Swart op wyt

[p. 131]

Moandei, 22 augustus

As de ienentweintichste ieu begjint, bin ik de helte âlder as dat ik no bin. Ik bin dan yn myn trijeentritichste jier en myn bern, dy't ik miskien wol kocht haw yn 'e ‘reageerbuisbabywinkel’ tusken C & A en V & D, geane nei skoalle en krije les fan in video-skerm.

Sa fier wie ik niis kommen mei wat in soarte fan utopyskfilosofyske ferhanling oangeande myn takomstferwachtings like te wurden, doe't Sanne ûnferwachts achter my stie.

‘Mei 'k de elpee fan dire straits fan dy liene?’

Ik skrok sa, dat myn hert in tel stil wie en dêrnei op 'e rin rekke.

‘Nee!’ blafte ik. ‘Der út! Hoepelje op! Ksst!’

‘Mins! Doch net sa oerspand!’

‘Hast de eagen soms yn 'e bûse? Hast net lêzen, wat der op 'e doar stiet? niet storen! stiet dêr! Der út! En gau!’ Hy gie der even út, om te sjen oft it wier wie, lake lûd om it stik papier mei de grutte reade letters, dat ik juster oan 'e bûtenkant fan myn doar plakt ha en doe kaam er der wer yn.

‘Wat hastò in kâlde kak!’

‘Wêrom! Ik haw der in hekel oan, dat elk der hjir mar yn wâdet, sûnder te klopjen!’

‘Ik hà kloppe. Dat hast dan tink net heard!’

‘Nee! En do hast net heard, dat ik kom-mar-fierder roppen ha,’ sei ik op in rúzjetoan.

[p. 132]

‘Hast dat dan roppen?’ frege Sanne.

‘Nee! Dêr giet it net om! It giet om 't prinsipe! Do bist hjir op priveegebiet!’

‘Wat dochste? Bist soms wer mei dyn boek oan 'e gong?’

Hy kaam op my ta en besocht oer myn skouder te lêzen, wat ik skreaun hie.

‘Ksst!’ sei ik machteleas fan lilkens. Ik moast myn hannen brûke, oars hie ik him in reis ferkocht!

Ik lei de hannen beskermjend om dit rútsjeskrift hinne, lykas Anneke en ik yn 'e lêste klasse fan de legere skoalle diene, doe't wy fan elkoar net fan elkoar ôfsjen mochten.

‘Wêr giet it oer? Skriuwst ek oer my?’

‘Do bist sa brutaal as de beul, hè!’

‘Och...,’ die er sabeare beskieden.

‘Ja, dat ìs sa! In echte Aries! Dûbeld fel foar de kop!’

‘In wat?’

‘In Aries! In Raam! Do witst dyn grinzen net!’

Ik begûn alle ferkearde eigenskippen fan Aries-minsken op te leppeljen en struide der noch wat bitend sâlt fan oare stjerrebylden oerhinne, dat hie er dochs net yn 'e gaten.

Doe't ik einlings útpraat wie, stie it sa fêst as in hûs, dat Sanne in poerminnen-ien wie, dy't himsels it bêste mar opknoopje koe.

‘Witst datst moai bist, asto lilk wurdst?’

‘Grutte seksist!’

‘Dat ek noch,’ sei Sanne.

Ik gie oerein, klapte it skrift ticht, troppe it ûnder myn T-shirt, heal en heal by de bân fan de spikerbroek yn en seach gau even yn 'e spegel oft er gelyk hie.

Wie ik moai as ik lilk waard? Soe Rens der ek sa oer tinke?

‘Leo-minsken binne idel,’ sei Sanne. ‘En ferskriklik eigenwiis.’

Hy plofte yn myn iennichste luie stoel ûnder de poster

[p. 133]

fan de t.v.-Magnum en socht tusken de platen nei de dire straits-elpee. Dêr waard ik wer sa lilk as in spin om.

‘Bliuw mei de hannen fan myn platen ôf! Meist dy elpee net fan my liene!’

‘Wêrom net?’

‘Dêrom net! Om't ik dy plaat fan Ida krigen ha!’

Sanne seach my stomferbaasd oan.

‘Heareminsken, wat wurdsto ienkennich!’

Ik sei tsjin Sanne, dat er opkrasse moast, om't ik oars net langer foar myn dieden yn stie. En doe't er gewoan sitten bleau, sei ik, dat ik skjin myn nocht fan dy brutale kop fan him hie, mei dat ûnnoazele snorke en dat er om my dàliks wol nei Texas emigrearje mocht. Ik soe der gjin trien om litte.

‘En ik bin bliid, dat dyn brommer net mear op 't Julianaplein stie!’ sei ik. ‘Ik bin bliid, datst dy kwyt bist! Krekt goed!’

En doe't er dêr wat sneu fan seach, sei ik: ‘ien-nul!’

Ik die sa bernich as wat. Ik betocht de meast ferskriklike misledigingen, dêr't ik him mei op it sear komme koe. It gûlen stie my neier as it laitsjen, mar Sanne bleau like ûnfersteurber.

‘Do hast it of do krijst it,’ sei er.

‘Pake Prûm! Wêr bemuoist dy mei? Suertsje!’

Mar ik taaste senuwachtich nei de pûst op myn kin en krige in holle as in reade byt. Ik gie min of mear ferslein sitten. It stive kaft fan it rútsjeskrift, dêr't ik dit boek yn skriuw, snijde my pynlik yn 't fel. De triennen spatten my yn 'e eagen.

‘ien-ien,’ sei Sanne. ‘Dêrom hast sa'n min sin!’

Letter:

Sanne: Sil 'k dy ris in geheim ferklappe?

Ik: (sa mak as in laam) Toe mar.

[p. 134]

Sanne: Slist it net tsjin Beppestyn sizze?

Ik: Nee.

Sanne: Swarst dat? Op ien fan Jehannes syn bibels?

Ik: Ja.

Sanne: Ida en Menno komme moarn.

Ik: Wàtte? Dat liichste!

Sanne: Stjerrende wier!

Ik: Mar hoesa ! Wêrom!

Sanne: Fanwege Beppestyn har jierdei. Ida hat skille, doe't Beppestyn op bêd lei. Se komme moarn mei de earste boat en se bliuwe in nacht útfanhûs. Ik mocht it net tsjin jim sizze. It is in ferrassing.

Ik: Ast dat liichst, brek ik dy moarn de bonken!

Kinst in soad fan Sanne en my sizze, mar net dat wy in blêd foar de mûle nimme!

Ik ha it dus. De pûst wie it teken, dat it op kommendewei wie en dy tryste bui fan my ek.

Ik tink dochs, dat it net fan myn hormoane-húshâlding komt, dat it dêr by my boppe sa'n tizeboel is. Alles leit dêr troch elkoar hinne.

Wêr't it dan al fan komt? Wit ik it!

Der bart fierste folle tagelyk. Ik haw it gefoel, dat it libben mei my op 'e rin giet en dat ik it net byhâlde kin en einen achteroan sukkelje. Miskien wurd ik wol demint!

Dat noait! It liket my it slimste ta, dat in minske oerkomme kin.

By Oarepake yn ‘Rêst en Utsjoch’ wennet in frou, dy't âld èn demint is en dêr dus dúdlik net thús heart.

En wêr't se al thús heart, wit se sels net.

Se wit net wêr't se is en wêrom. Se is har identiteit kwyt. It stjoer is har út 'e hannen slein. Se kin har eigen namme

[p. 135]

net iens mear betinke.

Ik haw har sneontemiddei sjoen, doe't ik by Oarepake wie en ik waard der echt wier raar fan. Se siet op 'e bank by de goudfiskefiver nei it ûneinige te sjen.

Se hie in swarte hoed op, dêr't de râne fan by de earen nei ûnderen ta hong en dy't oan 'e foarkant omslein wie. As by in seerôver.

Se seach der út, oft se hiel lang lyn, yn in earder libben, fan betsjutting west hie.

No en dan taaste se frustrearre en ferbjustere nei de knopen fan har mantel, as wie se yn 'e ban fan in machteleaze woede, dy't se nergens op rjochtsje koe.

‘Dan kinst better yn 't harnas stjerre,’ sei Oarepake.

Ik moat sjen, dat ik de hiele boel sa gau mooglik op in rychje krij. Oars ferslaan ik der yn.

Oarepake! Punt ien fan de wurklist.

Ik bin sneontemiddei sa fier gien, dat ik Oarepake útnoege ha foar Theo syn konsert, doe't wy it tegearre wer oer muzyk hân hiene. En Oarepake sei, dat er dêr hiel graach hinne woe en no sit ik.

Hoe moat ik dat jûn yn 'e frede foar elkoar krije? Ik ha 't noch net iens tsjin Beppestyn sein en wa moat him ophelje en hoe?

Ik kin dy man dochs net achter op 'e fyts nei de konsertseal ride? En te gean is fierste fier foar him.

Hie 'k my no sneontemiddei mar stil holden!

Even in aha-erlebnis: Der ride ommers stedsbussen! En oars bestel ik gewoan in taksy.

Punt twa: Ida! Moat ik no moarn al of net tsjin har sizze, dat ik it wit? Dat ik de wierheid wit oer dy heit fan my? Of moat ik allinne fertelle, dat der in Oarepake yn myn libben kommen is?

En jûn! Hoe moat ik Oarepake jûn oan de oaren foar-

[p. 136]

stelle? As myn âld-omke út Amearika? Theo en Jehannes, mar foaral Sanne binne net gek! Dy traapje dêr noait in kear yn. Ik mòat der aanst mei Beppestyn oer prate. ‘Gewoan neat sizze,’ sil se wol sizze. ‘Dan liichst ek net.’

Ik wit net wat better is: in leugen, in heale leugen, de wierheid of hielendal neat.

Is ligen wol sa slim? Is de reden wêrom't ien liicht net folle belangriker as de leugen sels?

As ik neat sizze mei, praat ik myn mûle fêst foarby. Dat ha 'k niis ek hast dien, doe't Beppestyn ûnder it teedrinken oer har jierdei begûn en my de opdracht joech om moarn út skoalle wei in slachrjemmetaart yn 'e stêd te keapjen.

‘De lytste,’ sei se en ik sei: ‘De grutste, want I...’

Gelokkich joech Sanne my doe in skop. Krekt op 'e tiid. Beppestyn mei net witte, dat Ida en Menno moarn komme, 't Is in ferrassing.

Fia dy slachrjemmetaart kom ik ‘last but not least’ op Anneke, want dat is punt trije. Ik haw nei skoaltiid en dat wie hjoed om ien oere, even by har thús west.

Ik wist net, hoe gau't ik dêr wer wei komme moast, sûnder al te ûnfatsoenlik te lykjen.

Se sieten te iten. Dat wol sizze: Anneke har heit en mem en dy sleep broerkes en suskes fan har sieten te iten.

Anneke pjukte mei de foarke yn in mûzehapke om, dat op har board kâld lei te wurden. Koest har wol omblaze, sa't se dêr siet.

‘Se is noch mar 36 kilo,’ sei har heit mei de mûle fol earappels tsjin my. ‘Dat is 72 pûn!’

Krekt as koe 'k dat sels net útrekkenje.

‘Anneke moat nei 't sikehûs!’ ferklapte har op ien nei jongste broerke.

Anneke har mem ferskeat fan kleur, ferslokte har, hoaste en begûn dêrnei as in blommejitter te gûlen.

‘Is dat sa?’ frege ik oan Anneke sels.

[p. 137]

Se knikte, dat it wier wie en seach der sa wanhopich en mislearre út, dat ik der sin oan krige om ek in potsje te janken.

‘Wannear?’

Anneke die de mûle iepen, mar har heit wie har krekt fear. ‘Moarnier. En 't is har eigen skuld. Wa't net hearre wol, moat mar fiele!’

Ik leau, dat se der hielendal neat fan begripe, dêre.

Ik bin bliid, dat Anneke moarn nei 't sikehûs moat. Dêr dògge se der teminsten wat oan. Om my bine se har fêst en knipe se har de noas ticht.

Ik fyn anorexia nervosa in nuvere sykte!

Beppestyn fynt it hielendal net slim, dat ik Oarepake foar Theo syn konsert útnoege ha. Just oarsom!

‘Dat is aardich fan dy,’ sei se, doe't ik der skytskoarjend mei oan kaam. ‘Ast ien in deugd dwaan kinst, moatst it noait in kear litte.’

Se stie by it oanrjocht te sipelsnijen en de triennen biggelen har oer de wangen.

‘Hè, ik haatsje dy smoarge dingen,’ sei se. ‘Neils oan myn kiste!’

‘R.R. wol ek mei,’ sei ik, om ris in kear bûtengewoan aardich te wêzen.

Se helle snuvend de noas op en fage mei in tippe fan de mouskelk har gesicht droech.

‘Wa wol mei?’

‘Rens Roazema. Dy't myn tas thúsbrocht hat.’

Se seach my in pear tellen op en del oan.

‘En dy! Hy hat dy ek thúsbrocht!’

‘Hy fynt thús-bringen moai wurk,’ sei ik.

Beppestyn snúfde wer. ‘Hast ferkearing mei dy jonge?’

[p. 138]

‘ferkearing!’ sei ik ferachtlik. ‘Wat in âldfrinzich wurd!’

‘No it liket der oars in soad op.’

Dêr krige se my doe op slach de keuken mei út.

Op 'e trep rûn ik Theo tsjin 't liif en dy sei ek al soks. Hy gie nei ûnderen en ik gie nei boppen en op healwei bleauwen wy stean.

‘Bonjour mademoiselle!’ sei Theo mei Frânske swier.

‘Bonjour monsieur!’ sei ik ferstuivere.

Theo hat nammentlik in gedaanteferwikseling ûndergien en dêr moat ik oan wenne.

De flinter is út 'e pop krûpt. Hy liket grutter. Lang sa miezelich net mear. Selsbewuster. Hy draacht de holle heger. Hy hat alluere krigen. Der sit slinger oan. Hy is koartsein feroare!

Soe dat no allinne fan dy brief fan it sekreet komme? Fan de oansteande skieding? Of ha 'k de eagen yn 'e bûse hân, dat ik it net earder sjoen ha? Minsken, dêrst alle dagen mei om giest en dêrst dy nau by belutsen fielst, kinne trouwens feroarje, sûnder datst it sjochst.

‘Comment allez-vous ce midi?’ frege Theo mei oprjochte belangstelling.

‘Très bien, merci,’ prate ik myn Frânske boekje út 'e earste klasse nei. ‘Comment allez-vous? Bist ek senuwachtich?’

‘Pardon?’

‘Senuwachtich. Foar jûn. La of Le Concert. Nerveux.’

Theo wappere mei ien fan syn gouden hannen.

Oh, non!’

Ik bestudearre de noazen fan myn gymskuon.

‘Theo?’

‘Oui?’

‘Ik ha Oarepake ek útnoege.’

‘Qui? Qui est-ce que Oarepake?’

[p. 139]

‘Ma grand-père.’

Ik hie ynienen myn nocht fan ús spultsje ôf.

‘De heit fan myn heit.’

‘Très bien! Et votre fiancé?’

‘Watte?’

‘Votre fiancé. Dyn ferloofde.’

Ik wiisde nei de foarholle en sei, dat er hàrtstikke gek wie, neffens my.

Wêr bemuoie se harren feitlik mei? Rens en ik, dat wurdt 'm net. Dat fielde ik sneon-op-sneintenacht al, doe't ik ûnder it frijen oan pake Jelle tinke moast. Ik bedoel: ik fielde neat! Neat gjin bysûnders, teminsten.

Rens is in aardige, leave jonge, dêr't fierder neat oan mankearret. It is boppedat in Leo, mar hy is in bytsje ‘te’. Tè aardich en tè leaf. En ek te klibberich. Te kliemsk. Ik kin net in stap dwaan of ik stean him op 'e teannen. Hy folget my as myn skaad.

‘Jûn is dat konsert, hè?’ sei er tsjin my, doe't ik tusken Biology en Ingelsk even mei Sylvia stie te praten. ‘Fan dy fiolist. Dy Theo Dinges.’

‘Ja,’ sei ik.

‘Hoe let begjint it?’

‘Kwitnet. Acht oere of sa.’

‘Sil 'k dy dan om kertier oer sânen ophelje?’

Dat sei er! Ik waard even net goed. Ik hie it gefoel, dat ik flau falle soe.

‘Giesto der dan ek hinne?’ frege ik stomferbaasd.

‘Ja, da's logysk. Dat ha wy dochs ôfpraat?’

‘No, dêr wit ik neat fan.’

‘Do ferjitst wolris faker wat,’ sei er mei sa'n superieur glimke om 'e lippen.

‘Wannear dan?’ frege ik benaud.

‘Yn 'e nacht fan sneon op snein.’

Sylvia begûn te gibeljen. Ik seach har even strang oan en doe hold se dêr wer mei op. Ik sei tsjin Rens, dat er it

[p. 140]

wierskynlik dreamd hie, mar as er der op stie om mei nei dat ferfelende konsert, dêr't allinne mar klassike muzyk spile wurde soe, hy my yn dat gefal net fan hûs hoegde te heljen.

‘Ik kin 't allinne wol fine.’

‘Okee. Dan wachtsje ik wol by de yngong.’

‘Hà jim wat mei elkoar?’ frege Sylvia, doe't Rens syn plak op socht. ‘Tegearre nei in konsert, jim lykje wol ferloofd!’

Ik wist net wat ik dêr op sizze moast. Ik sei dus mar neat.

It stiet yn 'e krante! kwast-evangelist op heterdaad betrapt.

It is mar in lyts en ûnnoazel stikje, gelokkich. Der stiet yn, dat Jehannes wierskynlik in boete krije sil ‘wegens beschadiging van een openbaar gebouw’.

Sneu foar Sanne: gjin wurd oer de brommer.