De tragedie der werkwoordsvormen

Een taalhistorische en taaldidactische studie

[p. 438]

Literatuur

Deel I: Historie

S. Ampzing: Nederlandsch Tael-bericht, in: F.L. Zwaan: Uit de geschiedenis der Nederlandsche Spraakkunst. Groningen 1939.

P. Barth: Die Geschichte der Erziehung in soziologischer und geistesgeschichtlicher Beleuchtung^5-6. Leipzig 1925.

W. Bilderdijk: Nederlandsche Spraakleer. 's-Gravenhage 1826.

P.N.M. Bot: Humanisme en onderwijs in Nederland. Utrecht 1955.

E. Bréhier: Histoire de la philosophie, tome II. La philosophie moderne. 1. Le dix-septième siècle. Paris 1948.

J. Burckhardt: Die Kultur der Renaissance in Italien^13. Stuttgart 1922.

W.J.H. Caron: Christiaen van Heule: De Nederduytsche Grammatica ofte Spraeckonst (1625). Groningen 1953.

-: Christiaen van Heule: De Nederduytsche Spraec-konst ofte Taelbeschrijvinghe (1633). Groningen 1953.

J.A. Comenius: Groote Onderwijsleer. Tiel 1892.

J.H. van Dale: Beknopte Nederlandsche Spraakkunst. Een leerboekje voor de hoogste klassen der scholen voor gewoon en meer uitgebreid lager onderwijs^2. Schoonhoven 1864.

R. Descartes: Discours de la méthode. Ed. Derathé. Paris 1937.

A.J. van Duyvendijk: De motivering van de klassieke vorming. Groningen 1955.

Joh. Dyserinck: Brieven van Betje Wolff en Aagtje Deken. 's-Gravenhage 1904.

Justus van Effen: De Hollandsche Spectator. Amsterdam z.j.

S. Elzinga: De wegen der historie. Wassenaar 1945.

J. Franck: Mittelniederländische Grammatik^2. Leipzig 1910.

V.M. Geerts: De humanistische paedagogiek in Italië. Leuven 1953.

Rachel Giese: Erasmus' Knowledge and Estimate of the Vernacular Languages, The Romanic Review 1937.

-: Grammatica of Nederduitsche Spraakkunst. Uitgegeven door de Maatschappij: Tot Nut van 't Algemeen. Leiden, Deventer, Groningen 1814.

Jacob Grimm: Deutsche Grammatik^2. Gütersloh.

-: Grondbeginselen der Nederlandsche Taal^2. Rotterdam 1821.

C.B. van Haeringen: De taaie levenskracht van het sterke werkwoord. N.T. 34.

-: De hoofdvormen van het Nederlandse werkwoord. Proeve van synchronische grammatica. N.T. 43.

A. Hagoort: Eerste gronden der Nederduitsche Taal, ten dienste der scholen^10. Amsterdam 1875.

J.A. vor der Hake: De aanspreekvormen in 't Nederlandsch. Utrecht 1908.

[p. 439]

J.A. vor der Hake: De ondergang van het voornaamwoord du. N.T. 9.

A.G. van Hamel: Geschiedenis der taalwetenschap. Den Haag 1945.

L.L. Hammerich: Humanisme en Taalkunde. (Scripta Academica Groningana, Aula-voordrachten no. 2, 1952).

J. Romein: Theoretische geschiedenis. In: Handelingen van het Negentiende Nederlandsche Philologen-congres. Groningen 1946.

W. Gs. Hellinga: De opbouw van de algemeen beschaafde uitspraak van het Nederlands. Amsterdam 1938.

C.H. den Hertog en J. Lohr: Onze Taal. Amsterdam 1883.

C.H. den Hertog: Onvrede in Taal- en Letterwereld. Handelingen van de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde 1896-1897.

-: Nederlandsche Spraakkunst. Handleiding ten dienste van aanstaande (taal)onderwijzers^2. Amsterdam 1903.

-: C.H. den Hertog: De Nederlandsche Taal. Practische Spraakkunst van het hedendaagsche Nederlandsch I, II^3. Amsterdam 1909, 1911.

I. van Hoorn: De Nederlandsche Schoolwetgeving voor 't Lager Onderwijs. 1796-1907. Groningen 1907.

J. Huizinga: De wetenschap der geschiedenis. Haarlem 1937.

-: Welke voorstelling heeft Erasmus van Dante gehad? De Gids 1921, III en IV.

-: Instructie voor den Agent van Nationale Opvoeding, waar onder begrepen is de Geneeskundige Staatsregeling, de vorming der Nationale Zeden, de bevordering van het openbaar Onderwijs en van Kunsten en Wetenschappen (1798).

A. de Jager: Korte schets van de gronden der Nederduitsche spraakkunst ten dienste der scholen^4. 1851.

-: Taalkundige Schoolboekjes van de vorige eeuw. Nieuw Archief voor Nederlandsche Taalkunde 1855-1856.

A.C. de Jong: H.L. Spiegels Hertspiegel. Amsterdam 1930.

L. ten Kate: Aanleiding tot de Kennisse van het Verhevene Deel der Nederduitsche Sprake I. II. Amsterdam 1723.

J.S. Kirchdorffer: Nederduitsche Spraakkunst ten dienste der scholen^2. Amsterdam 1825.

G.G. Kloeke: De ondergang van het pronomen du. N.T. 20.

A. Kluit: Vertoog over de Spelling der Nederduitsche Taal. Nieuwe Bydragen tot Opbouw der Vaderlandsche Letterkunde I. Leyden 1763.

-: Vertoog over de tegenwoordige Spelling der Nederduitsche Taal. Werken van de Maetschappy der Nederlandsche Letterkunde III. Leyden 1777.

M.J. Koenen: Spreken, Lezen, Schrijven. Geleidelijke taaloefeningen voor de lagere scholen. Groningen 1878.

-: Kleine Nederlandsche Spraakkunst. Een boekje voor de hoogste klasse der Volksschool. Groningen 1889.

Ph. Kohnstamm: De logische structuur der geschiedschrijving en haar didactische betekenis. P. St. 1947.

[p. 440]

R.A. Kollewijn: Onze lastige spelling. Opstellen over spelling en verbuiging. Groningen 1916.

-: Een taaldespoot uit de pruiketijd. Opstellen over spelling en verbuiging. Groningen 1916.

K. Kooiman: Twe-spraack vande Nederduitsche Letterkunst. Groningen 1913.

-: Erasmus en de volkstaal. N.T. 16.

J. Koopmans: Bloemlezing uit de ‘Willem Leevend’. Groningen 1911.

H. Kremer: Bevattelijk onderwijs in de Nederlandsche spel- en taalkunde, voor de schooljeugd. Groningen 1822.

H.B. Kremer: Honderd regels over de Nederduitsche Taal met voorbeelden en opgaven ten dienste der scholen^2. Deventer 1858.

H.J. Krom, K. van der Palm enz. Verhandelingen over de verbeteringe der openbaare, vooral der Nederduitsche Schoolen. Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen te Vlissingen. Middelburg 1781.

G. Kuiper: Orbis Artium en Renaissance I. Cornelius Valerius en Sebastianus Foxius Morzillus als bronnen van Coornhert. Harderwijk 1941.

-: De waardeering van Spiegels Twe-spraack. Amsterdam 1947.

A. van Loey: Middelnederlandse spraakkunst. Groningen-Antwerpen 1948, 1949.

A.E. Lubach: Over de verbuiging van het werkwoord in het Nederlandsch der 16de eeuw. Groningen 1891.

A. von Martin: Sociologie van de Renaissance. Physiognomiek en rhythmiek van een burgerlijke cultuur. Amsterdam 1951.

F.G. Mellink Pz.: Kleine Nederlandsche Spraakkunst ten dienste der lagere scholen^6. 's-Gravenhage 1893.

Chr. Mohrmann: Het Middeleeuws Latijn als substraat van Westeuropese cultuur. Utrecht 1956.

A. Moonen: Nederduitsche Spraakkunst. Amsterdam 1706.

G.C. Mulder: Nederlandsche Spraakleer voor schoolgebruik^12. Arnhem z.j. 11e druk van 1864. (Herzien door J.A. van Dijk).

J.W. Muller: Bijdragen tot de geschiedenis onzer Nieuw-nederlandsche aanspreekvormen. N.T. 20.

-: Voorreden van de noodich ende nuttichheit der Nederduytscher Taelkunste. Tijdschrift voor Nederlandsche Taal- en Letterkunde 1919.

P.N. Muyt: Beknopt onderrigt in de gronden der Nederlandsche Taal, ten behoeve onzer vaderlandsche schooljeugd^3. Zalt-Bommel 1849. (Omgewerkt door D. Bomhoff Hz.).

-: Nieuwe Bijdragen ter bevordering van het Onderwijs en de Opvoeding. Leyden 1836.

J.G. Nijk: Levensbericht van C.H. den Hertog. Berichten van de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde 1902-1903, overgedrukt in: Verspreide Opstellen van C.H. den Hertog.

[p. 441]

G.S. Overdiep (G.A. van Es): Vormleer van het Middelnederlandsch der XIIIe eeuw. Antwerpen 1946.

K. van der Palm: Nederduitsche Spraekkunst voor de Jeugdt I. Rotterdam 1769.

H. Paul: Prinzipien der Sprachgeschichte^5. Halle 1920.

Fr. Paulsen: Geschichte des gelehrten Unterrichts. Leipzig 1885.

P.A. de Planque: Valcooch's Regel der Duytsche Schoolmeesters. Groningen 1926.

H.J. Pos: Inleiding tot: Vertoog over de Methode. Amsterdam 1950.

R.R. Post: Scholen en onderwijs in Nederland gedurende de Middeleeuwen. Utrecht 1954.

K.J. Riemens: Esquisse historique de l'enseignement du français en Hollande du XVIe au XIXe siècle. Leyde 1919.

A.B. Roels: De anthropologische grondslag van de staatsleer bij Machiavelli en Rousseau. 1954.

J. Romein: Carillon der Tijden. Amsterdam 1953.

Gerlach Royen O.F.M.: Taaie onregelmatigheid. N.T. 35.

-: Verbale grilligheid. N.T. 35.

Rudimenta of Gronden der Nederduitsche Taal. Uitgegeven door de Bataafsche Maatschappij: Tot Nut van 't Algemeen. I. Leiden, Deventer, Groningen 1805.

M. Schönfeld: Historische grammatica van het Nederlands. Zutphen.

J.G. Schottelius: Ausführliche Arbeit von der Teutschen Haubt Sprache I. II. Braunschweig 1663.

H. Schulte Nordholt: Het beeld der Renaissance. Amsterdam 1948.

M. Siegenbeek: Verhandeling over de Nederduitsche Spelling ter bevordering van eenparigheid in dezelve. Uitgegeven in naam en op last van het Staatsbewind der Bataafse Republiek^2. Amsterdam 1805.

H.L. Spieghel: Twe-spraack vande Nederduitsche Letterkunst. Leiden 1584. (Uitgave K. Kooiman).

C.F.P. Stutterheim: Taalbeschouwing en Taalbeheersing. Amsterdam 1954.

J.H.M. Tesser: Petrus Canisius als humanistisch geleerde. Amsterdam 1932.

D.C. Tinbergen: Twe-spraack vande Nederduitsche Letterkunst. N.T. 8.

P.A. Verburg: Taal en functionaliteit. Een historisch-critische studie over de opvattingen aangaande de functies der taal. Wageningen 1952.

C.G.N. de Vooys: Geschiedenis van de Nederlandse Taal^5. Antwerpen-Groningen 1952.

-: Nederlandse Spraakkunst^3. Groningen 1952.

-: Zestiende-eeuwse grammatica. N.T. 1.

-: Pontus de Heuiter. V.T.O. I.

-: Uit de jeugd van onze spraakkunst. V.T.O. I.

-: De invloed van de renaissance-spraakkunst in de zeventiende eeuw. V.T.O. I.

[p. 442]

C.G.N. de Vooys: Uit en over oude spraakkunsten. V.T.O. I.

-: Achttiende-eeuwse spraakkunstbeschouwing. V.T.O. I.

-: De taalbeschouwing van Lambert ten Kate. V.T.O. I.

-: Uit de geschiedenis van de Nederlandse taalkunde: van Ten Kate tot Siegenbeek. V.T.O. III.

-: De taalbeschouwing van Siegenbeek-Weiland en van Bilderdijk. V.T.O. III.

-: Uit de geschiedenis van de Nederlandse spelling. V.T.O. III.

-: Opmerkingen over de taal van Justus van Effen's Hollandsche Spectator. N.T. 44.

H.J. de Vos: Moedertaalonderwijs in de Nederlanden. Een historisch-kritisch Overzicht van de Methoden bij de Studie van de Moedertaal in het Middelbaar Onderwijs sedert het begin van de 19e eeuw. Turnhout 1939.

P. Weiland: Nederduitsche Spraakkunst. Amsterdam 1805.

-: Wet van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen. 1784.

J. Wille: De literator R.M. van Goens en zijn kring. Zutphen 1924.

-: Voorbericht van de reeks ‘Trivium’. Groningen 1953.

O. Willmann: Didaktik als Bildungslehre nach ihren Beziehungen zur Sozialforschung und zur Geschichte der Bildung^4. Braunschweig 1909.

Betje Wolff: De menuet en de domineespruik. Uitgave P. Minderaa. Amsterdam-Antwerpen 1954.

W. Wundt: Völkerpsychologie I Die Sprache. Leipzig 1900.

E. Zeydelaar: Néderduitsche Spraakkonst ten dienste der Néderlandsche Taalbeminnaars. Utrecht 1781.

W. Zuydam: Justus van Effen. Een bijdrage tot de kennis van zijn karakter en zijn denkbeelden. Gouda 1922.

Deel II: Research

John E. Anderson: Methods of Child Psychology, in: Leonard Carmichael: Manual of Child Psychology. New York, London 1947.

Board of Education: Handbook of Suggestions. London 1937.

-: The Primary School. London 1937.

H.J.F.W. Brugmans: Psychologische methoden en begrippen^3. Haarlem 1948.

P.A. Eggermont, P.F. van Overbeeke en I. van der Velde: Het taalonderwijs in de hogere klassen (Naar een nieuwe didactiek in de Lagere School 4a-4b^2). Groningen 1955.

M.I. Gerhardt: Iets over het gebruik van de eerste persoon in verhalend proza. Openbare Les. Groningen 1953.

P. Häberlin: Wegen en dwaalwegen der opvoeding. Amsterdam 1926.

F. van Heek: Stijging en daling op de maatschappelijke ladder. Een onderzoek naar de verticale sociale mobiliteit. Leiden 1945.

[p. 443]

G. Heymans: Inleiding tot de speciale psychologie. Haarlem 1929.

S. Isaacs: Intellectual growth in young children. London 1948.

H. de Jonge en G. Wielenga: Statistische methoden in de psychologie. Deel I Fundamentele begrippen en technieken. Groningen 1953.

O. Karstädt: Methodische Strömungen der Gegenwart.

Artur Kern: Der neue Weg im Rechtschreiben. Freiburg i.B. 1935.

M. Kliphuis: De rechtvaardiging van de handenarbeid. Handenarbeid 1956.

Ph. Kohnstamm: Persoonlijkheid in Wording. Haarlem 1929.

-: Over ‘denken’ en ‘leren denken’ in Keur uit het didactisch werk. Groningen 1948.

E. Kruisinga: A Grammar of Modern Dutch. London 1924.

M. Kühn: Memento pédagogique. Paris 1939.

M.J. Langeveld: Taal en Denken. Groningen 1934.

-: Beknopte theoretische paedagogiek^5. Groningen 1955.

Dorothea Mc Carthy: Language Development in Children, in: Leonard Carmichael: Manual of Child Psychology. New-York, London, 1947.

A.G.M. van Melsen: De experimentele en empirische methode in de geesteswetenschap. Tijdschr. voor Zielkunde en Opvoedingsleer Tilburg 1950.

G.J. Nieuwenhuis: Het Nederlandsch in Indië. Groningen 1930.

H. Nieuwenhuis: Een onderzoek naar de betekenis der denkpsychologische opvattingen voor de didactiek der lagere school. Groningen 1939.

P. Post, W.H. Brouwer en M.C.J. Scheffer: Beschouwingen over omvang en paedagogisch effect van het basisonderwijs. Mededelingen van het Nutsseminarium voor Paedagogiek aan de Universiteit van Amsterdam, No. 55. Groningen 1954.

A.J. Staal: De methoden van psychologisch taalonderzoek speciaal die, betreffende de taal van de rijpende jeugd. Enschede 1946.

H.W.F. Stellwag: Begane wegen en onbetreden paden^3. Groningen 1955.

W. Stern: Allgemeine Psychologie auf personalistischer Grundlage. Haag 1935.

I. van der Velde: Stellen en spellen in de laagste klassen der L.S. Paed. St. XX 1939.

-: Luisteren of zien. Auditieve of visuele grondslag van het spellingonderwijs. Groningen 1934.

G. Wielenga: Het experiment in de didactiek. Openbare les. Groningen 1951.

Deel III: Therapie?

Ch. Bally: La crise du français. Notre langue maternelle à l'école. Neuchatel-Paris, 1930.

L. Bloomfield: Language^2. London 1950.

K. Bühler: Die geistige Entwicklung des Kindes^4. Jena 1924.

[p. 444]

K. Bühler: Les lois générales d'évolution dans le langage de l'enfant. Journal de Psychologie 1926.

-: Sprachtheorie. Die Darstellungsfunktion der Sprache. Jena 1934.

E. Cassirer: Philosophie der symbolischen Formen I. Die Sprache. Berlin 1923.

H. Dempe: Was ist Sprache? Eine sprachphilosophische Untersuchung im Anschlusz an die Sprachtheorie Karl Bühlers. Weimar 1930.

J. Dewey: School en Maatschappij (vertaling van Tj. de Boer). Groningen 1929.

H.C.J. Duyker: Taal en psychische werkelijkheid I. Extra-linguale elementen in de spraak. Amsterdam 1946.

P.A. Eggermont, P.F. van Overbeeke en I. van der Velde: Naar een nieuwe didactiek 4a, b: Het taalonderwijs in de hogere klassen der L.S.^2. Groningen 1955.

B.H. Erné - Jc Smit: Nieuwe Nederlandse Spraakkunst^5. Groningen 1954.

A. Gardiner: The Theory of Speech and Language^2. Oxford 1951.

A. Gesell and F.L. Ilg: Infant and Child in the Culture of To-day. New-York, London 1942.

J. van Ginneken: Een proeve van Nederlandsche Spraakkunst. De tijden van het werkwoord. N.T. 5.

C.B. van Haeringen: De taaie levenskracht van het sterke werkwoord. N.T. 34.

Handbook of Suggestions for Teachers. London 1937.

W.L. van Helten: Het werkwoord in zijne vervoeging en afleiding. Rotterdam 1877.

C.H. den Hertog: De Nederlandsche Taal I^3. Amsterdam 1909.

A. Hoppe: Spracherlebnis und grammatische Form. Neue Wege im deutschen Grammatikunterricht. Stuttgart z.j.

A.T. Jersild: Child Psychology^3. London-New-York z.j.

O. Jespersen: The Philosophy of Grammar^7. London 1955.

Ph. Kohnstamm: Persoonlijkheid in Wording. Haarlem 1929.

Ph. Kohnstamm, I. van der Velde en L. Welling: Naar een nieuwe didactiek. Algemene Inleiding^7. Groningen 1954.

W. Kramer: De plaats van de spraakkunst in een geconcentreerd moedertaalonderwijs. Levende Talen no. 89.

-: Twee taalpaedagogen uit de Geneefse school en hun betekenis voor het grammatica-onderwijs. N.T. 31.

O. Kroh: Entwicklungspsychologie des Grundschulkindes^11-12. Langensalza 1935.

-: Psychologie der Oberstufe^3-4. Langensalza 1933.

M.J. Langeveld: Taal en denken. Groningen 1934.

-: Inleiding tot de studie der paedagogische psychologie^3. Groningen 1947.

M.M. Lewis: Infant Speech. London 1936.

A. van Loey: Middelnederlandse Spraakkunst. Groningen-Antwerpen 1948.

[p. 445]

Paedagogische Studiën: Augustus-nr. 1940: De taak van de Lagere en de Middelbare School ten opzichte van het onderwijs in de Nederlandse grammatica.

H.J. Pos: Oorsprongsproblemen. Algemeen Nederlands Tijdschrift voor Wijsbegeerte en Psychologie. 1946.

A.A. Reichling: Het woord. Een studie omtrent de grondslag van taal en taalgebruik. Nijmegen 1935.

G. Révész: Ursprung und Vorgeschichte der Sprache. Bern 1946.

H. Roloff: Vergleichend-psychologische Untersuchungen über kindliche Definitionsleistungen. Hamburger Arbeiten Nr. 5. Beiheft 27 zur Zeitschrift für angewandte Psychologie. Leipzig 1922.

J.J. Rousseau: Emile ou de l'éducation. Paris. s.d.

Gerlach Royen: Taaie onregelmatigheid. N.T. 35.

A. Sechehaye: La pensée et la langue. Comment concevoir le rapport organique de l'individuel et du social dans le langage. Journal de Psychologie 1933.

M. Sherif and H. Cantril: The Psychology of Ego-Involvements. New-York, London 1949.

J. Simon: Psychopédagogie de l'orthographe. P.U.F. Paris 1954.

H.W.F. Stellwag: Begane wegen en onbetreden paden^3. Groningen 1955.

C. en W. Stern: Die Kindersprache^4. Leipzig 1928.

C.F.P. Stutterheim: Inleiding tot de taalphilosophie. Antwerpen-Nijmegen 1949.

-: Taalbeschouwing en taalbeheersing. Amsterdam 1954.

The Annual Survey of Psychoanalysis I. London 1950.

I. van der Velde: Woordenschatonderzoekingen bij leerlingen van zesde klassen van Amsterdamse lagere scholen. Mededelingen van het Nuts-seminarium voor Paedagogiek aan de Universiteit van Amsterdam No. 18. Groningen 1931.

P.A. Verburg, Taal en functionaliteit. Wageningen 1952.

A.A. Verdenius: Over onze vertrouwelijkheidspronomina en de daarbij behorende werkwoordsvormen. N.T. 32.

C.G.N. de Vooys: Nederlandse Spraakkunst^3. Groningen 1952.

L.A. te Winkel: Over de noodzakelijkheid der toepassing van de stelling: een woord staat onmiddellijk alleen in betrekking tot eene voorstelling. De Taalgids 2 (1860).

-: Over de wijzen en tijden der werkwoorden. De Taalgids 8 (1866).

W. Wundt: Völkerpsychologie I Die Sprache. Leipzig 1900.