Journalist in de rechtszaal

[p. 34]

De rechter en de Rotary

Deze week precies zes jaar geleden trok de Utrechtse kantonrechter W. Burlage landelijk de aandacht door zijn optreden in een radioserie van de NOS die geheel was gewijd aan de rechtspraak in Nederland. De manier waarop hij een man berechtte, die zonder geldig rijbewijs had gereden moest de kritisch gestemde luisteraar wel op zijn minst tot enig nadenken stemmen.

In het proces-verbaal van de politie stond dat de verdachte om kwart over drie 's nachts was aangehouden, maar hijzelf beweerde op de zitting dat het kwart over drie 's middags was geweest. ‘Ik weet het nog zo goed,’ zei hij, ‘omdat ik met mijn vrouw boodschappen had gedaan en dat doe je niet 's nachts.’ De agent die de man had aangehouden, was niet in de rechtszaal aanwezig om ‘life’ uit te leggen hoe dat volgens hem nu zat met dat verschil van dag en nacht. In dat opzicht was de zitting typerend voor het lopende-bandkarakter van de kantonrechtspraak: de verdachte moet het afleggen tegen de ambtsedige verklaringen op papier. ‘Op welk uur het is geweest, is niet van belang,’ aldus mr. Burlage, daarmee nogal luchtig voorbijgaand aan het feit dat de Hoge Raad juist op dat punt in die dagen steeds meer het vergrootglas ging hanteren. De verdachte voelde zich in elk geval - goed hoorbaar in de radiouitzending - zwaar gefrustreerd. Waarbij nog kwam dat de officier van justitie hem ook nog berispend ging toespreken, omdat hij ten aanzien van de verbalisant het woord ‘meineed’ liet vallen. Inderdaad een te zware beschuldiging, omdat zoiets bij de verbalisant opzet veronderstelt, maar een beetje modern opgeleide officier weet best dat je een geëmotioneerde verdachte niet op zijn woorden moet vangen. ‘U was nijdig hè?’ vroeg de NOS-interviewer na afloop, waarop de verdachte antwoordde: ‘Ja, heel nijdig.’ Waarom hij zich verder bij de gang van zaken had neergelegd? ‘Ach, ik dacht... je moet zo'n rechter niet nog kwajer maken.’

Van meer recente datum - vorig jaar april - is mr. Burlages optreden voor de radio in een programma van de VPRO, waarin hij verslaggever Hans Simonse zonder enige schroom toevoegde: ‘Mijn visie op de maatschappij wordt bepaald door mijn lidmaatschap van de Rotary.’

Vorige week woensdag heeft mr. Burlage (70) afscheid genomen als kantonrechter en hij is daarbij - zoals te verwachten was bij dit soort

[p. 35]

gelegenheden - jubelend toegesproken vanuit de kringen van het juridisch establishment. Zowel zijn opvolger mr. C. Westerouen van Meeteren, officier van justitie mr. A. Herstel als de deken van de Orde van Advocaten hadden niets dan lovende woorden voor de scheidende magistraat, die een kwart eeuw als kantonrechter in de Domstad heeft gefungeerd. In de eerste plaats mag zo'n afscheidszitting niet worden ontluisterd door negatieve geluiden en verder zijn dergelijke woordvoerders natuurlijk niet de eerst aangewezenen om de gevoelens te vertolken van al degenen, die in de loop van die kwart eeuw bij mijnheer Burlage voor het hekje zijn verschenen. En toch mag je daaruit niet de conclusie trekken dat men in die kringen geen oog heeft gehad voor de omstreden en soms nauwelijks toelaatbare uitingen van deze kantonrechter. Dat blijkt uit een op de afscheidsreceptie uitgereikt boekje (Oudste in rang) waarin een aantal als ‘markant’ aangeduide uitspraken van mr. Burlage zijn opgenomen. Uitspraken die door de samenstellers niet van commentaar zijn voorzien, maar de keuze is kennelijk bepaald door ‘insiders’ en doet vermoeden, dat zij niet altijd gelukkig zijn geweest met de opstelling van deze kantonrechter. Citaten zoals:

•	Alles wat ik niet weet, is niet waard geweten te worden.
•	Mijnheer, er kan hooguit sprake zijn van leugenachtige getuigenverklaringen of zich vergissende verbalisanten. Maar een rechter die dwaalt, heb ik in mijn lange loopbaan nog nooit meegemaakt.
•	Als u de tenlastelegging niet begrijpt verdachte, dan moet u naar de volksvertegenwoordiger gaan, die deze wet heeft gemaakt.
•	Tegen een verdachte, die kenbaar heeft gemaakt in hoger beroep te zullen gaan: ‘Dat moet u dan maar doen; in de Hamburgerstraat (het gerechtsgebouw waar zo'n appèl behandeld wordt) lusten ze u rauw.’

Typerend voor zijn mengeling van zelfspot en narcisme zijn opmerkingen als: ‘Ik zou er graag mee stoppen (hij was toen achtenzestig), maar ze kunnen voor mij geen vervanger vinden, dat is het probleem.’ En tot een ‘aantrekkelijke’ verdachte: ‘Mevrouw, ik zit al veertig jaar in het vak; ik weet, dat het mij niet is aan te zien, maar het is echt zo.’

Een van de sprekers roemde in Burlage, dat hij al die jaren niet was veranderd. Dat kan best waar zijn, maar je kunt ook de conclusie trekken dat hij onberoerd is gebleven door de intussen wél veranderde wereld om hem heen. De griffier van het gerecht voerde de jolige stemming ten top door rechter Burlage te vergelijken met architect Berlage: ‘Ook een bouwer van bruggen,’ zei hij. Nou, als er iemand

[p. 36]

binnen de rechterlijke macht een pluim verdient voor het overbruggen van de kloof tussen magistratuur en justitiabelen dan is dat zeker niet deze Utrechtse kantonrechter.

Toch is er zonder in de obligate loftuitingen te vervallen bepaald wel iets positiefs over mr. Burlage te melden. Wat je in hem kunt waarderen is, dat hij - in tegenstelling tot veel andere rechters - nooit bang was zich kwetsbaar op te stellen en de mogelijkheid van kritiek op zijn optreden niet uit de weg ging. Hij heeft dan toch maar - als een van de weinige rechters - meegewerkt aan die radiouitzendingen en daarin geen misverstand laten bestaan omtrent zijn maatschappijopvattingen. Dat deed hij trouwens ook niet vorige week woensdag in zijn dankwoord: ‘Het verheugt mij bijzonder, dat er onder de aanwezigen zovelen zijn uit de “Rotary” en mijn golfclub; dat geeft kleur aan deze zitting.’ Er zijn geen aanwijzingen dat de nu oudste kantonrechter in rang er andere denkbeelden op na houdt dan zijn voorganger. Bij hem kan het gebeuren dat een huurder, die een procedure heeft aangespannen tegen zijn huisbaas op bestraffende toon krijgt te horen: ‘Weet u dan niet meneer, dat huiseigenaren het al moeilijk genoeg hebben?’ Nee, de heer Westerouen van Meeteren is ook zeer bepaald geen bruggenbouwer naar de burger. Het interieur van het kantongerecht aan het Janskerkhof te Utrecht wordt op het ogenblik gemoderniseerd, maar wat de rechtsgang betreft zal daar - vrees ik - alles wel bij het oude blijven.