Die ridderlycke reyse van heer Lodewijck Vertimans van Bolonien

Van sinte Anthonis.

IN tiden die gheleden zijn so moete eens eenen cluysenaer oft heremijt sinte Anthonis in die wildernisse van Egipten een monstrum, dat is te segghen een creatuere onghefigureert. Dit monstrum was als een mensche ende hadde twee alte grote snidende hoornen in zijn voorhooft het hadde tlichaem totten nauel toe als een mensche, ende vanden nauel nederwaert als een gheyte, ende dese heylighe man vraechde hem inden naem gods wie hi waer, ende dit monstrum antwoorde aldus: Jc ben een sterflic creatuere alsulc als mi god ende die natuere ghemaect heeft. Dit monstrum woonde in die wildernisse ende bedroech hem so als zijn nature begheerde, ende het badt desen heylighen man dat hi god voor hem bidden woude, die gheboren wert vander maget Marien, ghepassijt ende gepijnt om des menschen salicheyt wil, noch is dat hooft vanden monstrum tot Alexandrien om des wonders wil, ende in Egipten is een stadt die heet Cliphe, dat is te seggen die stadt vander sonnen. Jn dese stadt is eenen tempel na den maecsel des tempels van Jerusalem, mer dies gebreect herde veel dat si niet al ghelijc en zijn, die priester van desen tempel heeft in ghescriften die natuere oft gheboorte eens vogels ende hiet Fenix, dier maer een en is in alle die werelt. Dese voghel leeft CCCCC. iaer, ende ten eynde van al desen iaren coemt die vogel in desen tempel als hi in voorleden tiden dicke ghedaen heeft, ende die priester neemt dan leuende solfer ende ander dinc dat lichtelijc barnt ende legget opten outaer van desen tempel ende doetet barnen, ende dan so coemt die vogel in dit vier vlieghen ende verbrant hem seluen tot asscen ende opten eersten dach daer na so vintmen op dyen outaer een eye van dier asschen, des anderen daechs daer na so vintmen eenen volmaecten vogel, ende des derden daechs vliecht hi zijnder vaerden, ende also en ysser maer een in al die werelt, ende dit is een groot mirakel van god. Ooc yst een figuere gods, want daer mer een god en is die hem offerde inden houte des cuycen ende daer steruen woude om onsen wille, ende

[fol. 9v]

des derden daechs opverrees vander doot. Desen voghel sietmen dick vliegen in dat lant van Egipten ende ooc van Arabien, ende hi en is ooc niet veel meerder dan eenen Arent ende heeft een croon op zijn hooft meerder dan een paeu doet, ende den hals heeft hi ghelu ghelijck dat die wedewael gheuerwet is, herde schoon blinckende, ende den rugghe violetachtich ende hi heeft den steert ghestrijpt dweers van geluwe ende rode verwen, ende hi is alte schoon te sien in de sonne, want hi blinct seer cierliken. Jn Egipten zijn boomgaerden met boomen die dragen tweewerfs siaers, ende inder aerden so vindtmen daer schoon esmiranden ende veel, dat zijn dierbaer ghesteenten ende daer om zijn si daer goeden coop. Alst in Egipten eens inden somer regent dan yst lant al vol muysen. Jn dye stadt van Cayr vercooptmen ie mannen ende wiuen die van anderen wette zijn dan si alsmen hier die beesten doet, ende men leytse daer so ter merct. Jn die stadt is een ghemeen huys dat al vol cleyn ouenen staet, ende daer brengen die wiuen vander stadt eyer van hinnen, van ganssen ende van eynden ende leggen die eyeren in die ouens, ende die ghene die dit hoeden broedense metter hitten vanden paerden miste sonder eenige voghelen daer toe te doen. Ende ten eynde van drie weken oft eenre maent so comen die wiuen weder ende halen haer kieckens ende dragense thuys, ende voeden also tlant vol van sulcken voghelen, dat doen si al dat iaer door. Jn dit lant van Egipten ende daer ontrent so vintmen lange appelen die si heeten appelen vanden paradise, ende zijn seer goet van smake, ende alsmen dese appelen ontwee snijt lancx oft dweers, altoos vintmen in dat middel [een figuere] van eenen cruyce maer si verrotten ende vuylen binnen seuen daghen, ende daer om en machmen dit fruyt in ander lande niet dragen. Dese appelen zijn seer soet, ende men vinter veel op die boomen, ende si hebben grote bladen wel een cubitus lanc ende eenen voet breet. Ende daer zijn ooc de Adams appelen ende die hebben eenen bete op die een side. Jtem neuen Cayr buyten die stadt is een velt daer die balsem wast, ende si wast op cleyne boomkens die niet hooger en zijn dan si eenen man staen tot sinen broecriem. Ende thout van desen boomen schijnt oft wilt wigaert waer Jn dit velt staen seuen voeten die onse heer Christus maecte doe hi cleyn was met sinen voeten doe hi metten anderen kinderen spelen ghinc ende dit velt en is niet ghesloten yeghelijc mach daer in gaen die wil, maer inder tijt als die balsem wast so hoetmen dat so vast datter niemant en derf gaen. Dese balsem en wast nergent dan in dit lant ende al ist datmen dese balsem tot anderen steden plant si wasset wel maer si en draget gheen vrucht Ende die bladen van desen balsem en riecken niet, ende alsmen dese balsem boomen behouden oft besniden wil dat moetmen doen met eenen herden scherpen steen als si daer toe hebben, want diese met yseren instrumenten snede haer cracht ende nature soude ghecorrumpeert werden, die sarasinen heeten dit hout van desen balsem Enobassa, ende die vrucht ebebisan, ende die liquor die wten telgheren coemt heeten si Gubaysse Ende altoos doen si den kersten desen balsem poten, besniden ende hauenen, want deden zijt selue so en soude hi gheen vrucht dragen, als die heyden selue seggen, want si proeuent alle iaer. Men seyt ooc datter balsem wast inder wildernis daer Alexander sprac totten boomen der sonnen, mer ic en hebs niet ghesien, want ic en dorst daer niet reysen om die anxtelike pasagien die daer tusschen houdende zijn Ende weet dattet niet goet balsem te coopen en is het en si datmense wel kent ende ooc [proeft, wantm]en daer haest mede bedrogen soude zijn want [so]mmighe lieden vercoopen gomme diemen heet terbetijn voor balsem als si een luttel b[al]sems daer mede ghemengt hebben om dat beter riecken soude, ende somlieden sieden thout ende die vrucht vanden balsem in olie, ende segghen

[fol. 10r]

dattet balsem is ende sommige doen stampen gariofels naghelen ende spicenaert ende andere specien welrieckende, ende die liquoer dat is die vochticheyt die daer wt coemt, ende segghen dattet balsem is, aldus wert menich mensche bedrogen, want si wanen balsem te hebben maer si en hebbens niet ende die heyden valschent aldus om die kersten mede te bedrieghen, ende daer nae valschense die comans ende die apotecarij anderwerf, ende die is noch veel quader. Maer op dat ghi wilt ick sal v thoonen hoe dat ghise kennen sult, op dat ghi niet bedroghen en zijt van hem Ghi sult weten dat die natuerlike ende fijn balsem wel claer is ende van cicatrijnscher verwen, dat is geelachtich ende seer sterc rieckende, ende ist dat si dicke is, oft root is, oft swart, so is si geualscht ende niet goet. Jtem ist dat ghi legghet in v hant goede fine balsem ende ghise hout teghens die sonne, ghi en sultse niet liden in v hant, om die hitte der sonnen. Jtem neemt een luttel balsems, metten punt van een mes ende houtse aen het vier, yst datse brant so is si goet Neemt een luttel balsems, ende doetse in een schotel, oft in een schale met wat gheyten melcx, is die balsem goet, dat melc sal terstont ronnen, suer, ende dic worden. Doet een droppel balsem in claer water in een schale, ende menget ende roeret wel te gader, is die balsem goet dat water en sal niet droeue worden, maer si sal te gronde sincken als oft quicksiluer ware, want fine balsem is swaerder dan gheualschte.