Die ridderlycke reyse van heer Lodewijck Vertimans van Bolonien

Noch vanden seluen.

GHi sult weten dattet niet die selue tempel en is die Salomon maecte, want hi en duerde maer duysent iaer ende twee, want Tytus Uespasianus sone des keysers van Roomen die hadde Jherusalem beleghen, ende meende die ioden te destrueren ende te storen, als hi oock dede om dat si onsen heere ghedoot hadden sonder oorlof des keysers van Roomen. Doe hi die stadt ghewonnen hadde doe brande hi Salomons tempel ende werpen ooc daer neder als hi voorghedaen gheweest hadde, ende hi versloech veertich duysent ioden ende dander leyde hi in vanghenisse ende vercochtse, ende gaffer dertich om eenen penninck. Daer om seyde hi dat hi beteren coop soude gheuen die ioden, want hi gaffer om eenen penninck dertich. Daer na gaf Julius apostata doen hi keyser was den ioden oorlof dat si den tempel weder maecten om dat hi die kersten hatede, nochtans hadde hi selue kersten gheweest. Ende als die ioden bi na den tempel hadden volmaect quam een aertbeuinghe ende werpt al neder datter ghemaect was. Daer na so dede keyser Adriaen van Troyen den tempel maken ghelijckerwijs datten Salomon ghemaect hadde, ende hi en wilde niet datter eenighe ioden in souden comen mer alleen kersten luyden, want al en was hi self gheen kersten, hi hadde die kersten lieuer dan eenige ander lieden die van zijnder wet niet en waren. Dese keyser Adriaen dede die kercke vanden heyligen graue besluyten ende ombemueren metter stadt die te voren verre vander stadt stont ende hi woude haren name verwandelen ende hietene Helya[pole]

[fol. 17v]

maer die name en hadde si niet langhe.

[Weet]t dat die sarasinen dyen tempel seer [gro]ote eer ende weerdicheyt doen, ende seg[gh]en dattet een heylige stede is ende gaen [da]er al beruoets ende dicke knielende. Als ic ende mijn ghesellen dat sagen so ontschoeyden wi ons ooc, ende peynsden dat ons bet toe hoorde dan den ongheloouigen lieden ende den sarasinen ende daer hadden wi groote beweghinge van deuocien ons herten. Desen tempel is een schoon huys al ront, ende is wel .xliiij. cubitus breet, ende .xxxij. cubitus hooch, ende is ghedect met loot, ende int middel van desen tempel is een stellinge wel .xiiij. trappen hooch, ende daer staen al omme lange pilaernen, dat plagen die ioden te heeten sancta sanctorum, dat is te segghen heylich der heylighen. Daer in en ghinc niemant dan die prelaten die den dienst gods deden. Jn desen tempel zijn drie ingangen, ende drie doren van cypressen hout met schoon wercken daer op ghesneden ende binnen die dore ten oosten waert seyde onse heere Jesus Christus dit is Jerusalem. Ende binnen die dore ten noorden waert staet een fonteyne, van welcker die heylighe scriftuere spreect. Vidi aquam egredientem. Dat is te seggen. Jc sach dat water wtgaen. Op dander side van desen tempel is een rootse die men plach te heeten Moriach, daer na was hi gheheeten Bethel, daer die arcke gods was daer dat heylichdom der ioden in was Dese arcke metten heylichdom dede Tytus met hem voeren tot Romen doe hi die ioden verwonnen hadde. Jn dese arcke was die tafel vanden thien gheboden, ende Aarons roede des propheten, ende Moyses roede, met welcken hi dede scheyden die roode zee ende dede die kinderen van Jsrahel daer droochs voets ouergaen. Ende met deser seluer roede sloech hi die steenrootse, ende daer quam wt geronnen water, met dese roede dede hi grote mirakel. Daer was een gulden vat vol van manna, dat is hemels broot, ende daer was dat ornament, cleeders, ende die tabernakel Aarons, ende ooc een viercante gulden tafel met .xij. dierbaer ghesteenten ende een busse van Jaspis met seuen figueren der namen ons heeren, daer binnen een ander busse van goude .xij. palmen lanc, en den loop des hemels met eenen tabernakel van gouden ende silueren trompetten ende seuen ghersten brooden. Dit was al in die arcke met alle die ander heylichdommen die voor die gheboorte ons heeren waren. Op dese rootse van Bethel sliep Jacob doe hi den enghel sach opclimmen ende weder neder dalen, ende hi seyde. Waerlijc dese stede is heylich, ende ic en wistes niet, ende daer verwandelde hi Jacobs name, ende hi hiet hem Jsrahel Op dese selue stede sach Dauid eenen enghel diet volck al versloech met eenen swaerde, ende stack dat swaert al bloedich weder in die scheyde. Op desen berch van Bethel wert onse heer gepresenteert sinte Symeon, ende onse heere plach daer dicke te prediken. Doen die ioden onsen heere steenen wouden, doe schoorde dyen berch in een herde rootse een schore, ende daer in berchde hem onse heere, ende daer daelde een sterre neder die hem diende met haer claerheyt Op dese rootse sadt onse vrouwe, ende leerde haren souter. Daer vergaf ooc onse heere den wijfken die in ouerspel vonden was heer sonden. Onse heere wert daer besneden, ende die engel boetscapte daer Zacharias die ontfanghenis zijns soons sinte Joannes Baptista, ende daer offerde Melchisedech onsen heere broot ende wijn inder figueren des toecomende sacraments. Op dese rootse knielde Dauid biddende onsen here dat hi woude ontfermen zijns ende zijn volcx, doen hi den enghel zijn volck sach slaen, ende onse heere verhoorde zijn ghebet, daer om woude hi in dese selue stede den tempel maken. Maer onse heere verboot hem met eenen enghel om dat hi verradenis ghedaen hadde, want hi dede doden Urias den goeden ridder om die begheerte die hi hadde zijn wijf te hebben, ende daer

[fol. 18r]

om alle die prouancie die hi tot des tempels behoef ghemaect hadde ende gheordineert die gaf hi sinen sone Salomon om den tempel te maken, ende aldus maecte Salomon den tempel, ende hadt onsen heere dat alle die ghene die desen tempel versochten ende hem daer in bidden met goeder herten dat onse heere haer ghebeden verleenen woude, ende dat hi hem ghetroostich waer in alle rechtuaerdighe saken, ende onse heere verhoorde zijn ghebet, daer om hiet Salomon desen tempel den tempel des raets ende der hulpen gods. Wt desen tempel iaechde onse heere den ghenen die cochten ende vercochten. Daer staet een outaer daer die ioden plagen te offeren duyuen ende tortelduyuen. Maer nv hebben die sarasinen daer op ghemaect een vrewerc, ende tusschen den outaer ende den tempel wert Zacharias ghedoot, ende op die vorst die seer hooghe is wort onse heere gheuoert ende becoort vanden viant. Uan desen tempel ten oosten waert in .xxvi. passen na een hoec vander stadt is dat badt ons heeren, in dit badt plach dat water vanden aertschen paradise te comen Ende buyten den ommeloop van desen tempel noortwaert so staet een schoon kercke van sinte Anna onser vrouwen moeder, ende daer wert onse vrouwe ontfaen, ende voor dese kercke staet eenen schoonen ende groten boom die opten seluen nacht begonde te wassen Beneden dese kercke .xxij. trappen dalende leyt Joachim onser vrouwen vader in een steenen tombe, ende daer onder plach sinte Anna zijn wijf te ligghen, maer sinte Helena dede haer voeren te Constantinopelen. Jn dese kercke is een fonteyne ghelijc een cisterne, diemen heet probatica piscina die plach te hebben ingangen. Jn dese fonteyne plaghen die enghelen te comen roeren Ende die eerste mensche die hem daer na baeyde wert ghesont van allen siecten die hem deren mochten. Daer ghenas onse heere den mensche die zijn leden verloren hadde van der gicht, die wel .xxxviij. iaer sieck hadde gheweest, want onse heere seyde. Neemt op dijn bedde ende wandelt. Ende daer bi is Herodes huys die de kinderen dede dooden, daer neuen is Pylatus huys

Dese coninck Herodes was seer wreet want hi dede zijn wijf dooden, ende daer na was hi so erre daer om, want hi mindese seer so dat hi lange buyten zijn sinnen was ende namaels quam hi weder daer in, ende doen dede hi dooden twee schoon sonen, die hi hadde van desen voorscreuen wiue. Daer na dede hi doden een ander van zijn wiuen ende eenen schoonen sone die hi bi haer hadde. Daer na dede hi doden zijns selfs moeder, ende woude ooc zijn broeder doden, mer zijn broeder sterf eerst haestelijc, ende daer na dede hi al tquaet dat hi mochte, ende ten lesten wert hi sieck, ende doe hem dochte dat hi ymmer steruen moeste, so ontboot hi zijn suster, ende al die groote heeren in sinen lande ende als si ghecomen waren dede hi alle die heeren sluyten in een toorn, ende seyde tot zijnre suster. Jc weet wel datmen om mijn doot gheen rouwe hebben en sal, ende daer om sweret ende ghelooft mi hier also rasch als ic doot ben dat ghi alle dese heeren haer hooft af doet slaen. Ouermidts dat alle mijn lant grooten rouwe mach hebben van mijnre doot, want anders en soude ic niet beweent worden. Aldus so maecte hi zijn testament, maer zijn suster en hielt hem niet dat si hem beloefde, want doen hi doot was liet si die heeren wten thoren ende hietse thuys varen, ende seyde hem hoet haer broeder gheordineert hadde, so dat Herodes niet beweent en wert, als hi ghemeent had. Weet datter doe drie Herodes waren deen na den anderen ende waren vermaert van grooter vreeselicheyt. Die eerste hiet Herodes Ascolonica, die dode die onnosel kinderen. Die ander die hiet Herodes Antipa die dede sinte Johannes Baptist onthoofden. Die derde Herodes Agrippa die dede sinte Jacob dooden ende sinte Peeter vanghen.

[fol. 18v]

Na dyen dat als Dauid seyt die fundamenten der stadt van Jherusalem in heylighe gheberchten ghelegen zijn, daer om heb ic bequamelijc voor mi ghenomen een luttel meer te onderwisen van die gheberchten des lants van Jsrael bisonder want daer dicwil af ghesproken wert in die heylighe scrifture. Ende inden eersten int ghemeene, daer na bisonder vanden sommighen.