Van die beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568

Cap. XVII.

Van een quade presumptie, die sommighe namen vanden grave van Egmont, als hij de laetste reijse uut Ghendt vertrack; ende van drij mannen, die te Ghendt ghevanghen ghenomen waren; ende hoe Gheeraert Van Bijlande te Ghendt ghevanghen inneghebrocht was; ende een hijstorie van zijn manniere van doene.

Pieter Van Hoorebeque, de vierde inden brief Sente Jacobs gheplant, hadde dit spel (zoo men zecht) overlanck ghemeerct, een schalck jonck ghehuwet man zijnde, maer niet schalck in dese verleedijnghe, ende hadde hem vanden

[p. 280]

eersten wech ghemaect, meest al zijn ghoet te ghelde makende, ende hadde vele metter coopmanscepe ghewonnen ende was alzoo subtijl daerinne als ijemant in Ghendt. Hij en was niet van veel zegghens, maer hadde tot een zijn vriendt ghezeijt, die zijn zuster ghetraut hadde, als dat hij wel hoorde, als de grave van Egmont de laetste reijse te Ghendt was, datter niet wel ghaen en zoude. Hij was te Ghendt in zijn hof ontboden, met meester Pieter De Rijcke, Jaques Lobberjoos ende noch ander consistorianten; maer daer en compareerder maer vijfve, waer onder de voornoemde waren, ende ic meene wel meester Jan Pijls, ende daer zat den Grave met de handt onderzet onder zijn hooft, ende daer was den hoochbaliu van Ghendt, metghaders schepenen vander Kuere ende van Ghedeele. Doe sprack de voornoemde hoochbaliu: men hadde begheert an de consistorianten te willen laten ende cesseren van hare predicatien den tijt van zes weken; maer zij en hadden daertoe niet willen verstaen. Doe sprack den Grave: ghoe mannen, zout ghij niet willen om eenen ghouvernuer van Vlaenderen deerven vijf of zes sermoenen? Daer up andtwoorde meester Pieter De Rijcke: dat zij niet alleene dat doen oft laten en zouden, maer voort alle tghene dat hij hemlien ghebode ofte an haer begheerde. Hier up en ghaf den Grave gheen andtwoorde, maer zweech. Doe spracker eene vande ghuesche consistorianten: men hadde haer de aelmoessenen belet te doene. Daer up dat den Grave sprack: dat hij niet en meende, dat zulcx den wille vande Gouvernante was; hij moeste aest naer Bruessele, ende zoutse daer af spreken. Ende hier mede schieden zij. Hier was ghoet te meercken, wat favuer den Grave de consistorianten drouch, die haer niet en wilde verbieden haer manniere van doene, verstaende nochtans dat zij hem gheobediert zouden hebben, waeromme bij de som-

[p. 281]

mighe een ghemeen spreeckwoort van hem ghijnck, als dat hij up twee peerden reet: up een ghues ende een catholijck peert, maer meest beschreet hij dat ghuesche peert. Uut dese verghaderijnghe meercten sommighe ghuesen wel, datter niet wel ghaen en zoude tharen voordeele, daerom pacten zij haer ghoet ende beschicten haer dijnghen ende trocken ten lande uut.

Up den vj^en in maerte, zaterdach zijnde, werden, naer der noene, drij mannen ontrent den Vrindachmaerct ghevanghen, daer men ghaet achter de Vrindachmaerct naer den Waterwijck, te weten: Liefkin Van der Venne, cnape ende factuer van rethorijcken van tghilde van Maria theeren, ende eenen ghenaemt Lambrecht, een scheppere, ende eenen ghenaemt Phelips, ende dat vander stede weghe. Men wilde zegghen, dat de twee laetste ghenoumde eijmelic schole oft conventijckel ghehauden hadden, ende den eersten was berucht van zechwoorden ende cluchten, en bijsonder van eenen rhetorijckelicken droom, die hij plach onder tvolck te zegghen in taveerne, welcken droom meester Jan Onghena ghemaect hadde, ludende schimpich oft spottich jeghen die gheestelicheijt ende dierghelijcke, ende te meer om dat hij noch eens onder de handen vanden deken van Ronche gheweest hadde. En terwijlen dat hij daer ghevanghen zat, zoo wasser een weerdinnekin, wonende ende bier vercoopende onder de crudeniers huus, de welcke dit Liefkin Van der Venne, om zijn cluchten, die hij uut stuucte, ofte om dat hij dweerck wel dede, liever hadde dan haren man, ende dede haer up eenen avont met eenen turfdragher in eenen turfzack draghen int sausselet oft vanghenesse daer hij ghevanghen zat, ende sliep alzoo dien nacht bij hem, ende men wist anders niet ten waren turven, die men daer inne brachte. Hij es ooc binnen eenen

[p. 282]

redelicken tijt daer naer wederom uutgher aect ende losghelaten. Ende tsavonts waren bij den procuruer generael van Ghendt te Ghendt inneghebrocht de wet van Meessene uut den Westquartiere ende de wethauders van Waestene, ghebonden ende gheboeijt up twee waghens, met veel ghezellen, Westcanters, Casseloijsen ende andere, diese bewaerden, ende en hadden in vijf nachten som daeromme uut haer cleeren niet gheweest. Daer waren ooc Spaengiaerts bij, diese helpen vanghen hadden, ende dees wethauders waren alsheels tien mannen. Men leijde haer te laste, datse fautuers vande ghuesen gheweest hadden ende hemlien ghefavoriseert ende assistencie ghedaen, hadden ooc de nieu veltpredicanten zelve ghetijdelic ghaen hooren preken, daer toe zittende up bancken daer cussens up gheleijt waren.

Daer was ooc ghevanghen inneghebrocht tsanderdaechs snoenens, dat was tzondaechs, zijn derdere Gheeraert Van Bijlande, mandemaker te Ghendt, zeer constich van cleene hollandtsche wiskins zeer curiueselic weerckende, ende woon[en]de an de Steenpoorte was, hilt daer eenen wijnckele ende een queeckerije van jonghe plantsoenkins. Hij was een rhetorizien onder de mandisten, voor welcx capelle hij een constich stick van cleen mandekins, hanghende an melcanderen met claverkins ende de devijse vanden ghilde, ende van een oorloochsschip ghemaect hadde, wel besiens weerdich. Hij was een Hollander van gheboorten, ende al was hij een rhetorizien, nochtans niet wel ter tale. Dese hadde hem ooc ontghaen int breken ende andersins; want alzoo hij hoorde de brekers in de Volderscapelle, snachts ten xij hueren cloppen ende buijsschen, die reparacien schendende ende die schelle treckende, zoo es hij upghestaen, ende drouch met hem een groote steercke bijle ende ghijnck mede helpen breken, ende es van daer met den hoop

[p. 283]

ende rappaille gheghaen in tBeghijnhof in dHoije, helpende daer ooc die keercke schenden van hare beelden ende cieraigen. Van daer track hij met hemlien in Sente Joorishuus an de Vijfwintghaten, ende van daer tSente Claren buten Ghendt, ende onder andere was ooc ghezien zijn boos weerck doen int Rijcke Ghasthuus, van waer hij hilp brijnghen eenen couffer met ghelde tot den hoochbaliu, die hemlien vraechde, oft wel ghedaen was bij nachte alzoo tghemeente te beroeren, zegghende, al waert bij daghe gheschiet, ten zoude niet wel ghenomen zijn. Hier af wart hij wat versleghen, ende quam des anderdaechs smorghens Overschelde voor de duere van Jan Van Larebeke, keteleere, zijn mede rhetorizien ende ghoede kennesse, zegghende tot hem ende tot zijnen wijfve uut ghenouchten: Wilt ghij noch niet vijve le ghues roupen? Zij spraken: dat neen. Ghij zult wel, sprack hij, curts moeten alzoo roupen. Ziet, sprack hij, ende toochde haer zijn bijle: dit comt al te wel te passe om siegen open te breken, ic hebse daermede terstont open. Waer up den voornoemden Larebeke sprack: dattet niet wel ghedaen en was, dat hij wel mochte cesseren van dien. Maer hij sprack: daer en was nu gheen perijckel: die ghuesen warender duere. Zij en zijn, sprack dander, noch niet. Maer hij zeijde: tes wel waer, datter wat quaets gheraemt es gheweest, maer hij en hadder niet in willen consenteren. Dat was up den aert een beroerte ende loop te maken, ende om dit te beletten zoo hadde den hoochbaliu ghelast, dat zij trecken zouden uut der stadt, ende aldaer die keercken bezoucken, indient haer ghoet dochte, met haren breken, dwelck hij niewers om el en dede dan om de beroerte up den aert te beletten, ende alzoo den grooten verwerrenden hoop te scheeden, alzoot ooc ghebuerde. Aldus zijn zij tvrindaechs, ontrent den viij hueren vanden

[p. 284]

voornoene, met eenen hoop naer de Keijserpoorte ghetrocken, ende Gheert voornoemd es medegheloopen, om dat aldaer twee cloosters een mijle of daer ontrent vander stadt gheleghen zijn, als Nonnenbossche ende Melle, alwaer zij onderweghe, als oft haer al gheoorlooft gheweest hadde, schoon steenen cruijssen afgheworpen hebben, als een schoon verheven cruuse staende duer de Vijfwintghaten, up welcx trappen men plach den fiertel van Sente Lieven te stellen, als men hem tot Authem¹ drouch, ende noch een ander buten der Keijserpoorte jeghen over Sente Claren, om dat daer eenen neerslach ghebuert was. Zij bedorven ende destrueerden ooc beede de voornoemde cloosters ende prochiekeercken, weerpende te Melle den hooghen autaer af, waeraf den voornoemden Gheert principael weercman was, zoo dat den pater tot hemlien quam, ende vraechde uut wiens laste zij zulcx deden, ende wie haer hoverste waren, doe es onder andere desen Gheert voort ghecommen, zegghende, dat hij eene vande regimentuers was; want hij hadde zeer curts te voren, met sommighe andere, als bijsonder eenen van Sente Pieters, een rhetorizien onder de Barbaristen, ende was overcommen bij Maria ter heeren, ghenaemt De Vroe, belooft Lievin Onghena, die hemlien eenen brief las, trauwe ende bijstant te doene. Nu, hoe hij ghevanghen was, dat quam aldus bij: hij hadde sindert wel beseven, dat hij dlijf verbuert hadde, daerom heeft hij hem ghecleet met bocxemen ende andersins, als een schipper, ende heeft hem in Hollandt, te Brugghe, ende elder ghaen hauwen, ende quam altemet bedectelic te Ghendt schulen. Men zocht hem nochtans zeere; want de commissarissen en vraechden nauwelic naer niemant zoo zeere als naer desen

1 Hauthem.

[p. 285]

breker, ende zoude ooc bespiet ende ghevanghen gheweest hebben vande officiers vander stadt, bij laste ommelegghende zijn huus, hadde hij de wete niet ghecreghen, ende maecte hem bedectelic in schippers habijte uut der stadt, naer Brugghe, ende en nam den rechten wech niet an, maer eenen wilden zijdewech, als naer Bellem ende Haeltert, dwelck es ontrent vijf mijlen van deser stadt. Ende alzoo hij daer quam gheghaen up een groen strate, zoo zach hij een deel peerdevolcx jeghen hem commen, ende verschrict zijnde, meende dat zij hem zochten, ende steldet up een loopen voor haer, die up hem niet eens en dachten, maer sochten daer zeker landtslieden, die ooc in de brekerie mede gheholpen hadden, ende onder dees peerderuters was dupperste Gheeraert Rym, souverain ende baliu van Sente Pieters te Ghendt, ende ziende den souverain dat hij liep, creech up hem een quaet bemoeden, ende dede hem met eenen man te peerde, of twee, vervolghen, die hem terstont achterhaelt ende ommerijncht hebben, ende namen hem ghevanghen, ende hebben hem daer in een heerbeerghe gheleet ende bewaert, zeer bedruct zijnde, ende brochten noch twee mannen van buten bij hem, ende alzoo werden zij up eenen waghen ghebonden gheleijt, ende alzoo te Ghendt inneghebrocht, ten tijde ende daghe voorscreven, ende hij Gheeraert sprack an sommighe, die hij kende te Ghendt, zegghende: groet mij dese ende die, die van zijn kennesse waren, ende ziet aldus eijst met mij ghestelt. Sindert heeft hij in de vanghenesse zijn doliance macht zeer beclaecht, zegghende, dat hij de brekers raviseerde, als zij ten Predicheeren braken; maer tsanderdaechs zouden zij hem ghezeijt hebben: den hoochbaliu hadde last ghegheven te breken, ende aldus zoude hij hem daer toe begheven hebben. Dit es nu ghenouch van desen eenighen mans hijstorie.