Journalist in de rechtszaal

[p. 53]

Geldingsdrang van een hoofdofficier

Op de stoel van de procureur-generaal in de grote zaal van het Amsterdamse gerechtshof zat vorige week woensdag de hoofdofficier van justitie te Alkmaar, mr. A. Josephus Jitta.

Op het eerste gezicht niets bijzonders. Omdat het vaste team van procureur-generaal mr. H. Lagerwaard de enorme hoeveelheid zaken niet meer kan verwerken gebeurt het wel vaker, dat officieren ook in hoger beroep moeten bijspringen. Zij fungeren dan als procureur-generaal en gelet op de een- en ondeelbaarheid van het openbaar ministerie is daar formeel geen enkel bezwaar tegen.

Maar wat wel als opvallend werd gesignaleerd was, dat Josephus Jitta dit maal optrad in een proces, waarin hij in eerste instantie ook al het openbaar ministerie had vertegenwoordigd. Ook daartegen is - hoewel ongebruikelijk - formeel evenmin bedenking aan te voeren maar toch lijkt het, dat hij het in dit geval beter niet had kunnen doen.

In een zaal stampvol militante leden van de vrouwenbeweging zat als verdachte een 44-jarige therapeut, beschuldigd van schennis der eerbaarheid en van verkrachting. In eerste instantie had de Alkmaarse rechtbank hem daarvan vrijgesproken, waarna officier van justitie Josephus Jitta - die 12 maanden waarvan zes voorwaardelijk en drie jaar lang geen zelfstandige praktijkuitoefening had geëist - in hoger beroep ging. Die vrijspraak leidde tot verontwaardiging bij tal van aktiegroepen.

Anderzijds ontstond verbittering bij de verdachte die met grote stelligheid ontkent wat hem ten laste wordt gelegd. Gevoelens van frustratie vooral over de ook na de vrijspraak voortgaande voor hem zeer negatieve publiciteit. Een zaak dus, die de emoties hoog heeft doen oplopen.

Reagerend op de verdediger mr. V.E. Haas, die aan het begin van de zitting er zijn verwondering over uitsprak de Alkmaarse hoofdofficier opnieuw tegenover zich te zien, zei mr. Josephus Jitta: ‘Het argument om deze zaak niet in appèl zelf te doen, zou kunnen zijn dat zodoende de schijn wordt gewekt van een te grote betrokkenheid mijnerzijds. Dat ik gemeend heb het toch wél te moeten doen, is ingegeven door de moeilijke positie van de twee vrouwen, die in dit proces opnieuw

[p. 54]

hun verklaringen moeten afleggen. Het leek mij gewenst om voor hen de drempel wat te verlagen; bij de behandeling door het hof met weer voor hen vreemde gezichten zouden ze in mij tenminste iemand aantreffen, die ze al kenden.’

Een nogal gezochte redenering. De positie van de getuige in dit soort zaken is inderdaad allesbehalve benijdenswaardig; er worden hoe dan ook vragen gesteld die door de betrokkene als pijnlijk worden ervaren. Maar het argument van het ‘vertrouwde gezicht’ mag toch nooit de doorslag geven om af te wijken van het goede gebruik, dat een vertegenwoordiger van het openbaar ministerie niet optreedt in het appèl van een door hem in eerste aanleg behandelde zaak.

Wanneer de Alkmaarse hoofdofficier zich niet tot in de rechtszaal met dit hoger beroep had bemoeid, was hem het pijnlijk incident aan het slot van de zitting bespaard gebleven. Een incident waaruit je zou kunnen opmaken, dat er nu juist wél sprake is geweest van een te grote persoonlijke betrokkenheid.

In zijn laatste woord richtte de verdachte felle verwijten aan het adres van mr. Josephus Jitta. Die leken niet zozeer gericht op het feit, dat deze hem opnieuw als ‘verkrachter’ had gekwalificeerd, dan wel tegen de ‘hetze’ die hij ook na de vrijspraak nog tegen hem zou hebben gevoerd. De therapeut beschuldigde de officier ervan hem - terwijl de zaak nog onder de rechter was door het wachten op de appèlbehandeling - bij een reeks instanties zwart gemaakt te hebben. Bij een daarvan zou Josephus Jitta hebben gezegd: ‘Hij is dan wel vrijgesproken, maar in hoger beroep zal hij hangen.’

Ernstige aantijgingen, die de president van het hof, mr. R.H. Cornelissen, aanleiding gaven om in afwijking van de regels de procureur-generaal in de gelegenheid te stellen nogmaals het woord te voeren. ‘Omdat u persoonlijk bent aangesproken, wilt u wellicht reageren’, aldus mr. Cornelissen. Maar Josephus Jitta antwoordde: ‘Ik heb er wel iets op te zeggen, maar dat doe ik liever in een ander kader’, zonder erbij te vermelden wat hij daarmee bedoelde.

De beschuldigingen van de verdachte moet men uiteraard voor zijn rekening laten, maar nu ze op de openbare zitting waren geuit, maakte het geen sterke indruk, dat daarop niet meteen op dezelfde plaats werd gereageerd.

Het is niet de eerste maal dat de Alkmaarse hoofdofficier zich uit onvrede met een vonnis van de rechtbank ook in de fase van het

[p. 55]

hangende appèl met een zaak blijft bezighouden op een manier die de toets der kritiek niet kan doorstaan. Het gebeurde eerder (in 1984) naar aanleiding van de zaak, die bekend werd als de ‘Egmondse strandmoord’. De opmerkingen, die Josephus Jitta toen tegenover de pers maakte over de Alkmaarse rechtbankbeslissing waren bij de behandeling in hoger beroep voor de advocaat-generaal bij het Amsterdamse hof, mr. C. Ficq aanleiding zich daarvan namens het openbaar ministerie te distantiëren.

Mr. Adelbert Josephus Jitta is, hoewel hij zich vaak hard opstelt in het requisitoir, bepaald geen ouderwetse openbare aanklager, die zich in de rechtszaal te buiten gaat aan gezwollen taalgebruik om aldus de verdachte nog eens extra aan de schandpaal te nagelen. De kritiek uit kringen van reclassering en advocatuur is meer gericht op het buiten de rechtszaal ventileren van zijn visie op degene, die op dat moment alleen nog maar verdacht wordt van een strafbaar feit.

Vooral wanneer dit geschiedt in min of meer spectaculaire zaken, ontstaat als gevolg daarvan een ongewenst groot spanningsveld tussen hem en die verdachte. Dat de Alkmaarse hoofdofficier het in het proces tegen de door de rechtbank vrijgesproken therapeut voor elkaar heeft gekregen ook in het hoger beroep de presentatie in eigen hand te houden, is volgens Jitta-kenners typerend voor zijn nauwelijks te stuiten geldingsdrang.