De roemster van den Aemstel off poëtische beschrijvinghe van de riviere Aemstel

[p. 21]

De Roemster hymnvs Aen den Aemstel.

GHelijck in 's Menschen lijf de lever gaat verdeelen
Het bloet dat om haar sweeft, in d'aderen te speelen

Na boven of bene'en, in paatjens recht ofte krom,

Daar mee het gantsche lijf bevochtet wordt al om.

Soo even doet de Zee, (de Godt die t'allen stonden
In 't grondeloose diep sijn woon-stee heeft bevonden

Den grysen^1. Oceaen) door gaten onbedacht,

Waar langhs hy 't klaar Cristal hier eerst ter werrelt bracht.

1. OCeanus) De Zee, die by de Poëten, Vader en oorspronck aller dinghen ghenoemt wordt.

[p. 22]

 

Cristal! en dierbaar nat, daar mee hy gaet besproeyen

 

Dit dorre Aardtsche lijf, dat anders niet kan groeyen,

 

Cristal! en suyver vocht, waar sonder niet kon staan

 

Dit groot gheschapen al, of't most van drooght' vergaen:

 

Een stoff! waar in Natuur (soo² Thales wilt bewysen)

 

Haar schepsels oorspronck vindt, en 't leven uyt doet rysen,

 

Een vruchtbaar Element, een Vader oock ghenoemt

 

Van alles watter is, soo hem³ Homerus roemt;

 

Van hem veel landen zijn bespoelt met schoone plassen,

 

Door-reghen met de stroom, versien met veel mourassen:

 

Van hem soo menigh vliet, beroemt in kracht en daad'

 

Noch swangher in haar lof, haar oude naam mis-staat:

 

Van hem soo menigh Veld' siet haar bevochte kanten

 

Seer vruchtbaar op-gheschoeyt in boomen en in planten:

 

Van hem soo menigh stee, en Stadt haar voorspoet hout,

 

Soo dat haar werven glans blickt als het suyver gout.

2 Thales) Een van de seven wysen van Griecken, die het water voor een oorspronck en beginsel der dinghen geacht heeft.

3 Homerus) Die neffens Hesiodus den Oceanus voor Vader ende Godt alder Goden ghenoemt heeft.

[p. 23]

 

Maar⁴ Hollandt is sijn hart, sijn hart zijn dese Landen,

 

Waar door hy⁵ d'Aemstels vloet doet stromen gouwe zanden:

 

Hoe wel AEgypten trotst, en meent haar alles veyl,

 

Om datse rijck en zadt bespoelt wordt vande Nyl,

 

Noch heeftse gheen ghelijck, om met ons Landt te stryden,

 

't Sy dats' haar zeghen toont, of rijckdom alle beyde,

 

Ons Hollandt, dat daar is het puyckjen van Euroop'

 

Heeft alles wat sy wenscht, en wat haar lust, te koop:

 

Dat Hollandt, dat so mild' is van de Zee gheseghent,

 

Soo dat haar voorspoet lijckt daar in te zyn ghereghent:

 

Dat Hollandt, dat daar is de handel-vrouw in daadt,

 

Van waar de gulde Son soo op als onder gaat:

 

De Zee die is haar schut; de Stroomen zijn haar machten;

 

De Scheep-vaart haar geweldt; den handel al haar krachten:

 

Sy heeft haar Steden waardt; haar Vloeden heeftse lief;

 

Haar Burgh'ren isse veyl; haar Na-buurs een gherief:

4 Maar Hollant, &c.) Dat Hollandt soo vermaart en de elachtigh van alle glorien, als zijnde het beste deel van het veel-geroemde Batavia, van wien de Romeynen so loffelijck ghetuyghen.

5 Aemstel) Eertijts een onbekende, maar nu een seer wijdtruchtighe Riviere, door een so voortreffelijcke Coopstadt die sy bespoelt, en naar haar ghenoemt wordt.

[p. 24]

 

Reyst Reyser waar ghy wilt; loopt Pellegrim vry soecken

 

De werrelt gantsch her-om, door-snoffelt alle hoecken;

 

Soeckt my noch soo een Stadt, als die den Aemstel siet

 

Vol rijckdom, en vol pracht, ghespieghelt in haar Vliet;

 

Soeckt my oock sulcken Stroom, vry onder alle Stromen,

 

Die tot ghelijcke roem kan met den Aemstel komen:

 

Dees Aemstel! die haar roemt, dat sy de Stadt belent

 

Die met haar waarde naam soo lof baar is bekent:

 

Dees Aemstel! die daar siet, dat al de wyde werrelt

 

Haar schoone Hooft om-kranst, haar blancke hals om-perrelt:

 

Dees Aemstel! die daar siet dat sy ten offer zit

 

Daar al de werrelt haar in offerhand' aan-bidt:

 

Dees Aemstel! die in schat, of eer niet hoeft te schamen

 

Voor⁶ Ganges met sijn gout, voor⁷ Tyber out van name:

 

Dees Aemstel! die daar sit als Koningin ten toon,

 

En op haar blonde hayr, draaght d'Keyserlijcke kroon:

6 Voor Ganges) Een vande vier Rivieren die door het Paradijs vloeyden, en in de H. Schrift Phisen ghenoemt wordt.

7 Tyber) De vermaartste Riviere van Italien die door Romen spoelt.

[p. 25]

 

Dees Aemstel, wiens verdiensts, verdient te zijn ghedragen

 

Heel hooghe by 't ghesterr'nt op⁸ d' Orionse waghen:

 

Dees Aemstel, die verdient, soo 't is der Musae macht

 

Dat sy onsterff'lyck blyft gheschreven in 't ghedacht:

 

GHy,⁹ die de Dichters gheeft den honigh op de tonghe,

 

En maackt dat haar gedicht heel vloeyend' wort gesongen:

 

¹⁰ Ghy, die hun wiecken leent, en maackt dat hare stijl

 

Hoogh als den Hemel sweeft; geswinder dan een pijl:

 

Ghy, die hun penne stuurt verr' van 't ghemeene rasen

 

In wysheydts diepe schat daar na hun lust te asen:

 

Ghy, die hun leert de loff te loven daarse hoort,

 

¹¹ Aan Gode, aan de deughd', aan 't landt van ons geboort:

 

Stuurt, stuurt, dat bidd' ick u myn swacke penn, daer heenen

 

In d'Aemstels lof en eer; wilt my daar kracht toe leenen:

 

Ghehenght, soo 't mogelyck is, dat op myn stramme tongh'

 

Van verre maar een drop uyt¹² Pegas' hoef-slagh sprongh':

8 Orion) Een ghesternte dat in 't begin des winters sich openbaart met reghen en tempeesten.
Musae) Dicht of sangh-konst.

9 Ghy die de Dichters gheeft) Dochteren van Iupiter en Memorie, door wiens in-blasinghe de konstige Poëten singen.

10 Ghy die hun wiecken) Die hun doet door haar gheswinde stijl den wegh na banen van de oude Poëten verr' van een ander stof als de heden-daaghse Rymers ghebruycken.

11 Aan Gode, aande deugt) De ouden hebben versiert dat de sangh-konst Hemelsche Goddinnen waren, en uyt den Hemel tot ons afghedaalt, op dat wy die niet mis-bruyckende tot eenige geyligheydt, alleen Godt, de deugt, en het Vaderlant daar mee schuldigh waren te prysen.

12 Pegas') Of Pegasus is een borne de Musis toe-geeygent op den bergh Helicon, van de Latynen Cabalinus gheheeten, van welcker water de oude versiert hebben, dat wie daar af dronck een volkomen Poët wierdt.

[p. 26]

 

Verdubbelt myn begrip, ghy dochters van¹³ Memory,

 

Op dat ick uwe eer, en d'Aemstels groote glory

 

Mach printen in 't gheheugh, mach voor-gaan¹⁴ aan die treed'

 

En styver voet-pat in, als ick noch selver weet.

 

En ghy, ô Aemstel-Vrou, Princesse van de vloeden

 

¹⁵ Die Hollandt heeft, en krycht, of noch verwacht te broeden;

 

Die door u groote roem, de roem gheworden zyt

 

Van selfs het witte Y, hoe seer het hem oock spyt:

 

¹⁶ Seght, waar van sal ick eerst u hooghe loff ontginnen,

 

Van soo veel deughden die daar waren in myn sinnen:

 

Waar henen wend' ick 't oogh'; waar heen myn swanger breyn

 

Vindt haar begonnen wit: wat sal d' in-leydingh' zyn?

 

Wat oock myn middel-punt? waar dan het eynd' oock vinden?

 

Als 't alles wordt bedacht; aan wien sal íck my binden?

 

U Adelycke roem, u Goddelyck gheslacht

 

Verdient wel d'eerste stee, (maar neens' een ander wacht.)

13 Dochters van Memory) De Poësie en sangh-konst zijn kinderen van 't gheheugh, geteelt door den hooghen Iupiter, dats Godt, en daarom oock alleen (boven alle Consten) met den naam van Goddelijc genoemt.

14 Mach voorgaan aan die treed) Mach een oorsaac wesen, waar deur veel kloecker geesten opgeweckt zijnde, de selve wech banen en verheerlijcken, als zijnde een stoffe waardigh om soo waardighe gheesten te bekooren.

15 Die Hollant heeft en krijgt) Hollandt om haar leeghte wille, is seer het water onderworpen, ja moet met stercke dijcken en hooghe duynen teghen het woeden van de dulle Zee beschanst worden, daarom hier gheseyt wordt: VVat sy heeft, krijgt en noch verwacht te broeden.

16 Seght waar van sal ick eerst) Waar de stoffe overvloedigh is daar valt de keur anghstigh en bekommert, daarom Heynsius in sijn Bacchus-loff seght:

My komen in de sin op eene tijds veel dingen,
VVat sal ick lest van u, wat sal ick eerst'lijc singen?

[p. 27]

 

Sal ick u vryery, een lastigh quellen noemen

 

Daar door ghy hebt verdient¹⁷ Penelopes beroemen:

 

Sal ick u brave lijf, u sterrende ghesicht

 

Verr' boven¹⁸ Venus selfs, weer brenghen in het licht?

 

Soo als ghy hoeden gingh't uw's Vaders teere Schapen,

 

Of waar u¹⁹ Phoebus vondt onachtsaam ligghen slapen;

 

Of waar ghy inde koelt, soo dickmaals handt aan handt

 

Met u speel-nootjens danst, dicht aan u water-kant:

 

Of als ghy in de Zee u dickmaals hebt gaan baden,

 

Of onder 't Linde dack u soete lust versaden:

 

Sal ick u kostelheydt, u langh-vergaarde schat,

 

Gaan stellen nu ten toon; ja! wat noch meer als dat?

 

Sal ick u zeghen gaan en groote op-komst melden?

 

Of sal ick noemen oock u kinders, brave helden?

 

²⁰ Sal ick u trotzen Dam doen spieg'len in u vloet,

 

Of haar verheven²¹ Beurs, dien ghy belickt²² de voet?

17 Penelope) Huys-vrouwe van Vlysses, en dochter van Iscarus, die om de getuygenisse van Homerus onder de Grieckë met opgherechte beelden is ghe-eert voor de Goddinne der kuyshz.

18 Venus) Goddinne vande schonigheydt, by de Griecken Aphrogenia geheeten, als gebooren van het schuym der zee.

19 Phoebus) De Sonne, die oock Apollo, Hecaergos, en Delius genoemt wordt om verscheyde reden en eyghenschappen: leest N. Comes, L. Giral.

20 Sal ick u trotzen Dam) Of die vermaarde stadt Amsterdam, die om haar wijt-streckende koophandel berucht is in alle ghedeelten des werrelts, en wiens weergade in rijcdom en macht weynig of geen gelijc en heeft.

21 Of haar verheven Beurs) Een vergaderingh der Handelaars, die met groote koste over den Aemstels-stroom gewelft is.

22 Dien ghy belickt de Voet) Dien ghy bespoelt, Imitatie of navolginghe van de Heer P.C. Hooft, daar hy spreeckt teghen de selve Aemstel.

Goddinnen slibber-glad des Aemstels die de Voet
Van dit swaar-lyvigh werck, belickt, wilt u niet belgen,
Dat ghy benauwder speelt met u swierende Vloet,
Hier daarse keelen vijf met kunst gemetst verswelghen,
De Beurse rijster tot ontfangh der volcken vremt
Van de langh-gearmde Zee den Vader alder Meeren,
En van u Maaghschap dat aen 's werelts bodem swemt
Ghesonden om uyt-heemsch u schulpen te stofferen.

[p. 28]

 

²³ Sal ick u Lauw're krans,²⁴ u Glory-rijcke palmen

 

Doen tot des werrelts eynd' weer-tuyten en weer-galmen?

 

Sal ick uyvers lof, u Gods-vrucht, en u deughd'

 

Gaan leeren aan de Jeught, en wat ghy noch vermeught?

 

Sal ick u kloeck vernuft, u wijsheydt in 't regeren,

 

U wetten wel bedacht, nu aan u²⁵ Susters leeren?

 

²⁶ Neen, neen! te sware last, mijn schouders onghewoon,

 

Mijn rugg' oock veel te swack; de last die soud' my doo'n:

 

Een ander laat ick dat, die met sijn konst kan sweven,

 

En soo hoogh als de stof hem hoogh van d'Aard' kan gheven:

 

²⁷ U schors' en buyte-kleet alleenlijck is mijn wit,

 

Een ander laat ick graagh u binne-pracht en pit.

 

GHy zijt het groote Vrou!²⁸ Goddin van d'Aemstels stromen,

 

Die in mijn boesem doet de soete sangh-lust komen:

 

Ghy zijt het die de eer op gulde wiecken draaght

 

Van 't²⁹ Libethritsche volck, en³⁰ Pallas kloecke Maaght,

23 Sal ick u lauw're krans) Sal ick u Daphnes verwinninge of triumphe.

24 U glory-rijcke Palmen) De palme-krans is by de oude, en nieuwe eeuwe, voor een teecken, ja voor de victory selver gheduydet.

25 Nu aan u Susters) De andere Rivieren of oock Steden van Hollant, door een Poëtische vermaaghschappinge tot Susteren gheheeten.

26 Neen, neen! te swaren last) Hy die met Atlas de werrelt op sijn schouderen wilt laden moet eerst om een trouwen Hercules uyt sien.

27 U schors en buyte-kleet) Gelijck de Boomen bedeckt zijn met bast of schorsse.

28 Goddin van d'Aemstels stromen) De verstandige Heydenen, op dat alle quaat-leefsche Menschen afghetrocken wierden van alle moetwil, hebben alle bezielde en onbezielde dinghen een besondere Godtheydt toe-gheschreven, op dat door vreese van Goddelijcke straffe niemandt sich bevorderen sou te beschadigen de sulcke die door onmacht of overmacht haar niet en konden beschermen, en daarom oock de Rivieren Goddelijck genoemt worden.

29 Libethritsche volck) Dat zijn de Musae so genoemt naar een borne in Thessalien, Libethrus ghenaamt.

30 Pallas) Of Minerva, na der Poëten versieringẽ sonder moeder uyt Iupiters kloecke harsenen ghebooren, betekent dat de wijsheydt alleene van Godt komt, en niet uyt de aardtsche dinghen hier om laagh, daarom wierdt sy oock Tritonia gheheeten.

[p. 29]

 

En daarom my 't gheheugh doet dencken aan de Jaren

 

Dat ghy noch teere Maaght de Schaapjens ginght bewaren

 

Uw's Vaders wolligh-vee, en rusten, als de Son

 

Ons 't middaghs-uur bepeylt door syne heet gheron,

 

Waar dat het Beucke-looff, de Elzen, en de Linden

 

Ghevlochten onder een, een schaduw' t'samen binden,

 

(V kaartjens aan u zy) en songht het eerste liedt

 

Dat uyt u kloecke³¹ Hooft stroomt als een gulde Vliet:

 

Of somwyl' op-gheschorst, voorsien met boogh en pesen

 

V toonden op de Jacht³² Diana selfs te wesen:

 

³³ Of Atalanta licht, die 't Calydonsche swyn

 

Heel bloedigh hadd' ghequetst, met doodelycke pyn:

 

't Sy dat³⁴ Aurora quam met peerelighe wanghen

 

Om³⁵ Memnons doode hals als ware Moeder hanghen:

 

³⁶ Of Vesper alsse gaat³⁷ Adonis in 't ghemoet,

 

Wanneer hy vande Jacht syn gangh naar 't bedde spoet:

31 Kloecke Hooft) De Prins der Hollantsche Poëten, Pieter Cornelisz. Hooft, Drost tot Muyen.

32 Diana selfs te wesen) Goddinne vande Jacht, dochter van Latona en Suster van Apollo, gebooren in het driftige Eylandt Delos, en daarom oock Delia ghenoemt, en om het jaghen Dyctina, Alpheia, Elythie, en om dat sy oock voor vroet-wijff diende, Lucina.

33 Atalanta) De vryster van Meleager: Siet hier van Ovidius l. 7 als oock van 't jagen van 't Calydonsche swijn.

34 Aurora) Den dagheraat soo çierelijck by de kloecke Poëten bewimpelt, die Hesiodus maackt dochter te wesen van Hyperion en Thia, Suster van Sonn' en de Maan'.

35 Memnon) Een Sone van Aurora, die Pausanias seght gheweest te hebben een Koningh van AEthiopien: Siet daar van Homerus in sijn Iliade, en Philostratus in sijn tafereelen.

36 Vesper) Of d'Avont-stondt, verschynende in die Sterre die wy gewoonelyck avondt-sterr' noemen, die de sommige meenen Venus te zijn, om dat die lief-minnende Goddinne de duysternisse behaaght.

37 Adonis) Een frissche Jonghelingh, sone van Myrra, die ghelieft was van Venus: Siet Ovidius lib. 10.

[p. 30]

 

³⁸ V Moeder leerden u te spinnen noch te weven

 

Maar als de Jacht-Goddin, of³⁹ Pallas kuysch' te leven;

 

En daarom 't sachte bedd', noch alles waar een Maaght

 

Haar meeste tijdt in slijt, u nimmer heeft behaaght:

 

Gheen Haas was u te licht, gheen Hert te snel of moedigh,

 

Gheen Wildt-swyn oock te wreet, noch Beer of Stier te woedigh:

 

⁴⁰ Mars leerden u de Krygh,⁴¹ Bellona het ghevecht,

 

Doen ghy de Roovers gaaft haar wel-verdiende recht,

 

Die al uw's Vaders Vee, oock u, en uwe karen

 

Te roven, onder hun, al vast mee doende waren:

 

⁴² Najaden leerden u, de⁴³ Nereïden mee,

 

Het swemmen in de Vloedt, omhelst van⁴⁴ Galathé:

 

Van⁴⁵ Argo hebt ghy fickx te zeylen door de Baren

 

En met een moedigh hert de werrelt om te varen;

 

Daar toe u⁴⁶ Mayae-soon, de natte handel leert,

 

Waar in ghy met gheluck u tot dees uur gheneert:

38 U Moeder leerden u te spinnen) Ovidius lib. 2. inde persoon van Calisto seght: Sy en was niet gewoon wolle te spinnen, of haar hayr te streelen of gheel te maacken, &c. maar geneerden haar in 't jagen met boogh en pylen: Van ghelijcke seght Virgilius in sijn Camilla, en Q. Curtius entelyck, Persarum foeminae non aliud magis in cõtumeliam accipiunt quàm admovere lanae manus.

39 Pallas) De wijsheydt, eeuwighe Maaght.

40 Mars) Den strijt-God, sonder vader uyt Iuno geboren, Orpheus in syn lof-sang houdt hem voor een rasende dulligheydt des krijgs, en Heraclides van Ponten, de krijgh selfs te wesen.

41 Bellona) Strydt-Goddinne die de wagen en paarden van Mars voort-dryft met een bloedighe sweep, seght Silius Italicus.

42 Najaden) Syn vliet-Nymphjens, komende van het Griecxwoordt Najein, dat vloeyen of vlotten betekent.

43 Nereïden) Zijn zee-Nymphjens, dochteren van d'Oceanus en Tethys, of van Nereus en Doris.

44 Galathea) Een zee-Nymphe dochter van Nereus en Doris naar 't seggen van Theocrites, sy wordt voor het schuym der zee ghehouden.

45 Van Argo) Het eerste schip des werrelts, soo wy de Griecken ghelooven, waar mee de Vlies-helden na Colchos voeren om het gulde vlies te halen.

46 Mayae-soon) Of Mercurius anders ghenaamt Hermes, die aldereerst de koophandel heeft ghevonden, en al van eersten af het steelen, daarom hy een Godt der dieven ghenoemt wordt.

[p. 31]

 

Van⁴⁷ Pan ghy Schapen weet en Koeyen wel te hoeden,

 

En wat in 't Acker-werck den Landt-man moet bevroeden:

 

Hoe saligh was den tijdt dat u⁴⁸ Neptunus sach

 

In⁴⁹ Galathaee schoot daar speelen al den dach,

 

(Doen⁵⁰ d'Amphitritsche Jeught, doen al de⁵¹ Doriaden

 

Gheneghen tot de prijs om 't snelste ginghen baden)

 

Hy sach u met een oogh', daar mee hem eerst beviel

 

⁵² De dochter Danaüs, de schaackster van sijn ziel,

 

Die liefde! uyt u oogh hadd' sachjens hem gaan roven

 

Sijn hart, sijn zinn', sijn wil, soo dat hy ginck beloven,

 

Ja swoer het met den eed' by⁵³ Stijcx, dat hy u gaf

 

De heerschappy des Vloedts, daar ghy de naam draaght af,

 

Dees Vloet, dees waarde Vloet, die ick ghedenck te singhen,

 

En by u oude lof dit kleyne nieu te bringhen.

 

DE groote⁵⁴ werrelts-keers, de Meter vanden dach

 

Stont op 't verhuysen ree, uyt⁵⁵ Taurus so men sach

47 Van Pan) Een Godt der Herderen, en daarom afgebeelt van 't hooft tot het eynde van den buyck als een Mensch, en van onder voort als een Bock of Geyte, met hoornen aan sijn voor-hooft.

48 Neptunus) De zee-Godt, Broeder van Iupiter, en sone van Saturnus.

49 In Galatheae schoot) Swemmen in het zee-schuym.

50 Amphitritsche Jeughd') By Amphitrite wordt het water verstaan, en by haar Jeughd' de water-Nymphjens.

51 Doriaden) Zijn zee-Nymphjens soo genoemt na haar moeder Doris: Siet Ovidius lib. 2.

52 De dochter Danaüs) Amymone ghenaemt, die van Neptunus ontschaackt wierdt by de vliet Lernus daarse gegaan was om water te halen. Siet Lucianus.

53 Stijcx) Een van de drie helsche Rivieren daar by de Goden gewoon waren te sweeren, Siet daar van Homerus.

54 De groote werrelts-keers) de Sonne, die by de Poëten veel Ephitetes heeft, daar van de H^r. Constantin Huygens ettelijcke waar ghenomen heeft, daar hy singht:

My en sult ghy niet verjaghen

Felle straalder van om hoogh,

Snelle Meeter van ons daghen,

Jaren-passer, Rondom-oogh,

Dampen-trecker, Somer-brengher,

Dach-verlenger, Vruchten-baat,

Beesten-bijter, Vel-versengher,

Blondt-bederver, Joffer-haat.

55 Taurus) De Stier, een vande twaelf tekenen des Zodiacq.

[p. 32]

 

Als⁵⁶ Vesta naar ghewoont weer heel was over-trocken

 

Met alderhande kleur en schoon tapyte rocken:

 

⁵⁷ Als Flora swangher gingh, en brenght de bloemen voort

 

Die sy by⁵⁸ Zephyr' wan, of⁵⁹ Lente d'eerst-gheboort':

 

Als al het stom-ghediert' met jonghen of met broeden

 

Is doende over al, in 't kippen of in 't voeden;

 

Als⁶⁰ Ceres hier en daar haar blonde pruyck vertooght,

 

En⁶¹ Bacchus groene stam met duysent botten oogh't:

 

Als⁶² Drayad' - Meysjens oock haar teere telchjens kleden

 

Met bloesem dicht gheknopt en duysent groenigheden:

 

Als 't Nachtegaaltjen singht, en 't Swalefjen alree

 

Met d'Ouwe-vaar verlaat haar plaats van over-Zee:

 

Doen, als het Sonne-licht met sijn verweende stralen

 

Hem sachtjens datmen 't sach in⁶³ Tethys schoot liet dalen:

 

Doen, als de Avondt-sterr' quam in sijn plaatse staan;

 

En weynigh tydts daar na de Silver-bleecke Maan:

56 Als Vesta) De Aarde, moeder van Saturnus.

57 Als Flora) Bloem-Goddinne.

58 Zephyrus) Westen windt.

59 Lente) De springh-tydt dat alles begint te botten en te bloeyen.

60 Als Ceres) De dochter Saturnus en Vesta de suster van Jupiter die vande landt-lieden voor de Graen-Goddinne ghehouden wordt.

61 Bacchus) Of de Wyn-Godt, sone van Jupiter en Semele.

62 Drayad'-meysjens) Boom-Goddinnen die in de Eyckens woonen, na de meeninghe van Callimachus, Apollonius en Pausanias.

63 Tethys schoot liet dalen) Tethys was de huys-vrouwe van den Oceanus, en wordt by de Poëten voor de Zee ghenomen, die alle nachten de Sonne met syn wagen herberght.

[p. 33]

 

Doen, als haar⁶⁴ Iuno tooght van blydtschap heel te blosen,

 

En⁶⁵ Cloris haar de wegh baant met Provency-rosen:

 

Doen, door myn mackers bee, die lust hadd' tot de jacht,

 

Wy in den Aemstel zyn gaan zeylen al de nacht,

 

Tot onder Byle-Veldt, daar wy de Binne-sloten

 

Soo na de Myert heen in 't veldt zyn in-gheschoten:

 

De nacht en was gheen nacht, soo lieffelyck sy scheen

 

Met een betrocken Maan, de selfde, soo ick meen,

 

Dat sy te dier stont was, dat op 't verbeurt van sterven

 

⁶⁶ OEdipus dochter ginck, op doode rompen swerven:

 

O weeldelycke nacht! ô aanghename stilt!

 

Hoe verr' u soete rust van 't daaghsche woelen schilt:

 

Met vreughden sagh ick u met blydtschap oock vertrecken,

 

Soo haast ghy⁶⁷ Lucifer den daghe-raad' saagh't wecken:

 

U gangh heel lancksaam was, u vlucht vol deftigheyt,

 

U wesen, u ghelaat, vol achtbaar Majesteyt:

64 Iuno) De Locht, Suster en Huys-vrouwe van Iupiter.

65 Cloris) De roodigheydt des luchts des avondts als de sonne onsen Horisont verlaat.

66 OEdipus dochter ginck, &c) Antigone, die by nacht teghen 't verbodt van Creon ginck onder de dooden haar verslaghen Broeders soecken om die te begraven: Siet daar van de Tragedie van Sophocles.

67 Soo haast ghy Lucifer) Off Morghen-sterre.

[p. 34]

 

U kleedt betuyght het oock dat van fluweel geweven

 

De Aard' u tot een gift vol sterren heeft ghegheven:

 

Alleen een swarte damp, die om u aansicht vloogh

 

My t'eenemaal mis-haaghd' en in 't ghesicht bedroogh:

 

Een flaauwe azem-tocht began hoe langhs te rysen

 

En door sijn soet gheruys, de bleecke dagh te wysen:

 

Als stracx men op het spoor de Morghen-sterre sagh,

 

De hope van het licht, de voor-bood' van den dagh:

 

Terwyl⁶⁸ Aurora is noch bésich met haar streelen,

 

Haar hooft en hals verçiert met peer'len en juweelen,

 

Terwyl sy haar om-kranst met roosen en ghebloemt,

 

Van 't schoonste datmen weet, van 't beste datmen noemt,

 

Terwyl s' haar rijcke rock van suyver schoon schar-laken

 

Om-gort op 't blaauwe kleed' om schoonder haar te maken,

 

Daar 't alle kanten af de soete honigh druypt,

 

En 't schoon Cristalligh nat dat in de bloempjens sluypt:

68 Aurora) Dagheraat.

[p. 35]

 

O klare Dagh-bodin! hoe wacker komt ghy strijcken,

 

En met een snelle oogh naar⁶⁹ Cephalus weer kijcken?

 

Waar uwen⁷⁰ Tithon jonck voorseecker hy noch hadd'

 

U op het sachte bedd' noch sachtelijck om-vat:

 

Ghy luyaards die daar noyt de Morghen-stondt saaght rysen,

 

Noch hoorden 't pluym-gediert haar wyse Schepper prysen:

 

Ghy die de domme slaap (die 't beste leven slijt)

 

Houd' voor u soetste lust, en derft dees blyde tijdt:

 

Kom siet wat ghy verslaapt; beschouw't de groene Weyen,

 

En hoort de Vogh'le sanck, hier onder groene Meyen,

 

Dit redeloos ghediert, u leeret met syn sanck,

 

Den tydt te nemen waar, en Gode gheven danck;

 

Dees vlugghe Burghery met haar ghethilip en fluyten,

 

Schynt datse d'uren noo'n des⁷¹ Hemels poort t'ontsluyten,

 

Op dat het gulde Licht, de waghen vande Son,

 

Weer rydt syn oude wegh op onsen⁷² Horizon:

69 Cephalus) Een van Auroras gesinde, die sy, so Ovidius seght lib. 7. ghesien hadde jagen, aan den voet van den berg Hymetus ontschaackten.

70 Tithon) De selve was de sone van den Koningh Laomedon en Broeder van Priamus, die van Aurora wiert tot haar man gekoosen, ende het eeuwig leven verkregen hebbende, wert soo out, datmen hem als een kint moest in doecken winden, en wieghen om te slapen.

71 Hemels-poort) d'Uren worden van Homerus en anderen voor poort wachtersen des Hemels gehouden.

72 Horizon) De rondigheyt des luchts

[p. 36]

 

De golfjens van de Vliedt oock ruysschen met ghemommel

 

En spelen onder een door⁷³ Auras soet ghestommel,

 

De blaatjens van 't gheboomt, die staan hier nimmer stil,

 

Maar swieren gins en weer na dat hun⁷⁴ Zephir' wil:

 

Ick dacht, ô schoone tijdt! het jeughdighst' van ons leven,

 

Wie heeft u na u waard' volkomen oyt beschreven?

 

Wie heeft u soete loff, u heughelijcke stond'

 

Eerst aan de domme Jeughd' ghegheven in de mondt?

 

Maer, ô wat schoonder straal komt langs de groente scheeren,

 

En gheeft aan yder dingh' sijn eyghen verw' en kleeren:

 

Wat schoon! (noch flaauwe licht) sich als een bloem ontluyckt

 

Die op haar drooge blaa'n des Uchtens dauw' in-sluyckt:

 

Wat schoon vergulde glans komt uyt de Zee sich heffen;

 

't Is⁷⁵ Phoebus na ick sie, vol Majesteyt daar neffen;

 

O Goddelijcke licht! u groet ick, die daar zijt

 

Des werrelts dagh en heyl, die yder een verblijdt.

73 Aura) Een soet windeken die ghemeenlyck voor den dagheraad' op staat.

74 Zephyr') Weste-windt.

75 Phoebus) De Sonne.

[p. 37]

 

NOch nauw des werrelts oogh' began ons toe te knicken

 

Of stracx myn Macker was al aan het voghel-micken,

 

Met 't langhe-roer ghelaa'n, bespieden 't waar het Wildt

 

Loopt soecken om de kost, of waar 't sich houdt in stilt':

 

Syn hondt (all's wel gheleert) die volght hem stil beneven,

 

En kyckt vast waar de schoot met vanghst sal zyn gedreven:

 

Ick die alleen myn lust hadd' in het schoone we'er,

 

Nam aan een ander oort (om wandelen) myn keer,

 

Tot dat ick aan een Vloedt, met lies en riet bewassen

 

Quam om myn voeten daar of't gantsche lyf te wassen:

 

Ick sach het water aan dat als een suyver glas

 

(My als⁷⁶ Narciss' wel eer) volkomen spieghel was:

 

Ick sach van onder op, (o Godt!) wie kan 't ghelooven.

 

Allengskens van de grondt veel Nymphjens komen boven

 

Soo als men⁷⁷ Hylas maalt, waar dat hy wordt gheschaackt

 

Van Nymphjens in de vliedt daar hy haar water smaackt:

76 Narcissus) Een schoone Jonghelingh die hem selven by geval spieghelende in een klare born, op sijn schoonheydt verliefde, waar door hy de lieffelijcke aanlockinghen van Echo en andere Nymphjens verachten en sijn name waar maackte dat op Griecks beteeckent, soo veel als verstijft of sonder gevoelen.

77 Hylas) Een lijf-jongen Hercules wierdt van eenige Nymhjens, soo hy water wilde scheppen, uyt haar borne daar in getrocken en ontschaackt; doch 't ghevoelen is dat hy daar in verdroncken is, waar uyt dese Poëtische versieringe haren oorspronck heeft.

[p. 38]

 

Soo quam dit hoopjen oock haar heel en al ontblooten,

 

En sonder dat ick't dacht, my plots in 't water stooten;

 

Ick schrickte van de val; het water maackt ghebaar,

 

En voor myn ooghen sweem d'af-beeldtsel van 't gevaar:

 

Doch eer ick quam in noodt, wierdt ick van baarom-arremt

 

En voor des waters-slagh seer minnelyck bescherremt;

 

Sy leyden my verblydt heel onder 't water heen,

 

Tot aan een schoone poort van harde Marber-steen,

 

Daar 't water gantsch van weeck, en niet en dorst ghenaken,

 

Ja op veel stappen na haar harde vloer te raken;

 

Dit siende, gaf my schreum, en dacht wat Godheyt woont

 

Hier onder in dees Vloedt soo Koninghlyck ghetroont,

 

Voorseecker 't mocht my wel hier tot myn schade strecken,

 

Dat ick soo willigh my hier heen hebb' laten trecken;

 

Maer neen; het is met kracht dees Nymphjens dwingen my;

 

En isser wat mis-daan, de schult die hebben sy:

[p. 39]

 

Ick vraaghd' mijn leytsters, seght! ô soete stroom-Goddinnen,

 

Wie heeft hier heerschappy? wat Godheyt woont hier binné?

 

't Is d'Aemstel segghen sy; met kom'we op de zaal,

 

Die in haar gantsch begrip, begreep een heel ouvaal:

 

O konstelijck ghebouw! daar in den Bouwer selven

 

Sijn over-aardtsch vernuft by na in hadd' doen welven:

 

Gheen beeldingh daar ontbrack, noch çierelyck çieraat

 

Daar van de werrelt was of nu noch swangher gaat;

 

De wanden naar ick sagh was schoon Cristal door-schynigh,

 

En soo het gantsch ghebouw een wooningh Cristalynigh:

 

Twee Nymphjens ginghen voor, de ander stap na stap

 

Die leyden my om hoogh' te langhs een wentel-trap,

 

Daar, waar den Aemstel sat in een schoon gallerye,

 

Met beelden onder-stut; verçiert met schilderyen;

 

Ghelijck een Koninghs-vrou om ringht sit na haar macht,

 

So sat hier d'Aemstel oock vol glory en vol pracht,

[p. 40]

 

Haar Nymphjens zyd' aen zyd' veel frisse bloempjens vlechten

 

Die sy dan tot een krans (haar Vrouw) ter eeren hechten,

 

Van⁷⁸ Flora hun verschaft, aan d' Aemstels-boort gepluckt,

 

Een door een Maaghden-handt ontydigh af-gheruckt:

 

Den Hemel van de Jeughd', de schoonheydt en de lusten

 

Die schenen op dit volck te lachen en te rusten;

 

D'aanlockelijcke vreughd', de kittelighe Min

 

Blonck yder voor haar hooft, en in haar hart niet min,

 

Soo wacker en soo schoon, soo Jeughdigh in 't bysonder

 

Was yder voor haar selfs, en selven oock een wonder;

 

Maar even als de Maan het sterre-licht verdooft,

 

Wanneer sy ons verschijntmet haar schoon-blinckent hooft;

 

So toont haar d'Aemstel ooc wiens schoonheyt onverschoonen

 

Haar selfs (en geen gelijck) als Phoebus komt vertoonen:

 

Ick deed' haar Goden eer, en sy my met bescheyt

 

Heel vriendelijck ontmoet, heel minnelijck my seyt:

78 Flora) Bloem-goddinne.

[p. 41]

 

Weest well'-kom lieve Soon; hoe selden uwe ganghen

 

Men herwaarts komen siet, daar ick nochtans verlanghe,

 

Met moederlijcke liefd', na hun die 'k hebb' ghevoet,

 

Ter werrelt voort-ghebracht, en in mijn schoot behoet.

 

Ick danck haar voor de gunst: en gaa haar voorder seggen;

 

Dat ghy mijn Groot-moer zijt, en kan ick niet weer-leggen,

 

Ten aansien, schoone Nymph', alleene van 't gheboort,

 

Waar door u sulcke naam (van ons) u kind'ren hoort:

 

De Reden ons verplicht, Natuur die gaat ons leeren

 

Dat wy 't Landt ons gheboort' als ware Moeder eeren;

 

En daarom is hy niet, of heyl of goet-doen waardt

 

Die 't Vader-landt vergheet; veracht sijn Moeders aard:

 

Dit is der kind'ren lof, dat sy haar ouders prysen,

 

En 't landt van haar gheboort' volkommen eer bewysen:

 

Ick woud' dat menig geest (sprac sy) die 'k heb gequeeckt

 

Erkenden, en oock deed' het ghene dat ghy spreeckt,

[p. 42]

 

Maar, eylaas! dat ick sucht; nu wordt ick gantsch vergeten,

 

Sy, die mijn kind'ren zijn, niet willen van my weten.

 

⁷⁹ Vlisses waar zijt ghy die den Itachschen roock

 

Om⁸⁰ Circé niet en gaaft, noch om⁸¹ Calypso oock;

 

En ghy, ô brave Heldt! die voor u Stadt van Romen

 

Met⁸² Meneceus dorst, de doot als teghen komen:

 

Ghy dient tot Fabel maar van dit verkeert gheslacht,

 

Die om u heldisch' doen, en om mijn voor-stel lacht:

 

Mijn golfjens sullen eer, of't ruysschen van de rieten

 

(Eer-kennigh door de gunst) mijn hooghe lof doen vlieten,

 

Dan dat myn eyghen vrucht, myn redelyck ghediert

 

(Ondanckbaar voor het goet) myn hooghe name viert:

 

Gaan wy dan om te sien van onderen tot boven

 

Myn huysingh' en vertreck, myn lust-woudt en myn hoven:

 

Sy toont my haar çieraat veel beelden van Metaal

 

Daar in s'haar af-komst siet ghegoten t'eenemaal,

79 Vlisses) Soo vermaart door d'Odissea van Homerus, die alleen in sijn lof gheschreven is.

80 Circé) Siet daar van de selve Odisseae en Ovidius in sijn Metamorphosis, daar sy een beroemde Tovenaarster geacht wort.

81 Calypso) Die Vlysses teghen sijn danck behiel in haar Eylandt O.
En ghy ô brave Heldt) Marcus Curtius die ghewapent en te paarde sprongh in de solpherput van Romen, om de stadt van soo fenijnighe Peste te bevryden: Livius lib. 1.

82 Meneceus) Sone van Creon, die hem selve dooden om de stadt Thebes te behouden voor het krijghs-gheweldt van Polynices: Siet daar van Euripides in sijn Tragedie, en Philostrates in sijn tafereelen.

[p. 43]

 

Van⁸³ Thor, en⁸⁴ VVooden af, tot⁸⁵ Batho (die bewonen

 

Eerst quam 't Bataefsche landt) en na hem oock sijn⁸⁵ Sonen:

 

⁸⁶ Hier sagh ick menigh Vliet, hier sagh ick menigh Heldt

 

Voor 't roesten van den tijdt in 't Marber zijn ghestelt;

 

Hier sachmen waar de roem en 't adelijck gheslachte

 

Haar meeste pronck op voe'n, en and'ren door verachten:

 

Maar sacht, ô Dicht-Goddin! laat doch dees wond'ren staan

 

Tot op een ander-maal dats' ons ter harten gaan:

 

Nu wil ick gheen van dees hoe waart of schoon om noemen,

 

Ten zy dat sy 't beveelt; maar hoort doch Anna roemen

 

Dit Water-Jeughdigh-Liedt, dats' op haar Cyther queelt,

 

En door haar soete sangh ons loome gheest mee steelt,

 

Daars' op des Aemstels - zaal haar als een⁸⁷ Clio toonde,

 

En by de soete schaar van d'Aemstel-Nymphjens woonde:

 

GHy heyligheytjens die hier in dit water swemt,

 

En alle daghen 't hayr van d'Aemstel streelt en kemt:

83 Thor) Of Thunre was by onse voor-Ouders, als oock by de oude Sassenaars, als Iupiter by de Griecken, en de weerdigste van alle Goden ghehouden, het selve getuygen oock de Noortsche landen, en insonderheydt Groen-landt, daar noch eenige reliquen van hem overigh zijn, en een voor-landt aande zeekust die noch tot den huydigen dagh sijn name voert.

84 VVooden) Een strijdtbaare Prince zijnde, in langh voorleden jaren by de oude Tuytschen of Teutonische natie, wert na sijn over-lyden tot een God aanghebeden, en gheacht een Godt des Krijghs, als Mars by de Griecken, van welcke als oock van Thor, en Frigae die noch volght, wy breeder sullen spreken op een ander maal met de hulpe Gods.

85 Batho) Den stichter en naamghever van dat out-gheroemde Batavia, dat door lanckheydt van tijdt is ghekomen te verdeelen in veel schoone Provincien, daar van Hollandt noch wel de voornaamste blijft.

85 Sijn Sonen) De Nakomelinghen van Batho die langhe wylen als Koninghen in Batavien gheregeert hebben, daar van de Romeynen in haar schriften ghetuyghen.

86 Hier sach ick meenigh vliet) De particulariteyt hier van heb en hoop ick in een grooter werck te betoonen, want ic dit maar tot een extract en kleyn voorlooperken gebruycke van het andere.

87 Haar als een Clio) Een van de neghen Dicht-Goddinnen, haar naam komt van het Griecsche woordt Kléos, 't welck beteeckenen wil, eer-sucht of roem, en daarom isse als een prickel om te leeren, haar werc is der Helden daden te beschryven, &c.

[p. 44]

 

Ghy⁸⁸ Nymphjens die de vloet door-klieft met swacke armen,

 

⁸⁹ Napaeae die in het riet, of onder 't kroos moet swermen:

 

Ghy Veldt-Goddinnen wuf, die onder 't linde dack

 

U voor de Sonne schuylt, heel koel op u ghemack:

 

Ghy⁹⁰ Faunus; Bock-voet Pan, ay! luystert na mijn snaren,

 

En 't gheen mijn swanger breyn u door de tongh' wilt baren:

 

Hoort, hoort, een soete stroom die dartel golven schuyft,

 

En met een frissche groent' des Aemstels hooft omkruyft,

 

Een water! suyver-vloet, die met haar silver blicken

 

Het kleyne vischjen kan tot op de gront verklicken:

 

Een water! schoon Cristal, beset aan yder kant

 

Met riet en met geboomt', met veel vrucht-dragend' land:

 

Rivier, die menigh huys en schoone Hoff om-ringhet,

 

En tusschen teer-ghebloemt' haar soete nat door-dringhet:

 

Rivier, die in haar stroom de Nessche⁹¹ Echo sluyt,

 

En in haar hooghe-riet de geyle⁹² Satyr fluyt:

88 Nymphjens) Dat is een ghemeene naam daar mede in 't generaal de water en velt-goddinnekens genoemt worden.

89 Napaeae) Borne Nymphjens, soo Thomas Porcacchi wil, doch na het Griecksche woordt Napos soude sy Nymphjens der weyden of Kruyt-hoven zijn.

90 Faunus) Bosch-Godt, van ghedaante als de Satyrs.

91 Echo) Dochter van de locht en vande tonge, dat is de weergalmte diemen inde holligheyt hoort klincken.

92 Satyren) Of Veldt-Goden, half mensch half peert, daar van Pausanias en Plinius willen segghen landtschappen af vervult te zijn gheweest.

[p. 45]

 

Rivier en spieghel waar Narcissus blyft bedroghen

 

Als hy sijn schaduw' siet soo levend' voor sijn ooghen:

 

Rivier die in haar vloedt, als in een spieghel toont,

 

Haar wydt-beruchte Stadt soo vollick-ryck bewoont:

 

Swyght⁹³ Tempe langh-geroemt, u lof die moet doch stuyten

 

Wanneer men d'Aemstel siet soo loffelyck hier buyten:

 

⁹⁴ Arcadia uw' vloedt en al uw' blije weeldt

 

Soo verr' als dagh en nacht die van ons Aemstel scheeldt:

 

Of wil⁹⁵ Scamander oock noch yets daar teghen segghen,

 

Soo seght hem oude Man; laat vry het roemen legghen:

 

Vulcanus heeft dy meest, ja huyt en hayr versenght,

 

En Juno al u nat daar ghy 's landts drooght' mee sprenght:

 

't Groot⁹⁶ Ilion, dyn pracht, dat leyt, eylaas! tot assen,

 

En uyt haar Burgers bloedt daar zyt ghy uyt ghewassen:

 

Ghelyck de Schilder weet dat in 't vermenghen zy,

 

Van veelderhande werck, 't vermaack van schildery:

93 Tempe) Een schoone lustplaats in Thessalien: Siet Ovidius Metamorph. lib. 1.

94 Arcadia) Een landtschap in Graecia.

95 Scamander) Een vloedt in Phrigia, die sijn oorspronck heeft uyt den berg Ida, en niet wijdt van daar sich loost in den Hellespõtus, na dat hy hem heeft vermengt met den vliet Simois: Siet Strabo, en anderen.

96 Ilion) Troyen, soo vermaart door de Iliade van Homerus.

[p. 46]

 

En dat des Menschen geest, en oogh' haar laat bekeuren

 

Aan meen'gerhande stof verscheydenheydt van k'leuren:

 

Soo oock Natura heeft des Aemstels boord' om-plant

 

Met alderhande weeld' van haar konst-rijcke handt:

 

Sy, die de Schilder leert, hoe dat hy sal gheleyen

 

Sijn verr wen, sijn pinçeel, om 's menschen lust te vleyen;

 

Die weet noch meer dan hy, die alle daghen gaapt

 

Naar haar ver-Gode werck, daar hy sijn konst af raapt:

 

Sy maalt het leven selfs, het groeyen, het ghevoelen,

 

't Beweghen, en de spraack, het singhen, het crioelen;

 

Sy maalt door haar vernuft het wésen dat hier leeft

 

Aan yder dingh' sijn aart; oock tijdt en stondt sy gheeft,

 

Dees om-loop sy behoedt, met⁹⁷ d'Elementen alle

 

Dat sy in⁹⁸ Chaos weer niet komen te vervallen:

 

Sy, die soo machtigh is, heeft met een kloeck pinçeel

 

In d'Aemstelandtsche groent ghestippelt 't gouwe geel:

97 Elementen) De vier hooftstoffen, locht, vyer, water en aarde.

98 Chaos) Of Demogorgon Vader alder dinghen, dat de Hebreen Tohu, de Griecken ΧΑΟΣ, ende Latynen Inanis noemen.

[p. 47]

 

Oock langs haar groene boort, waar haar verglaasde water

 

In 't Cristalyn vertoont, een silverigh gheklater,

 

En 't schaduwen van 't riet, dat op haar oevers kant

 

⁹⁹ Syringa staat tot eer, en Pan weer tot een schandt;

 

Daar by haar klaver-veldt (waar in de koeyen weyen)

 

Trotst al der Princen pracht en schoon tapiseryen:

 

't Gheboomt' aan yder zyd' haar groente t'samen reckt,

 

En voor de heete Son ons koel en fris bedeckt;

 

Daar onder leyt het pat, dat met de voet betreden,

 

Van 't bultigh waghen-spoor beheynt, wordt af-ghesneden,

 

En waar den Gangher mach met groot vermaack bespie'n

 

Al watter in en langhs den Aemstel kan gheschie'n:

 

Aan d'een zy vloeyt de stroom met slang-gekromde kringen;

 

Aen d'ander zyd' het landt, waar datmen siet om-ringhen

 

De boomen hoogh ghetopt, soo menigh boeren-hut,

 

Of dertel speel-huys oock, die van haar wordt beschut

99 Syringa) De dochter van Ladon, een vliet in Arcadien, die door Pan vervolght zijnde, in riet veranderde.

[p. 48]

 

Des Somers voor de Son, des Winters voor de vlaghen,

 

Na dat den tijdt vereyscht, en sy die moeten draghen:

 

Hier menich landtjen schijnt te vlotten heen en weer

 

Op 't klare Aemstel - nat, als¹⁰⁰ Delos de'e wel eer,

 

En dat noch meest bewoont; oock waar de gladde Koeyen,

 

Op een soo kleyn besteck, dick na de Mel'ckster loeyen;

 

Waar ellick lijckt om best te kampen met sijn maat

 

Soo weeldelijck en groen hem yder aansien laat:

 

Eyland'jens na-ghebuurt, en Landtjens die bedolven

 

Als Diamanten licht in 't rond' van d'Aemstels golven:

 

Eyland'jens die in heyl voorseecker hebt de daadt

 

Daar de Cycladen eerst, nu Indien swanger gaat:

 

Gelijck de¹⁰¹ Moorsche-vloedt AEgypten-landt doet bloeyen,

 

Soo maackt den Aemstel u heel vruchtbaar in het groeyen:

 

Den Bou-man leeft hier stil; den Rijckert op sijn Hoeff

 

Heeft alles wat hy wenscht, en alles wat hy hoeft;

100 Delos) Een eylandt in Griecken-landt, waar op Apollo en Diana ghebooren zijn, dat wel eer de naam ghehadt heeft van op de zee te dryven.

101 Moorsche-vloedt) Den Nijl die sijn oorspronc in het Moorsche-landt haalt.

[p. 49]

 

Sijn landt verschaft hem al, hy leeft hier sonder duchten,

 

En hoeft voor 's ander-daaghs te sorghen noch te suchten:

 

Lust hem, uyt tydt-verdryf, te visschen met de roe,

 

Of met het ruytigh nett'; hy heefter water toe:

 

Den Aemstel is vol visch', en daar rontom veel Meéren,

 

Waar Jaarlijcks met ghenot de Visschers hun generen:

 

Lust hem de voghel-jacht; 't zy dat hy 't vinckjen laaght

 

Des avondts in de koelt, des morghens als het daaghd',

 

Hy vanght in overvloedt; of gaat hy 't knipjen hanghen,

 

De spreeu blijft voor syn moeyt' of 't meesjen daar gevangen:

 

Lust hem met 't langhe-roer te micken in de weyd',

 

Hy krijght de wilde-Gans, of Reygher een van beyd':

 

Maar d'Eende-jacht alleen is 't soetst' van al bevonden

 

Die in des Aemstels-stroom gepleegt wordt met de honden;

 

Den Eendt, dat weyd'-mans dier, die is de Brack te loos

 

Wanneer hy langhen tydt gheswommen heeft in 't kroos,

[p. 50]

 

En dat sy wordt ghewaar, dat hy is op het happen

 

Haar kort en na op 't lijf, soo weet sy hem t'ontsnappen,

 

En duyckelt na de grondt, dan staat de hondt en siet,

 

Als een die voor sijn moeyt' maar vanght een enckel niet;

 

Het hooft gaat gins en weer, het spoor is hem ontweecken,

 

Tot dat hy d'Eend' van verr' weer siet het hooft op steecken;

 

Daer vlytigh achter her (hy we'er met nieuwe lust

 

Swemm't als hy deed' voorhe'en) en jaaght soo sonder rust,

 

Tot dat in 't eynd' het Eendt vermeestert in haar grepen,

 

Wordt van de snelle Brack ghevanghen en ghenepen,

 

Die vlytigh met de buyt dan na sijn Meester keert,

 

En willigh hem sijn roof voor een stuck broodts vereert.

 

Ghelyck een schoone bagg' pronckt in het gout gedreven,

 

Soo in haar Dorpen leyt de schoone Aemstel even;

 

Beset aan alle kant met menigh braaf ghebouw

 

En Hoeven groen beplant, waar in men door-gaans souw

[p. 51]

 

De Lente sien om-helst van Flora sijn vriendinne;

 

Of Zephier' als hy tracht haar soete gunst te winnen:

 

Soo niet de heete Son te vyerigh op der Aard'

 

Ons na een korte wyl' de blonde Ceres baard':

 

Waar Bacchus oock op komt met veyl en klijf omhanghen

 

En met sijn klare sap ontnuchtert en bevanghen:

 

¹⁰² Pomona dan ghetoyt, die siet haar boomen aan

 

Met alderhande Ooft gheboghen en belaa'n.

 

Waar zijt ghy Venus nu! sult ghy noch Hollandt laken

 

Om u in 't Moore - landt, of¹⁰³ Cypres te vermaken?

 

Neen, neen! bedenckt u wel, want hoe doch kan het zijn

 

Dat ghy u houden kond' van¹⁰⁴ Ceres en de VVijn,

 

't Is ydel datmen seght, dat ghy eerst quaamt te stranden

 

Te¹⁰⁵ Paphos aande werf, of¹⁰⁶ Gnydus te belanden;

 

't Is Hollandt, want dat blijckt aan onse frissche Jeughd';

 

Aan¹⁰⁷ Hebé die hier woont; aan¹⁰⁸ d'Vren soo 't u heughd,

102 Pomona) Appel en fruyt-Goddinne: Siet Ovidius li. 14.

103 Cypres) Een eylandt in de Middelandtsche Zee.

104 Van Ceres en de VVijn) Imitatie na Terentius, doch hier mede en wort niet verstaan dat in onse landen de selve vruchten wassen, maar in overvloet zijn, door den in-voer van buyten.
't Is ydel datmen seght) De Poëten versieren dat Venus uyt het schuym der zee is ghebooren, en alder eerst belanden te Paphos, of in 't Eylandt Cythera, ghedreven in een schulp, en datse aldaar van de uren wierdt ghewillekomt: Siet Homerus in haar loff-sangh, Pausanias, L. Giraldus, en anderen.

105 Paphos) Een stadt in Cyprus.

106 Gnydus) Eertijts een stadt in Caria aande middel-lantse zee.

107 Aan Hebé) Goddinne van de Jonckheyt of Jeughde.

108 d'Vren) Poort-wachterssen van den Hemel naar het seggen van Homerus, en daarom Horévein ghenaamt, dat's te seggen bewaren of wachten; sy zijn Dochteren Themis, dat is, der Gherechtigheydt.

[p. 52]

 

Die met de¹⁰⁹ Gratien dry aan strand' u quamen moeten,

 

En met een roose-krans uw' welle-komst begroeten:

 

Het blyckt oock aan 't ghebouw', dien Tempel u tot pant

 

Voor Batho langh ghesticht hier in ons eyghen landt,

 

Daar u gheoffert wierdt, ghe-eert en aan-ghebeden,

 

Niet met een Griecxsche naam, maar¹⁰⁹ Frige vol god-heden;

 

Kom laat het Creéter-strant, en d'oorspronck van de¹¹⁰ Nijl

 

Hier in ons Aemstels - nat; besoeckt dees Nymph' een wijl:

 

Komt drijft hier in haar schulp; laveert hier in haar Jachten,

 

En zeylet met de Jeughd' die u verlanghend' wachten;

 

Het zeyltjen raackt in top, het vlaggetjen dat waeyt

 

Eer ghy, ô Frige! u noch eenmaals omme-draeyt

 

Te sien na 't groote Drecht, of Covix-meyr in 't zuyen,

 

Of waar de VVaver gaat haar kromme stroom noch kruyen:

 

Komt¹¹¹ Eurus blaast in 't zeyl, neemt Zephyrus te hulp,

 

Ons Jachtjen wil van landt met Frigae in haar schulp:

109 Gratien) Of de Bevalligheden, dry ghesusteren, naackte Goddinnekens: Siet N. Comes, en L. Giraldus.

109 Frigae) Een van onse voorouders Af-goddinnen, die by hun als by de Griecken Venus, Goddinne was van de Liefde, Saxo Grammaticus seyt, dat het volck dat door groote dierte in den tijdt van Sino Koningh van Denemarcken gedwongen was, door loote nieuwe wooninghe te soecken, was van de selfde Goddinne Frigae bevolen, dat sy hun selven Longobarden soude noemen.

110 En d'oorspronck vande Nijl) Inde gheberghte van Gojam of Gojame in Mauritanje neemt den Nijl sijn oorspronck van twee groote Meyren, naar de getuygenisse van Baptista Rhamusio, in sijn beschrijvinge van de Nijl.

111 Eurus) Den zuyen-windt. Cleopatra) Koninginne van AEgypten, die boeleerende was met Marcus Antonius triumvir.

[p. 53]

 

Soo Cleopatra plach haar voormaals te vermeyen

 

In 't vruchtbaar Nijlsche nat, met schuyten of galeyen,

 

Of soo¹¹² Vlisses zeyldt in 't Peacenser schip,

 

Dat van Neptunus na verandert wierdt in klip,

 

Soo zeylt ons Aemstel-Jeughd' om Frigae te ontfanghen,

 

Waar sy den Aemstel kust aan hare roode wanghen:

 

Toont Meyert nu u groent'; Proosdy u vette aard';

 

Ver-Veen u broeckigh landt; en Byle-Veldt u aart:

 

't Groot Loop-Veldt meent ghewis, dat sy doch van u allen

 

Alleen de pérel is aan Aesdoms - kroon te brallen:

 

Sy siet gins Aemstel-Veen, en Bancke-Meer daar aan,

 

En teghen over haar een Ouwer-Kercke staan:

 

Wat verder aan haar zyd' siet sy de Kost-Verloren,

 

Waar 't minder loop-Velt naast haar heeft een plaats vercoren:

 

Wat arzelt ghy te rugh, ô Duyve-drecht! houdt stee,

 

Ghy meugt, ô bloeysaam-dorp! met Diemen oock wel mee:

112 Of soo Vlisses zeylt) De Peacensers naar Homerus seght, brochten Vlisses al slapende in sijn langh - ghewenschte Itacha.

[p. 54]

 

U lust Meerhuysen niet noch schoonder te staan proncken

 

Dan soo ghy heden staat den Aemstel te beloncken?

 

Wat kittelt nu mijn oogh? wat lust myn lust bestreelt?

 

Wat schoon tapitsery soo dertel om my speelt?

 

Wat Flora toont haar nu? wat soete Jeughd's-ghenuchten

 

Verheugen in uw' komst' en om u Friga suchten?

 

Ach! soete tuyn-Goddin vlecht tackjens een aan een

 

Dicht op den Aemstels - kant waar sy wordt aan-ghebeen:

 

En treedt vry aan, ô Jeughd! ras laat ons d'Aemstel moeten,

 

En stroyen langhs de wegh veel roosjens voor haar voeten:

 

Oock helpt my in haar loff te loven, tot besluyt,

 

Dit wenschelijck ghebedt; daar mee soo hebb'ick uyt.

 

GHy! die myn geest beweeght, en doet dit lichaam leven;

 

Ghy, die my hebt 't verstant en 't spreken beyd' gegeven;

 

Ghehenght dat danckbaar ick, soo langh oock als ick leef,

 

Den Aemstel haren loff met voller waarden gheef:

[p. 55]

 

Gehengt dat ic haar deugd', haar God-vrucht en haar wonder

 

Nu maar in 't ruygh bemaal; hier namaals in 't bysonder:

 

Gehenght nu dat mijn wil, gheneghen in haar gunst,

 

Meer toont het willigh hart dan wijdt-ghesochte kunst:

 

Leeft dan, ô schoone Boort! leeft, leeft u klare vloeden,

 

O Aemstel eeuwigh leeft! den Hemel wil u hoeden

 

Voor drooghte, voor geweldt, voor oorlogh' en verderf,

 

Voor twisten vol ellend'; maar eendracht zy u erf:

 

En dat het dertel Choor van Nymphjens en Nayaden

 

In eeuwelycke rust hier in u water baden;

 

Dat Pan oock in het riet singht sijn Syringa noch

 

Terwijl dat Narciss' huylt, en Echo roept, och! och!

 

Te Gode soete Stroom; laat eeuwigh u ghenuchten,

 

Ghemenghelt met de windt, naar meerder weelde suchten:

 

Te Gode schoon Cristal; dat eeuwelijck u glans

 

Des Aemstels - Roemster blijft, een peerel' aan haar krans:

[p. 56]

 

Te Gode schoone Boort; laat nu u schoone Velden,

 

Wanneer 't dy maar ghevalt, een veel roem-rijcker melden.

FINIS.