Van die beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelick in Ghendt 1566-1568

[p. 294]

Cap. XX.

Van een placcaet vanden Hove te Ghendt ten tune uutghelesen; ende van een collacie te Ghendt ghehauden, om de lasten der stadt te minderen.

Up den vij^en in hoijmaent wasser een placcaet te Ghendt, tSchepenhuuse, ten tune uutghelesen, commende vande Gouvernante, ende was ghezonden an schepenen vander Kuere, ludende aldus

Copie.

Lieve ende beminde. Overzien hebbende onlancx bij den heere van Billij brieven van mijnen ghenadighen heere den Coninc, bij den welcken Zijne M^t ons laet weten, dat alzoo Zij niet zoo aest hadde moete haerwaerts overe te moghen commen, als hij ghehoopt ende wel begheert hadde, om den noot, die alhier was van zijne presentie, ten fijne totten affairen van haerwaerts overe toorboorne ende tapplijcquieren om beste ende zekerste remedije, dezelve Zijne M^t niet faelgieren zoude, metter hulpe van Godt, in dese zijne landen te wesene ten eersten dat hem moghelic zijn zoude, ende tzelfde voor thenden van desen zomere; danof Hare Altese haer verzekert hilt, ende, mits dat zij wiste de blijschap ende contentement, die alle ghoede ende ghetrauwe onderzaten van Zijne M^t hebben zouden van dese groote ende ghoede nieumare, en hadde niet willen laten schepenen voornoemt tadverteerne ende met eenen hemlien te vemanen ende begheeren van te doen doene zoo partijculiere als publijcque bedijnghen om de ghoede ende gheluckighe voorspoet vander comste van Zijne M^t, zoo wanneer de zelve hem up den wech ende

[p. 295]

tzeijle voughen zoude om haerwaerts te commene. Ten fijne zijne voornoemde comste de zelve zoude moghen zulcke ende ghoede remedie stellen, als betamen zoude, ter eere Godts, conservacie van onsen auden catholijcquen ende christelicken gheloove, ter bewaernesse vanden ghemeenen generalen staet van dese voorseijde landen, ende datte met alder ghoedertierenheijt ende ghenade daer af Zijne voorseijde M^t Haer Altese alle hope gheeft, zoo zij tot diveersche stonden ghescreven heeft van zulcx te willen huseerne, naervolghende zijne naturele inclinacie; ja tselfs daer toe voughende, dat men hem onghelijck doen zoude ander opijnie oft suspicie van hem thebbene, uut dien Zijne M^t niet en comt om zijne steden ende onderzaten te bedeerven, nemaer om de zelve te bewaerne ende conserveerne. Alzoo Zij ons ghelast heeft tzelve te laten weten daert behoort, ten fijne tselfs dat donderzaten continueren ende hemlieden weder voughen tot haerlieder ghewonelicke weercken, neeringhe ende traffijcquen, hemlieden betrauwende in de ghoetheijt ende clemencie van Zijne M^t, welcke ghij zult adverteren ende laten weten den burghers ende inwonende vander stede van Ghendt; nemende ghoet reghaert ende toezicht up den ghenen die hemlieden zouden willen vertrecken, dezelve waerschuwende ende adverterende, dat in zoo verre zijlieden hem niet betrauwen en willen in de gracie van Zijne voorseijde M^t, men die noteren zoude, ende dat dezelve allesins onweerdich zouden zijn vander voorseijder gracie ende pardoen. Ten fijne dat niemant daer af ignorancie pretenderen en zoude moghen, u oordonerende zulcx te doene ende noticie te haudene vanden ghenen die vertrocken zijn ofte alsnoch vertrecken zullen, zonder dies in faulte te wesene. Ende up dat Zijne M^t te beter van zijne clemencie oorboren mach totten ghenen die gheoffen-

[p. 296]

seert hebben, als gheperpetreert hebbende ongheoorsaemheijt, schandalen ende discordien, die ghecommitteert gheweest zijn binnen eene jare haerwaerts, danof Godt onse Salichmaker grootelicx gheoffenseert es gheweest, ende alle ghoede Christenen ende zelatuers vanden eede Godts gheschandaliseert, ende Zijnder voorseijder M^t gheprovoquiert tot rechtveerdighe gramschap ende indignacie jeghens hemlieden, wij hebben ulieden wel willen adverteren, dat van noode wert dat de verdoolde hemlieden wederkeeren ende voughen up den ghoeden wech ende hem reconseillieren met Godt onsen voornoemden Salichmakere, hemlieden wederkeerende tot der catholijcker keercke ende alle gheoorsaemheijt te bewijsene, die zij schuldich zijn Zijne voorseijde M^t, zijne officiers ende magistraten, ende ooc dat de keercken ghevioleert ende ghecontraveniert, gedestrueert, aultaren ghebroken, beelden ende alle andere ghesacreerde zaken bij hemlieden gheprophaneert, gherepareert ende gherestitueert werden in haerlieder eersten ende behoorlicken staet. De welcke dapparenste ende waerachtichste middelen zijn omme tappaisieren ende verzoeten de gramscappe van Godt ende van Zijnder M^t, om te beter te moghen verweervene gracie ende pardoen van haerlieder voorseijde delicten ende meshusen. Lieve ende beminde, onse Heere Godt zij met u. Uut Andtweerpen, desen derden julij 1567. Gheteekent: Margarita. Ende daer onder: Doverloope. De upscrift was: Onsen lieven ende beminden baliu ende schepenen vander stadt van Ghendt.

Dit placcaet gheuut zijnde, waren sommighe lieden daer inne zeer verblijt. Maer als zijt pondereerden, ende, die copie van dien ghecreghen hebbende, overlasen, werden wederomme bezwaert ende bedrouft, om dat haer dochte dattet

[p. 297]

zoo intricaet, doncker ofte obschuer stont, dat mer qualic verstant uut ghenemen conde. En wilden haer daeromme daer up niet betrauwen (niet jeghenstaende die dreeghementen jeghen de wantrauwele, die daer in staen) dat zij daer up weder in haer landt, possessie ende anthieringhe zouden ghecommen hebben. Die ooc ghevluchte vrienden buten slandts hadden, en wilden haer hier duere gheen vertroostijnghe ofte verzekertheijt over scrijven, om dat zij, oft anders dan te passe quame, gheenen ondanck crijghen en zouden ende cause zijn van haerder vrienden lijden ende verdriet. Want die mesdaet ende schult heeft die manniere, datse altijts een vreese neffens haer heeft; ja, die eenichsins reden of verstandt te weercke legghen willen; maer of zij daerinne wel ghedaen hebben, dat zij die coninclicke toezegghijnghen gheen beter ende meerder gheloove ghegheven en hebben, dat late ic hemlien oordeelen, die haer beschuldich kennen. Maer daerinne hadden zij ghelijck (zoot schijnt), dat dit placcaet prolicx ende doncker stont, mits dat de heeren van Ghendt overzonden bij den Hove om wat meer verclaringhe hier af te hebben; ende zij creghen een apostille, die zij wel alzoo qualic conden interpetreren (sic), eijst waer dat mer af zecht; want ic en hebbe die apostille niet connen zien.

Up den zelven voornoemden dach, zoo wast te Ghendt colacie; ende en was anders niet dan om de tachterheijt der stede van Ghendt te ghemoete te commen ende bij eenighen middel te verlichten. Dwelc verlichten gheschiede noch met een bezwaren, om octroij te crijghen om noch een groote belastijnghe te doene, bij vercoopijnghen van renten den pennijnck xvj tot den pennijnck xij^e, ter minster quetse van croise dat ment crijghen mochte, om met een somme van dien de tresoorije te stofferen, ende met die principale somme af te lossen sommighe obligacien,

[p. 298]

die de stadt, om haer te belasten, uutghegheven hadde; om eenighe banckiers tAndtweerpen, daer zij pennijnghen te freete ghelicht hadden, om vele nootzaken, die zeer van noode waren, te renbousseren (sic); als tSjas an den zeedijck te vulmaken, dwelck bijcans al vuldaen was, maer nu ter tijt (Godt lof) al vulmaect; een weerck wel beziens weerdich, als oft al van eenen steen gheghoten ware; waeraf, onder den vloer, met tijrasse, cannebekers, perpeijn¹ ende andersins, wel een mans lijnchde diepe ghefondeert es, ende, in sommighe steden, xv of xvj voeten diepe; hebbende daer onder noch machtighe groote pijlen, deen an dandere, die in groote balcken ghesloten zijn; ooc, buten den sturtebedde in die zaute zee, es een weerck van pijlen onder deerde ende tslijck bedect, dat niet te verachten en es; boven desen, zijn daer mueren ende twee husen van plaijsancen, met meer ander dijnghen, die elcken diet zien verwonderen doen. Ten anderen, hadde die stadt van Ghendt grootelic pennijnghen van noode, om de crijschknechten te betalen, die de stadt thaerder bewaernesse upghenomen hadde; dwelck schamel ruters waren, die daer bij leven moesten. Ende want dees upghelichte pennijnghen liepen zeer te freete, ende dat alle vierendeelen jaers nieu crois van tcrois van tcrois wies ende procedeerde, zoo dochte mijn heeren schepenen ende de notabele, dat (noch in desen staet, als men anders gheenen middel daertoe en wiste) den besten raet ware, dat men die stede noch belaste met vercoopijnghe van rente, zoo voorseijt es, ende daermede afloste dat freet vande obligacien van Andtweerpen, dat al meer ende lastigher in croise liep dan die belastijnghe van renten. Daer en was ooc niet een

1 Het Fransche parpaing.

[p. 299]

collegie van die notable die van contrarien zinne was, niet jeghenstaende dat meester Joos Borluut, deerste pencionaris bij der Kuere, uut den name van tghemeen collegie van schepenen te kennen ghegheven hadde, dat de stede alsdoe lettel meer incommens hadde dan tien duijsent zes hondert ponden grooten, daert wel tot xiij duijsent plach te commen; ende dat zij bovendien noch tachter was meer dan tien duijsent ponden grooten.