|
| |
| |
| |
Moandei, 15 augustus
It nije skoallejier is hjoed begûn. Dat betsjut, dat ik fan 'e moarn even hinne en werom nei de stêd west ha en binnen it oere wer by Beppestyn yn 'e keuken stie, want sa'n earste dei stelt it neat foar.
Wy krigen earst in preek fan Baarda, ús klasselearaar, oer hoe slim en hoe dreech en it kaam der op oan en de tosken op elkoar, eksakt deselde preek as dy fan ferline jier.
Dêrnei krigen wy it lesroaster, dat net sa min liket, - wy ha twa middeis frij - en doe in fracht boeken, dy't ik fan 'e wike allegear kaftsje moat.
Se lizze hjir foar my op 'e tafel en ik sjoch der as in berch tsjin oan. Ik haw sà it mier oan boekekaftsjen! Ik gean noch leaver twa kear nei de toskedokter.
Ik sil freegje oft Jehannes it foar my dwaan wol, dy fynt dat fêst moai wurk. Ik sil sizze, dat de holle my der op 't heden net nei stiet.
Dat is ek noch wier! It moat der dêr by my boppe út sjen as in reaf jern, dêr't de kat mei boarte hat. Sa'n tizeboel!
Anneke wie der fan 'e moarn net. Dat hiene de oaren earst net iens yn 'e gaten. Wy krigen twa ‘nijen’ yn 'e klasse, twa famkes, dy't earst it Mafûdiploma helle ha en sa op 't earste gesicht op elkoar, mar foaral op Nina Hagen lykje.
De jonges gûnzen der as bijen om hinne en wisten gewoan net hoe't se harren útslove moasten om yndruk te meitsjen. De iene hie yn 'e fakânsje noch fierder fuort west as de oare, ast dat sa heardest.
| |
| |
‘Ik haw seis wike nei Amearika west!’ smiet Sylvia der tusken en doe wiene se even stil.
‘Wêr is Anneke?’ frege Jelle-Jan.
‘Op bêd,’ sei ik.
‘Hoesa, is se dan siik?’
‘Sykte fan Pfeiffer,’ liigde ik om my hinne.
Ien fan de Nina Hagen's sei, dat de suster fan de freondinne fan har broer dat ek hân hie en dat it lang duorje koe. Se leauden my dus allegearre, behalve Rens Roazema, mar dy leaut noait wat ik sis.
Rens is de soan fan de konsjerzje fan ús skoalle, miskien wit er fan syn heit wat Anneke krekt mankearret. As dat sa is, dan sei er it gelokkich net lûdop.
‘Sykte fan Pfeiffer,’ sei ik sûnder in spier te ferlûken tsjin Baarda en dy sette dat swart-op-wyt yn 't absinsjeskrift.
It ligen gie my maklik ôf. Ik haw Anneke freedtemiddei beloofd, dat ik neat sizze soe, dat ik sis neat.
‘Wat beskriuwst allegear?’ frege Beppestyn justerjûn, doe't ik by de televyzje yn dit skrift siet te skriuwen om't ik der gewoan net wer mei ophâlde koe.
‘In boek,’ sei ik.
‘Watte? Oer wa dat!’ rôpen se yn koar.
‘Oer jimme. En oer mysels. Myn memoires.’
Beppestyn die fan ferbjustering de televyzje út en Theo en Jehannes seagen my mei grutte eagen oan. Sanne wiisde nei de foarholle.
It is har finaal in 'e plasse slein!’ sei er tsjin Beppestyn. Hy moast it ris witte. Ik bin hast oan him ta. Ik sil syn karakter ris hierfyn analisearje en swart-op-wyt sette.
Ik wol te hurd. Ik bin noch làng net oan Sanne ta. Ik wol alles tagelyk fertelle, mar ik ha noch wol sàfolle ferstân, dat ik begryp, dat dat net kin.
Ien foar ien. Stik foar stik. Earst Beppestyn, want nûmer ien is altyd earst.
| |
| |
Ik hâld it aldermeast fan Beppestyn. Noch mear as fan ús wiskundelearaar, dy't op Magnum fan de televyzje liket, en dat seit wat.
Dêrnei komt der in hiel rychje minsken, dêr't ik fan hâld en dêr't ik dit boek oer skriuwe wol: Theo, Jehannes, Sanne, Anneke, Menno, Ida.
En Oarepake? Dy ken ik noch mar krekt, dêr set ik mar in fraachteken by, dan kin 'k der alle kanten noch mei út.
Dan komt der in hiel skoft neat en dêrnei komme alle oare minsken. Behalve Rens Roazema, dy't by my yn 'e klasse sit. Ik woe, dat er sitten bleaun wie, ik haw al trije jier lêst fan dy jonge. Hy rint my alle stappen achternei, dêr wurd ik net goed fan.
En Theo syn frou mei 'k ek net lije, mar dy sjoch ik gelokkich net sa faak.
Fierder hâld ik fan elkenien wol in lyts bytsje.
Ik haw Jehannes krekt frege oft er de boeken foar my kaftsje woe en hy sei ‘Graach!’ Dus, dêr bin ik moai fan ôf. Hy docht der fan dat goare brune pakpapier om, dêr't er de bibels altyd yn thús kriget. Ik wie der net sa wei fan, mar Jehannes sei, dat it izersterk is, dat doe hold ik my mar stil.
Jehannes is in skat, al docht er bytiden wat nuver.
Beppestyn begûn mei har kosthûs, nei't se pake Jelle op in dei dea thús brocht hiene.
‘Hy stoar yn 'e bloei,’ sei de dûmny op 'e begraffenis. Ik haw der letter hiel faak oer nei tocht, wat er dêr krekt mei bedoelde, want it wie midden yn 'e winter.
Ik haw pake Jelle sjoen, doe't er yn 'e gong lei. Sa stil, sa stiif en sa blau om 'e holle. Beppestyn koe him earst de redens net iens ûnder de fuotten wei krije. Alles wie
| |
| |
beferzen. Pake Jelle sels ek.
It is no sân-en-in-heal jier lyn, mar ik wit it noch as de dei fan juster. Soms dream ik der nachts noch wolris fan, mar lang sa faak net mear as earst.
Beppestyn moast my nei de begraffenis in skoftke kwyt om fan alles en noch wat oangeande it kosthûs te regeljen en Ida naam my in pear wike mei nei it eilân. Dêr moast ik spitigergenôch ek nei skoalle ta, it wie gjin fakânsje.
Dy earste dei kamen al dy frjemde bern om my hinne te stean en beseagen my as wie 'k oanspield op it strân. Se fregen my it himd fan 't gat. Wa wie ik? Wêr kaam ik wei? Wêr wenne ik? En hie 'k ek broerkes en suskes? Dy hiene sy wol!
Dy lêste fraach wie my yn 'e wei.
‘Nee. En ek gjin heit. Ek noait hân.’
Dat kin net! Elkenien hat in heit!’ rôp it famke, dêr't ik neist plakt waard troch de juffer.
‘Myn heit is dea en pake Jelle ek.’
Se seach my ferbjustere oan. Dat wie slim, twa deaden yn 'e famylje!
‘Ik haw ek gjin mem,’ makke ik it noch slimmer.
De juffer begûn har mei it petear te bemuoien.
‘Dàt is net wier, Femke! Do hast wol in mem.’
‘Nee hear,’ hold ik fol. ‘Beppestyn is myn beppe. Beppe Stỳn. Sa hyt se.’
‘Do wennest no ommers in skoftke by dyn mem.’
‘Nee, by Ida,’ sei ik koppich.
‘Mar dat is dyn mem ommers!’
Se gie mei de rêch nei my ta stean om in som op it boerd te skriuwen en liet my oerbluft sitte. De oare bern stutsen my de gek oan as juffer it net seach.
‘Liichbist!’ sei it famke, dat neist my siet.
Ik moast der dy hiele moarn oan tinke en makke wol tweintich flaters yn somkes, dy't ik op 'e skoalle thús al lang hân hie, sadat de juffer mei in makliker rekken- | |
| |
boekje oansetten kaam. Ik wit noch bêst, hoe bliid ik wie, doe't de moarn einlings om wie.
Ut skoalle wei draafde ik dwers troch de Easterdunen nei it hotel en stie hymjend achter Ida, de jas noch oan. Se wie yn 'e keuken mei it iten oan 'e gong.
‘Ida?’
‘Ja?’
‘Juffer seit, datsto myn mem bist.’
‘Dat is ek sa, dat witst dochs wol?’
‘Bin ik út dyn búk kommen?’
‘Ja hear. Ssst! Net sa lûd!’
Se seach wat senuwachtich om har hinne, mar har baas, menear Altena, en de kok bearden beide as hearden se neat.
Ida wie myn mem! Ik hie it witte kinnen. Ik hie der gewoan noch noait oer prakkesearre, wa't ik wie en wêr't ik krekt wei kaam.
‘Ida?’
‘Wa is myn heit?’
‘Dy is dea. Dat hà 'k dy ferteld.’
Ik joech it net op. Ik woe mear witte. Alles!
‘Ja, mar wêr is hy dan no?’
‘Yn 'e himel of sa,’ sei Ida ûnwis.
‘Pake jelle ek?’
‘Ja hear.’
Ik leaude Ida net. Ik hie sèls sjoen, hoe't se pake Jelle yn in kiste ûnder de grûn bedobben.
‘En wêr is dy himel dan?’ frege ik erchtinkend.
‘Boppe de wolkens en hâld op fan seuren!’ sei se.
Boppe de wolkens! Wat in oerweldigjende gedachte! Dêr wie 'k wol fiif minuten stil fan, mar doe begûn ik wer.
‘Ida?’
‘Ja!’
‘Wêrom ha 'k gjin broerkes en suskes?’
| |
| |
Se sette smoarge boarden en skalen yn 'e ôfwaskmasine en kaam mei in sucht oerein.
‘Dêrom net!’
‘Mar wêrom dan net?’
Ik woe it witte. Ik woe middeis op skoalle net wèr mei de mûle fol tosken stean en útlake en neiwiisd wurde.
‘Pang!’ sei de doar fan de ôfwaskmasine. Menear Altena en de kok seagen ferheard om.
Ida krige my by de earm en luts my mei nei boppen ta, nei har keamer.
Dêr lei se it my doe út. Allinne ast troud wiest en in man hiest, koest bern krije. Dêr kaam it op del.
‘Wiesto dan troud, doe't ik kaam?’
Se seach sa lilk, dat ik even bang wie, dat se my slaan soe.
‘Nee!’
‘Hoe koe dat dan?’
‘Ik wie net troud, mar ik hie wol in man.’
‘O. Myn heit?’
‘Ja! En no moatst der oer op hâlde. Ik ha 't drok!’
Mei myn acht-jier-ferstân besocht ik it te begripen. Om in broerke of in suske te krijen, soe Ida dus in man ha moatte.
Ik liet alle manlju, dy't ik koe yn my om gean. Der foelen hiel wat út 'e boat, dy't net oan myn easken foldienen.
De man fan Ida soe yn 't foarste plak aardich wêze moatte, twad net te âld, tred net troud en dan moast it leafst ek noch in eilanner wêze, dan koe er har helpe yn 't hotel. Se hie 't fierste drok, sei Beppestyn.
Ik wraksele in skoft mei dy folchoarder om, mar hold dochs it aardich-wêzen op ien.
Jûns let, kaam ik der om fan 't bêd. It wie my samar ynjûn: Menno!
Ida waard kjel, doe't ik ynienen yn 'e pyjama achter har stie.
| |
| |
‘Menno!’ rôp ik lûd.
‘Wàt: Menno!’
Se hie de earms fol mei skjinne lekkens en slopen, oars hie se my in klap ferkocht.
‘Menno Altena! De soan fan de baas!’
Ik begûn wiidweidich en omstandich te fertellen, hoe't ik dat beprakkesearre hie.
‘Giet er net nei de hotelskoalle?’
‘Ja. Hoesa!’
‘Hy leart dyn fak!’
‘No èn?’
‘Trouwe! Moatst mei Menno trouwe! Ik wol in broerke of suske ha!’
‘Bern, wêr hast it oer! Op bêd! En gau!’
Trije jier lyn is Ida mei Menno troud.
Oer in pear wike krij ik myn sin. Dan krij ik einlings in broerke of in suske, as alles giet, sa't it gean moat.
Soms tink ik wolris, dat it wat oan de lette kant is. Ik bin sechtjin jier. Bin ik net fierste âld? En wat haw ik oan in suske mei in see tusken ús yn?
It soe likegoed myn bern wêze kinne. Ida wie santjin, doe't se my krige. en net troud.
Ik haw mei Anneke withoefaak oer trouwen en oer bernkrijen praat. Dat diene alle famkes by ús út 'e klasse. Mar Anneke en ik hiene, wat dat ûnderwerp oangie, in ôfwiking: wy koene der noait wer oer op hâlde. Sa hie it ús yn 'e besnijing.
Wie wiene doe beide tolve jier. Anneke wie, noch fanwege myn jierdei, in nacht by my útfanhus. It wie waarm, wy leine tegearre op myn ienpersoansbêd allinne mar ûnder it lekken en wy diene oars net as oer trouwen en bern-krijen prate.
| |
| |
Ik hie de gerdyntsjes fan it dakrút wiid iepen skood om nei de moanne te sjen, dy't tusken de stjerren oan 'e himel stie, ûneinich fier fuort.
‘Se dògge it meielkoar,’ flústere Anneke. Se hie it oer har heit en mem, dy't earst mei elkoar troud wiene en pas dêrnei bern krigen hiene, wat neffens Anneke de normale folchoarder wie.
‘Wàt dogge se meielkoar?’ Anneke wist folle mear fan it ûnderwerp ôf as ik. Se wist Alles, sei se.
Ik hie Beppestyn al in pear kear oan west. Ik woe ek Alles witte, hie 'k sein. Mar Beppestyn sei, dat der net in mins wie, dy't Alles wist en dat wie ek mar goed, der moast wat te rieden oer bliuwe.
‘It!’ blaasde Anneke yn myn ear.
‘Wat is: It?’ Ik kaam oerein om nei har gesicht te sjen, dat yn 't ljocht fan de moanne aaklik bleek en smel like. Doe't se útflústere wie wist ik ek Alles en ik joech my oerbluft del. Gie dat sa? Wat idioat!
De hiele sin en betsjutting wiene nij foar my. Ik wist, dat in frou en in man tegearre bern krije koene, mar de wize wêrop, de technyk, dat wie nij. Anneke wist it oant yn 'e finesses.
‘Of witsto dêr noch neat fan?’ frege se.
‘O ja, al lang hear!’
Ik fielde gewoan, dat se yn 'e gaten hie, dat ik liigde en socht hastich nei in oar ûnderwerp, dat har mooglik boeie koe. Ik koe sa gau neat betinke.
‘Ik wol net trouwe,’ sei Anneke ynienen.
Dêr kaam ik wer fan oerein.
‘Nèè?’ Ik wie echt hiel ferheard. Hoe faak hiene wy it net oer ús troudei hân! In wite jurk mei kant en in sleep. It hier fol mei blommen. Oan 'e earm fan in kreaze man - wa't dat wie, lieten wy yn 't midden - wy wiene der yn alle gefallen wis fan, dat wy hiel, hiel lokkich wurde
| |
| |
soene. ‘En ze leefden nog lang en gelukkig.’
‘Nee. En ik wol ek gjin bern ha,’ sei Anneke tryst.
‘Mar wêròm dan net!’
Ik rôp sa lûd, dat Beppestyn der om fan 't bêd kaam en mei 't gebit út 'e mûle en it hier los om 'e holle, yn 'e doar stie te slissen, dat wy dàliks stil wêze moasten.
‘Net in wurd mear, begrepen!’
Anneke krûpte kjel ûnder it lekken, mar ik moast laitsje.
It like wol in hekse.
‘Hast it heard, Femke!’
‘Ja Beppestyn,’ gibele ik.
‘Moarn bin jim gjin mins! It hat al ien oere west. It moat no út wêze, hear!’
Se lei ús de tekken oer de fuotten, dy't wy, fanwege de waarmte, oer de flier smiten hiene, skode de gerdyntsjes foar it dakrút en joech ús beide in nachttút, Anneke ek.
Doe't se fuort wie flústere Anneke yn myn ear, dat Beppestyn neffens har de leafste beppe wie, dy't der bestie.
‘Dat ìs sa,’ sei ik.
Wy wiene in skoftke stil, mar wy koene net yn 'e sliep komme en it praten begûn op 'en nij.
‘Trouwen is âlderwetsk,’ sei Anneke. ‘En bern-krijen ek.’
‘O,’ sei ik en ik tocht oan Ida, dy't har tiid dan fier foarút west hie, troch net te trouwen. Mar se hie wol in bern krigen, dat wie ik.
‘Ida is dyn mem no?’ frege Anneke.
‘Ja,’ sei ik.
‘Wa is dyn heit dan?’
‘Wit ik net. Dy is dea.’
‘Hoe seach er der út? Likest op him?’
‘Kwitnet,’ sei ik.
Se knypte my yn 'e earm. It die gemien sear.
‘Doch net sa ûnnoazel! Hast dochs wol in foto fan him of
| |
| |
sa?’
‘Nee! Ik wit syn namme net ienris.’
‘Dat liichste!’
‘Ik liich noait.’
‘Ja!’
‘Nee!’
‘Ja! Minsken, dy't sizze, dat se noait lige, dy lige dat se barste!’
Wy krigen der rúzje om, dy't ûnder it lekken begûn, mar him útwreide, oant myn hiele sliepkeammerke der troch yn beslach nommen waard.
Wy stiene op 't lêst as liuwen foar elkoar oer, slingeren elkoar mei it kessen om 'e earen en raasden en skolden, oant Beppestyn ús út elkoar helle.
Ik sliepte dy nacht by Beppestyn yn 't twapersoans bêd. Op pake Jelle syn leech plak.
Beppestyn hat net gûld, doe't pake Jelle by it reedriden ûnder de kanaalsbrêge troch it iis sakke en ferdronk.
Se gûlde ek net, doe't se him einlings de redens ûnder de fuotten wei hie en de dampe klean út en doe't er yn 'e pyjama op bêd lei yn it sydkeammerke, dêr't Theo no fioelles jout oan begjinners.
Se gûlde net, mar se wie der wol foar wei. Se skode bygelyks alle gerdinen ticht, ek al wie 't midden op 'e dei en se skille Ida, dat dy mei de middeisboat thús komme moast.
Even letter skille Ida ús wer, dat de boat net foer, fanwege it iis, dêr hie Beppestyn noait oer prakkesearre. Ida kaam mei de helikopter, dy't doe alle dagen mei iten nei 't eilân ta fleach.
Ik gûlde my de eagen sawat út 'e holle. Ik wie sa
| |
| |
ferskriklik kjel fan pake Jelle wurden. Alles wie sa ûngewoan en Beppestyn die sa nuver.
‘Wat kin 't al frjemd,’ sei se hieltyd mar wer. ‘Dy man hie sok gefaarlik wurk, hy stie geregeld op 'e heechste stegers en dan hat er froastferlet en sakket er troch it iis!’
Dat hearde sa tryst! Ik gûlde de foarkant fan har mouskelk hielendal wiet.
Ik siet by har op 'e skoat en se liet my in beker waarme molke op drinke, mar dêr waard ik net better fan. Pake Jelle wie dea, dat hie ik sèls sjoen.
Der is neat mear fan pake Jelle oer, behalve de foto by Beppestyn op it nachtkastke en de winterjas, dy't te goed wie om wei. Dy hat Jehannes letter krigen.
Ik tink, dat syn lichem yn 'e kiste al ta stof fergien is. Hoe lang duorret sa'n proses? Fiif jier? Tsien jier? Of noch langer? It sil al wol in moai ein hinne wêze.
Ik sil ús biologylearaar der ris nei freegje, as ik it net ferjit.
Wat kin ik my noch fan pake Jelle yn 't sin bringe?
Hoe't er der út seach. In lange, steile man mei rossich hier en in snor, dy't altyd op 'e bou oan it wurk wie en fiif bakken kofje achter elkoar opdronk, sûnder in spier te ferlûken.
Sneins smookte er sigaren en ik krige de bantsjes, dy't ik spitigergenôch yn in oprommerige bui fuortsmiten ha.
Ik wie lyts, ik siet by him op 'e knibbel en dan diene wy ‘Hop, hop, hynke’ en dan lake ik sa, dat ik hast yn 'e flibe smoarde.
Soms makke er my ek wolris bang. Doe't ik fjouwer jier wie, woe er in foto fan ús meitsje. Beppestyn, Ida, ik, trije geslachten. Wy moasten ús sneinske jurken oan dwaan en laitsje.
Hy sei, dat ik goed nei it tastel sjen moast, dêr soe in
| |
| |
fûgeltsje út fleane. Ik raasde der oer, sa bang wie 'k.
Dy foto is der noch. Dy hinget yn in list boppe it dressoir yn Beppestyn har moaie keamer. Ik ha hiele bange eagen op dy foto.
Allinne Beppestyn laket. Ida sjocht ûnferskillich de oare kant út, as woe se neat mei my te meitsjen ha.
‘Pake Jelle makket mar in grapke,’ sei Beppestyn.
Alle kearen as ik yn de keamer kom, dy't simmers net bewenne wurdt en dan wat muffich rûkt, moat ik oan pake Jelle syn grapkes tinke.
Oan de duvel, dy't achter de spegel wei komme soe, as ik mysels te faak beseach. Oan de kachel mei de mikarútsjes, dy't neffens him prate en ite koe en dêr't ik my in kear sà oan baarnde, dat ik der foar altyd in groede fan oerholden ha.
‘Ik begjin mei in kosthûs,’ sei Beppestyn op 'e dei fan pake Jelle syn begraffenis. ‘Oars kinne jimme my skielk nei Frjentsjer bringe en dêr hat net in mins belang by.’
‘Mem hat Femke ommers noch.’
Ida wie net sa foar dat kosthûs, mar de dûmny sei, dat Beppestyn in flinke frou wie en doe hold Ida har fierder stil.
‘Dêr is 't lytste ôf,’ sei Beppestyn. Se bedoelde my. Se bedoelde, dat ik doe acht jier wie.
‘Ik mòàt wat om hannen ha,’ sei Beppestyn.
Se krige de hannen mear as fol oan Jehannes, har earste kostgonger. Hy wie der al, doe't Ida my wer thús brocht en it foel my raar ôf. Ik hie in hiele oare foarstelling fan ‘in kostgonger’.
‘Hy is âld, hy is keal en hy docht nuver,’ sei ik tsjin Beppestyn.
‘Hoesà: nuver!’
‘Mei al dy boeken,’ seurde ik.
‘Dat binne bibels. Jehannes bringt bibels nei de sike
| |
| |
minsken. It is in poerbêste man.’
‘Hy praat sa raar,’ eamele ik.
Beppestyn suchte, gie foar my oer sitten, krige myn hannen yn harres en besocht my dúdlik te meitsjen, hoe't it kaam, dat Jehannes die, sa't er die.
‘Hy hat yn 'e oarloch yn in kamp sitten. Dêr hat er in reis fan krigen.’
‘Ik begryp net, wat mem oanhellet,’ skodholle Ida.
Ik joech ek ruort gjin belies.
‘Hy is sa kristlik!’ sei ik koppich.
‘Better kristlik as mislik.’
Beppestyn sei, dat ik der daliks oer ophâlde moast. Ik mocht net bang fan Jehannes wêze.
‘Letter, ast grut bist, silst alles wol begripe,’ sei se.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd