Journalist in de rechtszaal

[p. 92]

Geen behoefte aan nader onderzoek, noch aan achtergrondinformatie

Dat de toen zeventienjarige Miranda de W. op 30 november 1985 door de onlangs in hoger beroep terechtstaande verdachte was beetgepakt en vervolgens bewusteloos op de grond viel, staat wel vast. Maar de als verdediger optredende mevrouw mr. E.Ch. Welmerink bestreed met klem dat haar cliënt het meisje opzettelijk had mishandeld door haar sjaal om de hals te trekken. Verder betwistte zij dat er een causaal verband bestond tussen de handeling van de verdachte en de bewusteloosheid van het slachtoffer. Dit verweer had zij in eerste instantie ook al gevoerd, maar de politierechter in Dordrecht, mr. N.W. Huygen, was daaraan voorbijgegaan. Met de officier van justitie achtte hij opzettelijke mishandeling bewezen, en wat de straf betreft; het vonnis was zelfs zwaarder dan de eis. De officier had gemeend te kunnen volstaan met het vorderen van een boete van 750 gulden en een voorwaardelijke vrijheidsstraf; de politierechter, die min of meer een tirade hield over het ‘toenemend, angstaanjagend geweld’ kwam tot vier maanden, waarvan drie voorwaardelijk. Dit door weinig anders dan wat kretologie gemotiveerde uitgaan boven de eis, resulterend in een maand cel voor de verdachte, was voor de advocate een reden te meer haar cliënt te adviseren in appèl te gaan. Bij de behandeling daarvan voor het Haagse gerechtshof vertelde mevrouw Welmerink wat er op die novemberavond in 1985 was gebeurd, waarbij zij zich niet alleen baseerde op hetgeen de verdachte haar daarover had medegedeeld maar ook op de verklaringen van het slachtoffer tegenover de politie. ‘Miranda de W.,’ aldus de advocate, ‘was die avond uitgeweest met haar vriend en had daarbij volgens haar eigen schatting ongeveer twaalf glazen bier gedronken. Zij was een beetje aangeschoten en had als gevolg van een fikse ruzie met haar vriend een bloedneus opgelopen. Toen zij 's nachts om twee uur thuiskwam was zij niet onmiddellijk naar binnen gegaan maar eerst nog een tijdje op de stoep gaan zitten.’

In die situatie zag zij zich geconfronteerd met de verdachte, die op slechts enkele meters afstand bezig was een fiets te stelen. Deze schrok zo toen hij het meisje zag dat hij in paniek langs haar heen vluchtte en haar in het voorbijgaan bij de kraag greep en haar omdraaide om niet herkend te worden. In de visie van de verdedigster was er geen

[p. 93]

sprake van een opzettelijk bij de keel grijpen maar werd de benauwdheid van het slachtoffer veroorzaakt door het - onopzettelijk - omdraaien van de kraag om de hals. Wat de bewusteloosheid betreft stelde mr. Welmerink dat die zeer wel kon zijn veroorzaakt door het overmatig drankgebruik. Zij concludeerde in haar pleidooi tot vrijspraak en mocht het gerechtshof het daarmee niet eens zijn dan verzocht zij haar cliënt, die een blanco strafblad heeft, schuldig te verklaren zonder strafoplegging.

Wat in deze zaak opvalt is de geringe aandacht die de politierechter te Dordrecht destijds kennelijk heeft besteed aan de houding en de persoon van de verdachte. Deze had het meisje nadat zij was flauwgevallen weer op de been geholpen en zich tegenover haar ook verder zeer correct gedragen. Niet alleen met betrekking tot het bewijs, ook voor het bepalen van een eventuele straf zou het van belang zijn geweest wanneer het slachtoffer op die zitting in Dordrecht als getuige was gehoord. Wellicht was dan ook duidelijk geworden wat - en ook wie - haar indertijd had bewogen geen aangifte te doen van die mishandeling door haar vriend maar wel van mishandeling door de verdachte.

Helaas toonde ook de vertegenwoordiger van het openbaar ministerie bij de behandeling van het hoger beroep vorige maand geen enkele neiging zich te verdiepen in een mogelijke gang van zaken als door de verdediging geschetst. Fungerend procureur-generaal mr. J. Hage - een wat zijn optreden in de rechtszaal betreft weinig sprankelende geest - vroeg in feite zonder meer bevestiging van het rechtbankvonnis.

Wat voorts de aandacht trok was de houding van hofpresident mr. P.A. Roggen tegenover de advocate toen deze tegen de regels zondigde door aan het begin van de zitting voor haar beurt te praten. Het gebeurde nadat Roggen op de gebruikelijke vraag: ‘Waarom bent u in hoger beroep gekomen?’ van de verdachte geen duidelijk antwoord kreeg en mevrouw Welmerink meteen al de reden van het appèl wilde toelichten. Dat werd naar mijn gevoel tijdens het pleidooi nog eens afgestraft door de interruptie: ‘Mevrouw, hoe kunt u nou vrijspraak vragen als uw cliënt zegt dat hij straf heeft verdiend?’

Dat lijkt inderdaad niet met elkaar in overeenstemming, maar mr. Roggen zit al zevenentwintig jaar in het rechtsambt en dat is waarachtig lang genoeg om te kunnen weten dat verdachten op de zitting door de spanning van het moment vaak iets anders zeggen dan zij in werkelijkheid bedoelen. Het is heel goed denkbaar dat de verdachte

[p. 94]

in dit geval uitdrukking had willen geven aan het zich - hoe dan ook - betrokken voelen bij het hele gebeuren. In de zin van: als ze me nou straffen voor het willen wegnemen van die fiets zou ik daar best vrede mee kunnen hebben. Maar dat had de officier van justitie te Dordrecht hem destijds nu juist niet ten laste gelegd. (Voor de mishandeling veroordeelde het gerechtshof de verdachte veertien dagen later bij de uitspraak tot twee weken gevangenisstraf voorwaardelijk en een boete van 750 gulden.)

Over het algemeen is mr. Roggen op de door hem geleide zittingen van het Haagse gerechtshof een beminnelijke man die de voor het hekje verschijnende verdachten en getuigen op hun gemak probeert te stellen. Dat geschiedt dan weliswaar vaak door het debiteren van oubollige grappen waarvan de humor de toch al gespannen justitiabelen ontgaat, maar de toon is vriendelijk, nooit aanmatigend. Dit geldt doorgaans ook voor zijn bejegening van advocaten, mits ze niet te veel indruisen tegen de gang van zaken op de zitting zoals hij die zich blijkbaar had voorgesteld.

Een week voor bovengenoemde Dordtse zaak trad in dezelfde rechtszaal de Haagse advocate mr. Gerda Later op als verdedigster van een overtreder van de opiumwet. Een aan drugs verslaafde man voor wie naar het oordeel van de deskundigen - nu hij niet meer psychotisch was - voor het eerst een serieuze kans bestond van zijn verslaving af te komen. Met het oog daarop vroeg mr. Later de behandeling van de strafzaak uit te stellen en de voorlopige hechtenis te schorsen teneinde haar cliënt te kunnen toevertrouwen aan de zorgen van de Stichting Basisvoorziening Drugshulpverlening.

Ter ondersteuning van dit deel van haar betoog was mevrouw A. Wagener van de reclassering meegekomen om een toelichting te geven, maar daartoe kreeg zij geen kans. De eerste keer dat de advocate in haar pleidooi op de aanwezigheid van mevrouw Wagener attendeerde kwam er vanaf het podium geen enkele reactie. Toen mr. Later aan het eind van haar pleidooi nogmaals wees op de mogelijkheid de vertegenwoordigster van de reclassering te horen antwoordde de president hieraan geen behoefte te hebben. Tijdens het uitspreken van het laatste woord door de verdachte liep mevrouw Wagener op mr. Later toe, fluisterde haar iets in het oor, waarna deze opmerkte: ‘Meneer de president, mevrouw zou toch echt nog iets willen zeggen.’ Maar Roggen bleef bij zijn weigering; de beide andere leden van het door hem voorgezeten college vluchtig aankijkend sprak hij: ‘Het hof acht zich voldoende over de verdachte ingelicht.’

[p. 95]

Wanneer er een rapport op tafel ligt dat aan duidelijkheid niets te wensen overlaat is het begrijpelijk als een rechter het niet noodzakelijk vindt daarover aan de opsteller op de zitting nog vragen te stellen. Maar het is zo langzamerhand wel een goede gewoonte geworden om - wanneer de rapporteur in de zaal aanwezig is - te vragen of deze iets heeft toe te voegen omtrent recente ontwikkelingen sinds de afsluiting van het rapport.

Dat zo'n gebaar in dit geval achterwege bleef is op zichzelf al onbevredigend; maar dat de president weigerde de reclasseringsambtenaar ondanks haar uitdrukkelijk verzoek het woord te geven is volstrekt onaanvaardbaar. Men mag aannemen dat een druk bezet maatschappelijk werkster als mevrouw Wagenaar niet zomaar voor de gezelligheid naar de zitting was gekomen en dat zij iets naar voren wilde brengen dat voor het gerechtshof van belang kon zijn bij de uiteindelijke oordeelsvorming.