De historie van Belgis

[p. 1]

Byvoegsel op Marcus van Vaernewyks Historie van Belgis, of Kronyke der Nederlandsche oudheyd, Door eenen Nederlandschen Geschied-kundigen. Eerste Kapittel.

Van den oorsprong der naemen van sommige aloude Volkeren, die de Nederlanden bewoont of aldaer hun verblyf gehouden hebben.

Onder de volkeren, die eertyds de Nederlanden bewoont hebben, waer van den geleerden Marcus van Vaernewyck in zyne Historie van Belgis gewag maekt, en waer van in dit kapittel gehandelt word, geloove ik aen de Celten den eersten rang te moeten geven, doordien dat volk, alhoewel ten tyde van Julius Cesar in het middenste gedeelte van Gallien zyn verblyf houdende, eerst ook de Nederlanden onder zyn gebied had en door de Belgen daer uyt verdreven is geworden; zulks is zoo veel te meer geloofbaer, daer de Nederlanden, tot de komst van Cesar in Belgien, nooyt opgehouden hadden een der dry groote deelen van Gallien uyt te maeken, zynde de zelve: Gallia Belgica of Belgien in het noorden, Gallia Celtica of Celten-land in het midden, en Aquitania of Aquiteynen in het zuyden. Die Celten, waer van den regten naem Kelten is, waeren zeer oorlogzugtig, en wierden aldus genoemt uyt hoofde der korte rokskens die zy droegen, om met meerder gemak en behendigheyd hunne vyanden te beveg-

[p. 2]

ten, waer van het gebruyk door een gedeelte der Belgen nog ten tyde van Cesar behouden wierd, en waer van den naem van Kulten tot hier toe by ons gebleven is, zynde een slach van kleeding, welke ook in het Kulders-huys te Gend nog bestaet, van een ider bekend is en als een overblyfsel van onze oude herkomst mag aenzien worden. De Gallen of liever Wallen hadden aen hunne rokskens en broek den naem van Kelten gegeven, om dat de zelve, van vellen gemaekt zynde, gedeeltelyk dienden om hun te beschudden tegen de felle koude van een land, het welk wel te recht Kelten-land, dat is, kiltachtig of koud land, genoemt wierd. Deze Kelten spraeken eene tael, welke met die der Belgen vele betrekking had, om dat beyde die volkeren van noordschen of scythischen oorsprong waeren, den zelven godsdienst beleydden en de zelve zeden en gewoonten hadden, met dit verschil nogtans, dat de Belgen van eenen vromeren aerd waeren, het hair lang droegen, vastere wetten hadden en op eene meer republicaensche wyze bestierd wierden.

De Belgen, die, naer de Kelten uyt de Nederlanden verdreven te hebben, zich aldaer in hunne plaets nedergezet hadden, zouden, volgens de getuygenis van verscheyde geloofbaere zoo oude als hedendagsche schryvers, ontrent dry eeuwen voor Christus geborte het noorden van Duytsland, alwaer zy hunne woonsten hadden, door andere zwervende volkeren gedrongen zynde, verlaeten hebben, om in het noorden van Gallien te rukken, waer van zy een groot gedeelte zouden veroverd hebben, naer vele gevegten, waer in zy meest de overhand, maer ook wel somtyds de nederlaeg hadden gehad. Deze Belgen, aldus genoemt, naer hunnen oorlogzugtigen aerd, gaven hunnen naem aen het land dat zy overweldigt hadden, het welk volgens hun Belgis, Belgien of Belgen-land (nu de Nederlanden) genoemt is; zy waeren woest en hadden

[p. 3]

by de komst van Cesar in Gallien, alhoewel zy, met zig onder de Kelten te vermengen, zeer verbastert waeren, schier niets van hunnen woesten en oorlogzugtigen aerd verloren. Het is daerom dat de Romeynen zoo vele moeyte hadden om de Belgen te konnen dwingen en dat de verovering van Belgis hun meer kostte als dat zy by de gene van het overig van Gallien verloren hadden. Het geen daer meest toe deed, was de volkomene eendragtigheyd welke by de Belgen heerschtte en de republicaensche bestiering dier volkeren; want de koningen der verscheyde natien, waer in de Belgen verdeelt waeren (waer van de Nerviers, Moriniers, Menapiers, Aduatiquen, Atrebates, Ambianen, Bellovaquen, Eburonen en Trevirianen wel de voornaemste zyn geweest), bezaten geene onbepaelde magt, maer waeren, nopens de gewigtigste zaeken, onderhoorig aen het besluyt van hunne raedsheeren, door de Commentarien van Cesar, Senatores, doch by de Belgen, Franken, Langbaerden en by andere duytsche volkeren Skapin, Skepen, dat is te zeggen Schepenen (beteekenende regters) genoemt¹, zoo als'er zich zoo vele te Nervia (Doornyk) bevonden, dewyl hunne steden schier onafhangelyk waeren de eene van de andere en ider der zelve haere eygene regts-gebruyken en regeering had, het geen men uyt de werken der aloude genoegzaem kan opmerken. Ook waeren de Belgen, onder alle de volkeren die Gallien bewoonden, vermaert door hunne goede wetten en staets-

1 Dat het woord skap, skep, skip, scep of schep by onze voorvaders de beteekening van regt had, is nog te zien in het woord heerschap of herscep, zoo als men het over eenige eeuwen schreef, het welk de zelve beteekening had van het woord heerlykheyd, en zoo veel wilt zeggen als heer-regt, het regt het welk aen eenen heer eygen is; ook plagt men eertyds leenschap in plaets van leenregt te zeggen, en beduyd rekenschap het zelve als reken-regt, en priesterschap het zelve als priester-regt, of het ampt het welk regt geeft om de heylige bediening van priester uyt te oeffenen; den naem van sehepenhuys, gegeven aen de plaetsen alwaer de schepenen zitting hielden, betoekent letterlyk regters-huys.

[p. 4]

gebruyken, het welk hun eene groote kragtdaedigheyd gaf, om zig tegen de aenvallen van hunne vyanden te verzetten en hunne vryheyd en onafhangelykheyd te bewaeren, en de Romeynen zouden nooyt over hun gezegenpraelt bebben, indien zy by hunne veldtogten in het land van Belgis door de Kelten en Duytsers niet geholpen waeren geweest. Aen die Belgen, onze aloude voorvaderen, zyn wy ongetwyffelt twee regterlyke instellingen verschuldigt, die wy, alhoewel met eenige verandering, te midden der wisselvalligheden van meer als achttien eeuwen, behouden hebben, te weten: die der schepenen, waer van ik reeds gesproken hebbe, en de gene der schouten of schouts, te vooren schout-heeren, schout-heeten, scuttelen, skultheten, en nog vroeger (zoo als het Paulus Wirnefridus, bygenoemt den diaken, in zyne geschiedenis der Langbaerden betuygd) sculdheys of skuldeys genoemt, het welk de zelve beteekening heeft als het woord schulden-eysscher, en ons het waer doelwit van deze instelling leerd kennen, aengezien die amptetenaers in den oorsprong alleen gelast waeren met het leeg regt, en het vervolgen der schuldenaers eene van hunne voornaemste pligten was.

Het noordelyk gedeelte der Nederlanden, het welk, naer meer als dry honderd dertig jaeren van derzelver zuydelyk gedeelte gescheyden te zyn geweest, in het jaer 1815, onder de regeering van eenen afstammeling van het doorlugtig vorstelyk Huys van Nassau, andermael daer mede vereenigd is geworden, was in den tyd der geborte des Heylands insgelyks gescheyden van het land van Belgis, en door verschillige volkeren van scythischen oorsprong: de Bataven, de Katten en de Caninefaten, bewoont, die alle dry zoo strydbaer waeren als de Belgen, doch de duytsche spraek in eenen meerderen graed van zuyverheyd behouden hadden. De Bataven, die onder Civilis eenen langduerigen en bloedigen oorlog tegen de Romeynen gevoert hebben, be-

[p. 5]

woonden het oostelyk gedeelte der noordelyke Nederlanden, en hadden een eyland, het welk tusschen den Rhyn en de Waal ligt, tot de begraefplaets van hunne doode gekozen en daer aen den naem van Baet-Aiwa (beteekenende in het suio-gothieksch of oud zweedsch eeuwig bed) gegeven, waer van zy zelve den naem van Bataven bekomen hadden. De Katten bewoonden het gewest, het welk daer naer van de Vriesen (aldus genoemt om dat zy zeer vrome en woeste mannen waeren, die zich van alle andere noordsche volkeren hadden doen vreezen) verovert is geworden en Vriesland is genoemt, en hadden hunnen naem ontleent der Kat, welk dier by hun in groote achting en op hunne schilden afgebeeld was. De Caninefaten eyndelyk, woonden in het eygentlyk gezeyd Holland (aldus genoemt van de holligheyd van het land, het welk deze oude klippelverskens te kennen geven: Neerlandt, Eel landt; Hollandt, Bol landt; Seelandt, Geen landt; 'k hou my aen den Hey-kant, en maekten een gedeelte der bataefsche natie uyt, waer van den naem, onder welken de romeynsche geschiedenis-schryvers ons daer van spreken, uyt de teutonische woorden kan ihn nich fatten zamengesteld, tegenwoordig in de duytsche tael nog gebruykelyk is, de woorden ik kan u niet verstaen beteekend en zeer waerschynelyk door de Romeynen aen dit volk zal gegeven zyn geweest, om dat zy die woorden tot antwoord gaven aen de gene die hun in eene tael die zy niet verstonden naer den naem der natie vroegen, zoo als het ontrent het jaer 1535 met Peru, in Zuyd-America, ook gebeurd is; want eenen spaenschen soldaet van Francisco Pizarro, die dat gewest voor den keyzer Karel den V veroverde, aen den eersten indiaen die hy tegenkwam den naem van het land gevraegt hebbende, bekwam deze woorden Peru Beru (beteekenende in het peruviaensch wat zegt gy) tot antwoord; waerom men tot hier toe dat land Peru is blyven noemen.

[p. 6]

De Teuctros, die het gewezen hertogdom van Berg, en de Usipetes, die het gewezen-graefschap van Zutphen bewoonden, zyn de eerste duytsers geweest, die sedert de komst van Julius Cesar in het land van Belgis binnen dat gewest gerukt zyn; den naem van het eerste van die twee volkeren beteekend niet anders als Teutschers of Duytsers, waer van de Romeynen, dien naem, volgens hunne gewoonte, verbasterenden en daer aen eene latynsche uytspraek gevende, hunne Teuctros gemaekt hebben; de Usipetes waeren aldus genaemd om dat zy hus-petten of onderaerdsche en in diepten of putten gemaekte huyzen bewoonden.

Germanos is den algemeynen naem, waer onder de duytsers in de romeynsche schryvers voorkomen. Dien naem komt voorts van de duytsche woorden wehr (oorlog) en mannen, zoo dat den zelven eygentlyk wehr-mannen (hommes de guerres, gens-d'armes) was; dien naem wierd hun wel te recht om hunne strydbaerheyd gegeven, waer van zy onder de regeering des keyzers Augustus, onder het beleyd van Arminius, by het aentasten en verslaegen der romeynsche legioenen van Quintilius-Varus, een schitterend bewys gaven, het welk de geheele stad Roomen in den diepsten rouw en Augustus in de grootste droefheyd bragt.

De Cimbers (waer van den rechten naem Kimmers was), een scythisch volk, het welk ontrent twee eeuwen voor Christus geborte in Italien wilde rukken en door Marius en Catulus verslaegen wierd, schynd eene volkplanting in de Nederlanden gelaeten te hebben. Het deensch schier-eyland tegenwoordig Juthland genoemt en by de Romeynen bekent onder den naem van Chersonesos Cimbricus, was eene woonplaets dier natie, en dewyl dat schier-eyland, ten aenzien der andere duytsche landstreken, geheel nae den westen en digt by de kim of zigt-eynder (horizon) gelegen was, wierden deszelfs bewoonders Kimmers genoemt.

[p. 7]

De Ambrones waeren, volgens Plutarchus, volkeren die de Kimmers en Teutones in hunnen togt nae Italien vergezelden en door Marius digt by Aquae-Sextii (Aix, in Provence) verslaegen wierden; zy hadden waerschynelyk geenen bezonderen naem en zyn maer naer hunne nederlaeg door de Romeynen alzoo genoemt geworden. Den zelven Plutarchus verhaeld, in het leven van Caius Marius, dat de Ambrones, die groot gebrek aen water hadden gehad en schier van dorst bezweken waeren, een weynig voor dat Marius hun dede aentasten, met groote hoopen naer de water-bronnen liepen, welke rondom Aquae-Sextii bestonden en waer van die stad, door Sextius gebouwt, haeren naem bekomen had, laetende het herhaeld geroep hooren van ambron, ambron, het welk, volgens het gezeg van Plutarchus, hunnen naem was, maer inderdaed de woorden nae de bron beteekenden en uytgegalmd wierd als een teeken dat zy elkander gaven, om nae de bronnen te loopen, alwaer zy hunnen dorst meynden te laeven.

De Allemannen waeren verschillige duytsche volkeren, die zich verzaemelt hadden om eene natie uyt te maeken, welke daer van haeren naem ontleent had, en door den eersten franschen christenen koning Clovis in den veldslag van Tolbiac (nu Zulpich genoemt) verslaegen wierden. Deze overwinning is oorzaek geweest der bekeering van Clovis tot den Christenen Godsdienst, vermids hy zyne gemaelinne de H. Clotilda, nichte van den koning der Bourgondiers Gondebald, beloft had het heydendom af te zweiren, indien haeren God hem over zyne vyanden liet zegepraelen, het geen hy inderdaed eenige jaeren naerdien dede en alsdan door den H. Bisschop van Rheims Remigius gedoopt en Glauvich, het is te zeggen geloovig (waer van de fransche Clovis en de romeynen Clodoveus gemaekt hebben) genoemt wierd. Het is van die Allemannen, die geduerende langen tyd in Germanien gezwerfd hebben, dat Duytsland zynen franschen naem bekomen heeft.

[p. 8]

De Zweven, eene duytsche natie, welke in de vierde en vyfde eeuwen de Nederlanden en Vlaenderen verwoest en aldaer lang verbleven heeft, was een der woeste volkeren van het Noorden, van scythischen oorsprong, en aldus genoemt, om dat zy niet anders deden als heen en weer zweven.

De Wenden of Wandahlen, een ander scythisch volk, het welk zich langen tyd in het duytsch gewest, alsnu het Brandenburgsche genoemt, had opgehouden, en vervolgens met de Zweven in Belgien rukte en dit land hielp verwoesten, was alzoo genoemt, om dat het, even als de Zweven, een zwervend volk was en zich meestendeels in berg-daelen wendde of in de zelve wandelde. Men gelooft dat de Wandahlen te vooren de zweedsche provincie bewoond hebben, welke, ter oorzaeke der groote menigte berg-daelen, die aldaer gevonden worden, nu nog Dalien of Dal-land genoemt word. Een der marken of grenslanden van het Brandenburgsche word nog, naer de Wandahlen, Wendel-mark genoemt.

De Gothen, die ook de Nederlanden verwoest en aldaer langen tyd hun verblyf gehad hebben, kwaemen insgelyks uyt Zweden, alwaer zy de provincien van Westro-Gothland en Ostro-Gothland, als ook het eyland Gothland, volgens hun aldus genoemt, bewoont hebben. Om dat zy zeer blank van vel, hoog van gestalte en fraey van wezen waeren en de andere noordsche volkeren in wetenschap en beschaeving overtroffen, hadden zy zig den naem van Gothen toegeëygent, dewyl zy zig in deugden en volmaektheyd aen hunne afgoden vergelykten.

De Bourgondiers, door de Romeynen Burgignones genoemt, was eene scythische natie, die met vele andere het romeynsch keyzerryk ten onder heeft gebragt, en waer van den regten naem Burgt-bewooners was, welken haer gegeven wierd om dat zy min zwerfde als de andere Barbaeren¹ en versterkte leger-plaetsen bewoon-

1 Het woord Barbaersch had by de aloude de zelve boteekening niet als men nu daer aen geeft; de Grieken en Romeynen gaven den naem van Barbaeren aen alle volkeren die eene andere tael als de hunne spraeken, dewyl dit woord enkelyk een geraes of gebabbel beteekend. Van alle de volkeren, die eertyds den naem van Barbaeren gedraegen hebben, is 'er maer eene natie meer die den zelven tot op onze tyden nog behouden heeft, alhoewel met eenige verandering, te weten die der Bereberen, die het inwendig bewoonen van het africaensch gewest na haer Barbaryen genoemt.

[p. 9]

de, burgten of burchten genaemd, waer van het woord burgt¹ afdaelt, het welkmen aen alle bemuerde en versterkte steden of dorpen gegeven heeft. Deze burgt-bewooners zetten zig eyndelyk in de landstreek der Sequanos en Eduanen neder, welke naer hun Bourgondien is genoemt en in hertogdom en graefschap (Franche-Comté) verdeelt is geworden.

Het hedendagsch Westphalen wierd in het begin van het Christendom bewoont door eene noordsche natie, welke by de Romeynen onder den naem van Sicambers bekend was, en die eygentlyk niets anders was, dan een gedeelte van het Kimmersch volk het welk in den beginne de kusten der Noord-zee bewoont hebbende, daerom Zee-Kimmers was genoemt.

Tacitus en andere romeynsche schryvers spreken van de natie der Cherusci, als van een volk van Germanien of Duytsland, het welk tegen de Romeynen zwaere oorlogen heeft gevoerd en wiens vrome daeden zeer dikwils den schrik en de dood in 's vyands gelederen gebragt hebben. De soldaeten dier natie, zeggen de aloude schryvers, hadden in het gevegt altyd hunnen naem Cherusci in den mond, welken hun tot krygs-geroep of oorlogs-kreet diende. Dit krygs-geroep was, zoo ik my niet vergisse, niet anders als het

1 Het is van de teutonische woorden Burgt en Meester, dat den by ons zoo bekenden naem van Burgemeester, welken aen den eersten magistraet onzer steden word gegeven, gevormd is. Dit ampt van Burgemeester is zeer oud en men vind dat het zelve by de Burgt-bewooners of Bourgondiers bekend was, die den naem van Burgemeester gaven aen de gene aen wie de verdediging bunder burgten toevertrouwt was. Het woord Burggraeve heeft den zelven oorsprong.

[p. 10]

teutonisch woord tzeruch, het welk nu nog by de duytsers gebruykelyk is en zoo veel beteekent als maekt u weg (vas-t'en) en kan diesvolgens den naem van dat volk niet zyn geweest, het welk mogelyks deel van de wehr-mannen maekte, zonder door eenen bezonderen naem daer van onderscheyden te worden.

De Marcomans, die geduerende langen tyd Bohemen en Moravien bewoond hebben, waeren woeste volkeren, van scythischen oorsprong, aen wie den naem van Mark-mannen (Grens-mannen) wel te regt toekwam, doordien zy op de marken¹ of grens-paelen van Duytsland woonden, en, om zoo te zeggen, dat land tegen de invallen van de Sarmathen of inwoonders van Polen bewaerden.

Gepidos was den naem van een scythisch volk, het welk met de Hunnen en Allanen vele aenvallen dede in Belgien en in andere gewesten van het romeynsch keyzerryk. Het woord Gepidos is de romeynsche uytspraek van het tentonisch woord Gebieders, en die natie was alzoo genoemt, om dat zy door haere strydbaerheyd de oppermagt over verscheyde andere volkeren had bekomen, die diesvolgens onder haer gebied stonden.

De Allanen, eene natie van scythischen oorsprong, had den naem van Alleinen bekomen, om dat zy zig door houwelyken of anderzins met geene andere natien vermengde en door groote woestynen van de woonsteden van andere volkeren afgezondert was.

1 Het is van de teutonische woorden Mark en Graf, dat het by ons gebruykelyk woord Markgraove (Marquis) afdaeld, het welk niet anders dan oversten der grenzen beteekend, en eertyds door de fransche koningen aen de eerste graeven van Vlaendeven gegeven wierd, om dat dit gewest op de grenzen van Vrankryk lag en dat zy die grenzen tegen de aenvallen der vyanden moesten verdedigen. Den naem van Mark-meier, welken nu by ons van geen gebruyk meer is, maer in het jaer 700 of daer ontrent zeer gemeen was, en aen eenen officier gegeven wierd, die onder den Markgraeve de grenzen verdedigde, heeft den zelven oorsprong.

[p. 11]

De Hunnen, de vreedste van alle de barbaeren die het romeynsch keyzerryk ten onder bragten, was eene scythische natie, die haeren naem aen Hungaryen (te vooren Dacien genoemt) gegeven heeft, alwaer zy lang heeft verbleven. Dit volk is aldus genoemt geworden van het duytsch woord Hohnen (hoonen, leed doen), om zyne uytnemende woestheyd en vreedheyd, het welk oorzaek was, dat het geene andere volkeren in rust konde laeten en altyd met de eene of andere natie in oorlog was.

Een volk, het welk het jok der slaeverny was ontkomen en zich vry gevogten had, eygende zig vervolgens eenen naem toe, welken die belangryke gebeurtenis bestendig konde doen herinneren, en zulks gebeurde aen de Franken, die hunnen naem aen het Frankenland (een duytsch gewest, het welk een der negen kreitsen van het gewezen duytsch keyzerryk plagt te maeken) gaven, en in de vyfde eeuw der christene tydrekening geheel Gallien of Wallien veroverden en aen de hedendagsche fransche natie oorsprong gaven. Dat het woord Vrank of Frank, vry beteekend, is allen nederlander bekend en het zelve is in dien zin tot nu toe by ons in gebruyk gebleven.

Indien eene menigte slaeven, die zich vry gevogten hadden, den naem van Franken of Vrye aennam, tot een blykteeken van haeren nieuwen toestand, is het dan ook wel zeer mogelyk en hoogst waerschynelyk, dat andere slaeven, die insgelyks vry geworden waeren, tot eene herinnering van den ellendigen staet, waer in zy zoo lange jaeren gezugt hadden en waer over zy zig eens moesten vreken, zig met den naem van Boeyen (in het latyn Boianos) kenmerkten, ter gedagtenis der boeyen, waer mede zy door hunne vreede meesters geketent waeren geweest. Het is van deze Boeyen, dat het koningryk van Bohemen, alwaer zy geduerende langen tyd hun verblyf gehouden hebben, zynen naem ontleent heeft.

Alhoewel de inwoonders van een gedeelte van

[p. 12]

europasch Sarmatien (nu de russische provincie van Nowogorod) de slaeverney ontkomen waeren, waer in de Scythiers hun lang gehouden hadden, dachten zy, volgens het voorbeeld der boeyen den naem van slaeven te moeten behouden, tot eene eeuwige gedenkenis van het leed dat hun gedaen was, en als tot eene geduerige aenprikkeling om zig eens daer over te konnen vreken. Het zyn die slaeven die aen een gedeelte van Moesien en Dacien, alwaer zy zig nedegezet hadden, den naem van Slavonien gegeven hebben, welken dat gewest tot heden toe behouden heeft, en het is van een gedeelte van die natie, in Rusland of Moscovien gebleven, dat een groot deel van het hedendags russisch volk afstamt.

Volgens Cesar droeg eertyds Engeland den naem van Brittania-major, en Irland den genen van Brittania-minor, dien naem, van keltischen of teutonischen oorsprong en niets anders dan breede tuynen of duynen beteekenende, wierd die eylanden gegeven, uyt hoofde dat de zandbergen, duynen of tuynen, welke hunne kusten tegen het geweld der zee-baeren verdedigden, breeder en meer toegangelyk waeren als de gene die men op de belgische en waelsche kust ontmoet. De bewoonders van die eylanden, die ongetwyffelt van keltische en belgische afkomst waeren en, zoo als het wylent den kanonik de Bast in zyne Recherches historiques et littéraires sur la Langue Celtique, Gauloise et Tudesque, zeer wel opmerkt, tot in de zevenste en achtste eeuwen de teutonische tael behouden hadden, dewyl de HH. Livinus, Switbertus, Willibrordus, Bonifacius, Egbertus en vele andere engelsche of irlandsche Geloofsverkondigers het H. Evangelie in de Nederlanden predikten en zig, zonder taelmans noodig te hebben, van deszelfs bewoonders gemakkelyk deden verstaen, zyn naer het eyland Brittania, Britten genoemt geworden, welken naem zy tot heden by de hollanders en duytsers blyven behouden. Dat een gedeelte van Engeland, certyds door

[p. 13]

Kelten of Gauloisen bewoont is geweest, blykt genoegzaem uyt een gewest van dat eyland, het prinsdom van Walles genoemt, waer van de inwoonders, als ook die van Neder-Bretagne in Vrankryk, die, zoo men beweert, van hun afstammen, de keltische tael in haere zuyverheyd behouden hebben.

Den naem van Engelen wierd door eene duytsche natie genomen, die zoo hooveerdig en hoogmoedig was als de Gothen, en zig naer hun voorbeeld den naem van Engelen toeëygende, om dat zy beweirde de uytmuntende hoedaenigheden van die hemelsche geesten te bezitten. Het is deze natie, die door de Saxen, by de verovering van Brittanien, vergezeld wierd, die aen dat eyland haeren hedendagschen naem van Engeland gegeven heeft en van wie een groot gedeelte van het engelsch volk afstamd.

De Heir-Uhlen (door de Romeynen Herulos genoemt) was eene duytsche natie, die in Belgien, Gallien en Italien agtervolgens groote verwoestingen aenregtte en welkers naem (Leger-Uylen beteekenende) haer gegeven wierd doordien het aenzicht of wezen van die duytsers van eene uytnemende leelykheyd was, welke dikwils den schrik in het hert van hunne vyanden joeg. Deze Heir-Uhlen hebben onder Odoaker hunne heerschappy in Italien gebragt, alwaer zy de zelve een dertigtal jaeren behouden hebben.

De Scythiers of Schutters, van wie alle de hier bovengenoemde volkeren afstamden, en die in asiatisch Rusland hun verblyf hielden, wierden aldus genoemt, om hunne groote behendigheyd in het schieten en werpen van schigten of pylen, en inderdaed alle de aloude historie-schryvers, die van de Scythiers gesproken hebben, schetsen ons de zelve af als de beste en uytmuntenste boogschutters die ooyt bestaen hebben.

Even als de Scythiers hadden de Scotten, aen wie Scotland¹ haeren naem verschuldigd is,

1 Tydens de Romeynen wierd Scotland Culodonion of liever Kate-Duynen genoemt, uyt hoofde dat de duynen, welke de kusten van dat land omringden, enkelyk met niet anders dan met zand bedekt waeren, zonder dat men'er eenige plant of gewas zag groeyen.

[p. 14]

hunnen naem verkregen van de hoedaenigheyd van het schieten met pylen en schigten, waer in zy ook zeer hervaeren waeren.

De natie der Quades, welke met de Mark-Mannen Moravien bewoont heeft, had den naem van Kwaeden bekomen, doordien zy van eenen uytnemenden woesten en kwaeden aerd was.

Eene natie, welke geduerende eene lange reeks jaeren de bezitting van Scotland aen de Scotten betwist had, en het puyk van het scandinaefs volk was, is daerom onder den naem van Picti by de Romeynen bekent geweest.

Volkeren, die het noorden van Duytsland bewoonden en van eenen zeer geestigen aerd waeren, wierden daerom Kokils (het geen te zeggen is guychelaers) genoemt, het welk de Romeynen Cauques uytspraeken, onder welken naem zy in de historie bekend staen.

Vele der aloude duytsche scandinaefsche en scythische volkeren deden zig den baerd scheeren of het hair daer van met het een of ander tuyg uyttrekken; nochtans droeg een der zelve (alsmede de priesters van alle die volkeren, daerom genoemt Barden) den baerd zeer lang, waer van het zynen naem van Langebaerden, in het latyn Longobardi bekwam. Dit volk heeft in het opperste gedeelte van Italien geheerscht, het welk daer van tot hier toe Lombardien is blyven genoemt worden.

De Noordmannen, die in de negenste eeuw het grootste gedeelte van Europa verwoest hebben en volgens wie het land van Neustrien, Noordmandien genoemt is, bewoonden in het noordwesten van Europa het gewest het welk nu Noorwegen (beteekenende eenen weg om nae het noorden te gaen) genoemt word.

De Dennen, die, even als de Noordmannen hunne verwoestingen in het grootste gedeelte van

[p. 15]

Europa aengeregt hebben, bewoonden eertyds een gewest, Dennen-Marck (nu Denemerken) genoemt, om dat het zelve vol dennen of sparre-boomen stond en op de noorder-grenzen van Duytsland gelegen was. Uyt dat land hadden de Dennen hunnen naem bekomen.

De natie der Turcilingi, welke door Paulus Wirnefridus, in zyne Geschiedenis der Langebaerden, en door Sigebertus van Gemblours, in zyne Kronyk, onder de volkeren gesteld worden die, onder den vreeden Attila, bygenaemd den geessel Gods, in Gallien rukten en de Romeynen en hunne bondgenooten bevogten, wierd, om dat zy, tegen de gewoonte van meest alle de andere teutonische, duytsche en scythische volkeren, niet verstroeyt, in wouden en bosschen zwervende, maer te zamen in by elkander gebouwde huyzekens woonden, Dorffelingers (Dorpelingen of Dorpen-bewoonders) genoemt, waer van de latynsche schryvers het woord Turcilingi gemaekt hebben.

De Labrones, een ander volk, het welk ook in de gelederen van Attilas leger gevonden wierd, was eene natie uyt Pannonien (nu Oostenryk), alwaer zy een gewest bewoonde daer vele bronnen van lauw water waeren, waerom dat gewest Lauwbronnen genoemt wierd en waer van zy zelve hunnen naem ontleent hadden.

De Siculen of Zickelen, eene scythische natie, welke nu nog in Wallachien, Moldavien en Zevenbergen gevonden word, heeft haeren naem ontleent der zickels, welke hun in den kryg tot gewoonelyk wapen dienden.

De Saxen of liever Sassen, die hunnen naem aen het koningryk en aen de hertogdommen van Saxen, als ook aen de gewezene kreitsen van Saxen in Duytsland gegeven hebben, die met de Engelen Brittanien veroverden en van wie het grootste gedeelte der vlaemingen afstamd, doordien den roomschen keyzer Karel den Grooten in het begin der negenste eeuw hun uyt Saxen

[p. 16]

in Vlaenderen bragt, alwaer zy, zoo men meent, de instelling der gemeenten, de byeenroeping der staeten, de gilden en confrerien en vele anandere regt - gebruyken inbragten, hadden, even als de Siculen, hunnen naem ontleent van hun voornaemste oorlog-wapen, zynde het zelve eene scherpsnydende zyssen, het welk nog in sommige gewesten van Duytsland sassen genaemd word. Hier ontrent geloove ik te moeten opmerken, dat den hertog Albrecht van Saxen, die op het eynde der vyftiende eeuw door den koning der Romeynen Maximiliaen van Oostenryk, tot gouverneur-generael der Nederlanden aengestelt wierd, altyd in de schriften van dien tyd Albrecht van Sassen genoemt word.

De Vriesen, die hunnen naem aen de nederlandsche provincie Vriesland gegeven hebben, wierden Vreezen genoemt, uyt hoofde der vrees welke dat ontzachelyk volk aen de andere natien had weten in te boezemen.

Den naem van Teutonen, die in het algemeen aen alle duytsche volkeren gegeven wierd, is voortgesproten van Thot, zynde den naem van eenen voornaemen afgod van het skandinaefsch veelgodendom, waer aen alle de natien eenen bezonderen eere-dienst toegewyd hadden.