De historie van Belgis

[p. 268]

LVIII Kapittel.

Van de Wet van Gend, en hoe zy in voorledene tyden verkozen wierd by privilegie.

In den tyd van den graeve Baudewyn den VIII, bestond de wet van Gend maer in dertien schepenen, onder welkers rechts-gebied stonden alle de inwoonders van de Poort. Zy bekleedden dit ampt voor hun leven, en als'er iemand van hun stierf, verkoozen de overige, uyt kragt der privilegie van den voornoemden graeve Baudewyn, eenen anderen in zyne plaets, die den graeve van Vlaenderen bevestigde.

Hier naer, te weten in het jaer 1212, den 9 van augustus, gebooden den graeve Ferdinand van Portugael en zyne gemaelin, dat deze dertien schepenen, in plaets van voor hun leven te dienen, jaerlyks zouden verandert worden op S. Laureyns-dag, door vier kiezers, die men zoude nemen uyt de vier parochien van de Poort, te weten, S. Jans, S. Jacobs, S. Nicolaes en S. Michiels. Deze moesten zweeren, dat zy tot de gemelde dertien schepenen zouden kiezen van de aenzienelykste persoonen der stad, dit jaer geene schepenen geweest hebbende, nog geene kiezers zynde. Gelyk men vind in latere acten, namen deze kiezers vier schepenen uyt S. Jans, vier uyt S. Nicolaes, dry uyt S. Jacobs en twee uyt S. Michielsparochie, welke laetste alsdan zeer kleyn was binnen het schependom van Gend. Deze manier van de wet te verkiezen duerde ontrent zestien jaeren.

In het jaer 1228, naer dat den graeve Ferdinand weder in vryheyd gestelt was door den franschen koning, die hem ontrent dertien jaeren gevangen gehouden had, veranderde hy en zyne gemaelin Joanna van Constantinopolen de privilegie van 1212, en zy stelden negen-en-dertig bestierders

[p. 269]

aen. Zy gebooden dus dat de dertien schepenen, die alsdan in bediening waeren, uyt hun gezelschap of uyt het lichaem der stad zouden verkiezen vyf bekwaeme mannen, malkander niet bestaende tot in het derde lid, en dat deze vyf by hun zouden nemen vier- en-dertig andere persoonen van de voornaemste der stad, maekende te saemen negen-en-dertig mannen, om die te verdeelen in dry mael dertien, waer van dertien een jaer schepenen zouden zyn, dertien raeden, en d'andere dertien wepelingen; dat de raeden ten eynde van het jaer schepenen zouden worden, de wepelingen raeden en de gene die schepenen geweest hadden wepelingen, en dit aldus van jaer tot jaer, voor eeuwig; als'er iemand van dit getal stierf, dat de schepenen eenen anderen in zyne plaets zouden verkiezen.

Ten tyde dezer negen-en-dertig bestierders, wierd het schependom van Gend merkelyk uytgebreyd, en zy regeerden zeer wysselyk. Zy deden de Lieve delven by octroy van de graevin Margareta van Constantinopolen, kogten in het jaer 1254 het quartier van Overschelde, en hegtten dit aen het schependom, alsmede alle de Regetten en Opstallen van S. Baefs, tot aen den weg van de brug. Zy kogten in 1269 Roygem, benevens de Audenburg- en S. Pharaïldis-plaets, tot aen de Hoofdbrug. In 1274 kogten zy de Burgstraet, de Muyde en meer andere plaetsen. Zy lieten ook vele schoone en nutte werken maeken, zoo als de Graeven-brug, het Belfort, den Choor van S. Jans-kerk, de Kuyp-gaten, de oude Muydepoort enz. Hunne bestiering behaegde nogtans aen een ider niet, ter oorzaek dat zy eeuwig-duerende was, en dat andere ook hunne beurt zogten te hebben om te regeeren.

In het jaer 1275 vernietigden de graevin Margareta van Constantinopolen en Gui van Dompierre, haeren zoon, de privilegie van den graeve Ferdinand, van het jaer 1228, nopende de negen-en-dertig bestierders, en gebooden by nieuwe

[p. 270]

ordonnantie, dat de wet maer zoude bestaen uyt dertig persoonen, te weten: dertien schepenen, dertien raeden en vier tresoriers, de welke jaerlyks zouden verandert worden, op S. Jans-Onthoofding-avond, op de volgende wyze: de dertig dienende wethouders zouden voor hun afgaen, in hunne plaets verkiezen dertig andere persoonen, alle Poorters van de stad, malkanderen tot in het derde lid niet bestaende; deze aldus gekozen zynde, zouden onder malkanderen met bollekens loten wie de dertien schepenen van dit jaer zouden wezen, en de gelote schepenen zouden uyt d'overige zeventien persoonen dertien raeden en vier tresoriers kiezen. Van dit bevel beriepen de voornoemde negen-en-dertig bestierders tot het parlement van den koning Philippe den Schoonen, en zy procedeerden zoo verre by arrest, dat het gebod van de graevin Margareta wederroepen en vernietigt wierd, de negen-en-dertig bestierders in hunnen voorigen staet herstelt wierden en hunne privilegie in kragt bleef, zoo blykt by brieven van het jaer 1277. Nogtans, naer de dood van de voornoemde graevin Margareta, vervolgde haeren zoon den graeve Gui deze negen-en-dertig bestierders zeer geweldiglyk, zommige van de zelve uyt de stad jaegende en andere in hunne plaets stellende.

In het jaer 1301 kwam binnen Gend den koning Philippe, door wie den graeve Gui van Dompierre gevangen gehouden wierd, en dede zig aldaer als opper-heer ontfangen. Hier naer zogt hy middelen om de geschillen te vereffenen die langen tyd geweest hadden tusschen de gene van de negen-en-dertig wethouders die verdreven waeren en de gene die regeerden. Hy bragt beyde de partyen zoo verre, dat zy hem tot hunnen rechter verkoozen en hun belofden te onderwerpen aen al het geen hy zoude gebieden.

Korts daer naer gebood den gemelden vorst dat de wet van Gend van alsdan voortaen zoude verkozen worden op de volgende wyze: dat den prins, of zyne commissarissen, alle jaeren op O.L. Vrouw-Hemelvaerd-avond vier kiezers zouden kiezen, en

[p. 271]

de gentenaeren ook vier, alle Poorters zynde, welke acht kiezers op hunnen eed zouden kiezen zes-en-twintig wetweerdige mannen van de stad, en deze overgeven áen de commissarissen, om gedeelt te worden in twee mael dertien, d'eene Schepenen vander Keure en de andere Raeden of Schepenen van Gedeele.

In het jaer 1297 wierden de negen-en-dertig oude bestierders van Gend verdreven, en door de heeren en de stad een diergelyk getal andere in hunne plaets gestelt. Deze regeerden niet veel meer als dry jaeren, want daer wierden alsdan Schepenen vander Keure en van Gedeele gemaekt, waer van den eersten vander Keure genoemt was Willem de Jode, en den eersten van Gedeele Baudewyn van Parys. Deze verandering, gelyk hier vooren gezeyd is, geschiedde in het jaer 1301, sedert welken tyd men alle de schepenen op order, by naem en toenaem, vind.

Deze wyze van de wet te verkiezen is in zwang gebleven tot het jaer 1540, alswanneer keyzer Karel den V daer eenige verandering aen gedaen heeft, te weten, dat de wet van Gend jaerlyks moest verandert worden op den 10 mey, door hem en zyne naerkomelingen, graeven en graevinnen van Vlaenderen, of hunne commissarissen, ter uytsluyting van alle andere persoonen. Hy liet het voornoemd getal van twee mael dertien schepenen blyven, maer hy wilde dat zy van de aenzienelykste Poorters der stad en mannen van goeden naem zouden wezen. Voorts voegde hy by deze schepenen nog dry andere voornaeme persoonen, als ontfangers van de stad.

Ook veranderde dien vorst de kleeding der wethouders, willende dat zy voortaen zouden draegen tabbaerden van een koleur, te weten elk twee keerels, den eenen zwart en den anderen van gendsch blauw, hebbende op de slinke schouder eenen band van fluweel, met zyde koorden en kwispelen. Zy droegen te vooren gestreepte keerels, welke strepen nederwaerds liepen, dry vin-

[p. 272]

geren breed en goudverwig waeren, waer uyt zommige vermoed hebben dat deze strepen in oude tyden van goud waeren, na de roomsche manier, mids de romeynen, in deze landen hun verblyf houdende, hier ook hunne gebruyken ingevoert hebben, gelyk hier vooren genoeg verklaert is.