert was in alre wijs Dat hi gene dinc ne dade, Dan hem heet vroe ende spade
[pagina 1,365]
Sijn meester; ende dat en liet hi niet, Wat hem daer af oec mesciet. 2755[regelnummer] Aldus sijn si gecostumeert. Nu was dese daer geleert Ende bevolen met ernste groet. Dat hi den genen stake doet Die de letteren van hem ontfinge; 2760[regelnummer] Ende dat hi toten coninc ginge, Waer hi waer, eer hi dade yet: Ende sine letteren late sien niet Eer hi dit hebbe gedaen; ‘Ende die daer die letteren wilt ontfaen 2765[regelnummer] Oft vraecht waer si sijn, ter stat So hebt gereet uwen enijf na dat, Ende steket hem int herte daer, Ende doetden dan oec daer naer’ Dus was den genen dit geleert 2770[regelnummer] Vanden quaden Turken onteerd. Hierenbinnen dat dit gesciede, Quam die grave ende sine liede Daer hi was van vianden bestaen. Want ene pertie, sonder waen, 2775[regelnummer] Die van voren waren ontfloen, Hadden vergadert in haer doen Menigen Serrasijn wreet; Hen was haer verlies harde leet,
[pagina 1,366]
Ende soudent gerne wreken nu 2780[regelnummer] Opten grave, dat secgic u. Mar die grave Robbrecht Troest sijn liede in dit gevec[ht] Ende seide aldus tot sinen lieden: ‘Gine moget ontfaen gene [miede] 2785[regelnummer] Die mere es, no beter met Dan gi u lijf te pande [set] Om Gods ande te wre[ken]. Ic wil om Gode in dit [spreken] Varen stoutelike sond[er waen] 2790[regelnummer] Ende in die Serrasine [slaen]. Getroest u wel ane Gode, dat Gi werd verloest hier ter stat, Op dat u herte en faelgiert niet Int gelove!’ Mettien hi liet 2795[regelnummer] Die tale, ende sloech daer inden tas; Daer hem coenlike gevolget was Vanden sinen met snelre vard. Daer maecten si doen enen scard In die Turke alsoe groet, 2800[regelnummer] Dat niemen en was in dat conroet
[pagina 1,367]
Hem en eysede, sonder waen, Vanden slagen die donse slaen. Dus vloen si alle daer besiden Ende lieten donse haren wech liden 2805[regelnummer] Sonder meer te vechten daer. Dus quamen donse saen daer naer Daer die coninc van Ingelant lach. Rechte tuscen nacht ende dach. Ende doemen tgeruchte horde ginder. 2810[regelnummer] Waenden wel meer ende minder Dat viande hadden gewesen, Ende worden alle in roere mettesen, Ende braken op ende gingen wapen. Hierenbinnen quamen cnapen 2815[regelnummer] Die brachten graven teken saen Ende daden daer den heren verstaen Dat vriende waren die daer quamen. Ende eer dit heer versamende tsamen, Waest midder nacht, wetic wel. 2820[regelnummer] Ende hier bi des anders dages gevel Dattie heren sliepen lange Tote opten dach, bi bedwange Dat hem die moethede dede Daer si tsnachts in waren mede. 2825[regelnummer] Ende doen oec optien selven dach Doe quam die hautecijs, dies ic gewach Dede hier vore; nu hort hier saen Hoe hi sine boetscap sal bestaen.
[pagina 1,368]

Hoe [die] hautecijs den coninc stac, ende hoene die coninc doetde. xxxviij. Des selves morgen, dat in slape 2830[regelnummer] Die coninc lach ende menich cnape, Om datsi tsnachts hadden gewaect, Nu quam die gene so verre geraect Dat hi vor coninc tente quam. Lettel liede hi vernam 2835[regelnummer] [A]ndie tente, die doe op waren. [V]orward ginc hi dus daer naren. [Ende] vraechde daer na den coninc. [Di]e hadde bevolen vor dese dinc. Quamer enich bode, houde 2840[regelnummer] Datmen vor hem bringen soude. Om dit ward den genen gevraecht, Oft hi enige boetscap jaecht. Hi seide, ja hi, ende moeste saen Den coninc selve spreken gaen. 2845[regelnummer] Dus leiden sine vore die dore Daer die camerlinge stoeden vore, Die seide, dattie coninc sliepe. Hi seide, datmenne saen riepe, Hi moeste sine boetscap sciere doen. 2850[regelnummer] Hier af horde die coninc den soen, Ende dedene in laten saen Ende hietse alle buten gaen. Doe vraechde die gene, wie hi ware? ‘Ic beent, die coninc,’ seidi daer nare;
[pagina 1,369]
2855[regelnummer] ‘Gi moget u boetscap doen coenlike, Ende u letteren geven die gelike.’ Alse vollijc als dit die coninc sprac, Nam die gene den cnijf, ende stac Den coninc ene grote wonde; 2860[regelnummer] Entie coninc ter selver stonde Gegrepen metten arm aldaer, Ende ontwrane hem dmes daer naer, Ende staken doet metten cnive. Ende metten roepen van sinen wive, 2865[regelnummer] Die vervard was om dese noet, So gaf hi enen erete so groet Datment horde daer buten al. Doen ward ginder .i. groet gescal, Ende quamen gelopen ter selver stonde 2870[regelnummer] Ter cameren, daer si vonden Den coninc licgende opten genen, Ende stacken metten cnive altenen. Nochtan dattie gene doet was, Sone constemen met pinen na das 2875[regelnummer] Den coninc van hem getrucken, So erre was hi om dese stucken. Nochtan waest hem leet daer naer Dat hine aldus doet stae daer, Hine had hem eerst gevragel, hoe 2880[regelnummer] Dat dese dinge waren comen toe. Dus was wel na bedrogen die coninc, Om dat hi heymelike ontfine
[pagina 1,370]
Dese boetscap vanden valscen quaet Die hem geloeft hadt, met siere daet 2885[regelnummer] Dlant te winnen in heymelijchede, Ende dan met dus gedaenre valschede Den coninc waende nemen dlijf. Gevenijnt was die enijf Daer die coninc met was gesteken. 2890[regelnummer] Om dese dinge sekerleken Was die coninc te barenteert, Ende vander wonden scre gefaelgeert. Om dese dinge sonder waen Keerde die coninc te lande saen.
Hoe den coninc boetscap quam, dat die Galose op Ingelant streden. xxxix. 2895[regelnummer] Niet lanc doen dit groet verdriet Den coninc van Ingelant was gesciet. Quamen boden lot hem te hant, Die seiden, cat op Ingelant Die van Gales hadden strijt. 2900[regelnummer] Om dese sake ter selver tijt Keerde die coninc met haesten saen. Mar pine haddi sonder waen Vander wonden, in dat keren; Nochtan en wildi niet ontberen, 2905[regelnummer] Alse saen alse hi over quam, Hine voer daer ward, ende hi nam Den strijt optie Galose daer Ende scoffieretse alle daer naer.
[pagina 1,371]
Mar si hem som int wout ontstreken, 2910[regelnummer] Daer si hem aldus ontweken. Daer om lach hi daer ene stont Om dat wout, dat hem niet cont En was, noch oec den sinen, Die brachten daer in mere pinen, 2915[regelnummer] Want die gene die daer in lagen, Wisten wel des bosch gelagen Ende quamen den coninc van achter toe; Ende die ander waren doe Op enen berch comen daer naer. 2920[regelnummer] Die vore waren gevloen daer, Die scoten weder ten coninc ward. Dan quamen van achter metter vard Die int wout waren gevloen, Ende streden opden coninc doen. 2925[regelnummer] Doe dit die coninc vernam, Ward hi tornech ende sere gram, Ende dede sijn here deylen in tween; Ende droegen daer dies over een, Dat sisc dus wilden bestaen 2930[regelnummer] Ende vore ende achter also verslaen. Op enen margenstont, godweet, - Waerbi het quam ic niene weet - So trocken die gene uten woude, Also alst wesen soude; 2935[regelnummer] Ende des coninc liede wordens geware Ende lietense comen harde nare. Nu lach dene pertie vans coninc here, - Dies dese en wisten min no mere -
[pagina 1,372]
Besiden den woude, gewapent wel, 2940[regelnummer] Met goeden parden, dapper ende snel; Ende alse die gene dus waren uut, Lieten lopen met groter geluut Die gene die daer lagen besiden. Ende ondergingen hem dwout tien tiden; 2945[regelnummer] Ende die van vore sloegen toe, Ende die van achter oec alsoe. Dus moesten si daer bliven alle. Mar eert quam tesen mesfalle, So verloes die coninc inden dan 2950[regelnummer] Meer dan .ij^C. man. Die ander, die opten berge lagen, Begonden hem om dit versagen, Ende gingen vlien wat si mochten. Der gere, die daer nu dus vochten, 2955[regelnummer] Was wel .ij^M., hebbic verstaen, Die daer die doet moesten ontfaen. Dus ward daer gesuverd al, Bosch, berch, water ende dal, Tusscen Gales ende Ingelant; 2960[regelnummer] Dus eest den coninc gegaen in hant. Nu gaen hier ander dinge voren, Eer gi van hem meer selt horen.
[pagina 1,373]

Van Pirse van Vrancrike, ende der coninginnen Marien. xl. In desen tiden, hebbic verstaen, So was .i. huwelijc gedaen 2965[regelnummer] Tusscen Philipse van Vrancrike Ende shertogen suster die gelike: Want die coninc weduwere was Dese huwelijc volquam na das, So datsi kinder hadden tsamen, 2970[regelnummer] Doen so vord die sticken quamen.
[pagina 1,374]
Pirs die was des coninc raet, Daer men af seide, dat verstaet, Dat hi met des coninc wive Hadde te doen alse man met wive, 2975[regelnummer] - Niet en secgict over waer, Al wast datment seide daer - Ende hi begroets oec der vrouwen Datsi hem waer in dien getrouwe; Mar het [hadde] haer harde onward. 2980[regelnummer] Om dit so dede Pirs sijn ard, Ende vergaf des coninc kinder, Ende liet verstaen den coninc ginder
[pagina 1,375]
Dattie coninginne dede, Om dat si bringen wilde daer mede 2985[regelnummer] Ten conincrike haren sone. Die coninc geloefde wel dat gone Dat sijt daer om hadde gedaen, Ende vraechde Pirse also saen Wat hi daer ombe doen woude. 2990[regelnummer] Pirs seide, datmense soude Met rechte bernen an .i. stake. Doen was daer geviseert die sake. Datmense daer heymelijc versint In enen casteel, want si droech kint; 2995[regelnummer] Ende alsi des kins genesen ware, Soudemen rechten over hare. Dit ward daer alsoe gedaen. Gene onscout en mocht haer staen
[pagina 1,376]
In staden, dat haer yet bescoet. 3000[regelnummer] Want die dief daer jegen scoet, Her Pirs, ende seide sonder waen Den coninc, dat sijt had gedaen. Dus ward die vrouwe gesint sciere In enen casteel, met ere cameriere. 3005[regelnummer] Dit ward den hertoge ontboden thant Van siere suster tot in Brabant, Ende met van andren heren, Diet gerne souden hulpen weren. Doen dit die hertoge heeft verstaen. 3010[regelnummer] Ontboet hi siere ridders saen Ende dede hem sinen wille weten. Niet lange was daer stille geseten,
[pagina 1,377]
Doen hi [dit] gemaect had in roere Ane sine liede, hine voer vore, 3015[regelnummer] Ende wilde na niemen beiden daer, Alse gi horen selt vor waer.
Hoe die hertoge te Parijs ward voer, ende sier suster sprac onder wegen. xli. Dus es die hertoge op geseten Op .i. ors wel vermeten,
[pagina 1,378]
Ende reet met sporen wat hi can. 3020[regelnummer] Een sijn cnecht volgedem an, Die Vanden Stalle Godekijn hiet; Hi volgede altenen, waer hi siet Dattie hertoge reet, met crachte, Beide met dage ende met nachte. 3025[regelnummer] Twee orsse verleide die hertoge daer, Entie gene was over waer Tsinen stegereep geset; Daer om volgedi altenen met, Tot dattie hertoge gereden quam 3030[regelnummer] Daer hi den casteel vernam, Daer sijn suster in was gedaen, Alsoe alsi hem liet vore verstaen. Doe hire quam, riep hi opward: ‘Suster, en sijt niet vervard,
[pagina 1,379]
3035[regelnummer] Hier es u broeder, die hertoge. Ic make u blide ende in hoge Eer margen avont, waent verstaen, Oftic sterver om sonder waen!’ Doen dit sprac die coene here, 3040[regelnummer] Batsi vorden coninc sere Ende [seide], hi ware toe verraden Dat hi haer dede dese ongenaden. Doe nam hi orlof sciere an hare, Ende reet te Parijs ward daer nare. 3045[regelnummer] [In coninc hof beette hi saen,] [Ende liet sijn pard allene staen,]
[pagina 1,380]
[Want hi was den cnape ontfaren.] [Op die sale ginc hi daer naren] Allene, ende bat daer sinen magen 3050[regelnummer] Dat si dit met hem helpen dragen; Diet alle gerne daden mede. Ende binnen desen dat hi dit dede, So quam sijn broeder her Godevard Ende som die ridders in sine vard, 3055[regelnummer] Deen vore, ende dander na: Die vore mochte, alsict versta, Hine beide des achters niet. Ende alse Vander Broetsen Pirs dit siet, Sprac hi toten coninc saen: 3060[regelnummer] ‘En wareit, ic hebbe gedaen! Siet ginder den hertoge van Brabant Die om mi es comen int lant;
[pagina 1,381]
Hi sal mi scaden, ic hout in dien.’ - ‘Dies en dorfdi u niet ontsien,’ 3065[regelnummer] Sprac die coninc, ‘staet hier bi; Doet hi u iet, hi doet mi!’ Wat holpe dat ict lanc make? Int inde verginc soe die sake, Dattie hertoge ten coninc ginc, 3070[regelnummer] Ende Pirse hem eyste na dese dinc Sinen wille te doene mede. Die coninc antworde optie stede, Dat hi sinen mont hielde van dien: En mocht hem nemmermeer gescien. 3075[regelnummer] Die hertoge seide: ‘gine geeften saen, Daer werd anders om gedaen.’ Die coninc deden vaste sluten In ene camer ende bleef daer buten,
[pagina 1,382]
Om dit sprekende sine genote, 3080[regelnummer] Die hem seiden, dat niene bescote, Hi moeter dlijf om laten saeu; ‘Wi selen den hertoge in staden staen, Want wijt sculdich te doene sijn.’ Doen die coninc wiste den fijn, 3085[regelnummer] Was hi droeve, ende ruemde die stat, Ende wilde niet ane sien dat.
Hoe Pirs verhangen ward. xlij. Doen dus die dinc was vord comen, Ward Pirs daer op genomen
[pagina 1,383]
Ende gebonden hande ende voete; 3090[regelnummer] Ende ward geleit harde onsoete Op ene kerre, ende gevoert doen Ter galgen ward te Monfacoen. Dit was .i. wonder sekerlike, Want an hem al Vrancrike 3095[regelnummer] Daer te voren hadde gestaen, Dat dit die hertoge dorst an gaen Met siere macht, met sinen magen, Daert alle die gene toe sagen Die wouden ende te Parijs waren, 3100[regelnummer] Dat hi Pirse dede dus varen Op ene kerre tote Monfacoen; Daer hem menich hoge baroen, Hertogen ende graven beide, Toter galgen daden geleide,
[pagina 1,384]
3105[regelnummer] Daer hi op verhangen ward. Pirs had in die uutvard Sinen craproen over sine ogen; Doe en woudemen niet geloven Dat Pirs selve ware dat, 3110[regelnummer] Mar een ander in sine stat. Des ward thertogen knapen [.i.] erre, Ende spranc tot Pirse optie kerre, Ende toech hem den craproen af, Soe dat hi sekerheide gaf 3115[regelnummer] Aldier werelt openbare Dat Pirs vander Broetsen ware, Diemen ter galgen ward dede vuren. Aldus vergingen die aventuren
[pagina 1,385]
Den hertoge eerlike daer mede: 3120[regelnummer] Daer liede hi oec opter stede Hoe hi hadde gedaen die daet Die hier vore bescreven staet; Ende ander dinge liedi met Die hier in niet sijn geset, 3125[regelnummer] Want mi en donct niet wel gedaen Dat ict hier al dade verstaen. Daer om latict hier nu bliven, Ende sal u ander dinc bescriven. Die hertoge dede siere suster halen, 3130[regelnummer] Ende dede den coninc haer betalen Over haren lachter; sonder waen, Dedi haer crone spannen saen;
[pagina 1,386]
Ende halpse te rasten harde wel. Doent gehent was, dit spel, 3135[regelnummer] Keerdi weder te Brabant ward. Hier af latic nu die vard, Tot dat icker weder come toe. Ic moet hier secgen nu alsoe Datmen om Limborch striden began. 3140[regelnummer] Daer om doet bleef menich man.
Vander vard van Arragoen. xliij. Naer Rodolf doet ene stont So ward ene crusinge cont Op Arragoen, dat grote lant, Dat Peter hadde in sine hant,
[pagina 1,387]
3145[regelnummer] Die der kerken viant was Ende ongelove stercte, om das Bedie dat hi wilde boven Comen met siere ongeloven, Entie kerke daer met quellen. 3150[regelnummer] Die paus, die dit wilde vellen, Sende teruce in alle lande, Om te wreken der kerken scande. Ende oec ontboet hi indesen verdriete, Die den coninc anders hiete 3155[regelnummer] Van Arragoen dan Peter dare, Dat hi inden ban ware. Dus quam die vard in Vrancrike, In Ingelant, in Vlaendren die gelike, In Henegouwe, in Brabant; 3160[regelnummer] Ende in menich ander lant Ward die vard nu bestaen, Ende menich hevet cruce ontfaen Van ridderen ende van serjanten met, Die keren wilden dese onwet. 3165[regelnummer] Dat sout gaf die coninc saen Van Vrancrike diet wilde ontfaen. Dus voer menich in dit doen Om te winne Arragoen.
[pagina 1,388]
Alsoe alsict hebbe vernomen, 3170[regelnummer] So waest vreselijc daer in comen; Want berge waren in dit begin Daer neuwe slote stoeden in, Dat costen moeste menigen man Eermen die slote gewan. 3175[regelnummer] Ende alsi den pas hadden gewonnen Ende int lant comen begonnen, Vonden sijt lant arm sere Ende woest, ende sonder were; Want het was al vore gevloen. 3180[regelnummer] Daer was doe menich baroen Vanden lande van Vrancrike Ende van andren landen die gelike, Die wel wilden openbaren Dat si thuus bleven waren, 3185[regelnummer] So groet ward die honger daer, Entie sterfte quam groet daer naer. Want wie daer ter siecheit quam, Ende men sijns niet ware nam Alte wale, dat waent verstaen, 3190[regelnummer] Hine mochte der doet niet ontgaen, Want tgewormte beten doet. Daer waren die vliegen also groet, Dat si staken so enen man Diese van siecheiden niene can
[pagina 1,389]
3195[regelnummer] Geweren, dat om deser plagen Menich daer bleef ane der hagen. Die honger mede entie dier tijt Maette daer oec, des seker sijt, Menigen man, dat verstaet. 3200[regelnummer] Int leste so droech so haer raet. Sider meer dat dus es comen, Dat sijt anders wilden begomen, Want Peter van Arragoen was doet. Oec wildemen secgen daer albloet, 3205[regelnummer] Datten sijn sone hadde vergeven. Om dese sake niet langer bleven Die onse daer, ende keerden al. Daer gesciede .i. scone geval Den bastaerd van Wesemale, 3210[regelnummer] Dat hi versloech tenen male Twe ridders, in een water vorwaer, Die beide op hem streden daer.
[pagina 1,390]

Vanden hertoge van Brabant, ende den lande van Limborch. xliiij. Na dit doen, dit es waer, Dat in Vrancrike gesciede daer, 3215[regelnummer] So began .i. orloge groet Tusscen dien hertoge entie genoet Die hem Limborch wilden ontkeren. Vif jaer twesten dese heren, Ende ic sal u secgen bi wat dingen. 3220[regelnummer] God hi wilde dies gehingen Dattie gra inne wel vermogen Van Gelre, die dochter was shertogen
[pagina 1,391]
Van Limborch, sonder oer starf; Entie naeste daer af, als bedarf, 3225[regelnummer] Wilden comen tsinen geherve Na die wet ende na bederve; Ende dat was vanden Berge die grave, Diere gebortech doe was ave. Mar die grave wasser binnen 3230[regelnummer] Van Gelre, ende wouts hem niet kinnen. Doen dit die grave verstoet, te hant Ontboet [hi] den hertoge van Brabant, Ende droech hem op daer sijn recht Vanden lande van Limborch slecht,
[pagina 1,392]
3235[regelnummer] In alden rechte dat hem was bleven. Dit ward gevorward ende bescreven. Ende so vast oec ondercnocht Ende met huwelike so toe brocht. Dat niemen en mocht af quiten, 3240[regelnummer] Hine woude den hertoge onrecht witen. Hier na ward so vele gedaen, Dattie hertoge sonder waen Int lant van Limborch quam met here. Die Scavedriesce met haerre were 3245[regelnummer] Ende oec mede her Molrepas, Rieden beide den hertoge das,
[pagina 1,393]
Dat hijt dlant soude bestaen Met stride: [t]soude in hant gaen. Ende oec wordense daer sine man. 3250[regelnummer] Aldus die werringe irst began, Die geduerde .v. jaer Eer si gehent ward vor waer. Dus quam die hertoge irst int lant Van Limborch, ende stichte brant. 3255[regelnummer] Alse rechtere ende alse here. Dit beneden alle nu sere Die heren tusscen Mase ende Rijn, Die alle sworen, die daer sijn, Dat si den hertoge selen deren 3260[regelnummer] Met al hare hulpen, ende weren.
[pagina 1,394]
Hier was vele toe gewrocht: Die heren worden hem al ontcocht. Die biscop van Coelne waser een, Die vore metten hertoge sceen: 3265[regelnummer] Om Wassenberge ginc hijs hem af, Datmen hem over gelt gaf. Van Gelre oec die grave, Die Limborch niet wilde gaen ave, Hi was mede thertogen man, 3270[regelnummer] Ende na sijn maech oec nochtan; Ende hier omboet hem die hertoge saen, Dat hijs in effeninge wilde gaen,
[pagina 1,395]
Na alle gescienesse, sonder gevecht, Oft na vonnes des coninc echt. 3275[regelnummer] Dit bleef staende tusscen [hem] tween, Dat des ne volgede haer negeen. Om dit ward die hertoge verbolgen. Ende wilde hem des nember volgen.
Hoe die hertoge den casteel brac te Limborch, ende voer vord. xlv. Dus dede die hertoge saen gereiden 3280[regelnummer] Tors ende te voet, sonder beiden, Ende toech over Mase saen Int lant van Valkenborch, sonder waen,
[pagina 1,396]
Ende heeft daer enen tor bestreden Dien hi wan met vromicheden. 3285[regelnummer] Limale so hiet die casteel Doen vernamen dit riveel Die heren sine wedersaken, Alle die tusscen Tricht ende Aken Waren ende mede toten Rine, 3290[regelnummer] Quamen toten hertoge in scine. Sonder allene, alsict vernam, Moelrepas entie van Witham.
[pagina 1,397]
Doen dit die hertoge verstoet, Trac hi vort met overmoet 3295[regelnummer] Int lant van Limborch tote Gulpen. Daer quam sijn swager hem te hulpen, Van Ludike die biscop Jan, Entie lantgrave, .i. edel man, Des hertogen oem, Heynrijc van Hessen, 3300[regelnummer] Hine brachte daer mar hem sessen. Want hi quam onversien. Ander hulpe en had te dien
[pagina 1,398]
Die hertoge groet no clene Dan van sinen lande allene; 3305[regelnummer] Daer hi nochtan met groter eren Mede verbeide alle der heren Die quamen met enen stouten moede, Ende waenden [den] hertoge sonder hoede Hebben vonden ende onder gedaen. 3310[regelnummer] Mar doen sijn sagen so wijchgier staen, Die Brabanters ende in een gesteken, Lieten si haer hoge spreken Ende dorsten vorward comen niet. Want si dochten haer verdriet. 3315[regelnummer] Om dit doen daer tusscen reden Minderbroeder, die tusscen beden
[pagina 1,399]
Den pays so hebben gesproken, Datter die strijt met ward te broken. Mar die gemeinte van Brabant, 3320[regelnummer] Die wile datmen den raet vant, So most mense weren daer met crachte, Eer mense daer te ponte brachte, Tot dattie soene was gesproken; Dus ward dat orloge daer te broken. 3325[regelnummer] Dit was den hertoge een groet ere: Daer jegen hem was so menich here Met here, alsic u hier sal noemen. Die biscop van Coelne waser comen, Van Gelre, van Cleve, van Guulke mede, 3330[regelnummer] Tybaut van Lorein der stede,
[pagina 1,400]
Van Assou, van Spa[n]hem, van Newenaren, Van Solmese, van Salmen: dese graven waren Alle comen daer te wige, Met menigen man daer ic af swige. 3335[regelnummer] Ende hoe die sone ward gedaen En conste mi niement doen verstaen; Mar opten grave waren sijs bleven Van Vlaendren, dat hi soude geven Met vrienscapen, sonder striden, 3340[regelnummer] Elken sijn recht in beiden siden.
[pagina 1,401]
Dit secgen ward also versmord, Dattie grave niet brachte vord Entie vede quam weder saen, Alse gi hier nu selt verstaen.
Hoe Cone Swabbe ward gevaen. xlvi. 3345[regelnummer] Her Coene Swabbe was drossate Te Limborch, die gerne onmate Opten hertoge hadde gedaen, Ende in Daelhem sonder waen
[pagina 1,402]
Hi reet stoutelike ende stichte brant. 3350[regelnummer] Dies ward geware daer te hant Van We[.]geseten her Reinier, Die castelein, .i. ridder fier, Vander borch te Daelhem, [Ende reet stoutelike daer an hem] 3355[regelnummer] Ende heeften daer gevaen nu Ende vele siere mage, dat seegie u. En was in Limborch geen int lant Daer ane was soe goet pant,
[pagina 1,403]
Want ane heren Cone stont 3360[regelnummer] Lonsi, Herve, Liboes, Spremont. Dit waren vire vaste castele; Dese hilt hi tsinen dele. Den hertoge sindemen dese gereit. Diese te Genepie heeft geleit,
[pagina 1,404]
3365[regelnummer] Daer si lagen tharen onwille. Nu swige wi van desen stille, Ende sal u van heren Walraven tellen. Die comen was met sinen gesellen Vor Tricht, ende dede ontsteken 3370[regelnummer] Een huus. Dit wilden wreken Van Tricht die gemeine liede, Die daer uut trocken met groten gediede; Entie van Mille, dbiscops scouthede, Ende ander serjante oec mede 3375[regelnummer] Volgeden der gemeinte opt velt Daer men street met groter gewelt;
[pagina 1,405]
Mar int leste bleven [si] gevaen. Doen waest metten andren gedaen: Want doen haer leitsman was op genomen, 3380[regelnummer] Moesten si ter hant comen. Doen dede men[t] den hertoge verstaen, Die hem sende helpe saen, Daer si bi worden so vermogen Datsi int lant van Valkenborch togen. 3385[regelnummer] Ende branden ende roveden sere: Ende daden scade sevenvout mere Dan hi hem hadde gedaen. Si togen tot Rode, sonder waen,
[pagina 1,406]
Vordien casteel, dat secgic u, 3390[regelnummer] Daer si sere op streden nu, Dat hem lettel goet bescoet. Daer vore ward gescoten doet Her Wenemaer van Gimmeningen. Dat was scade, want sonderlingen 3395[regelnummer] Was hi die beste diemen weet In enich lant verre of breet: Hi was Brabant scadelijc ter dode. Hier om keerdemen doe van Rode.
[pagina 1,407]

Hoe her Walraven op Trec[h]t quam, ende hoese shertogen liede sconfierden. xlvij. In desen tiden daer ic spreke of, 3400[regelnummer] So hilt die biscop enen hof Van Coelne te Nuessen gereet; Daer hem vertelt was dat leet Dat haren Wa[l]raven was gedaen. Echt sweren dese heren saen, 3405[regelnummer] Die daer tsinen hove waren comen, Die ic u hier nu sal noemen:
[pagina 1,408]
Van Lusselborch die grave, Ende sijn broeder haer Walrave, Ende van Gelre, ende ander heren 3410[regelnummer] Maecten hem nu vast int keren, Ende quamen te Valkenborch gerant Ende maecten ene gaderinge thant Harde starc ende harde groet; Ende voeren tote Wijc met haer coenroet, 3415[regelnummer] Oft sijt thant souden winnen. Mar te Tricht waren binnen
[pagina 1,409]
Cone ridders sonder gebreke: Her Heynrijc van Gasebeke, Ende van Diest her Arnout, 3420[regelnummer] Ende daer toe ander ridderen stont; Ende menich vrome serjant Was daer doe uut Brabant, Die ten stride waren vluege. Te broken was doe die bruege, 3425[regelnummer] Die [tusscen] Tricht ende Wijc[.] ginc. Nochtan algader dese dine En bescoet daer niet van enen ase, Sine [gingen] op planken over die Mase,
[pagina 1,410]
Ende op houte mede alsoe, 3430[regelnummer] Ende wederstoeden die viande doc Met stouten moede, so vromelike, Dat her Walraven dapperlike Moesten daer met scanden keren, Ende oec mede sine hulperen. 3435[regelnummer] Doen voer hi van daer met hoverden, Ende wilde tshertogen onwerden Verberren dlant van Daelhem daer. Toter borch brendijt vor waer, Ende met banieren al ontploken: 3440[regelnummer] Doen docht hem dat hi was gewroken.
[pagina 1,411]
Dus ward dat orloge harde swaer Dat si hadden [onder] hem daer. Diet al soude wel bescriven Ende niet en liete achter bliven. 3445[regelnummer] Daer horde vele scrivens toe. Om dese sticken so quam doe Die hertoge selve met herecrachte Te Herve binnen, ende brac die grachte Die daer om gemaect waren; 3450[regelnummer] Om datsi op Daelhem waren gevaren, Daer om verbernde Herve ter stont Alte male tot inden gront;
[pagina 1,412]
Entie van Herve vloen hem voren Gemeinlike op enen kerctoren. 3455[regelnummer] Daer na quam stolike her Walraven, Ende bernde Lomelle, .i. dorp, ave, Dat optie Kempine gelegen is. Noyt meer, sijt seker dis, Sone dede scade haer ne geen 3460[regelnummer] In desside der Mase over een.
Vandien van Aken ende shertogen liede. xlviij. Nu gevielt in deser wise Dattie van Aken gebrac spise.
[pagina 1,413]
Entie viande ontboden dat, Datsi verhongeren souden die stat, 3465[regelnummer] Ende tort yemen oec die daer in Vitaelge brachte meer oft min. Om dese word, in waren saken, Was doen spise gesent tAken Met stouten moede sonder vrese. 3470[regelnummer] Si waren so lange in dese rese, Had yemen op hem dorren striden. Dat hi van Coelne wel te tiden Comen ware tot daer vort; Dit daden daer, om die word 3475[regelnummer] Die si vore hadden geseit. Doen quamen si van Aken gereit,
[pagina 1,414]
Ende hebben die [spise] daer ontfaen; Ende dander keerden weder saen Die rechte strate te Tricht ward. 3480[regelnummer] Mar qualike vergouden dese vard Die van Aken den hertoge saen. Niet lange na dit, sonder waen, Ward daer geslegen die stormclocken. Om al die gemeente te gader locken: 3485[regelnummer] Ende dit was daer bi gedaen, Datsi wilden daer verslaen Tshertogen liede die waren daer in, Dies hem versageden meer no min. Doen si wisten wat dit was, 3490[regelnummer] Quamense op enen hornec na das
[pagina 1,415]
Stoutelike gescard wale. Daer was mijn here van Wesemale, Ende van Ysche her Arnout, Ende oec mede her Berwout, 3495[regelnummer] Her Lonijs van Boutersseem was daer, Ende haer Jan van Rotselaer, Ende vromer serjant .i. groet deel. Hem quam te helpen oec Serveel, Die uter stat oec ward geboren. 3500[regelnummer] Doen die ander hem quamen voren. Liep in her Lonijs, sonder waen, Van Boutersseem, ende velde saen
[pagina 1,416]
Hare baniere, ende sloech doet Haren Tieleman, die dit conroet 3505[regelnummer] Op hem bracht, ende hier met saen Was dat striden daer gedaen. Daer bleef siere dochter man oec doet. Die scoutheit in die kerke ontscoet, Ende dies met hem wilden plechten. 3510[regelnummer] Wie sach nie dus ongelijc vechten? Daer waren si hondert comen an Jegen enen shertogen man; Nochtan verwonnen si den strijt. Nu oec wel in deser tijt
[pagina 1,417]
3515[regelnummer] So was die biscop van Coelne comen, Met stouten lieden, ende met vromen, Ende heeft Karpen die borch verbert, Dies die hertoge ward verert. Ende doen voer hi tAken na dat. 3520[regelnummer] Ende wilde dat oec maken mat. Twe kerctorre veldi daer Bider stat. Mar daer naer Trocken ute die van Aken, Ende gouden den biscop dese saken. 3525[regelnummer] Dus haddense onder hem daer strijt Dicwile ende ter meniger tijt,
[pagina 1,418]
Die ic al niet can vertellen. Daer na quam met vele gesellen Die hertoge hem te hulpen, 3530[regelnummer] Ende hi gaderde hem te Gulpen; Daer quam hem ane menich man Die ic niet genoemen can; Van Borgoengen die hertoge rijc, Ende sijn broeder her Heinrijc, 3535[regelnummer] Ende menich grave ende baroen: Van der Martsen, van Cessoen, Van Simp[o]el ende van Vindome, Van Jastelgoen ende van Crome,
[pagina 1,419]
Van Noville, van Momorasi; 3540[regelnummer] Pickarde, Fransoyse daer bi, Henuwire, Sampenose, Poytevine, Borgenuione, Vlaminge, Artesine, Haspegouwen, ende Hollant. Dese quamen te hulpen Brabant; 3545[regelnummer] Hier met quam die hertoge saen Ende heeft Aken ontset gedaen. Binnen dat gesciede dese dinc, So sende Philips die coninc
[pagina 1,420]
Den here van Nele, hebbic verstaen, 3550[regelnummer] Dat hi dit orloge op name saen Ende ter soenen bringen soude, Want die coninc Philips woude Den hertoge voren met hem int lant [Van Arragoen] . . .
[pagina 1,421]
3555[regelnummer] Ende bleef echter daer di[e] soene In des graven Gijs doene, In sier manieren alst was gesproken Hier vor, dat valscelijc [ward] te broken. Dus latic staen nu dit doen, 3560[regelnummer] Ende sal u secgen van Arragoen.
[pagina 1,422]

Hoe die strijt weder began, die wile dat die hertoge tArragoen was. xlix. Die wile datmen in Arragoen Was, so wies weder dit doen. Want die hertoge had gelaten Jegen sine valsce wedersaten 3565[regelnummer] Heren Wouteren Bertoude, Dat hi dlant jegen hem houde. Doen dit den grave daer ward cont Van Lussenborch, voer hi op Freppont
[pagina 1,423]
Ende wilden winnen dien casteel, 3570[regelnummer] Alsi oec daden sonder heel. Mar niet lange had die grave, Her Reinier en deet winnen ave Den grave met behindichede, Ende deet starker maken mede. 3575[regelnummer] Aldus begonste weder dit leet, Ende ward ye lanc so meer heet Al die Mase, op ende neder. Van Oessenine tot Hollant weder, Want optie Mase hilt tien tide 3580[regelnummer] Die here van Kuue altoes die side,
[pagina 1,424]
So dat selden was die ure, Hine maket den grave van Gelre tsure Met brande ende met rove mede, Ende voret ten Grave in sine stede. 3585[regelnummer] Om dit soe belach ten Grave Die grave van Gelre; mar daer ave Moesti keren, dat verstaet, Want den here van Kuec quam toeverlaet Van Brabant, mijn her Bertout, 3590[regelnummer] Die monbor was, met gewout, Ende van Gasebeke her Arnout, Die was oec here van Breda stout.
[pagina 1,425]
Doen keerde die grave met sine roten. Mar daer was her Tielman doet gescoten, 3595[regelnummer] Die beste ridder .i. dire was Ins graven heer, sijt seker das. [Deser stride was vele ende genoech:] [Het soude u dunken ongevoech,] [Diet al wilde doen bekinnen.] 3600[regelnummer] [Die hertoge die oec hier binnen]
[pagina 1,426]
[Van Arragoen weder quam,] Daer hi grote scade in nam, Want sonder slach ende sonder stoet Bleven daer vele heren doet: 3605[regelnummer] Her Heinrijc van Gasebeke bleef daer, Ende her Jan van Rotselaer, Ende her Lonijs van Boutersheem, Van Wavere her Jan met hem, Ende vanden Bosche oec her Jan, 3610[regelnummer] Ende van Brustene her Herman, Ende van Versene her Pinkard, Ende her Heinric Ri[n]saerd.
[pagina 1,427]
Die hertoge ontfinc oec siecheit groet, Dat hi waende sijn bleven doet; 3615[regelnummer] Mar alst God wilde, hi bequam. Die coninc van Vrancrike die daer nam Die doet mede, ende sijn sone Philips ward coninc na tgone Alse dit niet lanc was gesciet, 3620[regelnummer] Die Vlaendren brachte in swaer verdriet, Als u hier na sal werden cont. Nu hord van Limborch vord den gront.
[pagina 1,428]

Van haren Walravene, ende vanden castele te Lonsis. Doen die hertoge van Brabant Weder comen was int lant. 3625[regelnummer] Ward dat orloge dat hi liet Noch felre dan hire af sciet. Want va[n]der Rotsen her Walrave Was so wel metten grave Van Gelre, dat hi hem beval 3630[regelnummer] Limborch ende dat lant oec al. Doen toech hi vor Lonsijs saen, Ende wilde dat te winne bestaen.
[pagina 1,429]
Mar heren Coens Swabs sone Hilt stoutelike dat gone, 3635[regelnummer] Tot dat hem te hulpen quam Die hertoge Jan, alsict vernam, Ende brachte heren Conen mede saen, Die sijn man ward, sonder waen, Van Lonsis ende van Spremont, 3640[regelnummer] Van Liboys, van Herve ter selver stont. Doen dit vernam her Walrave, Trac hi saen van Lonsis ave. Dus diende vord getrouwelike Her Cone, met sinen sone Heynrike, 3645[regelnummer] Den hertoge van Brabant, dat verstaet. Om dit visierden enen raet
[pagina 1,430]
Die heren alle, an Reinoude Den grave van Gelre, dat hi soude Sire dochter geven den grave Gi 3650[regelnummer] Van Vlaendren; ende hier bi Waendensi so starc werden, Dat si den hertoge souden verherden Beide van scatte ende van machte. Daer men dese brulochte toe brachte 3655[regelnummer] Daer was grote feeste gedreven, Die bat waer achter bleven, Want bi dien huwelike ward Dat orloge weder alsoe hard, Dat niemen en conde tien tide 3660[regelnummer] Benemen, en quam tenen stride.
[pagina 1,431]
Des hertogen maech van Brabant, Mijn her Florens van Hollant, Swoer metten hertoge saen Dat hi hem in staden soude staen. 3665[regelnummer] Nochtan en quam hi nie daer mede Daer men enich pongijs dede, Mar hi dede doen scade groet Den lande van Gelre ende wederstoet. Daer na geviel. dattie grave 3670[regelnummer] Van Gelre Tielne wilde doen ave, Daer die here van Kuec lach binnen, Die hem node soude laten winnen,
[pagina 1,432]
Mar trac ute jegen dat here. Int lest verginc soe die were, 3675[regelnummer] Dattie grave moest achter tien, Ende Tielne bleef in dere van dien.
Van Bomelre warde ende van Tielne. li. Die grave van Gelre was man Thertogen, eer torloge began. Nu haddi sine manscap op gegeven, 3680[regelnummer] Ende was noch int goet bleven. Hier toe geloefden hulpe saen Die grave van Hollant; wantmen gaen
[pagina 1,433]
Noch riden en mochte, en waer alsoe Datmen scepe had daer toe. 3685[regelnummer] Die grave dede niet sijn belof; Nochtan en keerde die hertoge niet of Ende toech vaste daer ward; Want van Giesene her Vastaerd Heeft hem scepe gebracht toe, 3690[regelnummer] Daer si met over voren doe. Mar bander side stont doe gescard Van Rothem mijn her Geraert,
[pagina 1,434]
Met clupplen ende met menigen pike. Ende wanetse weren daer ten dike. 3695[regelnummer] Mar en bescoet hem niet .i. spaen, Want hi ward selve daer gevaen. Dus wan die hertoge metten swarde Eerlike daer nu Bomelre warde, Daer die grave toe gesach, 3700[regelnummer] Die bander side .i. water lach Al gescard met sinen here. Doen ontboet die hertoge mere Den grave, dat hi achter toge, So dat hi dwater liden moge: 3705[regelnummer] Hi wilt striden comen daer, ‘Oft ic trecke achter over waer
[pagina 1,435]
Ende geve u plaetse in de[s]side, Wildi op mi comen te stride; Ende laet ons becorten harde 3710[regelnummer] Tusscen ons lieden metten swarde.’ Die grave en wilde des niet, Ende vaste te Tielle ward vliet Ende verbar dat altemale, Ende sloech doet also wale 3715[regelnummer] Alle die hi daer binnen vant, Dat [grote] scade was Brabant. Na dit toech die grave op, Ende met hem die biscop
[pagina 1,436]
Van Coelne, entie grave 3720[regelnummer] Van Lusselborch, [ende] her Walrave, Ende menich ander hoge man Trocken die Mase op vord an; Want die grave Gi vor waer Quam hem nu te hulpen daer, 3725[regelnummer] Met menigen vromen man gereet. Hier bi worden stout, godweet, Ende wilden om dit op Trijcht varen, Daer vele Brabanters binnen waren. Doent den hertoge cont ward. 3730[regelnummer] Quam hi vaste daer ward Ute Boemelre warde met sinen lieden, Ende dede al sijn lant ontbieden
[pagina 1,437]
Dat daer saen te hem quam. Doen voren dander tot Witham 3735[regelnummer] Over die Mase, doe sijt vernamen, Ende wilden dat af doen tsamen; Mar si worden daer so ontfaen, Dat sijt lieten, ende voren saen Te Longijs ward, sonder vieren, 3740[regelnummer] Ende wilden dat asselgieren. Mar mijn here her Geraert Van Vivellinge, die borchgrave ward,
[pagina 1,438]
Hilt dit jegen alle die heren xl. dage met groter eren, 3745[regelnummer] Eer hem enige hulpe quam. Ende doen die hertoge dit vernam, Toech hi daer ward so stoutelike, Met enen here so vreselike, Dat alle die heren vloen van dien, 3750[regelnummer] Eer si den hertoge conden gesien. Van Coelne die valsce biscop Hi toech te Wassenberge op; Die grave van Vlaendren te Namen; Die van Lusselborch si quamen
[pagina 1,440]
3755[regelnummer] Weder in te Limborch, mat; Die grave van Gelre te Nuwer Stat. Dus voer elc om sijn behout, Al waren si te voren stout
Van Dalem ende Neuwengrave. lij. Dus voer die hertoge vorward wale, 3760[regelnummer] Ende strueerde Reimersdale. Te Woude, te Sineke, te Wilgenru, Dese maecti alle scu.
[pagina 1,442]
Te Limborch voer hi sonder vieren Ende deet daer om ontsteken sciere, 3765[regelnummer] Daer die van Lusselborch sagen toe, Die op Limborch lagen doe. Moelne, huse verberdi gereet. Dit was dien van Lusse[l]borch leet, Want haer suster dochter, die gravinne 3770[regelnummer] Van Vlaendren, was daer mede inne,
[pagina 1,444]
Die van Vlaendren was comen uut, Met feesten, spelen, alse .i. bruut, Ende waende tharen vader varen. Om dit waest hem te leder twaren. 3775[regelnummer] Dus maketse die hertoge alle mat Ende keerde te Brabant ward na dat, Om den winter dien doen quam, Die hem dat logieren benam. In desen tiden so dede oec mede 3780[regelnummer] Die grave van Hollant groet onvrede Den grave van Gelre ende scade, Want hi ward nu te rade Dat hi sere met cocgen sende, Daer hi enen casteel met scende
[pagina 1,446]
3785[regelnummer] Diemen heet te Newen Grave; Dien wonnen ende braken ave Die Zeelanders ende Hollanders bede. Driele, dat ondergaen was mede Den hertoge, wan die here Jan 3790[regelnummer] Van Kuec, ende deet maken vord an So vaste, dat hi hilt ter tide Bomelrewarde jegen alle stride. Die grave van Lusselborch scaemdem sere Dat hi van Lonsis metter onnere 3795[regelnummer] Keren moeste. Om dese saken Dedi vander kerken maken Van Spremont ene borch gerede, Ende daer wildi dwingen mede
[pagina 1,448]
Spremont. Mar doent vernam 3800[regelnummer] Die hertoge, hi sciere daer ward quam, Nochtan waest vorst ende gesnuwet sere, Ende elc, die voer metten here, Moeste voeren selve sine spise, Ende sijn orscoren in deser wise 3805[regelnummer] An sijn gereide daer elc hinc, Oft op sinen somer. Ende na die dinc Voeren in Oseninc gereet, Int wilste lant, verre ende breet, Dat gelegen es in Aelmaengen, 3810[regelnummer] Dore wout ende dore montaengen. Ende doen die viande dat vernamen, Vloensi van vare alle tsamen:
[pagina 1,450]
Eer die hertoge daer conste comen, So had .i. bastaerd vernomen 3815[regelnummer] Van dien van Lusselborch, dit doen, Ende had daer bracht menigen baroen Vore Hawelge, op enen pas, Die so swaer te lidene was Dat onmogelijc daer sceen, 3820[regelnummer] Want al waer mer daer een Man gestaen in die were, En hadde cume met al sijn here Alexander in sinen tiden Mogen winnen ende over liden; 3825[regelnummer] Want die Orte was harde diep, Dwater, dat onder die montaenge liep.
[pagina 1,452]
Entie brucge was af te broken. Nochtan ginc die hertoge stoken Die den pas hoetde[n], metten spieten, 3830[regelnummer] So dat hem niene mocht bescieten Dat gewere in genen dingen. Daer bleven vanden Oseningen Wel .c. man geslegen doet; Dander vloen dor die noet 3835[regelnummer] Alle en wege metten bastard. Daer volgede die hertoge allene ter vard. Verre vor sine liede int wout, Ende riep: ‘Keert u menichfout! Ic ben die hertoge, ende hier allene: 3840[regelnummer] Gi moget u wreken!’ Mar gemene
[pagina 1,454]
Vloensi alle dor Hawelge vord. Doen ward Hawelge sciere gestord, Entie kerke van Spremont Werd gebroken in den gront; 3845[regelnummer] Entie borch ward gespiset saen Vans shertogen wegen, sonder waen.
Vanden grave van Baren enten biscop van Mes. liij. In den somer oec hier naer Rees een orloge harde swaer, Tusscen den bisscop van Mes twaren 3850[regelnummer] Ende dien grave van Baren.
[pagina 1,456]
Doen dit die hertoge vernam, Quam hi te hulpen met menigen man Ute Brabant, die niet waren traech, Den grave van Baren, sinen maech. 3855[regelnummer] Dus quamense met groter macht, Over dach ende oec over nacht, Dore hare viande lant Met ontplokenre baniere thant. Doe dit die van Lusselenborch vernamen 3860[regelnummer] Vanden hertoge, vielen si tsamen Jegen den grave, nochtan was hi Hare moeder broeder, seitmen mi. Doen sprac hier toe een Henewier. Van Linge mijn her Woutier,
[pagina 1,458]
3865[regelnummer] Een vroem ridder ende .i. vroet: ‘Mine donct orberlijc noch goet, Her grave van Lussenborch, here, Dat gi den strijt haest so sere: Hine sal so lichte niet sijn gedaen. 3870[regelnummer] Want hiers van Brabant, sonder waen, Ende van Vlaendren, ende van Vrancrike. Menich vroem man sekerlike, Die bitterlijc selen toe varen, Ende oec mede die van Baren! 3875[regelnummer] Al hebwi tvordeel int beginnen, Hier es ter aventure dwinnen.’ Met desen worden ward belet Die strijt, ende .i. dach geset
[pagina 1,460]
Van perlemente, daer men vrede 3880[regelnummer] Ende soene oec maecte mede. Dus behilt die grave van Baren Die hertoge van Brabant sijn ere twaren.
Hoe die biscop van Coelne voer ins graven lant vanden Berge, ende die hertoge hem jegen. liiij. Int ander jaer, te winter tiden, So began weder dat striden 3885[regelnummer] Tusscen den hertoge entie heren Die hem dat lant wilden ontkeren. Dese waren bi Nussen opten Rijn Vergadert, ende wilden gevaren sijn
[pagina 1,462]
Ins graven lant, ende brant stichten, 3890[regelnummer] Vanden Berge, ende dat vercrichten, Om dat hi thertogen hulper was. Die hertoge vor daer ward dor das Om dat hi dat wilde beweren. Doen die biscop ende sine hulperen 3895[regelnummer] Dat vernamen, keerden si Tenen passe ter Arfenen bi. Doen die hertoge dat versach, Dattie bisscop die Arfene belach Datmense niet mocht over liden, 3900[regelnummer] Doe wildise al omme riden,
[pagina 1,464]
Ende toech vord tote Duren, Ende tot Leggenich wildijt aventuren; Ende stichte daer ins biscops lant Roef ende brant, so dat te hant 3905[regelnummer] Die roec sloech so hoge op, Dattene sach die biscop. Doen togense alle te Lecgeningen ward, Jegen den hertoge, met snelre vard. Mar van Lusselborch die grave, 3910[regelnummer] Ende van Monyoye her Walrave, Deen was ten Berge, dander ten Rode Wel bereet, alse quame .i. bode
[pagina 1,466]
Vanden biscop, dat hi sonder waen Hem soude comen te hulpen saen. 3915[regelnummer] Dus liet die biscop hem weten, Dat hi tusscen hem waer geseten, Ende sine souden met desen dingen Al omme ende om wel beringen. Entie liede dier waren int lant 3920[regelnummer] Riepen: ‘nu es die hertoge van Brabant Inden stric wel gejaecht!’ Nochtan en ward hi nie versaecht, Noch sine liede, te gere tijt, Mar beiden vaste naden strijt
[pagina 1,468]
3925[regelnummer] Ende bleven toten avonde daer. Ende om dat weder dat ward so swaer. Trac die hertoge weder te Duren, Daer des nachts bi aventuren Een strijt ward, daer in bleef doet 3930[regelnummer] Her Jordaen van Stoehem, .i. ridder goet, Daer grote veede ave quam, Dies hem sint menich an nam. Om dat weder, dat lelije ward, Ende omden winter, die quam hard, 3935[regelnummer] So keerde die hertoge te Trijcht in Sonder strijt meer no min.
[pagina 1,470]
Daer vant hi den biscop Jan Van Ludeke, die wilde vord an Int lant van Valkenborch riden 3940[regelnummer] Op heren Walraven te dien tiden, [Entie] quam met enen here vermogen; Want alle die gene quamen getogen Met hem, die jegen den hertoge ware[n] Tote Valkenborch in gevare[n].
[pagina 1,471]
3945[regelnummer] Daer lagen aldus met hem die heren, Om dat sijt souden helpen weren, Dat hem te cleinre vromen quam, Want her Harman van Wittham Reet ute op ene aventstonde 3950[regelnummer] Tot bi Merssen, ende begonde Op Valkenborch te stichten brant, So dattie roec sloech op te hant Datmenne tot Vorendale sach, Daer Walrave ende sijn hulpe lach.
[pagina 1,472]
3955[regelnummer] Doe waenden si daer openbare Alle, dattie hertoge ware. Doen brakense op, ende gingen vlien, Biscop, graven; geen achter sien En was daer, noch weder keren. 3960[regelnummer] Dus bleef dat striden vanden heren Alden winter tot[ten] somer toe. Hier na seldi wel horen hoe Des orlogen .i. inde sal wesen. Mar dinge, die gesciede vor desen, 3965[regelnummer] Zalic u vore nu vertrecken, Eer ic u dorloge sal ontdecken.
[pagina 1,473]
Mar die Scavedriesce ende her Molrepas, Dat orloge dat gedreven was Tusscen hem, ent jagen ent vlien, 3970[regelnummer] Ende her roven des si plien, Dan mochte niemen doen verstaen. Dit duerde wel .v. jaer, sonder waen, Dattie hertoge dit anteerde Jegen sine viande, ende hem verweerde; 3975[regelnummer] Mar int leste, si u bekint, Ward met enen stride gehint.
Hoe die coninc van Ingelant op Irlant ginc striden. lv. In desen tiden dat dit gesciede, So quamen met scepen ut Irlant liede Orlogen opten coninc van Ingelant, 3980[regelnummer] Ende dese liede, alsict vant,
[pagina 1,474]
Waren ute Vlaendren geboren; - Also alsict u seide hier te voren Indie vierde pertie wel - Daer dat ongeval gevel 3985[regelnummer] Dat vermord was die grave Tsente Donaes. Dese daer ic u ave Spreke, waren van dien geboren Die de mord wrochten voren. Nu woenden dese in Irlant, 3990[regelnummer] Ende hadden daer verworven lant Ane den coninc in deser maniere, Datsi souden sonder faelgiere[n] Hem helpen houden des zees bort; Ende haer landekijn geheten word 3995[regelnummer] Van genen lieden Gerina. Vele esser daer nu, alsiet versta,
[pagina 1,475]
Van dien geslachte; ende daer mede Van Irlant die coninc dede Op dene zide belecgen die zee; 4000[regelnummer] Ende bander side so dede hi mee Met sinen ridders groten stoet Op Ingelant. Dies verdroet Die metten coninc van Irlant waren, Want hise daer met .ij. scaren 4005[regelnummer] Beleide, van achter ende van voren. Dus quamen die ander inden toren, Om datmense aldus street. Daer ward die wijch harde wreet, Want doe die van Irlant sagen, 4010[regelnummer] Dat sijt al moesten wagen, Soudense metten live ontgaen, Doen brakense op, sonder waen, Over dene side met crachte; So datsi quamen ut der hachte. 4015[regelnummer] Mar eert daer toe mochte comen, Was daer menigen dleven genomen In beiden siden, dat verstaet. Van desen stride, van deser daet, Bleef menich rover opter zee, 4020[regelnummer] Die sint menigen daden wee.
[pagina 1,476]
Tusscen Irlant ende Ingelant; Ende Gales mede dede oec pant Op Ingelant menige stont. Hier na salict u maken cont 4025[regelnummer] In dien tiden dat gevel. Gerne soudic, constic wel, Hier met des boecs .i. inde maken. Gode biddic boven alle saken, Ofticker yet in heb misdaen, 4030[regelnummer] Dat hijt mi vergeve saen, Ende dat hi mi den sin verlene Die ander te maken vord gemene!

Vorige Volgende

Hier begint die ander boec.

Hoe Ridsard coninc ward. j.

Van dingen die gescieden. ij.

Van roefhusen die bander side Erforden staen. iij.

Hoe onse Vrouwe haer pelgrime troeste. iiij.

Hoe die roveren alle doet bleven. v.

Vanden hertoge van Oestrike ende vanden marcgrave van Brandenborch. vi.

Hoe die strijt ward gevochten ende hoe die hertoge onder geet. vij.

Hoe dese heren versonen. viij.

Hoe die hertoge gerne wreken soude optie van Sasse. ix.

Hoe die bode die boetscap dede, ende hoe anden hertoge ward gesint. x.

Hoe die hertoge heeft gesint anden coninc ende anden marcgrave, dat sijt op namen. xi.

Hoe si te velde selen comen. xij.

Vanden coninc van Ingelant ende Cornuaelge. xiij.

Hoe si den coninc hem op gaven. xiiij.

Hoe die coninc Edeward een wijf nam, ende vander feeste die men daer dreef. xv.

Hoe die tavelronde began, ende vanden heren vander tavelronde. xvi.

Van den etene, ende vanden genen die daer boetscap bringen. xvij.

Vanden selven meer. xviij.

Vanden derden bode, die wonderlijc gemaect was. xix.

Vander joncfrouwe noch, ende hoe dat hof sciet. xx.

Van dingen die gescieden. xxi.

Noch van gescienessen. xxij.

Hoe die coninc van Ingelant haer belof wilden voldoen. xxiij.

Hoe si nu vord trecken te Gales ward, entie Galoyse sconfirde[n]. xxiiij.

Hoe si nu varen te Irlant ward, ende vandaer te Lichestre. xxv.

Vander feesten die si daer hadden, eersi thuus ward voren. xxvi.

Ene miracule van onser Vrouwen. xxvij.

Van Ridsarde enten hertoge van Oestrike. xxviij.

Ridsard des coninc doet, ende Rodolfs begin. xxix.

Van dingen die gescieden in sinen tiden in ander lande. xxx.

Vanden kerstine enter Sarrasine twiste. xxxi

Des coninc Rodolfs doet, ende ander dinc. xxxij.

Hoe die coninc van Ingelant entie grave Robbrecht over zee voren. xxxiij.

Hoe die coninc vort trac, ende van siere winningen. xxxiiij.

Hoe die coninc den casteel wan. xxxv.

Noch van hem ende vanden grave. XXXVI.

Van letteren die den coninc quamen, ende hoe die grave te hem quam. xxxvij.

Hoe [die] hautecijs den coninc stac, ende hoene die coninc doetde. xxxviij.

Hoe den coninc boetscap quam, dat die Galose op Ingelant streden. xxxix.

Van Pirse van Vrancrike, ende der coninginnen Marien. xl.

Hoe die hertoge te Parijs ward voer, ende sier suster sprac onder wegen. xli.

Hoe Pirs verhangen ward. xlij.

Vander vard van Arragoen. xliij.

Vanden hertoge van Brabant, ende den lande van Limborch. xliiij.

Hoe die hertoge den casteel brac te Limborch, ende voer vord. xlv.

Hoe Cone Swabbe ward gevaen. xlvi.

Hoe her Walraven op Trec[h]t quam, ende hoese shertogen liede sconfierden. xlvij.

Vandien van Aken ende shertogen liede. xlviij.

Hoe die strijt weder began, die wile dat die hertoge tArragoen was. xlix.

Van haren Walravene, ende vanden castele te Lonsis.

Van Bomelre warde ende van Tielne. li.

Van Dalem ende Neuwengrave. lij.

Vanden grave van Baren enten biscop van Mes. liij.

Hoe die biscop van Coelne voer ins graven lant vanden Berge, ende die hertoge hem jegen. liiij.

Hoe die coninc van Ingelant op Irlant ginc striden. lv.