De historie van Belgis

[p. 247]

LV Kapittel.

Van eenige Wonderen en Vremdheden te Gend geschied.

Hier hebt gy, lezers van Gend (want andere zullen op deze beschryving waerschynelyk weynig agt slaen, dewyl zy hunne stad niet raekt, en daer-en-boven niet zonderlings nog wonderlyks behelst), gehoort van veel verscheyde gebouwen, gestigten en andere gemeyne werken in en ontrent uwe stad, wanneer zy gemaekt wierden en wanneer gebroken, niet door eenige vyanden, in belegeringen of stormen, nog door de onstuymigheyd des weders, maer tot gemak en voordeel der inwoonders, en om de materialen tot andere werken te gebruyken; welke afbrekingen en slegtingen nogtans veel meer van arbeyd gekost hebben als men voorzien had.

Al zyn deze veranderingen met eene goede meyning en om beters wil gedaen, nogtans vonden zommige geraedig dat men de stad zoude gelaeten hebben in den staet waer in zy was, om daer door te doen blyken haere oudheyd, en ten anderen om dat zy te sterker zoude geweest hebben, met alle die binnen-poorten en mueren bewaert; maer andere oordeelden zulks onnoodig, ter oorzaek dat Gend veel sterkere mueren en waterpoorten heeft, en dat men de broek-landen en meêrschen rondom deze stad in korten tyd onder water konde stellen; zoo dat zy maer in zommige plaetsen versterkt diende te zyn. Voorders lag zy te diep in het land om van buytenlandsche vyanden besprongen te worden; maer deze gelegentheyd konde haer geenzins bevryden voor de aenvallen der binnenlandsche. Doch alles wat men op deze wereld ziet, is ongegestaedig en veranderlyk: zommige menschen maeken, andere breken en veranderen de dingen van gedaente na hunnen zin of hun goeddunken. Hoe sterk en

[p. 248]

vast een gebouw ook wezen mag, het heeft eens zynen val en ondergang.

Wie zoude gemeynt hebben dat de magtige stad Babylonien, met haeren sterken en hoogen toren, ten onder moest gaen? Zy is nogtans vernietigt geworden, en duyzend andere steden en gestigten hebben geen beter lot gehad. Diergelyke verwoestingen worden niet altyd aengeregt door de handen der menschen, maer ook menigmael veroorzaekt door aerdbevingen, donder en blixem, geweldige storm-winden, groote watervloeden of brand. Dus is'er op d'aerde geene zekere woonste nog verblyf; want gelyk de mieren en andere dierkens menigmael uyt hunne hollekens verjaegt worden, en dat door eene kleyne verstooring, alzoo worden de kinderen van Adam door eene geringe beroering, in vergelyking met het geweld der hemelsche kragten, ligtelyk uyt hunne wooningen verdreven, wanneer God, die alles ziet, zulks door zyne regtveêrdige oordeelen wilt laeten geschieden; hoewel zyne vrekende hand nogtans dikwils wederhouden word door boetveêrdigheyd en betering des levens. Dus gelyk den wyzen man zegt: het is verloren gewaekt, als den Heer de stad niet bewaert; ook helpt tegen God geenen raed nog kragt; men zal hem dan voor en boven al zoeken te behaegen, om met David te woonen onder zyne hulp, met de welke dien propheet zig beroemde over de mueren te springen en alle gevaeren te ontkomen.

Laet ons nu onderzoeken of'er binnen Gend eenige vremde of wondere dingen geschied zyn; want in eene groote stad en onder veel volk komen menigmael vremde toevallen en veranderingen, waer van zommige wel aenmerkensweêrdig zyn. Verscheyde schryvers hebben menigvuldige diergelyke zaeken, raekende hun vaderland, aengeteekent, de welke dikwils in verscheyde stoffen te pas gebragt worden.

Wy vinden dat in het laer 1396 te Gend kwam eene bende danssers, die dag en nagt dansten,

[p. 249]

zonder te eten of te slaepen; den 13 october van het zelve jaer wierden zy door de wet van Gend voor vyftig jaeren uyt het graefschap van Vlaenderen gebannen, op verbeurte van hun hoofd, met bevel van deze stad te ruymen voor zonnenondergang, na gewoonte. In dien tyd was voorschepenen J.^hr. Gyselbrecht de Gruutere. Wie deze danssers geweest zyn, heb ik niet konnen agterhaelen; doch het schynt, dewyl zy zoo strengelyk gebannen wierden, dat het eenen hoop bedriegers oftooveraers was. Ik heb in eenige buytenlandsche kronyken gelezen dat Duytsland met deze landloopers ook heeft gekwelt geweest, en dat zy zeyden S. Vyts-dans te danssen. In zommige hoogduytsche kronyken vind men, dat'er ten tyde van Hendrik, den tweeden van dien naem en den vier-en-negentigsten roomschen keyzer, in een dorp onder het bisdom van Magdenburg, 18 mannen en 15 vrouwen op den Kerst-nagt, terwyl men bezig was met de mis te celebreeren, op het kerk-hof zongen en dansten. Zy wierden daerom door den priester vervloekt, en bezworen, om alzoo een geheel jaer te zingen en te danssen, het welk zoude gebeurt zyn. Geduerende dien tyd viel'er noch dauw nog regen op hun; zy wierden niet hongerig, dorstig, nog vermoeyt; hunne koussen, schoenen en kleederen versleten niet. Wanneer het jaer ten eynde was, wierden zy van de uytwerkselen der gemelde bezweêring verlost. Zommige sliepen dry geheele jaeren, en andere behielden daer van eene beventheyd zoo lang zy leefden. Wat hier van is, weet God, die wonderbaer in zyne werken is. Zulks konden niet gezien hebben de voorgemelde danssers die te Gend kwamen, want het was ontrent 400 jaeren te vooren geschied, volgens dat de voorzeyde hoog-duytsche kronyken behelzen.

Binnen de honderd en meer jaeren daer naer vind men niet dat'er te Gend iets merkweêrdigs zoude voorgevallen zyn. Het is nogtans te gelooven dat'er geduerende dien tyd vele wondere

[p. 250]

dingen gebeurt zyn, maer dat men die heeft vergeten of verzuymt te beschryven; of heeft iemand die beschreven, dat deze schriften verloren geraekt zyn. Dit is hier uyt ligtelyk af te nemen, dat'er laeter, te weten in onze dagen, meer bezonderheden bekent zyn geschied te wezen binnen een tyd-perk van vyftig jaeren; want het dunkt my niet geraedig stilzwygende voorby te gaen dat'er in het jaer 1510, als J.^hr. Jan van de Kethulle voorschepenen van Gend was, den 14 januarius op het ys op de Vrydagmerkt dezer stad, ten verzoeke van den ouden heer van Fiennes, aengegaen wierd een Steek-spel, in het welk verscheyde pryzen te winnen waeren. Ook speelde men op de gezeyde merkt met ys-blokken en men reed daer op met schaeverdynen, het welk hier te vooren noyt gebeurt was.

Deze vermaekelykheyd konde niet bywoonen zekeren Jacob de Pape, blauw-verwer, woonende op de Muyde, die op den zelven dag in zyn uyterste lag en diesvolgens bezig was met eenen anderen kamp of stryd; zoo dat men met recht op hem mogt toepassen het geen den griekschen wysgeêr Diogenes zeyde, als hy op eenen tyd veel volk zag loopen om eenige beesten te zien vegten: Al dit volk loopt om beesten te zien kampen, maer eenen mensch die tegen de dood stryd gaen zy voorby; want hy lag bezig met sterven op het veld, terwyl menigvuldige menschen daer voorby gingen en liepen om het gemeld steek-spel by te woonen. Dezen Jacob de Pape wierd in 's Heylig Kerst begraven; maer de Predikheeren, die recht op dit lichaem meynden te hebben, pleytten om het zelve tegen het geestelyk der voornoemde kerk voor de heeren van den raed van Vlaenderen. Ondertusschen wierd'er gewezen, den elfsten dag naer zyne begraving, dat het lyk zoude ontgraven worden en ter aerde gedaen by de arme Clarissen, agter de Vrydagmerkt. Het proces ging altyd voort, en den 10 april wierd den voornoemden de Pape,

[p. 251]

by vonnis van den raed, andermael ontgraven, door de Predikheeren processie-gewys uyt dit klooster gehaelt en in hunne kerk geleyt. Aldus wierd hy twee mael ontgraven en dry reyzen begraven.

In het jaer 1512, des vrydags voor Kerst-avond, kwam eenen hert binnen de stad geloopen; hy sprong in de Schelde en wierd gevangen aen de houte brug by het nieuw kasteel. In dien tyd leefde nog den man op schaetsen, den welken te Gend op zoo hooge schaetsen ging, dat hy van boven in de huyzen der vensteren in konde zien. Zy waeren op twee plaetsen aen zyne beenen gebonden, te weten boven en onder de kniën. Hy droeg eene hallebaerde op zyne schouder en een zweêrd aen de zyde, voortgaende zonder zyne handen aen de schaetsen te slaen. Hier door dede hy menige menschen lachen en van hem spreken. Wanneer hy op zekeren tyd in het hof van den prins kwam, trokken de pagien (zoo men zegt) aen zyne schaetsen, waer door hy dood viel. Aldus verloor hy zyn leven door het toonen van zyne konst, gelyk eenen anderen Milo van Crotonen¹.

Den 11 januarius 1557 was in Vlaenderen en in Zeeland zulk eenen hevigen wind - storm, dat diergelyken in vele jaeren hier te lande niet gezien is geweest. Hy veroorzaekte zeer groote schaede in steden en dorpen; want daer waeyden in en rondom Gend 14, te Brugge 11, te Kortryk 7 en te Biervliet 2 molens af. Te Vlissingen waeyde den toren van de kerk averegt.

Een jaer te vooren waeyde het ook zeer sterk, zoo dat'er tegen-over den gulden Appel, in de Breydelstege, eenen leeuw van eenen gevel op een meysken viel, dat daer stond en schuerde,

1 Milo, was eenen worstelaer der stad Crotonen, in Groot-Griekenland, nu het koningryk van Napels, die in menige openbaere spelen den lauwer had behaeld; oud geworden zynde en in eenen bosch wandelende, wilde hy eenen eyken hoom in twee spleyten, gelyk hy meermaels gedaen had, maer zyne magt zeer verzwakt zynde, reep den boom toe en bleven zyne handen daer in vastzitten, zoo dat hy in die eenzaemheyd ellendiglyk bezweek.

[p. 252]

en aen het zelve de dood veroorzaekte. Nog eenen anderen persoon wierd daer van gekwetst¹.

Op eenen anderen keer viel van een torreken van S. Jacobs-kerk, op het eynde naest de Vrydagmerkt, een steene kruys. Onder verscheyde kinderen, die op eenen zark op het kerk-hof lagen en speelden, wierd het geen van eenen leértouwer daer van getroffen en gedood. Den grooten steenen Crispyn, staende op den grooten Wolf, alsdan het huys der neiring van de Schoenmaekers, wierd afgenomen om diergelyke ongelukken te vermyden, want de winden deden hem waggelen. Dit huys stond ontrent de Vlasmerkt, daer dikwils veel volk vergaedert².

Ik kan hier niet verzwygen eene stoute en gevaerlyke daed, begaen door eenen gendschen jongen genoemt Nabuchodonosor Seriant, zoon van Lieven, beyde metsers, in onzen tyd nog levende. Wanneer zy op zekeren tyd werkten aen de noord-zyde van S. Jacobs-kerk, is het gebeurt dat den voornoemden jongen te werk komende, de steeger-deur gesloten vond, zoo dat hy langs daer niet boven konde geraeken; in dit geval eenen onverzaegden moed nemende, is hy regt opgeklommen een tandeersel, dat aen den zelven steeger buyten aen de gemelde kerk nog gezien word, loopende als eene simme tot boven toe, wel een huys hoog, even als of hy den kant van eenen muer opgeloopen had, tot grooten schrik en verwondering van die het zagen. Ten naesten-by het zelve dede eens eenen man in de keyzerlyke schouw-spelen te Roomen; want tegen eenen muer oploopende met vleugelen die hy gemaekt had, verhefte hy zig tot eene merkelyke hoogde van den grond.

Den 12 junius 1559, onder het voorschependom van J.^hr Adriaen Triest, kwam te Gend, op

1 Dit was eene herberg, gelegen aen de Appel-brug, die daer van haeren tegenwoordigen naem bekomen heeft, zynde te vooren Minne-brug genaemd.

2 Dit huys is het hòtel den Duyts, staende by S. Jacobskerk, en in 1821 door den heer Ronse herbouwd.

[p. 253]

de Vrydagmerkt, eenen jongeling met eenen kortewagen, waer acht mutsaerden op lagen; terwyl hy den zelven voortstuerde, viel op het hout eenen zwerm biën, die daer gevangen en verkogt wierd ten voordeele van den gemeynen armen. Al is dit geval niet zeer wonderlyk, het was evenwel vremd en ongezien.

Eene andere ongehoorde zaek gebeurde binnen de voornoemde stad in het jaer 1563, als voorschepenen der zelve was J.^hr Nicolaes Triest, heer van Auwegem, te weten: dat aldaer op den 17 maert, eenen vrydag zynde, door zeventien gezellen uyt de zee tot aen de vischmerkt gebragt wierd eenen boot met levende plaeten. De moscovische roovers zyn insgelyks gewoon de schuyten waer in zy hunne pylen en ander geweêr leggen, over het land te draegen, de zelve nederzettende in rivieren daer zy willen overvaeren; maer de voorzeyde mannen kwamen gelaeden met eene schuyt vol levens-middelen, niet om iemand te krenken, maer te voeden, niet om te berooven, maer om te vervullen.

In het zelve jaer wierd hier ook aengegaen een kamp- of wed-spel, het welk ons weêrdig dunkt aen den dag gebragt te worden. Zekeren meester Hughes, gebortig van Ryssel en boôgmaeker van Antwerpen, nam aen op den 29 maert, wezende Aschdag, te schieten 200 vry-witten, van 's morgens ten vier tot 's avonds ten acht uren, met den kruys-boôg in de lange doelen van S. Jooris-hof. Hy schoot voor zes uren des avonds 220 zulke witten, en woon met deze wedding wel 200 guldens. Hy trok van hier nae Ryssel, om aldaer van gelyken te doen. Deze lange doelen in het oud gilden-hof van S. Jooris te Gend zyn langen tyd geagt geweest.

Een ander kamp-spel, doch gevaerlyker als het voorgaende, heeft aengegaen zekeren man, woonende op S. Baefs binnen deze stad. Alzoo men de houte brug over de Schelde en Leye, ten eynde van de Berouwstraet, had beginnen te maeken in

[p. 254]

october 1565, en dat'er zekere houten of ribben op geleyt waeren, op zoodaenige wyze, dat het midden-jok nog maer twee zulke houten van malkanderen afgezonderd had, is dien man daer over getreden met een kind aen zyne hand en eene kan op zyn hoofd. Eene andere mael heeft hy daer over gevoert eenen korte- wagen, gelaeden met melk.