Journalist in de rechtszaal

[p. 146]

Unfair om zo'n oude zaak te willen gebruiken

Door de grote achterstand bij de behandeling van appèlzaken is het zo langzamerhand in de strafrechtspleging een heel gewoon verschijnsel, dat er tussen de zitting in eerste instantie (rechtbank of politierechter) en de tweede ronde (gerechtshof) een afstand ligt van twee jaar.

Om misverstand te voorkomen: het gaat daarbij niet om zaken tegen delinquenten die zich in afwachting van het hoger beroep in voorlopige hechtenis bevinden; die krijgen uiteraard voorrang.

Maar ook voor degenen, die in afwachting van de appèlbehandeling op vrije voeten zijn is zo'n lange periode van onzekerheid over wat er uiteindelijk met hen gaat gebeuren een psychische belasting.

Vooral wanneer het hoger beroep is ingesteld door de officier van justitie; de gevallen waarin naar diens mening de rechter ten onrechte tot een vrijspraak is gekomen, of een te milde straf heeft opgelegd. Zo'n late behandeling in hoger beroep kan ook in het voordeel werken van de verdachte. Als die in zo'n lange periode geen enkel nieuw strafbaar feit heeft gepleegd, houden zowel de fungerende procureurs-generaal bij hun eisen en de gerechtshoven bij hun arresten daarmee wel rekening.

Maar het wordt anders wanneer de verdachte intussen wél opnieuw met politie en justitie in aanraking is geweest. Dan kan het gebeuren dat de procureur-generaal toch weer dezelfde eis stelt als destijds de officier van justitie en dan is het ook lang niet zeker, dat het gerechtshof - gezien de ongunstige ontwikkeling van de verdachte - bereid is tot dezelfde mildheid als twee jaar daarvoor de rechtbank.

Van die laatstgenoemde omstandigheid was onlangs op de zitting van het gerechtshof in de hoofdstad geen sprake. De 26-jarige vrouwelijke verdachte had sedert haar veroordeling door de Haarlemse rechtbank (wegens het voorhanden hebben van 100 gram hash tot zes maanden waarvan twee voorwaardelijk) op 6 mei 1986 geen enkel delict meer begaan.

Toch vorderde de procureur-generaal bij het hof, mr. P.M. Brilman, evenals destijds de officier van justitie in Haarlem een jaar gevangenisstraf waarvan drie maanden voorwaardelijk.

Niet alleen omdat hij de door de rechtbank in de Spaarnestad opgelegde straf te licht vond, maar ook omdat de ‘handel in soft drugs

[p. 147]

nadien zozeer uit de hand was gelopen en duidelijk gemaakt moest worden dat dit niet meer wordt getolereerd.’

Een even onzinnige als unfaire redenering en het lag voor de hand, dat verdediger mr. C. Korvinus daarover wel iets had te zeggen. ‘Mijn cliënt heeft een blanco strafblad,’ aldus de raadsman, ‘er is geen enkele aanwijzing dat zij na die ene keer opnieuw in soft drugs heeft gehandeld. En dan zou zij nu - twee jaar nadien - zoveel zwaarder moeten worden gestraft, omdat het strafklimaat in ons land inmiddels weer zoveel harder is geworden?’

Korvinus vond het zeer bedenkelijk, dat de procureur-generaal dit appèl had aangegrepen om te laten zien, dat het beleid van het openbaar ministerie is veranderd; ten koste van de verdachte, die op deze manier de dupe zou worden van een zo late berechting in hoger beroep.

Hij vroeg in zijn pleidooi een geheel voorwaardelijke straf op te leggen, eventueel een alternatieve straf in de vorm van werken op een dienstverleningsproject.

Dat het gerechtshof onder presidium van mr. R.H. Cornelissen het betoog van de verdediger wel zou volgen (het werd bij de uitspraak zes maanden geheel voorwaardelijk en een dienstverlening) daarvoor waren er al aanwijzingen op de zitting toen de president tegen de verdachte zei: ‘Omdat hash overal vrij verkrijgbaar was heeft u zich waarschijnlijk niet gerealiseerd dat het in bezit hebben en verkopen daarvan toch altijd nog een strafbaar feit was...’

Overigens zag het er op de zitting heel even naar uit, dat het plan voor een dienstverlening de mist in zou gaan, toen de verdachte wat al te enthousiast zei het werken op zo'n project leuk te vinden. ‘Ja, ook nuttig natuurlijk’ liet zij er haastig op volgen, hetgeen de president niet meer kon verhinderen te zeggen: ‘Leuk, leuk? Tja, maar het moet toch wel een straf zijn.’

Daar zit natuurlijk een kern van waarheid in, maar ik denk toch, dat het woord ‘leuk’ wat ongelukkig was gekozen en de verdachte alleen maar tot uitdrukking wilde brengen zeer positief te staan tegenover de te verrichten werkzaamheden en daarvan de zin in te zien.

‘Het ligt toch wel voor de hand dat men bij het kiezen van een geschikt project aansluiting heeft gezocht bij de interesse van mijn cliënte,’ aldus mr. Korvinus.

Nog afgezien daarvan: er zijn genoeg voorbeelden van delinquenten, die een hun opgedragen dienstverlening aanvankelijk inderdaad hebben ervaren als een straf omdat het zulk stomvervelend werk leek,

[p. 148]

maar in de loop van de dienstverlening hun taak met steeds meer toewijding gingen vervullen.

Is het experiment dan minder geslaagd wanneer de rechter na beëindiging te horen krijgt, dat de betrokkene best wel bevrediging in het werk heeft gevonden?

Heel wat beter in elk geval dan het laten verrichten van allerlei stompzinnige karweitjes, die geen enkel praktisch nut hebben en er alleen op gericht zijn de delinquent bezig te houden, net als in de gevangenis dus.

Zoals eens treffend tot uiting kwam op een zitting van de Haagse politierechter mr. S.F. Kootte. Toen een jeugdige verdachte hem na afloop van zijn dienstverlening verslag moest uitbrengen van wat hij had gedaan, riep Kootte uit: ‘Wat, is datzelfde lokaal in dat buurthuis nou wéér geverfd? Dat is, geloof ik, al de vijfde keer dit jaar!’