De historie van Belgis

[p. 335]

Beoordeeling van eenen Hedendagschen Nederlandschen Geleerden, Over Marcus van Vaernewyks Historie van Belgis.

De Historie van Belgis van den Gentenaer Marcus van Vaernewyck, is, uyt hoofde van haer belang omtrent de Geschiedenis der Nederlanden, door vele boekbeschryvers of bibliographen met meer of min grond en juystheyd beoordeeld geweest; doch, tot hier toe, weet den nieuwsgierigen lezer niets stellig over het denkbeeld, het welk hy moet vormen over een boekwerk, dat hem by zommige schryvers, als Paquot en de Bast, als een verdichtsel voorkomt, en hy daerentegen in andere schryvers, als in Sanderus en Dierickx, als een meesterstuk van kundigheyd en wetenschap aengeteekend vind, hier om heb ik geradig gevonden myn gevoelen nopens dat voorwerp te uyten, op dat het zelve, alhoewel het zekerlyk niet geheel vry is van gebreken en onnauwkeurigheden, den jongeling, die zich tot het lezen der Historie van Belgis bereyd, moge nuttig wezen om eenig oordeel over dat werk te kunnen strekken.

Dit boekwerk wierd door den tevens geestryken en schranderen van Vaernewyck verveêrdigt, niet alleen om zyne stad- en landgenooten te vermaken, maer ook om hun te onderwyzen en zelfs om hun te stigten. Zulks is de oorzaek, waerom men in de Historie van Belgis, even als in de zoogenaemde historische romans, het waere en zelfs het stigtelyk by het wonderbaere en het verdigtsel vermengd vind; want had hy alleenelyk stigtelyk willen wezen, dan kon hy den eenvoudigen en weetgierigen lezer, aen wie het wonderlyk altyd behaegd, niet vermaeken; had hy in tegendeel een werk vol verdichtselen gemaekt en daer in geene zedelyke en stigtelyke lessen gebragt, dan zou het met recht, als een onzedelyk en onnuttig werk door alle oordeelkundige menschen verworpen en veracht zyn geweest; ook, had hy zig enkelyk bepaeld tot eene leerzaeme waeragtige geschiedenis, zonder de zelve

[p. 336]

met wonderbaere verbaelen en zedelyke punten te bezaeyen, een zulkdaenig werk zou ter zelver tyd eentoonig, weynig vermaekelyk en niet zeer nuttig geweest zyn. Ook leefde Marcus in eene eeuw, waer in den smaek tot de letterkunde, welken door de duysternis der midden-eeuwen in verval geraekt waeren, moest aengekweekt worden, en de zugt tot wondere verhaelen en eene taemelyke bygeloovigheyd, welke sedert de kruysvaerden in de Nederlanden geheerscht had, nog niet uytgedoofd was, en moest hy, wilde hy lezers krygen, aen die vereyschten volkomen. Dit alles heeft van Vaernewyck in zyne Historie van Belgis weten in agt te nemen, en hy heeft daer van een werk gemaekt, het welk, alhoewel door de laeste drukken wat verbasterd, noyt gebrek aen lezers heeft gehad en altyd aen de inzichten des schryvers beantwoord heeft.

Inderdaed, persoonen van allen rang, staet en gevoelen lezen de Historie van Belgis en vinden daer veel smaek in, dewyl de verdichte verhaelen, welke Marcus van Vaernewyck uyt Lucius van Tongeren, Annius van Viterba enz. getrokken heeft, op eene aengenaeme wys vermengt zyn met zedige zinsneden, welke tot het oeffenen der deugd en vlieden der ondeugd verstrekken, en met bezonderheden over onze oudheden, die men in geene vlaemsche of fransche boekwerken vind en ten meerderen deele uyt handschriften oorsprongelyk zyn, of door van Vaernewyck zelve bygewoond, gehoord of gezien zyn.

Wat den trant der Historie van Belgis betreft, den zelven is eenvoudig, uytgebreyd en aengenaemer als men het van eenen vlaemschen schryver der zestiende eeuw zoude mogen verwachten. De schikking van dit werk, welke waerlyk wel eenigzins verwerrende is, moet, zoo my denkt, toegeschreven worden aen de groote bezigheden van den schryver, welke hem grootendeels moeten verhinderd en ter zelver tyd belet hebben van zyne Historie op eene tydrekenkundige of andere wys te rangschikken, het gene hem dikwils, gelyk men zegt, van den os op den ezel doet vallen, doch zulks kan de weêrde der Historie van Belgis niet verminderen, om dat die verscheydentheyd en mengeling van gebeurtenissen oorzaek zyn, dat dit werk noyt verdrietig kan vallen, en dat een bygeloovig verhael meest altyd door eene waere en merkweêrdige gebeurtenis of door eene fraeye aenmerking gevolgd word, het welk de lezing daer van belangryk maekt.