|
| |
LXI Kapittel.
Verscheyde gevoelens aengaende de oudheyd van Doornyk, wat zy voor eene stad geweest heeft en nog is, wezende dit ten deele eene herhaeling van het geen daer van in het tweede boek gezeyd is.
Nu lust my te handelen van de oudheyd van Doornyk, die in grootte en heerlykheyd van gebouwen naer Brugge de voornaemste is en onder de steden van Vlaenderen de derde plaets verdient.
Deze oude stad is in 't jaer 1521 by verovering
| |
| |
aen het huys van Bourgondien gekomen. Zy wierd ingenomen op den laesten november, en op den 15 december daer naer wierd Hendrik, graeve van Nassau en heer van Breda, binnen de zelve ontfangen en gehuld in den naem van den keyzer. Men gaf haer den keus om aen Henegouw vervoegt te worden of aen Vlaenderen, en zy koos deze laeste provincie; aldus is zy onder het getal der Vlaendersche steden gekomen.
Doornyk was te vooren in de magt der fransche, en eene kwaede naebuerinne van Vlaenderen (mids zy daer zoo naby gelegen is), van welkers bezetting de vlaemingen veel te lyden hadden; maer in 't jaer 1513 heeft-ze Hendrik den VIII, koning van Engeland, met de hulp van den keyzer Maximiliaen, op deze natie verovert, en binnen haere mueren een sterk kasteel doen bouwen. Ter oorzaek van die verandering en om de zwaere oorlogen die zy op den hals had, hebben menigvuldige ryke inwoonders deze stad verlaeten en zyn hun gaen nederzetten in Vlaenderen en Braband, niettegenstaende dat hunne tael de waelsche was. Naermaels hebben de fransche die weder onder hun gebied gekregen en behouden tot dat zy hun van den keyzer ontnomen wierd, gelyk te vooren gezeyd is.
Aengaende de oude herkomst van Doornyk waer veel te schryven. Buscalus schynt'er nogtans twyffelagtig van geschreven te hebben, dus zullen wy in het kort overloopen het geen ons dieswegens het zekerste schynt.
In het jaer der wereld 4546, naer de dood van Numa Pompilius, tweeden koning van Roomen, regeerde Tullus Hostilius. Dezen vorst (volgens dat Hugo Tullensis schryft) trok, by het goedvinden der roomsche raedsheeren met groote magt nae Belgis, om met de inwoonders van dit ryk in 't vriendelyk overeen te komen en hun af te trekken van het voornemen dat zy tegen de romeynen gemaekt hadden. Om het kort te verhaelen, de romeynen sloegen hun voor eerst
| |
| |
neder ontrent de Maes, om met het volk van Trier te handelen. Aldaer eenigen tyd verblyvende zonder iet van belang te konnen bevoorderen, mids dit volk zig ganschelyk aen den wil der Belgen onderwierp, begonnen zy daer middelerwyl eene stad te stigten, die zy na hunnen koning Tullum noemden. Van daer nae Belgis getrokken zynde, kreegen zy van de belgen verlof om hun neder te zetten in eene bekwaeme plaets ontrent de Schelde; zy stigten daer ook eene stad, en noemden-ze volgens den bynaem van hunnen koning Hostilis. Zy is naermaels Nervia geheeten geweest, gelyk wy in het 2.e boek, kap. 12 gezeyd hebben, en word heden Doornyk genoemt.
Tusschen het begin der regeering van den voornoemden Tullus Hostilius en het begin der gene van Servius Tullius verliepen twee-en-negentig jaeren, geduerende welken tyd de stad Hostilis zoo grooten voorspoed kan genoten hebben, dat zy vele andere steden in sterkte en rykdom te boven ging. Servius zoude-ze in het tiende jaer zyner regeering verwoest hebben, diesvolgens stond zy honderd en twee jaeren. Maer het gene de historie van Doornyk behelst nopens de stigting dezer stad door Tarquinius Priscus, en haere groote heerlykheyd, is zekerlyk eene dwaeling; want als Servius, die onmiddelyk naer dezen Tarquinius regeerde, de zelve verwoest heeft, hoe was het dan mogelyk dat zy in zoo weynig tyd zoodaenig zoude hebben konnen toenemen in grootte en inwoonders als de gemelde historie zegt? want dezen vorst regeerde maer zevenen-dertig jaeren, en hy zoude-ze beginnen te stigten hebben in het tiende jaer zyner regeering.
Martius zegt, dat Servius Tullius naer de dood van Tarquinius Priscus regeerde, gelyk voorzeyd is, als den zesden roomschen koning, en dat hy den eersten was die zyne onderdaenen schattingen en lasten opleydde. Het zelve schryft ook Hugo Tullensis, en voegt daer by, dat het volk van
| |
| |
Roomen daerom tegen Servius opstond. Lucius en Hugo willen dat Servius, ziende dat het te Roomen kwaelyk ging, met zynen aenhang nae Pannonien trok, alwaer hy een leger zoude vergaedert hebben om kleyn Roomen of Doornyk te dwingen. Hier van zwygt nogtans Titus Livius. Volgens de voornoemde Lucius en Hugo, zoude het ryk van Belgis alsdan ingenomen geworden zyn, te weten van de Histriaenen, Anthenorisen en Sicambren, die met Servius gekomen waeren, in welken oorlog de stad Hostilis mede verwoest en tot den grond toe geslegt wierd.
Naermaels zoude de gemelde stad door Blandinus, prins van Belgis, weder zoodaenig verwoest geworden zyn, dat den eenen steen op den anderen niet bleef liggen. Dezen Blandinius (volgens dat Hugo schryft) zig te Belgis niet genoeg betrouwende, wierd prins der priesteren van Minerva, en stigte by den berg dezer godinne eene stad, binnen de welke hy vergaederde en in genaede ontfing de vlugtelingen uyt Hostilis en de ballingen van andere natien. Hy versterkte die stad met torens en mueren, en noemde-ze Blandinium. Hy stigtte nog eene stad op eenen anderen berg ontrent de haeve der zee, en gaf-ze ook den naem van Blandinium, na welke stad de plaets daer nu de abdy van S. Pieter by Gend staet nog Blandinius-berg geheeten word.
Volgens het schryven van Lucius, kwam Gorgobundus, koning van Brittannien, deze plaets belegeren; maer hy wierd terug gedreven van Blandinius, die-ze daer naer dede vergrooten en versterken.
Jacobus de Swysia schryft, dat naer de dood van den gemelden Blandinius en van zynen zoon Suardus, die koning van Morinum of Terouanen en hertog van Belgis was, zekeren Walacrius hertog van Belgis wierd, die eenen tyran was, waerom de edele van dit land nae Blandinium (nu Gend) vlugtten, en aldaer ontfangen wierden, welke stad zy tegen Walacrius sterk maek-
| |
| |
ten. Vele namen hunnen toevlugt tot de andere Blandinium (nu by Blandyn Doornyk), en deden daer van gelyken. Voor den naem van Doornyk voerde die stad den naem van Nervia.
Hier van zegt Lucius, dat de gene uyt het koninglyk geslagt van Belgis, de geweldenaery van Walacrius vliedende, ontrent den tempel van Minerva kwamen, deze stad versterkten en haer eenen anderen naem gaven, te weten dien van Nervia. Dit gebeurde in den tyd dat Eleazar opper-priester der joden was, en dat Ptolomeus, zoon van Lagus, het ryk van Egypten bestierde.
Zy verheerlykten deze plaets met huyzen, paleyzen, torens en voor-steden. Zy maekten aen de zelve vier poorten: d'eene, in het oosten, noemden zy Servius-poort, mids Servius deze stad eertyds langs die zyde ingenomen had, en om dat men langs daer nae Servia, of Bergen in Henegouw, ging; de tweede, in 't westen, de Victualie-poort, om dat de meeste koopmanschappen door de zelve binnen kwamen; de derde, in 't noorden, de Gerechts-poort, om dat men langs daer de misdaedige nae het gerecht voerde; de vierde, in 't zuyden, de Sacrificie-poort, dewyl men langs de zelve uytging om offerande te doen.
Deze stad aldus gemaekt zynde, gaven zy haer den naem van Nervia, als kloek en sterk wezende. Zy stond alzoo tot den tyd van Julius Cesar, volgens het zeggen van Henricus; maer Lucius wilt dat men haer Nervia genoemt heeft na de afgodinne Minerva, die aldaer geëert wierd. Dit zoude gebeurt zyn ontrent het jaer der wereld 4934. Andere boeken zeggen dat deze stad Hostilis geheeten wierd, om dat zy de vyandinne der romeynen geworden was (want Hostilis is een latynsch woord, beteekenende vyand), en dat de gemelde romeynen die verwoestten en verdierven, om dat zy hun schatting weygerde te betaelen. Ook melden zy, dat de edele van Belgis daer naermaels eenen kostelyken tempel de-
| |
| |
den stigten ter eer der afgodinne Minerva, na de welke de stad alsdan den naem kreeg van Nerva of Nervia.
Deze Nervia wierd door Julius Cesar verwoest, en daer naer door den keyzer Galba (die Gend ook verbeterde) weder opgebouwt, by welke gelegentheyd haer den naem van Tornay zoude gegeven zyn; maer zommige zeggen dat zy herbouwt wierd door zekeren heer uyt Gallia Belgica, genoemt Tornus, na den welken zy meynen dat deze stad alsdan Tornay geheeten is. Dit laeste gevoelen is niet geloofweerdig.
Eenige vermoeden ook dat Audenaerde eertyds Nervia geheeten heeft, en dat zy daer van nog den naem zoude behouden hebben van Audenerva, het welk zoo veel te zeggen is als de oude Nerven; maer dit vermoeden schynt ongegrond, 't en waer dat'er twee steden van dien naem geweest hadden.
Men leest dat Doornyk plagt bestiert te worden door zes honderd edelmannen, die men Senatores noemde, en dat de inwoonders dezer stad getrouwelyk verbonden waeren met de nabuerige steden, naementlyk Fhanum Martii en Fhanum Mercurii. Hunne spraek, gelyk die van alle de inwoonders des lands van Belgis, was gebroken grieksch; maer in het grieksch gebruykten zy regte grieksche letteren, zoo dat Julius Cesar tot hun moest spreken door andere lieden, die de romeynsche en hunne tael verstonden, welke tael-mannen thurcimans genoemt wierden.
Hier mede eyndigen wy van de doornyksche oudheyd, die eensdeels duyster en moeyelyk is, en van de welke wy in de voorgaende boeken op verscheyde plaetsen gehandeld hebben; wy zullen nu een weynig schryven van den tegenwoordigen toestand dezer stad.
Zy vertoont haer van buyten zeer heerlyk en deftig, met vele torens van blouwen steen, die van een oud maeksel schynen; want de bisschoppelyke kerk, toegewyd aen O.L.V., heeft alleen
| |
| |
vyf groote vierkante torens; de mueren van Doornyk staen ook vol torens, in oude tyden meest alle van eene hand gebouwt. Men zegt dat deze stad daerom zoude geheeten hebben Centtournay, dat is honderd torens heb ik niet; want men wilt dat zy'er negen-en-negentig heeft.
Doornyk is eene groote stad, maer niet wel geschikt van straeten en huyzen. Zy doet grooten koophandel en neering, de Schelde stroomt'er door, maer de lucht is'er niet gezond. Voor Doornyk, nae den kant van Gend toe, ligt S. Aubertus-berg. Meest alle de kerken dezer stad zyn met trappen op te klimmen, duyster en weynig merkweerdig, gelyk ook zommige kloosters. O.L. Vrouwe-kerk steekt boven alle de andere uyt: het is een groot vat, van ouds door eene hand zeer wel gemaekt, en zoodaenig gebouwt, dat zy in den beuk van boven nog eene kerk schynt te hebben. In de zelve staet een stuk, het welk om zyne grootte en kostelykheyd zeer merkweerdig is, en wel een koninglyk geschenk gelykt; want den koning van Engeland voornoemd deze stad ingenomen hebbende, heeft het daer tot eene gedenkenis doen stellen. Het is een konstig gesneden beeld van S. Joris, patroon der engelsche. In de gemelde kerk zyn ook vele groote en kostelyke kroonen van blinkende metael, om keersen op te stellen, benevens verscheyde zilvere kandelaeren en lampen. In het kruys der kerk staet een beeld van albast, het welk menige duyzende gekost heeft, en men ziet'er nog andere marmere en albaste cieraeden.
Het bisschoppelyk paleys is vast aen deze kerk, even als het hof van den paus te Roomen aen S. Pieters-kerk. Doornyk is eerst tot een bisdom verheven in het jaer 1166, naer dat zy vele jaeren onder het bisdom van Noyon gestaen had. Den eersten bisschop dezer stad was Anselmus, abt van S. Vincent te Laon, die tot deze weerdigheyd verheven wierd door den paus Eugenius den III, op de bede van den heyligen Ber-
| |
| |
nardus, die den leer-meester van dezen paus geweest had. Hier van is ook gehandelt in het 15.c kapittel van het 4.c boek.
Doornyk is de oorzaek der opkomst van Ryssel geweest, gelyk Brugge Antwerpen eerst opgeholpen heeft; want dewyl Doornyk vele oorlogen heeft moeten uytstaen, zyn menigvuldige kooplieden en andere persoonen die veel te verliezen hadden, om voor alle gevaeren bevryd te wezen, nae Ryssel gevlugt, en hebben hun aldaer nedergezet, waer door deze stad merkelyk aengegroeyt is in magt en rykdom. Evenwel bleeven'er nog vele te Doornyk ter oorzaek van de groote vryheyd die de inwoonders dezer stad in Vrankryk hadden, te weten, dat zy allerleye koopmanschappen uyt en in dit ryk mogten voeren zonder eenigen tol of lasten te betaelen. In dien tyd voorzag Doornyk geheel het Nederland van fransche goederen, die aldaer niet duerder waeren dan in Vrankryk, ten opzigt van het voorschreven voorrecht. De kooplieden van Parys, Lyons, Rouan, Troyen in Campagnien en la Rochelle hadden te Doornyk hunne pakhuyzen, en zonden eenen grooten overvloed van goederen derrewaerds, zoo dat deze landen daer van vervult wierden. Hier door is het eensdeels gekomen dat men zegt: dat de doornykers zoo groote jonst en genegentheyd tot de fransche plagten te draegen, dat men zeyde dat de fransche lelien onder hunne kasseyen groeyden.
|
|
Auteursrechtvrij