De historie van Belgis

LXVIII. Kapittel.

Van andere Wonderen in deze landen gebeurt sedert het jaer 1468 tot den tegenwoordigen tyd.

In het jaer 1468 wierd Vlaenderen zeer gekwelt van valsche reeuwers, die het volk zogten te vergeven onder den dekmantel van pestilentie. Eenen dier booswigten, genoemt meester Wil-

[p. 315]

lem Matthys, anders geheeten Scheur-kapproen, geboortig van Dixmuyden, wierd te Iper met de dood gestraft op den 11 augustus van het voorschreven jaer, om dat hy twee maegdekens, die hy ondernomen had te genezen, regael ingaf, waer van zy stierven.

Korts daer naer wierd binnen de zelve stad gevangen zekeren Heyne, geboortig van Herenthals, met nog eenen anderen, die ook verscheyde menschen vergeven hadden. Zy wierden op eenen wagen omgevoert, naekt wezende van de gordel opwaerds, op de vier hoeken der stad op hun bloot lichaem gestreken met gloeyende yzers, en voor de Besant wederkomende, onthoofd.

Op den zelven tyd wierden te Wervike schelmen gerecht, die een kind dat van de peste gestorven was in eenen ketel te niet gekokt hadden, en dit zop gegoten in drink-putten, fonteynen en wy-water-vaten, om het volk daer door te besmetten en te doen sterven.

Te Brugge wierden ook eenige booze vrouwen gevangen, die aen diergelyke misdaeden pligtig waeren, en eene van de zelve wierd daer openbaerlyk verbrand den 24 september van het bovenstaende jaer.

In januarius van het jaer 1472 vertoonde haer eene vreesselyke comeet met eenen langen en breeden steert; zy volgde altyd de maen.

Twee jaeren daer naer wierd te Gend geboren een meysken, wiens armen, beenen en buyk zoo groot en dik waeren als die van eenen middelmaetigen mensch, maer haere handekens en voetjens waeren niet grooter als de gene van zulke kinderen gewoonelyk zyn.

In het jaer 1495, den 24 junius, wezende den feestdag der H. Dryvuldigheyd, was'er eenen geweldigen storm van donder en blixem. Ontrent vyf uren 's morgens wierd eenen koopman van Poperingen van S. Jans-brug te Brugge opgenomen en in Zeeland gevoert, zonder te weten hoe hy daer geraekte. Tot zig zelven gekomen zynde,

[p. 316]

keerde hy weder nae huys; maer hy bleef altyd verdraeyt van zinnen.

In het jaer 1506 was eene arme vrouw buyten Beverwyk bevrugt, en het kind schreydde wel veertien dagen lang in haer lichaem voor dat het geboren wierd, welk geschrey door verscheyde persoonen gehoort is.

Wat beweegredenen dien man had, den welken in het jaer 1508 ontrent Thielt in eenen gloeyenden oven kroop, zig zelven aldus het leven benemende, zeggen geene kronyken.

Den 4 maert 1512 viel S. Pieters-toren te Leyden in, die 23 roeden hoog was, zonder dat daer door eenige andere gebouwen of menschen gehindert wierden. Dit gebeurde ontrent 300 jaeren naer zyne stigting en 48 naer dat'er de kap op gestelt was.

In de maend september 1515, op den feestdag der Verheffing van het H. Kruys, zag men 's avonds boven de huyzen eenen klomp vuer vliegen zoo groot als eene bier-ton. Hy schoot straelen uyt die groot licht gaven, en liet zomtyds van zyn vuer vallen. Dit verschynsel wierd in alle deze landen gezien, en zommige menschen die op de heyden waeren hoorden groot gerugt in de wolken en zagen in de zelve gewapende mannen ryden. Zulks leest men ook in het tweede boek der Machabeën, kap. 5.

Alsdan gebeurde eenen grooten slag te Marignan, by Milaenen, tusschen de fransche en de zwitzers; hy duerde 24 uren lang, met vreesselyke bloedstorting aen beyde de zyden, maer de fransche behielden het veld en veroverden Milaenen.

In het jaer 1522 bakte eene schippers-vrouw te Moerbeke, by Baudeloo, brood van schoon tarwemeel, maer uyt den oven komende was het zoo zwart als pek.

In het jaer 1524, ontrent den avond, vielen in den omtrek van Brussel hagel-steenen zoo groot als hinnen- of duyven-eyeren, die groote schaede deden aen het koorn.

[p. 317]

In het jaer 1527 gebeurde te Roosbeke, by Vyve, op de Mandere, eene wonderbaere zaek. Zekere vrouw een dood kind gebaert hebbende, was over dit ongeval grootelyks bedroeft, haeren nood klaegende aen God en den heyligen Gandolf, die daer geëert word. Het kind wierd begraven buyten het kerkhof, aen het eynde van eenen stal, by de herberg den Helm, op den 18 october. In de gemelde herberg wierd by dag en nagt zoo groot gekerm gehoort, dat de gene die daer gehuysvest waeren van slaep-kamer moesten veranderen. Dit gekerm duerde negen dagen en negen nagten, doch het wierd meest des nagts gehoort. Den Pastor der parochie en den oom van het kind, die dit te vooren voor boertery gehouden hadden, wierden van de waerheyd overtuygt; want dit gezugt en gekerm kwam zelfs ter ooren van den gemelden oom, daer hy op het veld bezig was met werken.

Dit beweegde hem en den vader van dit kind om het zelve te doen ontgraven. Men zegt, als het kistjen geopent wierd, dat'er eenen lieffelyken reuk uyt kwam, en dat het kind by 't vuer geleyt zynde, teekens van leven gaf. Daer liepen eenige druppelkens geronnen bloed uyt zyn neusken, zyne leden begonnen te zweeten, zyn hertjen te kloppen en zyn tongsken te roeren. Den Pastor dit ziende, heeft het kind gedoopt, naer zyn doopsel wierd het sterker van leven, zyne kaekskens begonnen te bloosen en het bloedde nog meer als te vooren.

Daer kwam van alle kanten volk om dit wonder te zien. Dit kind leefde nog twee dagen naer dat het gedoopt was en betaelde alsdan de schuld der dood. Het veranderde oogschynelyk, zyn bloed wierd zwart en zyne ledekens styf, het begon leelyk te worden en te stinken. Als men het weder in 't kistjen meynde te leggen, daer het te vooren in gelegen had, wierd het eene palm te kort bevonden, zoo dat men een ander moest maeken na de lengde van dit kind, het welk op twee dagen

[p. 318]

tyd zoo veel gewassen was. Het wierd de tweede mael begraven in de kapelle van den heyligen Gandolf, ter begeerte van zyne moeder, door mynheer Joos van Ravestein, kapelaen, en door maegdekens van Roosbeke plegtiglyk nae het graf gedraegen.

Den Pastor die het doopte was genoemt meester Jan van den Vivere, gezeyd Vivarius, eenen konstigen dichter en redenaer, van den welken hier vooren in het 49^e kap. gesproken is. Hy heeft op deze geschiedenis gemaekt eene schoone ballade van 38 gesteerte clausulen, in welkers hoofd-letteren zyner naem beprepen is. Zy hangt aldaer in de kerk. Ik dede de gemelde ballade ter zelve plaets uytschryven op den 18 october 1559, eenen-dertig jaeren naer dien voorval. Ik zag beyde de zusters van dit kind, met de eene etende en drinkende. Ik dede een nauwkeurig onderzoek op deze geschiedenis en vond niemand die daer tegen zeyde. Zy preezen de ouders van dit kind voor zeer godvreezende lieden. Zyne moeder was dit zelve jaer eerst overleden.

Den 3 augustus 1537 wierden te Gend, in de brandstraet, geboren twee meyskens, die in de zyden, zoo verre den buyk hem bestrekte, aen malkanderen gewassen waeren. Zy kwamen dood ter wereld, en hunne moeder was niet veel beter. Ik heb die zeldzaeme tweelingen gezien.

Ontrent den zelven tyd was te Brugge ook een wonderbaer wanschepsel, te weten een meysken dat anders geen hoofd had dan eenen bek gelyk twee schelpen, daer het zyn voedsel door nam als men het op de schouders klopte, want het had geene oogen, ooren nog neus. Acht jaeren oud zynde, misbeet het hem in 't eten, waer door een stuk van d'eene dezer schelpen brak, die met dun vleech bedekt waeren. Mids deze breuk niet konde geheelt worden, is het meysken daer van gestorven. De moeder, als zy van dit kind bevrugt was, had zoo grooten lust om mosselen te eten, dat zy die op de merkt te Brugge rauw met de schelpen

[p. 319]

at en in stukken beet, hoe vuyl en beslykt zy waeren. Dit heb ik hooren verhaelen van eenen geloofweerdigen Priester, broeder van dit meysken, met hem aen tafel zittende ten huyze van den zangmeester van keyzer Karel den V, genoemt Cornelius de Hondt.

In dien tyd begon zekeren Cornelius Boerman tot Iper zyne konst te toonen. Hy was eenen kleeder- en kousmaeker, en werkte op het gezigt, zonder de maet te nemen; hy sneed meer in eene ure als andere in eenen halven dag; hy maekte ook, als eenen anderen Prometheus, houte mannekens en andere dingen, die zig beweegden als of zy geleeft hadden.

Onder andere maekte hy een houte vrouwenbeeldeken, spinnende en omziende nae haer kind dat in de wieg lag en door een ander kind gewiegt wierd; een kind pap etende en zyn hoofd schuddende als of het hem verbrand had; en een hondeken, dat ziende om wat te krygen, zig roerende als of het levende geweest had; eenen wagen die alleen een goed stuk weegs voortliep, en op den welken eenen levenden man zat die hem bestierde. Hy had zoo veel te wege gebragt, dat als men op den dorpel van zyne kamer trad, de deur van zelfs open ging. Men zegt dat hy eenen houten man gemaekt had die met den boek-zak voor zyne vrouw ter kerk ging, en eenen anderen, die den prins, te Iper komende, tegen ging en de sleutels der stad aenbood. Van de houte mannekens die voor zyne schouw zaten en naeyden, en van eene simme haer verroerende en op zyne bordessche den trommel slaende, heeft men veel gezeyd; maer geheele historien van O.L. Vrouwe, waer van alle de beeldekens beweegden, een vrouwken op eene tafel over en weder gaende en zig omkeerende volgens de maeten van zekeren dans die zy zelve op eene luyt speelde, alle van hout gemaekt en geschildert, heb ik en menigvuldige andere menschen gezien. Hy heeft ook diergelyke konstige stukskens in Vrankryk gelevert, en in

[p. 320]

het klooster te Marchiennes gemaekt dat de fierters met weynig moete, ja schier van zelfs, op en af eenen zolder komen.

De patroonen van zyne beeldekens heeft hem veel gesneden meester Jan de Heere, te Gend; nogtans heeft hy die in zyne werken niet gebruykt, maer met zyne konstige handen andere daer na gemaekt, en zyne vyskens daer van binnen wonderlyk in gevoegt. Alle zyne instrumenten en gereedschappen liet hy uyt den rauwen smeden, maer hy vylde-ze dan voort tot dat zy van pas waeren; want niemand konde die na zynen zin maeken. Hy was anders eenen eenvoudigen en gemeynen man, zeer goed van hert en van leven; maer hy wierd deerlyk gekwelt van eene zotte en booze vrouw, die hy nogtans zeer wel handelde. Zy konde niet lyden dat hy zig met zulke dingen bezig hield, maer wilde dat hy het kleeder- of kousmaeken oeffende, dat zyn ambagt was, dus moest hy die konstige stukskens bedektelyk maeken.

Zekeren heer van Halewyn was ook met deze konst begaeft. Hy maekte een schip dat alleen vaerde, en dede op eenen toren, daer hy ter tafel zat, zyne spys met instrumenten opkomen. Wanneer hy hoorde dat Cornelius Boerman voornoemd ook diergelyke werken maekte, konde hy nauwelyks zyne tegenwoordigheyd derven; want (gelyk men zegt) den eenen konstenaer zoekt en bemint den anderen.

Wy hebben dit hier ook voor een wonder willen byvoegen. Niemand behoort te twyffelen of zulke dingen mogelyk om doen zyn; want ik heb in het jaer 1556 in de kerk van S. Jan-Baptista te 's Hertogenbosch gezien een werk als eene orgel, waer boven twee Engelen staen, en het welk zig met vyzen beweegt. Eerst vertoonen hun de dry Koningen, die voorby O.L. Vrouw gaen, hun eerbewys doende; daer naer gaen van boven twee deuren open, en dan ziet men Onzen Lieven Heer met zyne Engelen en Heylige ten oordeel zitten, de twee voornoemde Engelen heffen vervolgens hun-

[p. 321]

ne armen op, en blaezen op bazuynen die zy in de handen hebben; hier op ziet men de doode uyt hunne graven komen, en Onzen Lieven Heer hem keeren tot de verdoemde; alsdan gaet de helle open, en daer komen duyvelen te voorschyn die-ze met het hoofd eerst in den afgrond trekken; de zalige ziet men ten Hemel opryzen.

Ik heb nu onlangs te Gend in de onderstraet weten woonen zekeren jongman genoemt Guillielmus de Keysere, zynde eenen kuyper; dezen maekte wyn-vatjens zoo subtiel en kleyn, dat een der zelve nauwelyks dry graenen tarwe zwaer was, niettegenstaende dat het uyt dertig stukskens bestond. Dit is zoo veel te wonderlyker, om dat het kuypen een rauw ambagt is en in geene fyne werken bestaet.

Ook heb ik Joris Vyts, poorter te Gend, hooren zeggen dat hy eenen pilaer gedraeyt had, hebbende basement, kapiteel en frise, schoon dat hy niet grooter was dan eene mouw-spelle.

Voorders zyn binnen de gemelde stad twee vrouwen geboren (de eene genoemt jongvrouw Susanna Huerbauts, dogter van meester Geeraerd, eenen konstigen verlichter¹, staet-jongvrouw in het hof van Hendrik den VIII, koning van Engeland, en de andere jongvrouw Anna Smyters, dogter van meester Jan, egtgenoot van meester Jan de Heere, uytmuntenden beeldhouwer en bouwkundigen), die beyde in de konst van verlichten niet alleen konstige maer ook wonderlyke dingen met het gezigt gedaen hebben. Zy hebben onder andere elk eenen molen met opene zeylen geschildert, en eenen molenaer met eenen zak gelaeden den zelven opklimmende, daer by eene karre met een peerd staende op den molen-berg, en eenige persoonen die daer scheenen voorby te gaen, alles zoo kleyn en subtiel, dat het met een half koorn-graen konde overdekt worden.

1 Men gaf den naem van verlichter aen persoonen die met waterverwe op papier en parkemant schilderden, welkers neêringe in 1442 met die der schilders vereenigd wierd.